Εμβόλια για την COVID-19: Απαντήσεις σε 10 συχνά ερωτήματα
Eίμαστε στην καρδιά της πανδημίας και το μέλλον θα ήταν δυσοίωνο, αν δεν υπήρχε η αναγγελία, επι τέλους, των πετυχημένων εμβολίων κατά του SARS-Cov-2, δύο για αρχή και μερικών ακόμη που έρχονται στη συνέχεια. Με την γιγάντωση του δεύτερου κύματος της Covid-19, τον μεγάλο αριθμό νεκρών και την τεράστια επιβάρυνση του ΕΣΥ, μειώθηκαν κατακόρυφα οι αρνητές του ιού, και είναι προφανές ότι όσοι εξακολουθούν να διατηρούν τέτοιες απόψεις, είτε εξυπηρετούν κάποια συμφέροντα (μερικοί από τους “πρωτοπόρους” ίδρυσαν πολιτικά κινήματα, βρίσκουν δικηγορική πελατεία ή έχουν μεγάλα κέρδη από διάφορα sites που διαχειρίζονται), είτε ανήκουν πλέον στη σφαίρα της Ψυχιατρικής.
Δυστυχώς, όμως, όπως είχα προβλέψει σε προηγούμενη ανάρτησή μου για τη χρήση μάσκας, μετά το κίνημα των αντιμασκιστών ακολούθησε το κίνημα των αντιεμβολιαστών.Διαβάζουμε καθημερινά διάφορες γελοιότητες για τσιπάκια, 5G, αλλοίωση του DNA του Έλληνα, συνωμοσίες γιατρών-εταιρειών-πολιτικών, κλπ. Υπάρχουν όμως και πολλοί καλοπροαίρετοι άνθρωποι, που δικαιολογημένα έχουν αρκετές απορίες και εύλογες επιφυλάξεις για τα νέα εμβόλια.
Θα προσπαθήσω λοιπόν να απαντήσω στα σημαντικότερα από τα ερωτήματα αυτά, με εκλαϊκευμένο τρόπο, επειδή πολλές απόψεις ειδικών, π.χ. ανοσολόγων, βιολόγων, λοιμωξιολόγων, ιολόγων, κλπ., συχνά δεν γίνονται κατανοητές από ανθρώπους που δεν έχουν πιο εξειδικευμένες γνώσεις. Θα ακολουθήσουν 10 FAQs (Frequently Asked Questions) με τις απαντήσεις τους, κάπως εκτεταμένες, αλλά τώρα πια θα το έχετε συνηθίσει!
FAQ1-Τι είναι ανοσία και πως την πετυχαίνουμε με τα εμβόλια;
O οργανισμός μας έχει ένα ανοσοποιητικό σύστημα υπεύθυνο για την άμυνα κατά των ξένων μικροβίων και ιών που μπορούν να προσβάλλουν το σώμα μας και να προκαλέσουν λοιμώξεις. Όταν λοιπόν γίνει αντιληπτή η εισβολή κάποιων ξένων στοιχείων στον οργανισμό μας (αυτά ονομάζονται αντιγόνα), π.χ. ενός ιού, το ανοσοποιητικό μας σύστημα ετοιμάζει πρωτεϊνες ειδικές κατά των αντιγόνων αυτών, τα ονομαζόμενα αντισώματα, ενώ υπάρχουν και κύτταρα μνήμης που σε περίπτωση μελλοντικής προσβολής από τα ίδια αντιγόνα, οδηγούν στην παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας των ειδικών αντισωμάτων, η οποία γίνεται και ταχύτερα. Το αποτέλεσμα είναι η δευτερογενής αυτή ανοσολογική απόκριση του οργανισμού μας να είναι ισχυρότερη και να μας προφυλάσσει από την προσβολή του μικροοργανισμού και την λοίμωξη. Για αυτό, αν ασθενήσει κάποιος, για παράδειγμα, από έναν ιό όπως της ιλαράς, δεν θα ξαναπροσβληθεί από αυτόν στη συνέχεια, διότι έχει αποκτήσει ανοσία. Αυτό ισχύει για την χρονική διάρκεια που διαθέτουμε τα κατάλληλα αντισώματα, που μπορεί να είναι από λίγους μήνες μέχρι και όλη την υπόλοιπη ζωή μας.
Ο εμβολιασμός είναι ένας τρόπος να πετύχουμε τεχνητή ανοσοποίηση έναντι κάποιου ξένου μικροοργανισμού. Tα εμβόλια περιέχουν είτε νεκρούς είτε εξασθενημένους μικροοργανισμούς, ή ακόμη πρωτεϊνες ή τοξίνες από τους μικροοργανισμούς αυτούς. Όλα αυτά τα στοιχεία δρουν σαν αντιγόνα που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα του εμβολιαζόμενου, το οποίο τα αναγνωρίζει σαν ξένο σώμα και απειλή, αφενός καταστρέφοντάς τα, και αφετέρου αποθηκεύοντάς τα στη μνήμη, ώστε να μπορεί να τα καταστρέψει και στο μέλλον, και μάλιστα ακόμη πιο αποτελεσματικά. Με την εξέλιξη της βιοτεχνολογίας έχουν δημιουργηθεί και νέοι τύποι εμβολίων, όπως εμβόλια DNA, εμβόλια ιογενούς φορέα (viral vector) και τα εμβόλια mRNA.
