ΟΤΑΝ Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΧΕΙ ΠΛΑΚΑ!!
Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου " Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"
Τη Δευτέρα έχουμε του αγίου Βαλεντίνου, το σαββατοκύριακο που προηγείται ο άγιος θα τιμηθεί δεόντως, ας τον τιμήσουμε κι εμείς βάζοντας τον τίτλο στο σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, παρόλο που δεν θα έχουν θέμα ερωτικό τα μεζεδάκια μας.
Και ξεκινάμε με μια οθονιά από ιστότοπο αγοραπωλησιών.
Μου λέει ο φίλος που στέλνει την εικόνα:
Έχει πλάκα που τα ονόματα των ευγενών αερίων, είναι μεν ελληνικές λέξεις, αλλά όσον αφορά τη χρήση τους ως βιομηχανικά κυκλοφορούν στην ελληνική πιάτσα με εισαγόμενη προφορά.
Πιο γνωστή η συγκόλληση με «αργκόν». Κανείς δε λέει «αργόν» ή «αργό».
Βάζω στοίχημα πως και ο φωτισμός «νέον» δεν λέγεται έτσι λόγω καθαρεύουσας αλλά προέρχεται από τα αγγλικά. Αυτό όμως που βρήκα νομίζω ότι αξίζει να μπει στα μεζεδάκια: Φιάλη χελιού!
Δίκιο έχει ο φίλος. Ας πούμε, λέμε για «λάμπες νέον», με το νέον άκλιτο, ενώ αντίστοιχα λέμε «αλογόνου, φθορίου» κτλ. άρα θα έπρεπε να πούμε «λάμπες νέου». Ίσως παίζει ρόλο ότι το «νέο» και το «αργό» υπάρχουν ως επίθετα στη γλώσσα.
Αλλά πού θα πάει, κάποτε θα θυμηθώ ότι σε μιαν άλλη ζωή ήμουν χημικός και θα βάλουμε ένα άρθρο για τα ευγενή αέρια.
Όσο για τη «φιάλη χελιού» είναι πράγματι εντυπωσιακό μαργαριτάρι -θα καταλάβατε ότι πρόκειται για «φιάλη ηλίου» (helium). Ελπίζω να έγινε από μεταφραστήρι.
* Όταν η ζωή αντιγράφει την τέχνη.
Σχολιάστηκε πολύ στα σόσιαλ η φωτογραφία με τον Πούτιν και τον Μακρόν να κάθονται στις δυο άκρες ενός τεράστιου τραπεζιού, κάτι που δεν έγινε τυχαία, αφού ο Μακρόν, διαβάζω, αρνήθηκε να κάνει το ρωσικό τεστ PCR.
Αμέτρητα ήταν τα μιμίδια που κυκλοφόρησαν. Ένας φίλος μου θυμήθηκε μιαν ανάλογη σκηνή σε ταινία του Βέγγου, στο 5ο λεπτό του βίντεο:
* Τίτλος σε άρθρο: Κωστής Χατζηδάκης: Ο πατέρας μου παντρεύτηκε την πρώτη γυναίκα του ενώ ήξερε ότι έχει καρκίνο και θα πέθαινε σε 1 μήνα
Με ρωταει φίλος: υπάρχει αμφισημία; Καταρχάς ναι, διότι έτσι που είναι γραμμένο εννοεί ότι ο πατέρας ήξερε ότι θα πέθαινε σε ένα μήνα. Σε δεύτερη ανάγνωση όμως όχι, εξαιτίας του «πρώτη γυναίκα», θα έλεγα.
Στα αγγλικά βέβαια (ή σε άλλες γλώσσες που δεν παραλείπουν τις αντωνυμίες) θα ήταν φανερό ποιος ήξερε και ποιος θα πέθαινε.
* Λαθάκι σε τίτλο που έδωσε λαβή για κάμποσα ευρηματικά σχόλια.
Χωρίς τοστ η είσοδος στη χώρα για τους εμβολιασμένους
Νηστικοί θα μπαίνουν, βρε παιδιά; Ούτε ένα ράπιντ τοστ, έτσι στα γρήγορα, στο χέρι;
Το πιο καλό, βέβαια, είναι το μοριακό τοστ, με αφρό γαλοπούλας και ζελέ τυριού σε χώμα σιταριού...
Καλό μα ακριβό.
* Φίλος του ιστολογίου που είναι και σκακιστής μου στέλνει ενοχλημένος ένα πρόσφατο δελτίο της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας.
Αυτό που τον ενοχλεί, και στην ουσία και από άποψη ορολογίας, είναι η απόφαση του ΔΣ της Ομοσπονδίας να καθιερώσει «τέλος ενεργότητας».
