Συγχώρηση, μπορώ να συγχωρήσω ή όχι;
Αρκετά λέγονται για τη συγχώρεση, αρκετοί την υποστηρίζουν ενώ άλλοι την θεωρούν δύσκολη ή ακόμα και ακατόρθωτη. Συγχώρηση, μπορώ να συγχωρήσω ή όχι; Συγχώρεση ζητάει η θρησκεία για να εξελιχθούμε ως άνθρωποι, συγχώρεση μπορεί να ζητάει και μία σχέση ανεξαρτήτου μορφής, φιλική, συγγενική και κυρίως ερωτική, πιο συχνά. Είναι πανάκεια η συγχώρεση; Οι περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο ότι η συγχώρεση μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη σωματική και ψυχική μας υγεία. Ωστόσο, δεν φαίνεται να ωφελεί όλους, τουλάχιστον όχι σε κάθε περίσταση. Παρόλα αυτά, πολλοί άνθρωποι συνιστούν τη συγχώρεση χωρίς να το σκεφτούν δεύτερη φορά.
Πριν προχωρήσουμε ή πριν πάρουμε μία απόφαση για το αν θα πρέπει ή ακόμα και αν μπορούμε να συγχωρήσουμε, ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να προσδιορίσουμε τις ειλικρινείς προθέσεις μας και ας αναλογιστούμε οποιαδήποτε πληροφορία θα μπορούσε να υποστηρίξει ή να αναιρέσει τη πρόθεσή μας αυτή. Η «απόσταση» αυτή μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να εξετάσουμε αν συγχωρώντας εκείνον που μας στενοχώρησε, μήπως τον βοηθάμε σε πιθανή αποποίηση της ευθύνης του; Τελικά, μπορώ να συγχωρήσω ή όχι;
Η λέξη συγχωρώ είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις συν+χωρώ.
Πιο απλά, σημαίνει «κάνω χώρο για να χωρέσουμε και οι δυο», άρα «μαζεύομαι». Τι συμβαίνει όμως όταν μόνο εγώ «μαζεύομαι και κάνω χώρο για να χωρέσουμε και οι δύο»; Μήπως το αποτέλεσμα δεν είναι και τόσο ευχάριστο; Μήπως τελικά μαζεύομαι τόσο που νοιώθω ότι στριμώχνομαι, μήπως καταπιέζω τις επιθυμίες μου, τα «θέλω» μου, τον εαυτό μου τον ίδιο; Μήπως συμβιβάζομαι και προσπαθώ «να χωρέσω» στον χώρο που ο άλλος μου αφήνει ή …μου επιτρέπει; Μήπως ακούω συχνά την περιγραφή του «καλού παιδιού», της «καλής κόρης/γιου», του «καλού συντρόφου»; Αν ναι, σίγουρα δεν μιλάμε για συγχώρεση στις περιπτώσεις αυτές.
Τι χρειάζεται να προσέξω σχετικά με την συγχώρεση;
1. Τι σημαίνει για εμένα συγχώρεση;
H συγχώρεση ορίζεται ως μια συνειδητή, σκόπιμη απόφαση να απελευθερώσουμε συναισθήματα μνησικακίας ή εκδίκησης προς ένα άτομο ή μια ομάδα που μας έχει βλάψει, ανεξάρτητα από το αν τους αξίζει πραγματικά η συγχώρεση μας. Δεν είναι όμως αρκετός ένας ορισμός για να κατανοήσουμε τη σημασία της, χρειάζεται και κατανόηση του «τι δεν είναι συγχώρεση». Όσοι ασχολούνται και μελετούν ή ακόμη και διδάσκουν τη συγχώρεση καθιστούν σαφές ότι όταν συγχωρώ, δεν παραβλέπω ή αρνούμαι τη σοβαρότητα μιας προσβολής εναντίον μου. Συγχώρεση δεν σημαίνει