Εικ. 2. Η λειτουργία του m-RNA και ο τρόπος δράσης του εμβολίου. Αριστερά βλέπουμε πως λειτουργεί το m-RNA σε μια συνήθη διαδικασία παραγωγής πρωτεϊνης στο κύτταρο, από το DNA του πυρήνα μέχρι τα ριβοσώματα. Δεξιά φαίνεται ο τρόπος δράσης του εμβολίου, με είσοδο του m-RNA της πρωτεϊνης-ακίδας του κορωνοϊού μέσα στο κυτταρόπλασμα περιβεβλημένο από λιπιδικά νανοσωματίδια, δημιουργία της πρωτεϊνης και παραγωγή αντισωμάτων.
FAQ2-Πως λειτουργούν τα εμβόλια mRNA;
Επειδή τα πρώτα εμβόλια που έχουν εγκριθεί ή τελούν υπό έγκριση είναι του τύπου m-RNA, θα εξηγήσω με απλά λόγια τον μηχανισμό δράσης τους (Εικόνα 1). Να σημειώσω πάντως, ότι υπάρχουν πολλά ακόμη εμβόλια υπό δοκιμασία, με διαφορετικούς μηχανισμούς. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά (Εικόνα 2). Τα κύτταρα περιέχουν τον πυρήνα με το DNA, και το κυτταρόπλασμα που είναι το υπόλοιπο μέρος του κυττάρου στο οποίο περιέχονται διάφορα οργανίδια, μεταξύ των οποίων και τα ριβοσώματα. Το DNA περιέχει το γενετικό υλικό του οργανισμού και αποτελεί την μήτρα για την δημιουργία πρωτεϊνών, που είναι βασικό στοιχείο για την ζωή μιάς και συμμετέχουν στις περισσότερες χημικές αντιδράσεις του οργανισμού. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του RNA, δηλαδή αρχικά γίνεται η μεταγραφή (transcription) των πληροφοριών του DNA με την δημιουργία του m-RNA (messenger-RNA), στη συνέχεια η μεταφορά (transport) του m-RNA έξω από τον πυρήνα του κυττάρου και τέλος η μετάφραση (translation) των πληροφοριών του m-RNA που πραγματοποιείται στα ριβοσώματα, τα “εργοστάσια παραγωγής πρωτεϊνών” του κυττάρου. Το m-RNA δηλαδή είναι ένας μεταφορέας πληροφοριών για την παρασκευή πρωτείνης από το DNA στα ριβοσώματα, μετά δε την εκτέλεση του έργου του καταστρέφεται από το κύτταρο.
Εικ. 3. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του κορωνοϊού SARS-Cov-2 είναι μια προεξέχουσα πρωτεΐνη-ακίδα (Spike protein), η οποία προσκολλάται στην επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων σε συγκεκριμένα σημεία που της προσφέρουν κάποιες πύλες υποδοχής. Στο σχήμα είναι οι κόκκινες αυτές προσεκβολές, που δίνουν την χαρακτηριστική όψη στον ιό.
Πως λειτουργούν λοιπόν τα εμβόλια m-RNA;
Γνωρίζουμε ότι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του κορωνοϊού SARS-Cov-2 είναι μια προεξέχουσα πρωτεΐνη-ακίδα (Spike protein), η οποία προσκολλάται στην επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων σε συγκεκριμένα σημεία που της προσφέρουν κάποιες πύλες υποδοχής (Εικόνα 3). Γνωρίζουμε επίσης την γονιδιακή σύνθεση της πρωτείνης αυτής. Η λειτουργία του εμβολίου λοιπόν έχει ως εξής: Κατασκευάζουμε το m-RNA που κωδικοποιεί την πρωτεϊνη-ακίδα του ιού και με το εμβόλιο το προωθούμε στο κυτταρόπλασμα, ΕΞΩ από τον πυρήνα και επομένως δίχως να αλληλοεπιδρά με το DNA μας. Στη συνέχεια τα ριβοσώματα μεταφράζουν την πληροφορία του m-RNA σε πρωτεϊνη, δηλαδή ουσιαστικά παράγουν την πρωτεϊνη-ακίδα του κορωνοϊού, και το ανοσοποιητικό μας σύστημα δημιουργεί τα κατάλληλα αντισώματα για αυτήν. Tέλος, το m-RNA αποδομείται, αφού έχει επιτελέσει την λειτουργία του.
Η τεχνολογία αυτή φαίνεται θαυμάσια, αλλά παρότι έχει ξεκινήσει εδώ και 30 χρόνια, λίγο είχε αποδώσει μέχρι τώρα και όσα εμβόλια m-RNA έχουν παρασκευασθεί βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο δοκιμής. Το σημαντικότερο πρόβλημα υπήρξε η είσοδος του m-RNA μέσα στα κύτταρα, που λύθηκε κατά την παρασκευή των εμβολίων του κορωνοϊού με την σύγχρονη νανοτεχνολογία, ενθυλακώνοντας το m-RNA σε ένα πολύπλοκο σύστημα με λιπίδια που το σταθεροποιεί (λιπιδικά νανοσωματίδια: lipid nanoparticles – LNPs). Επίσης, λόγω της ασταθούς φύσης του m-RNA, χρειάζεται μεγάλη ψύξη, και αυτό δημιουργεί προβλήματα μεταφοράς και συντήρησης σε μεγάλη κλίμακα.