Όπως λέει, θεσπίζεται η υποχρέωση των σκακιστών να καταβάλλουν από φέτος (πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΣΟ) 10 ευρώ ετησίως για να έχουν δικαίωμα να αγωνίζονται σε επίσημους αγώνες. Η απόφαση αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις στον σκακιστικό χώρο (αφού πρόκειται απλά για χαράτσι καθώς η ΕΣΟ δεν παρέχει κάποια ουσιαστική υπηρεσία ή βοήθεια στους σκακιστές που αγωνίζονται στα διάφορα τουρνουά, όμως τυπικά όλοι οι επίσημοι αγώνες στην Ελλάδα διεξάγονται υπό την αιγίδα της).
Και συνεχίζει: ο λόγος που σας γράφω είναι η χρήση της λέξης “ενεργότητα”. Δεν την είχα ξανακούσει, μου φάνηκε περίεργη και τη θεώρησα “νεοελληνικούρα”. Ψάχνοντας στο google ανακάλυψα ότι ο όρος υπάρχει στα ελληνικά, όμως χρησιμοποιείται στη χημεία σε σχέση με τις συγκεντρώσεις διαλυμάτων. Ο συγγραφέας του κειμένου της ΕΣΟ προφανώς εμπνεύσθηκε από τον όρο “ενεργός σκακιστής” που περιγράφει τους σκακιστές που συμμετέχουν σε επίσημους αγώνες, όμως θεωρώ το “τέλος ενεργότητας” ατυχή όρο. Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλος όρος πιο κατάλληλος, προσωπικά θα χρησιμοποιούσα κάτι πιο περιφραστικό, όπως “τέλος αγωνιστικής δραστηριότητας” αν και, αν ήμουν στο ΔΣ της ΕΣΟ, θα καταψήφιζα έτσι κι αλλιώς τη διάταξη…
Επειδή εγώ, εκτός από πρώην σκακιστής είμαι και πρώην χημικός ήξερα την ενεργότητα ως όρο της χημείας. Άλλοι που ανήκουν σε άλλους κλάδους των θετικών επιστημών θα μας πουν ότι ξέρουν την ενεργότητα με κάπως διαφορετική σημασία. Όμως, αυτές οι σημασίες μένουν περιχαρακωμένες στα όρια της καθε μιας ειδικής ορολογίας.
Κι έτσι, ενώ η πρώτη μου παρόρμηση ήταν να συμφωνήσω με τον φίλο του ιστολογίου, τελικά σκέφτομαι ότι, έξω από τα ορια ειδικών ορολογιών, θα μπορούσαμε να δεχτούμε την ενεργότητα ως «την ιδιότητα του να είναι κανείς ενεργός». Τι λέτε εσείς;
Αλλά για το χαράτσι ασφαλώς έχει δίκιο να διαμαρτύρεται!
* Kατι το ωραίον τώρα.
Εγινε προχτές παρουσίαση του «Μουσείου της Αργούς» που, αν κατάλαβα καλά, πρόκειται να ανεγερθεί στον Βόλο.
Στην παρουσίαση λοιπόν του Μουσείου της Αργούς (ο Θεοτοκάς που έλεγε «Αργώς» ήταν πλεμπαίος), ο δήμαρχος της πόλης Αχιλλέας Μπέος άρχισε να διαβάζει το κείμενο που του έγραψαν. Σε κάποιο σημείο είδε «άυλη υπόσταση», που γράφεται πλέον χωρίς διαλυτικά, δεν ήξερε προφανώς τη λέξη, οπότε το πρόφερε «αύλη» [άβλη] και μάλιστα δυο φορές, η διαφορά, λέει «αφορά στην άβλη υπόστασή του» και «πρόκειται για ένα μεγάλο έργο που θα φιλοξενήσει στοιχεία της άβλης πολιτιστικής κληρονομιάς, τον μύθο της Αργούς».
* Και κάτι ακόμα για το ίδιο επεισόδιο, που δεν ξέρω αν με συμφέρει που το φανερώνω. Το μπεομαργαριτάρι μού το έστειλε ένας φίλος από τον Βόλο. Το ανέβασα λοιπόν στο Φέισμπουκ και στο Τουίτερ. Από εμένα προφανώς το πήραν κάμποσοι ακόμα, κι έτσι μπορείτε να το δείτε στο luben.tv και από εκεί στο in.gr.