να ξεχνώ, ούτε να συγχωρώ ή να δικαιολογώ τα αδικήματα. Αν και η συγχώρεση μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση μιας κατεστραμμένης σχέσης, δεν με υποχρεώνει να συμφιλιωθώ με το άτομο που με έβλαψε ή να το απαλλάξω από τη ευθύνη του. Αντίθετα, η συγχώρεση φέρνει στον συγχωρεμένο ψυχική ηρεμία και τον απαλλάσσει από έναν καταστρεπτικό και διαβρωτικό θυμό. Ενώ υπάρχει συζήτηση σχετικά με το εάν η αληθινή συγχώρεση απαιτεί θετικά συναισθήματα προς εκείνον που μας πλήγωσε ή μας έβλαψε-τον δράστη, οι ειδικοί συμφωνούν ότι περιλαμβάνει τουλάχιστον την απαλλαγή από βαθιά αρνητικά συναισθήματα. Με αυτόν τον τρόπο, δίνεται η δυνατότητα να αναγνωρίσουμε τον ψυχικό πόνο χωρίς όμως να αφήσουμε αυτόν τον πόνο να μας καθορίσει, επιτρέποντάς μας να θεραπευτούμε και να συνεχίσουμε τη ζωή μας. Εάν λοιπόν ανήκουμε στα άτομα που θεωρούμε ότι η συγχώρεση μας βοηθά, θα πρέπει όχι μόνο να μπορούμε να προσδιορίσουμε τον ορισμό της, αλλά και να τον κοινοποιήσουμε σε αυτόν που ζητάει να τον συγχωρέσουμε. Όπως αναφέρουν αρκετοί ψυχολόγοι ερευνητές, οι οποίοι φαίνεται να συμφωνούν περισσότερο στο τι δεν είναι η συγχώρεση σε αντίθεση με αυτό που είναι, καταλήγουν ότι η συγχώρεση δεν είναι «συγγνώμη, λήθη, συγχώρεση, αρνητική και ανάρμοστη συμπεριφορά, άφεση, μορφή αυτοθυσίας, ξεκάθαρη εφάπαξ απόφαση, έγκριση της αδικίας, προσποίηση των πάντων. Όταν αναγνωρίζουμε τι δεν είναι η συγχώρεση, είναι εντάξει να την βλέπουμε μέσα από μια στάση ανωτερότητας ή αυτοδικαίωσης, απλά επιτρέποντας στα συναισθήματα θυμού να μειώνονται με την πάροδο του χρόνου και βέβαια, κάποιοι ταυτίζουμε τη συγχώρεση με τη συμφιλίωση, ενώ κάποιοι άλλοι όχι.
2. «Να συγχωρήσω ή όχι;» Πόσο ασφάλεια μου δίνει;
Εάν κάποιος είναι γενικότερα ανασφαλής, είναι δύσκολο να βιώσει την αυθεντική συγχώρεση. Για παράδειγμα, μία κακοποιημένη σύζυγος, μπορεί να μην σκεφτεί τη συγχώρεση μέχρι να αισθανθεί σωματικά ασφαλής και με πρόσβαση σε πόρους που διασφαλίζουν ότι δεν θα χρειαστεί να επιστρέψει στο γάμο της. Οι επιζώντες μιας οικονομικής κατάχρησης μπορεί να μην νιώθουν ασφαλείς να συγχωρήσουν έως ότου ο παραβάτης δεν θα έχει πρόσβαση ή έλεγχο στα χρήματά τους. Εδώ μπαίνει άλλη μία ερώτηση που χρειάζεται διευκρίνιση: «Και πώς μπορώ να ξέρω αν πραγματικά νιώθω ασφάλεια για να συγχωρήσω και όχι απλά να συμβιβαστώ και να υποκύψω;» Πρόκειται για μία σημαντική ερώτηση, όπου αν δεν υπάρχει η αίσθηση ασφάλειας θα πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί και μετά να περάσει το άτομο στην απόφαση για το αν θα συγχωρήσει και τι είναι αυτό που θα συγχωρήσει.