Παρότι όμως, τα ζητήματα αποτελεσματικότητας της τεχνολογίας αυτής υπήρξαν σημαντικά στο παρελθόν, τα ζητήματα ασφάλειας ήταν ασήμαντα. Και αυτό επειδή το m-RNA που μπαίνει στα κύτταρα είναι στην ουσία ένα μήνυμα, ένα mail, ένα ταχυδρομικό γράμμα που δίνει την πληροφορία του και καταστρέφεται σε λίγες ώρες ή και σε λίγα λεπτά αφού διαβαστεί και ακολουθηθούν οι οδηγίες του, δίχως να ενσωματώνεται στον οργανισμό μας, δίχως να μπαίνει μέσα στον πυρήνα των κυττάρων και στο DNA μας. Στην περίπτωση του κορωνοϊού, το m-RNA είναι το μήνυμα για την κατασκευή μιάς μόνο πρωτεϊνης του κορωνοϊού, ο οποίος όμως περιέχει 25 διαφορετικές πρωτεϊνες, και επομένως δεν υπάρχει περίπτωση να δημιουργηθεί ο ιός από την μοναδική αυτή πρωτεϊνη και να πολλαπλασιασθεί μέσα στα κύτταρά μας.
FAQ3-Ακολουθήθηκαν όλες οι φάσεις παρασκευής ενός νέου εμβολίου κατά γράμμα ή έγιναν συντομεύσεις;
Όταν κατασκευάζεται ένα νέο εμβόλιο, αρχικά γίνονται κυτταρικές δοκιμές στο εργαστήριο και μετά σε πειραματόζωα. Αυτή είναι η Προκλινική Φάση.
Ακολουθεί η Φάση 1, κατά την οποία δοκιμάζεται η ασφάλεια του εμβολίου σε έναν μικρό αριθμό ατόμων.
Ακολουθεί η Φάση 2 με εκτεταμένες δοκιμές σε εκατοντάδες ανθρώπων, με την οποία επιβεβαιώνεται περαιτέρω η ασφάλεια του εμβολίου και η ικανότητά του να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Στη συνέχεια κατά την Φάση 3 συμμετέχουν χιλιάδες εθελοντές, που χωρίζονται σε δύο υποομάδες: στη μία χορηγείται το εμβόλιο και στην άλλη placebo, και συγκρίνονται τα αποτελέσματα μεταξύ των δύο ομάδων, ώστε να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητα του εμβολίου και να βρεθούν τυχόν σπάνιες παρενέργειες. Αυτή η φάση είναι και η κρισιμότερη, επειδή αν αποδειχθεί ότι το εμβόλιο όντως προστατεύει και είναι ασφαλές, εγκρίνεται από τους Ελεγκτικούς Μηχανισμούς και αρχίζει η χορήγησή του σε όλο τον πληθυσμό.
Σημειωτέον ότι υπάρχει και Φάση 4, μετά δηλαδή από την μαζική χορήγηση του εμβολίου, για πολλά χρόνια παρακολουθούνται τυχόν παρενέργειες, αλλά και η αποτελεσματικότητά του. Με τα σημερινά στοιχεία, έχουν παρασκευασθεί 78 εμβόλια, εκ των οποίων τα 41 είναι στην Φάση 1, τα 17 στην Φάση 2, τα 13 στην Φάση 3 και σε 7 έχει χορηγηθεί έγκριση ή τελούν υπό έγκριση για επείγουσα χρήση. Εκτός από τα 2 γνωστά μας εμβόλια που αναμένεται να χρησιμοποιηθούν άμεσα για τον μαζικό εμβολιασμό των πολιτών της Ευρώπης και των ΗΠΑ, δηλαδή τα εμβόλια m-RNA της Pfizer και της Moderna, μην ξεχνάμε και τα Ρωσικά εμβόλια Sputnik V του Ινστιτούτου Gamaleya και το EpiVacCorona του Ινστιτούτου Vector. Τέλος, από τα πρώτα που πήραν επείγουσα έγκριση για την Κίνα και τα Ην. Αραβικά Εμιράτα ήταν 2 Κινεζικά εμβόλια της CanSinoBio και το Coronavac της Sinovac. Υπάρχουν, επίσης, πολλά ακόμη εμβόλια δοκιμάζονται σε προκλινική φάση.