Δεν παραπονιέμαι, ούτε διεκδικω κοπιράιτ. Καλύτερο μάλιστα είναι το βιντεάκι που έφτιαξαν οι Λούμπεν (αν και γενικά δεν μου αρέσουν τα πειραγμένα βιντεάκια) διότι έχουν στο τέλος ένα απόφθεγμα του Μπέου που δεν το πρόσεξα («εγώ μαλάκας ειμαι να μη βάλω το γκολ;»)
* Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο για τη συναγωγή του Μανχάταν που ιδρύθηκε από Ρωμανιώτες από τα Γιάννενα κι έχει μητρική συναγωγή της τη συναγωγή των Γιαννίνων, διαβάζουμε:
H Kehila Kedosha Janina (Γιάννινα) στην καρδιά του Μανχάταν στη Broome Street, όπου χτυπά το επίκεντρο της οικονομικής και εμπορικής ζωής της Νέας Υόρκης, αποτελεί την τελευταία εναπομείνουσα Ρωμανιώτικη Συναγωγή στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού.
Καταρχάς, το επίκεντρο δεν χτυπάει. Κατά δεύτερο, η συναγωγή μπορεί να είναι «εναπομένουσα» ή «εναπομείνασα» -το «εναπομείνουσα» είναι τραγελαφάκι.
* Τη βδομάδα που μας πέρασε είχαμε και τη Διεθνή ημέρα ελληνικής γλώσσας, για την οποία είπα κι εγώ μερικά πράγματα καλεσμένος στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Μπορείτε να ακούσετε τι είπα χάρη στην ευγενική φροντίδα του καλόψυχου φίλου μας του Γιάννη.
* Αλλά είπαν κι άλλοι πολλά και διάφορα, μερικά από τα οποία πομφολυγοειδή. Ας πούμε, ο υφυπουργός Εξωτερικών κ. Ανδρέας Κατσανιώτης στο σχετικό μήνυμά του είπε ανάμεσα στ’ άλλα:
«Γιατί ακόμη και σήμερα, αποκαλούμε «συνάδελφο» κάποιον που εργάζεται στον ίδιο χώρο μαζί μας. Ωστόσο, ορισμένοι ακόμη δεν γνωρίζουμε ότι η καταγωγή του όρου ‘συνάδελφοι’, προέρχεται από τον χώρο της Ιατρικής. Συνάδελφος στην Ιατρική, ήδη πριν από 30 αιώνες, ήταν εκείνος που ασκούσε το λειτούργημα για πρώτη φορά με βάση τη γνώση. Kάθε γιατρός ακούει το κάλεσμα του Ιπποκράτη προς τους συναδέλφους του να ορκιστούν ότι θα χρησιμοποιήσουν τη θεραπεία για να βοηθήσουν και ποτέ για να βλάψουν ή να αδικήσουν.»
Ισχυρίζεται λοιπόν ο κ. Κατσανιώτης ότι ο όρος «συνάδελφος» προέρχεται από τον χώρο της ιατρικής, και μάλιστα εδώ και 30 αιώνες.
Αυτό το τελευταίο είναι χονδροειδής υπερβολή, αλλ’ ας το προσπεράσουμε. Ωστόσο, και τα άλλα που λέει είναι εξίσου αβάσιμα. Αν άνοιγε το Λίντελ Σκοτ ο κ. υπουργός (αλλά ανοίγουν λεξικό οι υπουργοί;) θα έβλεπε ότι στην κλασική αρχαιότητα «συνάδελφος» ήταν αυτός που έχει αδέρφια, σε αντίθεση προς τον «ανάδελφο» (έτσι χρησιμοποιεί τη λέξη ο Ξενοφώντας).
Τη σημασία του «μέλους ενός σώματος» την πήρε η λέξη μόνο στην ύστερη αρχαιότητα, αλλά και πάλι δεν τη βρίσκω πουθενά σε κείμενα γιατρών, αλλά κυρίως σε εκκλησιαστικά κείμενα.
Οπότε, ούτε πριν από 30 αιώνες εμφανίζεται η λέξη «συνάδελφος», ούτε από την Ιατρική προέρχεται.
* Και τα εισαγωγικά της εβδομάδας. Μου γράφει φίλος για μια μετεωρολογική είδηση:
Στα «λευκά» έχουν ντυθεί Μαλακάσα, Διόνυσος και Ιπποκράτειος Πολιτεία,
Και σχολιάζει:
Τα λευκά δεν είναι ακριβώς λευκά, αλλά τα φόρεσε η Μαλακάσα να βγει βόλτα με το Διόνυσο στην Ιπποκράτειο Πολιτεία….
Ναι, ξέρω, πουθενά δε θέλει εισαγωγικά, δε βάζουμε τη μεταφορά μέσα στα κάγκελα, αλλά αν ήταν να μπουν κάπου εισαγωγικά, θα έβαζα στο «ντυθεί».