3. Έχω αποδεχτεί την εμπειρία εκείνου που με έβλαψε/στενοχώρησε;
Η αποδοχή δεν είναι συμφωνία αλλά σχετίζεται με την κατανόηση των αντιλήψεων και των συναισθηματικών εμπειριών του άλλου. Ας θεωρήσουμε για παράδειγμα ότι είχα μία κακοποιητική συναισθηματικά μητέρα. Παρόλα αυτά, μπορεί να ήταν ένα κοινωνικό, ευγενικό και γοητευτικό άτομο έξω από το σπίτι. Ως ενήλικας, χρειάζεται να αποφασίσω αν θα έχω επαφή μαζί της και πόσο συχνή επαφή. Στη συνέχεια, μπορεί ένας οικογενειακός φίλος να μου συστήσει να την συγχωρήσω, χωρίς όμως να γνωρίζει τη δική μου πλευρά, χωρίς να θέλει και να μάθει πως νιώθω εγώ γύρω από το συγκεκριμένο θέμα και ποια είναι η εμπειρία μου. Μάλλον δεν θα με πείσει, αντίθετα, είναι λιγότερο πιθανό να σκεφτώ τη συγχώρεση στο μέλλον. Ο λόγος δεν είναι άλλος πέρα από το ότι νιώθω ότι δεν με έχει «ακούσει», απλά μου υποδεικνύει τι «πρέπει» να κάνω, σύμφωνα με τη δική του άποψη, χωρίς όμως να δείχνει την απαραίτητη ενσυναίσθηση ή να έχει βιώσει παρόμοια συναισθήματα, άρα να τον νιώσω «κοντά μου». Άρα, φαίνεται αρκετά σημαντική η αποδοχή της εμπειρίας του άλλου, διαφορετικά, η συγχώρεση θα είναι μία δύσκολη υπόθεση.
4. Μήπως υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων;
Οι άνθρωποι μπορεί να συστήνουν τη συγχώρεση επειδή έχουν κάτι να κερδίσουν ή να χάσουν εάν κάποιος συγχωρέσει ή όχι. Για παράδειγμα, ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να ενθαρρύνει ένα ενήλικο παιδί να συγχωρήσει τον γονέα του, έτσι ώστε η δυναμική της οικογένειας να παραμείνει ανέπαφη, καθώς οποιαδήποτε αλλαγή θα μπορούσε να διαταράξει την οικογένεια. Ένα αφεντικό μπορεί να συστήσει σε έναν υπάλληλο να συγχωρήσει τον συνάδελφό του που τον παρενόχλησε σεξουαλικά, έτσι ώστε να μην υπάρξει εσωτερική έρευνα που θα έκανε το αφεντικό να αντιμετωπίσει μια ταλαιπωρία. Προτού συστήσετε τη συγχώρεση, αναρωτηθείτε αν έχετε κάτι να κερδίσετε ή να χάσετε εάν το άλλο άτομο θα προχωρήσει ή όχι στην συγχώρεση. Εάν έχετε σύγκρουση συμφερόντων, μάλλον δεν είστε το καλύτερο άτομο για να προτείνετε συγχώρεση.
5. Μήπως βρίσκομαι σε θέση εξουσίας;
Όσοι βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν παρέχουν συστάσεις, καθώς τείνουν να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στους άλλους σε σύγκριση με εκείνους που θεωρούνται ίσοι. Οι θέσεις εξουσίας μπορεί να περιλαμβάνουν επαγγελματίες ψυχικής υγείας, προσωπικότητες αυθεντίας, γονείς, δάσκαλους, παράγοντες επιρροής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολιτικούς ή/και θρησκευτικούς ηγέτες, κλπ. Επιπλέον, όσοι ανήκουν σε έναν προνομιούχο πληθυσμό πρέπει να αναλογιστούν ότι βρίσκονται αυτόματα σε θέση εξουσίας, καθώς οι συστάσεις τους έχουν μεγαλύτερο βάρος από τα μέλη ενός περιθωριοποιημένου πληθυσμού. Εάν βρίσκεστε σε θέση εξουσίας, χρειάζεται να γνωρίζετε τον αντίκτυπο της επιρροής σας όταν κάνετε συστάσεις συγχώρεσης, καθώς το άλλο άτομο μπορεί να πιεστεί για να συγχωρήσει και να το κάνει χωρίς να το θέλει, άρα στην ουσία όχι μόνο να μην συγχωρήσει αλλά και να νιώσει άσχημα και με τον εαυτό του που υπέκυψε.