FAQ4-Συνήθως χρειάζονται πολλά χρόνια για να κυκλοφορήσει ένα εμβόλιο. Πως τα εμβόλια για την Covid-19 ετοιμάσθηκαν μέσα σε μερικούς μήνες;
Eίναι αλήθεια ότι παλιότερα χρειάζονταν πολλά χρόνια για να ετοιμασθεί ένα εμβόλιο. Στην πανδημία του κορωνοϊού όμως, μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο ετοιμάσθηκαν αρκετά εμβόλια και ήδη ξεκίνησε ο εμβολιασμός των ευπαθών ομάδων σε μερικές χώρες. Πως κατορθώθηκε αυτό το επίτευγμα;
- 1) Ίσως το κυριότερο ήταν η χρηματοδότηση. Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι ερευνητές και οι φαρμακευτικές εταιρείες χρειάζονται χρόνια για να εξασφαλίσουν την αναγκαία χρηματοδότηση, να πάρουν εγκρίσεις και να προχωρήσουν βήμα-βήμα υπερνικώντας την γραφειοκρατία. Λόγω των ειδικών συνθηκών και της παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης, τα προβλήματα του funding και της γραφειοκρατίας ξεπεράσθηκαν άμεσα. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ εφαρμόσθηκε το πρόγραμμα Οperation Warp Speed, που όσα άλλα και αν προσάψουμε στον Trump, αυτό οφείλεται στην διακυβέρνησή του. Σύμφωνα με αυτό η ομοσπονδιακή κυβέρνηση βεβαίωσε τις φαρμακευτικές εταιρείες ότι θα χρηματοδοτηθεί η πολυέξοδη φάση 3, και ακόμη ότι θα παραχθεί εκ των προτέρων το εμβόλιο, ώστε να μπορεί να διανεμηθεί έγκαιρα, ακόμη και αν δεν έχει εξασφαλισθεί το ότι είναι αποτελεσματικό ή ασφαλές! Έτσι χρηματοδοτήθηκαν με δισεκατομμύρια δολλαρίων η Moderna, η Johnson & Johnson, η Νοvavax, η Astra-Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και άλλες, ενώ μεγάλες χρηματοδοτήσεις έγιναν και από την ΕΕ, το ΗΒ κλπ.
- 2) Συνέπεια του προηγουμένου είναι ο σχεδιασμός και έρευνα δεκάδων εμβολίων σε όλο τον κόσμο. Όπως είπε ο Δρ. Peter Hotez, Κοσμήτορας της Εθνικής Σχολής Τροπικής Ιατρικής στο Baylor College of Medicine “Εάν θέλεις να πετύχεις εμβόλιο σε σύντομο χρονικό διάστημα, ένας τρόπος είναι να βάλεις όσο περισσότερα άλογα μπορείς στην κούρσα”. Τα μεγαλύτερα μυαλά του κόσμου στον τομέα αυτό εργάσθηκαν και συνάσπισαν τις δυνάμεις τους για να πετύχουν το αποτέλεσμα αυτό, ενώ μια τεράστια έρευνα έχει διεξαχθεί, πρωτοφανής στην ανθρωπότητα.
- 3) Η εκπληκτική εξέλιξη της Βιοτεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, χάρις στην οποία έγινε δυνατή η παραγωγή νέων τύπων εμβολίων, όπως τα m-RNA με την δυνατότητα γρήγορης παραγωγής σε τεράστιες ποσότητες για όλη την ανθρωπότητα, επιλύοντας τεχνικά προβλήματα που υπήρχαν παλιότερα. Επίσης, σημαντική ήταν η ανάλυση του γενετικού κώδικα του ιού από τον Ιανουάριο του 2020 και η χρήση μεθόδων νανοτεχνολογίας για την είσοδο του m-RNA του εμβολίου στα κύτταρα των εμβολιαζόμενων.
- 4) Η διάθεση τεράστιου αριθμού εθελοντών για την διεξαγωγή των διαφόρων φάσεων δοκιμής των εμβολίων. Eιδικότερα, η μεγαλύτερη καθυστέρηση στα περισσότερα εμβόλια παρατηρείται στη φάση 3. Σε αυτή, όπως προαναφέρθηκε, δίνεται σε πολλές χιλιάδες εθελοντών στους μισούς placebo (εικονικό εμβόλιο) και στους άλλους μισούς το πραγματικό υπό δοκιμή εμβόλιο και περιμένουμε να δούμε πόσοι θα νοσήσουν σε κάθε ομάδα από Covid, για να συγκριθούν τα αποτελέσματα και να βρεθούν τυχόν σπάνιες παρενέργειες. Φαντάζεστε πόσο δύσκολο είναι αυτό να γίνει σε μια σχετικά σπάνια πάθηση, π.χ. σαν την μηνιγγίτιδα; Πόσα χρόνια χρειάζονται για να αρρωστήσει ένας μεγάλος αριθμός ατόμων από μηνιγγίτιδα και να βγουν συμπεράσματα;
Χρειάσθηκαν 7 χρόνια, αν θυμάμαι καλά. Κάνετε λοιπόν μια σύγκριση με τα εμβόλια για τον κορωνοϊό και δείτε πόσο εύκολο είναι σήμερα να ολοκληρωθεί η φάση 3 στην Covid-19 με τα 600.000 καθημερινά κρούσματα και όταν υπάρχουν διαθέσιμοι χιλιάδες εθελοντών. Για αυτό οι περισσότερες εταιρείες τα δοκιμάζουν στη Βραζιλία, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, κλπ., όπου έχουν πολλά κρούσματα και νοσεί μεγάλος αριθμός. Η Κίνα επειδή δεν έχει εδώ και μήνες περιστατικά, τα δοκιμάζει σε άλλες χώρες, Βραζιλία, ΗΑΕ, Ινδονησία, κ.α.
