ΠΕΤΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ

 ΠΕΤΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ

Carol Shields By ΒΑΣΩ ΜΠΕΡΗ on 16 Σεπτεμβρίου 2024 Πώς εκτιμάται άραγε το νόημα μιας ζωής συνηθισμένης, χωρίς φήμη, ηρωισμούς και μεγάλα επιτεύγματα; Πόσο αντικειμενικές είναι οι αναμνήσεις μας και πώς διαμορφώνουν την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας; Πόσο επηρεάζεται αυτή η εικόνα από τις αναμνήσεις του περιβάλλοντος; Στο βραβευμένο με Pulitzer (1995) μυθιστόρημα τα ‘Πέτρινα Ημερολόγια’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Άγγελου Αγγελίδη και Μαρίας Αγγελίδου, η Καναδή συγγραφέας Κάρολ Σίλντς (Carol Shields, 1935 – 2003), με όχημα τον μακρύ βίο μιας συνηθισμένης γυναίκας, διερευνά αυτούς τους προβληματισμούς και αναζητά την αλήθεια και την ευκρίνεια της ανθρώπινης ύπαρξης στα κενά ανάμεσα στις λέξεις, τις παύσεις και τις σιωπές ˙ στις στιγμές που συχνά παραβλέπουμε. Το μυθιστόρημα ακολουθεί τη ζωή της Ντέιζι Γκούντγουιλ Φλετ, μιας γυναίκας που γεννήθηκε το 1905 στον Καναδά και πέθανε στα τέλη του αιώνα στη Φλόριντα. Γύρω της περιστρέφονται διάφοροι χαρακτήρες που την καλύπτουν, την συμπληρώνουν, την παρατηρούν και την επαναπροσδιορίζουν. Στο κέντρο αυτού του ιδιόμορφου σύμπαντος, η Ντέιζι σπουδάζει, γράφει άρθρα κηπουρικής, είναι κόρη, μητέρα τριών παιδιών, ερωμένη και δύο φορές χήρα. Από το αγροτικό τοπίο της Μανιτόμπα μέχρι τους πολυσύχναστους δρόμους του Σικάγο, η Σιλντς ζωγραφίζει μια ζωντανή εικόνα του περιβάλλοντος της Ντέιζι, βυθίζοντας τον αναγνώστη σε εικόνες, ήχους και μυρωδιές κάθε χρονικής περιόδου και καθοδηγώντας τον να κατοικήσει πλήρως στον κόσμο της ηρωίδας. Στον πρόλογο του βιβλίου η συγγραφέας εξηγεί ότι ενώ στην αρχή η πρόθεσή της ήταν να ακολουθήσει για το βιβλίο της τη δομή μιας παλιομοδίτικης βιογραφίας του 19ου αιώνα με την ακολουθία των κεφαλαίων «Γέννηση», «Παιδικά Χρόνια», «Έρωτας», κι έτσι ως το «Θάνατο», τελικά τα ‘Πέτρινα Ημερολόγια’ εξελίχθηκαν σε ένα μυθιστόρημα που παίζει με διαφορετικούς τρόπους αφήγησης, ενσωματώνοντας στοιχεία αυτοβιογραφίας, οικογενειακής ιστορίας και μυθοπλασίας για να δημιουργήσει το πορτρέτο της ζωής της ηρωίδας που μοιάζει με μωσαϊκό. Η Σιλντς εστιάζει  όχι στα ίδια τα ορόσημα της ζωής της Ντέιζι αλλά στα διαστήματα ανάμεσά τους—τις στιγμές ήρεμης σκέψης, τις ερωτήσεις που μένουν αναπάντητες και τις μεταβολές στην αντίληψή της για τον εαυτό της. Η ίδια η ηρωίδα είναι συναρπαστική, εν μέρει επειδή είναι απόλυτα συνηθισμένη. Δεν ξεχωρίζει με κανέναν αξιοσημείωτο τρόπο - δεν είναι πρωτοπόρος ή ηρωίδα με τη συμβατική έννοια. Ο βίος της δεν έχει επικά στοιχεία, αλλά ούτε και τυποποιημένη ευπρέπεια. Άλλωστε δεν έχουν όλοι την εμπειρία του θανάτου ενός συζύγου στο γαμήλιο ταξίδι, ούτε κάθε χήρα παντρεύεται έναν υποτιθέμενο θείο, και σίγουρα δεν  γνωρίζουν όλοι τον πεθερό τους όταν αυτός είναι πλέον πάνω από  εκατό ετών. Στη ζωή της η Ντέιζι βιώνει αγάπη, απώλειες, μοναξιά, απογοητεύσεις και χαρές και η ευαίσθητη όσο και διορατική απεικόνιση αυτών των συναισθημάτων αναδεικνύει τις μικρές στιγμές που καθορίζουν μια ζωή εξίσου με τις μεγάλες. Στην ιστορία της υπάρχουν επίσης στιγμές βαθιάς θλίψης με απώλειες που βιώθηκαν σε ήσυχες, ιδιωτικές στιγμές τις οποίες η Σιλντς χειρίζεται με ένα ελαφρύ άγγιγμα, μεταφέροντας το βάρος αυτών των γεγονότων χωρίς όμως να  κατακλύζει την περιγραφή της  με συναίσθημα. Ως γυναίκα που ζει στις αρχές και τα μέσα του 20ου αιώνα, η Ντέιζι  συχνά ορίζεται από τις σχέσεις της με τους άντρες της ζωής της. Ωστόσο, η Σιλντς της δίνει μια πολυπλοκότητα που ξεπερνά αυτούς τους ρόλους, δείχνοντάς μας μια γυναίκα που συνεχώς αμφισβητεί, στοχάζεται και εξελίσσεται. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά πολλαπλές προοπτικές, αναμειγνύοντας την αφήγηση πρώτου, τρίτου,  ακόμη δεύτερου προσώπου, ενσωματώνοντας ημερολογιακές καταχωρήσεις, επιστολές, λίστες, αποκόμματα εφημερίδων ακόμη και φωτογραφίες (που αναφέρονται στον πρόλογο της συγγραφέως αλλά απουσιάζουν από την παρούσα έκδοση), για να δώσει μια κατακερματισμένη, σχεδόν σαν κολάζ, αίσθηση στην ιστορία της ζωής της Ντέιζι. Η προσπάθεια της ηρωίδας να κατανοήσει τον εαυτό της μέσα από τις αφηγήσεις που της επέβαλε η κοινωνία, η οικογένεια και οι περιστάσεις υποδηλώνει και τη θέση της συγγραφέως ότι οι ζωές μας αποτελούνται από επίπεδα – από ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας, ιστορίες που λέγονται για εμάς από άλλους αλλά και από τα κενά, εκεί όπου η μνήμη δεν είναι ακριβής. Ο προβληματισμός για την αξιοπιστία της μνήμης παρατηρείται καθώς ο αναγνώστης παρακολουθεί την Ντέιζι όσο μεγαλώνει να γίνεται πιο στοχαστική, και να αντιλαμβάνεται ότι οι αναμνήσεις της αλλάζουν και ξεθωριάζουν, μερικές φορές φανερά αναξιόπιστες αλλά πάντα βαθιά αισθητές. Και είναι αυτός ο τρόπος που όλοι βιώνουμε τη ζωή—όχι ως μια ξεκάθαρη, γραμμική αφήγηση αλλά ως μια σειρά από θραύσματα, μερικά από τα οποία παραμένουν αιχμηρά ενώ άλλα ξεφεύγουν – που έχει αποδοθεί μοναδικά από την Σιλντς. ‘Η Γιαγιά Φλετ το ξέρει πως φλυαρεί ασυνάρτητα, πως λέει και ξαναλέει τα ίδια πράγματα. Και η Άλις, να ‘ναι καλά, ποτέ δεν την κόβει, ποτέ δεν της λέει : «Μαμά, μας το ΄χεις ξαναπεί αυτό». Απλά προσπαθεί να κρατήσει σε τάξη τα πράγματα μέσα στο μυαλό της. Να ‘ναι σωστά μοιρασμένο το βάρος των αναμνήσεων. Με τη σειρά βαλμένα τα κεφάλαια της ζωής της. Νιώθει μια καινούργια τρυφερότητα για ορισμένες απ’ αυτές τις στιγμές της ˙ είναι σαν χάντρες περασμένες σε κλωστή – κι η κλωστή ξεφτάει. Ξέρει επίσης πως ό,τι παρακολουθεί τώρα, ό,τι ξαναζεί, το ‘χει συμπληρώσει με τη φαντασία της ˙ διότι, βέβαια, δεν μπορεί να βασιστεί στην ξερή αναφορά μιας ιστορίας μισοσκότεινης και μισοπνιγμένης. Οι λέξεις γίνονται όλο και πιο αναγκαίες. Και μπαίνει το ερώτημα : η ιστορία μιας ζωής τι είναι; Χρονικό γεγονότων; Ή μια επιδέξια δουλεμένη εξιστόρησή τους; Ή συγκέντρωση, μήπως, όσων φοβάται; Ή η απαρίθμηση όσων συμπτωματικά έχουν έρθει στο φως; Ο τυχαίος συνδυασμός σκόρπιων ασήμαντων κομματιών που τυχαία έγιναν (κι έμειναν) γνωστά; Χρειάζεται ένα ήσυχο μέρος να τα σκεφτεί όλ’ αυτά – που είναι άπειρα. Και χρειάζεται κάποιον – έναν, όποιον να ‘ναι – να την ακούσει.’ Η Κάρολ Σιλντς στα ‘Πέτρινα Ημερολόγια’ δεν προτείνει απαντήσεις για το νόημα της ζωής ή τη φύση της μνήμης, αλλά αντίθετα, καλεί τον αναγνώστη να μείνει με την ασάφεια και να την αποδεχτεί ως μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. http://passepartoutreading.gr/