6. Γνωρίζω τις δικές μου προκαταλήψεις;
Ποιες είναι οι προσωπικές μου προκαταλήψεις σχετικά με τη συγχώρεση; Οι πιο συνηθισμένες προκαταλήψεις που συναντάμε στον θεραπευτικό χώρο είναι πολιτιστικές, πνευματικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και όταν κάποιος είχε θετικές ή αρνητικές εμπειρίες που περιλαμβάνουν συγχώρεση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την επίδραση των δικών μας προκαταλήψεων προς ένα άτομο που του συστήνουμε την συγχώρεση, καθώς μπορεί να το επηρεάζουμε για λόγους όπως στην παραπάνω παράγραφο. Αν παρόλα αυτά, το κάνουμε, καλό είναι να εντοπίσουμε και να κοινοποιήσουμε τις δικές μας προκαταλήψεις στο άτομο που ενθαρρύνουμε να συγχωρήσει.
7. Μπορώ να αποδεχτώ την επιλογή των άλλων, να μην συγχωρήσουν;
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να συστήνουμε τη συγχώρεση και στο να πιέζουμε κάποιον να συγχωρήσει. Ας αναρωτηθούμε, τι θα γινόταν αν επέλεγε ο άλλος να μην συγχωρήσει; Μπορώ να το δεχτώ; Εάν όχι, μπορεί να κινδυνεύω να τον πιέσω ηθελημένα ή ακούσια. Η πίεση σπάνια οδηγεί σε αυθεντική συγχώρεση, η οποία συμβαίνει από επιλογή. Ο καθένας πρέπει να έχει τη δυνατότητα να εξερευνήσει, να ανακαλύψει, να αγκαλιάσει, να αγνοήσει, να αντιταχθεί ή να αρνηθεί τη συγχώρεση. Εάν νιώθουμε ότι πρέπει ο άλλος να συγχωρήσει, τότε το πιο πιθανό είναι ότι δεν σεβόμαστε την επιλογή του. Φυσικά, σε αυτή την περίπτωση, εάν δηλαδή δεν μπορούμε να αποδεχτούμε την επιλογή του στο να μην συγχωρήσει, μην προτείνουμε τη συγχώρεση. Αντίθετα, ας αναρωτηθούμε γιατί νιώθουμε την ανάγκη να πιέσουμε ή να επιβάλλουμε τη συγχώρεση.
8. Υποθέτω ότι πρέπει να συγχωρήσουν;
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η συγχώρεση είναι μια πανάκεια που θα επιλύσει όλες τις σχεσιακές συγκρούσεις και θα ανακουφίσει όλες τις ασθένειες της σωματικής και ψυχικής υγείας. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι αυτό είναι αλήθεια. Ωστόσο, οι άνθρωποι συνεχίζουν να συστήνουν τη συγχώρεση χωρίς να υπολογίζουν ότι κάποιοι μπορεί να μην χρειάζεται να συγχωρήσουν για να προχωρήσουν. Η συγχώρεση είναι προαιρετική, όχι απαίτηση. Εάν προτείνουμε συγχώρεση, να έχουμε στο μυαλό μας ότι μπορεί να μην είναι αυτό που χρειάζεται το άλλο άτομο και φυσικά να σεβαστούμε την απόφασή τους.
Είτε βρισκόμαστε στην πλευρά εκείνου που σκέφτεται αν θα πρέπει να συγχωρέσει, είτε στην πλευρά εκείνου που ζητάει τη συγχώρεση ή εκείνου που συστήνει, ας αναλογιστούμε ποια είναι η δική μας σχέση με τρην συγχώρεση, τι σημαίνει για εμάς, τι θα κερδίσουμε ή τι θα χάσουμε, ας πάρουμε λίγη απόσταση από το ερέθισμα και ας κάνουμε στον εαυτό μας τις παραπάνω ερωτήσεις που μπορούν να βοηθήσουν να κατανοήσουμε την πρόθεσή μας, ώστε να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά.
Μαρίνα Μόσχα
https://marinamoscha.life/