FAQ5-Είναι ασφαλή τα εμβόλια με την νέα τεχνολογία m-RNA που δεν έχει ξαναχρησιμοποιηθεί στο παρελθόν; Δεν μπορεί να υπάρξουν απρόβλεπτες μακροχρόνιες παρενέργειες;
Η φύση της τεχνολογίας αυτής, όπως παρουσιάστηκε στη FAQ2, είναι ασφαλής και η τεχνολογία στην πραγματικότητα δεν είναι νέα. Υπάρχει εδώ και 30 χρόνια και είναι αλήθεια ότι παλιότερα είχε αρκετά προβλήματα, προβλήματα όμως αποτελεσματικότητας και ουδέποτε προβλήματα ασφάλειας. Το m-RNA δεν μπαίνει στον πυρήνα του κυττάρου, και επομένως δεν επηρεάζει το DNA, ενώ αφού πραγματοποιήσει την αποστολή του καταστρέφεται από το κύτταρο. Τα δοκιμαζόμενα εμβόλια έχουν εφαρμοσθεί σε πάνω από 100.000 εθελοντές, τεράστιος αριθμός για ιατρικές έρευνες, και έχουν αποδείξει όχι μόνο την ασφάλεια, αλλά και την αποτελεσματικότητά τους. Οι παρενέργειες που συμβαίνουν μόνο στο 10-15% των εμβολιαζόμενων είναι λίγες, ήπιες και συνήθεις, όπως σε όλα τα εμβόλια, δηλαδή πόνος στην περιοχή του εμβολιασμού, κεφαλαλγία, ναυτία, καταβολή, ή μυαλγίες, για λίγες ημέρες. Λόγω της φύσης της νέας τεχνολογίας, είναι απίθανο να υπάρξουν μακροχρόνιες παρενέργειες.
Σύμφωνα με τον Paul Offit, έναν από τους μεγαλύτερους ειδικούς στον κόσμο στην ιολογία και την ανάπτυξη εμβολίων, όλες οι μακροχρόνιες παρενέργειες των εμβολίων παρουσιάσθηκαν ιστορικά, μέσα σε 2 μήνες, μετά την τελευταία δόση: Πολιομυελίτιδα από το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας, 1 σε 2.4 εκατομμύρια δόσεις, ναρκοληψία από το έκδοχο σκουαλένιο (που μετά αντικαταστάθηκε) στο εμβόλιο της γρίπης του 2009, 1 σε 55.000 δόσεις, θρομβοπενία (ελάττωση των αιμοπεταλίων) στο εμβόλιο της ιλαράς, 1 σε 25.000 δόσεις, σπλαχνοτρόπος νόσος από το εμβόλιο του κίτρινου πυρετού, 1 σε 1 εκατομμύριο δόσεις, σύνδρομο Guillain-Barre από το εμβόλιο της γρίπης, 1 σε 1 εκατομμύριο δόσεις. Ο ειδικός αυτός θεωρεί ότι τα εμβόλια m-RNA είναι ΑΣΦΑΛΕΣΤΕΡΑ από τα εμβόλια με άλλες τεχνολογίες.
FAQ6-Ποιά είναι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων για τον κορωνοϊό και πόσο επηρεάζεται από τις μεταλλάξεις του ιού;
Ο ανοσολόγος Dr. Fauci, επι κεφαλής της διαχείρισης δημόσιας υγείας των ΗΠΑ και διευθυντής του ΝΙΑΙD, είχε δηλώσει ότι θα ήταν ικανοποιημένος με ένα εμβόλιο που θα είχε αποτελεσματικότητα 70-75%. Τα πρώτα δύο εμβόλια που αρχίζουν να εφαρμόζονται, της Pfizer και της Moderna, ξεπέρασαν τις προσδοκίες με ποσοστά 90-95%! Βέβαια, τα αποτελέσματα είναι προκαταρκτικά, και η τελική εκτίμηση της αποτελεσματικότητας θα γίνει μετά από αρκετά εκατομμύρια δόσεις. Φαίνεται όμως, ότι και στο ποσοστό 5-10% που το εμβόλιο δεν είχε επιτυχία, δεν υπήρξε σοβαρή νόσηση.
Υπάρχουν βέβαια αρκετά σημεία που ακόμη δεν γνωρίζουμε. Πόσο θα κρατήσει η ανοσία που παρέχει το εμβόλιο, μερικούς μήνες, περισσότερο; Θα πρέπει να επαναλαμβάνεται τακτικά; Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι θα κρατήσει τουλάχιστον ένα χρόνο, ίσως και περισσότερο. Ένα άλλο ερώτημα είναι αν οι εμβολιασμένοι μπορεί να είναι μεν προστατευμένοι από τον ιό, αλλά αν θα μπορούν να τον μεταδίδουν στους μη εμβολιασμένους, ενεργώντας σαν φορείς του ιού. Αν ισχύει αυτό, θα δυσκολευθεί η επίτευξη ανοσίας αγέλης. Πάντως τα ψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας είναι πολύ ενθαρρυντικά, αν τα συγκρίνουμε με εμβόλια για άλλες παθήσεις, όπως της γρίπης που μεταβάλλονται από χρόνο σε χρόνο και κυμαίνονται σε 40-60%, ή του τριπλού διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη που είναι 80-90%. Tέλος, ευτυχώς ο SARS-Cov-2 δεν έχει πολλές μεταλλάξεις μέχρι στιγμής, που να μπορούν να ελαττώσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
FAQ7-Υπάρχουν αντενδείξεις για τον εμβολιασμό και ποιές;
Ανάμεσα στους συμμετέχοντες εθελοντές στις δοκιμές των εμβολίων, υπήρξε μεγάλος αριθμός ατόμων ηλικίας άνω των 65, και ατόμων με υποκείμενα προβλήματα όπως σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία και καρδιοπάθειες. Σε καμιά υπο-ομάδα δεν διαπιστώθηκε μειωμένη αποτελεσματικότητα. Τα εμβόλια δεν έχουν δοκιμασθεί σε εγκύους και παιδιά, επομένως προς το παρόν δεν θεωρείται ασφαλής η χρήση τους στις ομάδες αυτές, ενώ ξεκινούν έρευνες για τις ηλικίες 12-18 ετών που θα μας διαφωτίσουν. Αντενδείξεις στα εμβόλια θα είναι προφανώς αυτές που ισχύουν για όλα γενικώς τα εμβόλια, όπως ιστορικό βαριών αναφυλακτικών αντιδράσεων, ή έντονα ανοσοκατασταλμένα άτομα.