Δίκιο έχει ο φίλος μου, νομίζω.
* Kαι, καπάκι, η ακλισιά της εβδομάδας, με την ευγενική χορηγία του ΔΟΜ, τέως ΔΟΛ.
Θρίλερ με «τους τρεις αγνοούμενοι», λοιπόν.
Σε κάποιες διαλέκτους αυτή η σύνταξη είναι κανονική, αλλά εδώ είναι απλώς τσαπατσουλιά.
* Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο για τους χιμπατζήδες που φαίνονται να φροντίζουν ο ένας τον άλλο, όπως οι άνθρωποι, διαβάζουμε:
Η Αλεσάντρα Μασάρο είναι εξελικτική βιολόγος, που ασχολείται με τη συμπεριφορά και τη διατήρηση των πρωτευόντων θηλαστικών. Το Νοέμβριο του 2019 και ενώ έκανε τη δουλειά της … είδε έναν χιμπατζή, ονόματι Σούζι να επιθεωρεί μια πληγή που είχε στο πόδι του ο γιος της, Σιά.
Ξαφνικά, έπιασε ένα έντομο από ένα κοντινό φύλλο, το έβαλε στο στόμα της για λίγο και μετά το ακούμπησε στην πληγή του παιδιού της. Κατέγραψε την στιγμή σε βίντεο και την έστειλε σε δυο επιστήμονες: τον πρωτευματολόγο Τομπάιας Ντέσνερ και την γνωστική βιολόγο, Σιμόνε Πίκα.
Δύο παρατηρήσεις εδώ. Καταρχάς, ποιο είναι το υποκείμενο στη δεύτερη παράγραφο; Στην πρώτη πρόταση («έπιασε ένα έντομο») είναι η χιμπατζίνα (που καλό είναι να δηλωθεί πιο πάνω ως θηλυκιά). Στη δεύτερη πρόταση («κατέγραψε τη στιγμή») είναι η βιολόγος.
Κατά δεύτερο λόγο, τι είναι ο «πρωτευματολόγος»; Ο ειδικός στα πρωτεύοντα (κατά το αγγλικό primatologist);
Τότε «πρωτευοντολόγος», ίσως. Ή περιφραστικά.
Έχει κι άλλες ατσαλιές η μετάφραση πχ «η εφαρμογή» = «το να βάζουν» κτλ.
* Γέλασα πάρα πολύ με αυτή την αυτόματη μετάφραση, που την είδα σε μια ομάδα του Φέισμπουκ που ειδικεύεται σε μεταφραστικά λάθη.
Είναι λοιπόν ένας πίνακας του Joaquin Sorolla, που έχει τίτλο Idilio, Javéa. Kαι σε μια ομάδα του Φέισμπουκ, μια Ισπανίδα βάζει τον πίνακα μαζί με τον τίτλο του και ορισμένα άλλα στοιχεία, στα ισπανικά.
Και το Φεισμπουκ μεταφράζει τον τίτλο αυτόματα:
Ηλίθιε, Τζαβέα.
Ακούς βρε ηλίθιε Τζαβέα; Του Χοακίν είναι ο πίνακας!
Πώς από το Idilio, που είναι και ελληνικής αρχής να πάρει η ευχή, ειδύλλιο, φτάσαμε στο «Ηλίθιε», σηκώνω τα χέρια ψηλά. Ξέρω μόνο ότι ο… ηλίθιος Τζαβέας είναι η Javéa, θέρετρο κοντά στο Αλικάντε.
Και όσο το βλέπω, ξαναρχίζω να γελάω.
Ηλίθιε Τζαβέα!
* Και κλείνω με ένα επιστημονικό.
Μου γράφει φίλος:
Γνωρίζουμε ίσως πως το «πλάσμα» αποτελεί την τέταρτη κατάσταση της ύλης (μετά τη στερεή, την υγρή και την αέρια). Ακούσαμε πρόσφατα για το ελπιδοφόρο πείραμα στο JET όπου με τη βοήθεια του «πλάσματος» πέτυχαν ρεκόρ παραγωγής θερμότητας από ελεγχόμενη πυρηνική σύντηξη. Τώρα μάθαμε και τον πληθυντικό του αριθμό:
Το JET, το οποίο έχει σχήμα δαχτυλιδιού, είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να περιέχει πλάσματα ή ηλεκτρικά φορτισμένα αέρια, που θερμαίνονται στους 150 εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, μια θερμοκρασία δέκα φορές υψηλότερη από εκείνη στο κέντρο του Ηλιου.
Πάλι καλά που δεν έγραψε «πλασματάκια»!