FAQ8-Πρέπει να είναι ο εμβολιασμός υποχρεωτικός; Είμαι νέος, υγιής και δεν κινδυνεύω, γιατί θα πρέπει να εμβολιασθώ;
Στις περισσότερες χώρες ο εμβολιασμός δεν θα είναι υποχρεωτικός και ούτε κι εγώ πιστεύω ότι θα πρέπει να είναι. Είναι σημαντικό όμως να εμβολιασθούν όσο περισσότεροι γίνεται, και αυτό για να αποκτήσουμε την ανοσία αγέλης. Αυτό θα συμβεί όταν έχει ανοσία το 60-70% του πληθυσμού, ώστε ο ιός να μην βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να μεταδοθεί και σιγά σιγά η επιδημία να σβήσει. Για να το πετύχουμε αυτό, με αποτελεσματικότητα του εμβολίου κοντά στο 90%, θα χρειασθεί να εμβολιασθεί το 70-80% του συνολικού πληθυσμού. Είναι επομένως κοινωνική υποχρέωση του καθενός να εμβολιασθεί, ώστε να συμβάλει στην επάνοδο της κανονικής μας ζωής. Πολλοί νέοι αισθάνονται άτρωτοι και θεωρούν ότι θα περάσουν τη νόσο σαν ασυμπτωματικοί, οπότε βρίσκουν το εμβόλιο περιττό. Και όμως, στα νέα άτομα μπορεί η θνητότητα να μην είναι το 5.4% που είναι στην ηλικία των 70 και άνω, ή το 1.5% στην ηλικία των 50-69, είναι όμως ένα υπαρκτό, 0.1-0.2%.
Γνωρίζουν άραγε με βεβαιότητα ότι δεν θα ανήκουν στο ποσοστό αυτό; Και ακόμη και αν δεν πεθάνει κανείς, υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να νοσήσει βαριά και να ταλαιπωρηθεί για πολλές ημέρες ή και εβδομάδες. Και σε ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό, υπάρχει και το Long Covid, με μακροχρόνια συμπτώματα και βλάβες οργάνων. Συγκρίνεται αυτό με τον εμβολιασμό, όπου ο κίνδυνος κάποιας σπάνιας παρενέργειας, είναι πολλές τάξεις μεγέθους μικρότερος; Ενώ με την ανοσοποίηση από την εφαρμογή του εμβολίου, ουσιαστικά καθίσταται άτρωτος;
Eκτός των ανωτέρω, εδώ κρίνεται και η κοινωνική ευθύνη του καθενός μας. Το ποσοστό δηλαδή των ατόμων που δεν θα εμβολιασθούν, θα εκμεταλλεύεται εκ του ασφαλούς την πλειοψηφία των εμβολιασμένων, λειτουργώντας σχεδόν παρασιτικά εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Η επίτευξη της ανοσίας αγέλης είναι αναγκαία ώστε να προφυλαχθούν και τα ανοσοκατασταλμένα άτομα, και όσοι ακόμη έχουν αντένδειξη για την εκτέλεση του εμβολίου.
FAQ9-Τι είναι τα πιστοποιητικά εμβολιασμού Covid-19;
Πριν λίγες ημέρες ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο London School of Economics, πρότεινε να υλοποιηθεί ένα διεθνούς ισχύος ηλεκτρονικό πιστοποιητικό εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού. Με τις νέες τεχνολογίας ένα τέτοιο πιστοποιητικό είναι πολύ εύκολο να πραγματοποιηθεί. Το θέμα είναι αν υπάρχει νομική βάση για αυτό. Σαφώς και υπάρχει. Εδώ και πολλές δεκαετίες μερικές χώρες απαγορεύουν την είσοδο εάν δεν έχεις πιστοποιητικό εμβολιασμού για κίτρινο πυρετό, ή για διάφορες άλλες επιδημικές νόσους.
Ήδη υπάρχει μεγάλη συζήτηση στην Ευρώπη για ένα τέτοιο πιστοποιητικό και φαίνεται ότι θα καθιερωθεί, ιδιαίτερα πιστεύω, εάν τα ποσοστά εμβολιασμού δεν είναι πολύ μεγάλα, σαν ένα επιπλέον κίνητρο. Το θέμα είναι πόσο αυστηρό θα είναι ένα τέτοιο πιστοποιητικό, θα ισχύει απλώς για ταξίδια και αεροπορικές μετακινήσεις ή θα είναι ευρύτερο, δηλαδή θα περιλαμβάνει την είσοδο σε θέατρα, κινηματογράφους, συναυλίες και άλλους χώρους δημοσίων συναθροίσεων.
Εγώ είμαι υπέρ της τελευταίας άποψης, οι κοινωνίες πρέπει να αυτοπροστατευθούν και αυτό είναι ένα από τα μέσα που διαθέτουν. Διαβάζω πολλά σχόλια του τύπου “Ας εμβολιασθούν όσοι φοβούνται τον κορωνοϊό, ενώ εμείς που δεν τον φοβόμαστε δεν θα κάνουμε το εμβόλιο ”. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι η συμπεριφορά τους κατά την πανδημία της Covid δεν αφορά μόνο τους εαυτούς τους, αλλά και τους διπλανούς τους, επειδή πρόκειται για πάθηση μεταδοτική. Θα έχουν λοιπόν την δυνατότητα να μην εμβολιασθούν, αλλά θα υφίστανται και τις ανάλογες συνέπειες. Πάρτε το παράδειγμα του καπνίσματος. Όλοι μπορούν να συνεχίζουν να καπνίζουν καταστρέφοντας την υγεία τους, μιάς και αυτό είναι επιλογή τους. Δεν μπορούν όμως να το κάνουν σε κοινόχρηστους χώρους, αφού ο καπνός του τσιγάρου επηρεάζει την υγεία των μη καπνιστών συνανθρώπων τους.
Eικ. 4. “The Cow-Pock, or, the Wonderful Effects of the New Inoculation!” by James Gillray (1802, Βρετανικό Μουσείο). Γελοιογραφία του 1802, από τον διάσημο καρτουνίστα και σατιρικό James Gillray, που απεικονίζει τον Edward Jenner να εμβολιάζει τους ασθενείς. Η γκροτέσκα αυτή σκηνή δείχνει ασθενείς να μεταμορφώνονται σε αγελάδες, με τον δαμαλισμό, και συνοψίζει το αντιεμβολιαστικό κίνημα που υπήρχε εκείνη την εποχή.
FAQ10-Τι ισχυρίζονται οι αντιεμβολιαστές, μήπως έχουν κάποια σοβαρά επιχειρήματα;
Aπό τα τέλη του 18ου αιώνα, όταν ο “Πατέρας του Εμβολιασμού” Edward Jenner εφάρμοσε τον Δαμαλισμό σαν μια ασφαλή και αποτελεσματική μέθοδο ανοσοποίησης έναντι της θανατηφόρου Ευλογιάς, υπήρξαν πολλοί αντιρρησίες και σκεπτικιστές (Εικόνα 4). Αυτό είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση, το κίνημα όμως των αντιεμβολιαστών γιγαντώθηκε μετά από την έρευνα του Andrew Wakefield που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Lancet το 1998, ο οποίος συσχέτιζε το εμβόλιο MMR με τον αυτισμό. Η εργασία αυτή αποδείχθηκε ότι βασίζονταν σε ψευδή στοιχεία και ότι ο συγγραφέας είχε χρηματισθεί, με αποτέλεσμα η εργασία να αποσυρθεί και ο Wakefield να διαγραφεί από τον Ιατρικό Σύλλογο της χώρας του. Δυστυχώς όμως, έτσι ξεκίνησε η γιγάντωση του κινήματος των αντιεμβολιαστών, με αποτέλεσμα να επανεμφανισθούν σοβαρά νοσήματα που είχαν εξαφανισθεί στο παρελθόν, όπως η ιλαρά. Δεν θα σταθώ σε κάποια γελοία επιχειρήματα που διαβάζουμε ακόμη και σε περιθωριακές εφημερίδες (Μακελειό, Ελεύθερη Ώρα), περί μετατροπής του DNA μας, 5G, για συνωμοσία των Εβραίων, και άλλες αστειότητες.
Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και πολιτικοί που έχουν υπηρετήσει και σε υπουργικούς θώκους (μέλη της ΑΝΕΛ κυρίως) και περιφέρονται στα κανάλια παρουσιάζοντας φαιδρές αντιεμβολιαστικές απόψεις. Ένας μάλιστα ίδρυσε και πολιτικό κίνημα με κύριο σύνθημα ότι θα μας προστατεύσει από τα τσιπάκια που θα μας βάλουν στα εμβόλια! Κύριο επιχείρημά του κάποια εργασία του MIT για “τσιπάκια” (η οποία στην πραγματικότητα αφορά τον εμβολιασμό σε κάποιες περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής), την οποία προφανώς ούτε έχει διαβάσει, αλλά και αν την διάβασε δεν κατάλαβε το παραμικρό. Άλλος, γνωστός ηθοποιός αυτός, δηλώνει “Όχι, όχι, όχι στο εμβόλιο” και καλεί τους ακολούθους του να μην εμβολιασθούν, ενώ παράλληλα πιστεύει ότι “Η αστρολογία πρέπει να μπει ως μάθημα στα σχολεία και είναι η μεγάλη αγάπη μου, όχι το θέατρο”!
Δυστυχώς αστήρικτες αντιεμβολιαστικές απόψεις δεν λείπουν και από την ιατρική οικογένεια. Γνωστός καθηγητής Φαρμακολογίας από το Αριστοτέλειο περιφέρεται από κανάλι σε κανάλι διασπείροντας άρνηση και παραπλανητικά στοιχεία για τα νέα εμβόλια. Για να εκτιμήσουμε όμως την αξιοπιστία των λεγομένων του, ας δούμε τι έλεγε πριν λίγο καιρό. “Δεν υπάρχει εμβόλιο για κανέναν άλλο κορωνοϊό και δεν υπάρχει ούτε για το AIDS ούτε για τον Έμπολα. Γιατί φανταζόμαστε ότι μπορεί να υπάρξει για αυτόν τον κορωνοϊό; Κατά 99% δεν θα υπάρξει εμβόλιο για τον κορωνοϊό….” (19/07). Ο καθηγητής, παρότι όπως ισχυρίζεται πρόκειται για το γνωστικό του αντικείμενο, δεν γνώριζε ότι εμβόλιο για τον Έμπολα υπάρχει και μάλιστα πλησιάζει το 100% σε αποτελεσματικότητα, ενώ δεν έχει ακόμη επιτευχθεί εμβόλιο για το AIDS επειδή ο ιός υφίσταται συνεχείς μεταλλάξεις, γεγονός που δεν ισχύει για τον κορωνοϊό, με συνέπεια η σύγκριση να είναι άστοχη. Έλεγε επίσης, “Αβέβαιη η αποτελεσματικότητα του εμβολίου”, “ Το ίδιο το εμβόλιο μπορεί να είναι εξίσου θανατηφόρο με τον ίδιο τον ιό” (02/09). Δεν μπορείς να αρνείσαι την επιστήμη, εφόσον δηλώνεις επιστήμονας και εφόσον διδάσκεις τους μελλοντικούς γιατρούς και δεν μπορεί και οι ακαδημαϊκές αρχές να ανέχονται τέτοια παραπληροφόρηση που δυσφημεί το Ίδρυμά τους.
Ας τα αντιπαρέλθουμε όμως όλα αυτά. Zoύμε ιστορικές στιγμές για την επιστήμη. Ιστορικές στιγμές για την ανθρωπότητα. Ας σκεφθούμε όλοι και ας ευχαριστήσουμε νοερά όλους αυτούς τους επιστήμονες που εμπνεύσθηκαν νέες ιδέες και λύσεις, τους ερευνητές που ξενύχτησαν στα εργαστήρια, που έλυσαν προβλήματα που λίγο καιρό πριν φαινόντουσαν ανυπέρβλητα. Και ακόμη, όλους αυτούς που σχεδίασαν τα πολύπλοκα logistics της παραγωγής, της μεταφοράς, της διαχείρισης και διάθεσης των ευαίσθητων αυτών εμβολίων, που πιστεύω ότι θα είναι υποδειγματική.
Προσωπικά, ελπίζω να είμαι από τους πρώτους που θα εμβολιασθούν και θα το κάνω με μεγάλη ικανοποίηση και ανυπομονησία. Εάν με ρωτήσετε, κατά πόσον αισθάνομαι τελείως ασφαλής και αν γνωρίζουμε τα πάντα για τα νέα εμβόλια, θα σας απαντήσω ότι αυτή δεν είναι η κατάλληλη ερώτηση: ποτέ δεν γνωρίζουμε τα πάντα. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ΑΡΚΕΤΑ! Τίποτα δεν είναι τελείως ακίνδυνο, ακόμη και μια απλή ασπιρίνη ή ένα ντεπόν έχουν πολλές παρενέργειες, που αν τις διαβάσει κάποιος μη ειδικός θα διστάσει πολύ να τα πάρει. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε κάποια σπάνια παρενέργεια από τον μαζικό εμβολιασμό, αλλά αποδεχόμαστε τον απειροελάχιστο κίνδυνο, υπολογίζοντας πάντα την σχέση κινδύνου/ωφέλειας. Εμπιστεύομαστε την Επιστήμη, την Έρευνα, τους Ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Για να ξαναπάρουμε τις ζωές μας πίσω, για να αποκαταστήσουμε τις ανθρώπινες σχέσεις και τις κοινωνίες μας.Θα τελειώσω με μια παράγραφο που είχα γράψει σε παλιότερη ανάρτησή μου και την θεωρώ επίκαιρη όσο ποτέ: “Απολαμβάνουμε εφέτος μια “light” εκδοχή του πλανήτη μας, όπως την οραματίζονται οι Αντιεμβολιαστές, την ανθρωπότητα δηλαδή να υποφέρει τα πάνδεινα από μια πάθηση δίχως εμβόλιο ακόμη. Και λέω “light”, επειδή η κανονική εκδοχή, αν επικρατήσουν οι απόψεις τους, είναι να κυκλοφορούν ελεύθερα και η ιλαρά, η πολιομυελίτιδα, η διφθερίτιδα, και πολλές ακόμη μολυσματικές νόσοι που αντιμετωπίζονται σήμερα επιτυχώς με εμβόλια, με δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς και πολλαπλάσιους αρρώστους και την γη να έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο νοσοκομείο και νεκροταφείο. Ελπίζω να μην βρεθούν πολλοί που να συμμερίζονται το όραμα αυτό….”.
***
Του γιατρού Δημήτρη Μπαλατσούρα, Διευθυντή ΩΡΛ Τζανείου Νοσοκομείου Πειραιά
Το κείμενο αναδημοσιεύεται με την άδειά του.
Αντικλείδι , https://antikleidi.com
Posted on 6 Δεκεμβρίου 2020