ΠΟΙΟΣ ΕΧΑΣΕ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ;

 

ΠΟΙΟΣ ΕΧΑΣΕ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ;

Απο το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου " Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία "

Πρώτο θέμα στη συζήτηση αυτές τις μέρες είναι η ακύρωση  της συνάντησης του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Βρετανό ομόλογό του, που έγινε με πρωτοβουλία του τελευταίου. Ο Ρίσι Σούνακ ακύρωσε την προγραμματισμένη από καιρό συνάντηση, που η  ελληνική πλευρά την είχε διακαώς επιδιώξει -πρόκειται για σοβαρή προσβολή όχι μόνο στον Κ. Μητσοτάκη αλλά και στην  Ελλάδα.

Μάλιστα, οι Βρετανοί απέσυραν και την ασφάλεια του πρωθυπουργού, θεωρώντας την επίσκεψή του πλέον ιδιωτική και όχι επίσημη, με αποτέλεσμα να μείνει μόνο με τους Έλληνες αστυνομικούς του συνοδούς -πάλι καλά που δεν  τον  απέλασαν κιόλας. Αιτία της βρετανικής  οργής, διαβάζω, ήταν όσα είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στο BBC σχετικά με τα Γλυπτά (ή Μάρμαρα) του Παρθενώνα, καθώς και το γεγονός ότι συναντήθηκε πρώτα με τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, τον Εργατικό Κιρ Στάρμερ, πριν συναντηθεί με τον Ρίσι Σούνακ.

Mάλιστα, η ακύρωση του ραντεβού έγινε ενώ ήταν σε εξέλιξη η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Κιρ Στάρμερ. Ο πρεσβευτής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αθήνα Μάθιου Λοτζ τηλεφώνησε στη διπλωματική σύμβουλο του πρωθυπουργού Άννα Μαρία Μπούρα και ανακοίνωσε ότι η προγραμματισμένη συνάντηση με τον Ρίσι Σούνακ δεν ήταν εφικτή. Σε αυτό το πλαίσιο, αντιπροτάθηκε μία συνάντηση του πρωθυπουργού με τον αναπληρωτή του κ. Σούνακ, τον Όλιβερ Ντάουντεν, που απέρριψε η ελληνική πλευρά.

Ταυτόχρονα, δηλώθηκε επίσημα από τη βρετανική πλευρά ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν προτίθεται να συναινέσει στην  επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα, ας πούμε να αλλάξει τη  νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία του Βρετανικού Μουσείου, η οποία αποκλείει το  ενδεχόμενο απομάκρυνσης αντικειμένων από τις συλλογές του. Χτες στη Βουλή των  Κοινοτήτων ο κ. Σούνακ κατηγόρησε την  ελληνική πλευρά ότι αθέτησε τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει.

Πάντως, η  κοινή γνώμη στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει μεταστραφεί υπέρ των  ελληνικών  διεκδικήσεων. Στις σχετικές δημοσκοπήσεις περίπου οι μισοί συμφωνούν με την επιστροφή των Γλυπτών -ενώ από τους άλλους μισούς πολλοί απλώς δεν ενδιαφέρονται για το θέμα.

Αρθρογράφος της βρετανικής Ιντιπέντεντ, η οποία αντιπολιτεύεται τον συντηρητικό Ρίσι Σούνακ, χρησιμοποίησε στον τίτλο της επιφυλλίδας του ένα λογοπαίγνιο που έχει επανειλημμένα χρησιμοποιηθεί στον αγγλικό τύπο όταν  γίνεται λόγος για τα μάρμαρα του Παρθενώνα:

Το άρθρο είναι προσβάσιμο μόνο από συνδρομητές, αλλά στην αρχή του ο αρθρογράφος λέει, ακριβώς, ότι ήταν λάθος του Σούνακ να οξύνει την κατάσταση για ένα ζήτημα στο οποίο συμφωνεί μόνο το 21% των Βρετανών.

Η έκφραση  που χρησιμοποιείται είναι η to lose one’s marbles, κατά λέξη «χάνω τα μάρμαρά μου» ή «χάνω τις μπίλιες μου», διότι στα αγγλικά marble είναι το μάρμαρο, είναι και το μαρμάρινο γλυπτό, είναι όμως και η μπίλια, η γκαζά, ο βόλος. Η έκφραση όμως είναι ιδιωματική και σημαίνει «τρελάθηκα, δεν είμαι στα καλά μου, μου έστριψε». Λέει λοιπόν η εφημερίδα ότι ο Σούνακ ασφαλώς δεν είναι στα καλά του, που σνόμπαρε τον Μητσοτάκη.

Γιατί όμως να θεωρείται ένδειξη παραφροσύνης να χάνεις τις μπίλιες σου; Σε κάποιον ιστότοπο προσφέρονται διάφορες εξηγήσεις, από τις οποίες καμιά δεν βρίσκω πειστική. Η έκφραση γεννήθηκε στις ΗΠΑ και, όπως λέει το etymonline.com, η αργκοτική σημασία marbles = τα λογικά, οι διανοητικές ικανότητες, μπορεί να προήλθε από την παλιότερη marbles = «έπιπλα, προσωπικά αντικείμενα, οικοσκευή», η οποία είναι παραφθορά του γαλλ. meubles (έπιπλα). Αυτό το βρίσκω πιο πιθανό: κάποιος που χάνει τα λογικά του μοιάζει πράγματι με κάποιον που χάνει τα έπιπλά του.

Βεβαια, ο σημερινός ομιλητής που χρησιμοποιεί ή ακούει την έκφραση he lost his marbles δεν έχει υπόψη του την προέλευσή της. Μάρμαρα ή μπίλιες ακούει, μάρμαρα ή μπίλιες σκέφτεται. (Υπάρχει και η σημασία marbles = αρχίδια, που τη θυμίζει  σε  μαργαριταρένιο άρθρο του -με το οποίο θα ασχοληθώ στα σαββατιάτικα μεζεδάκια- ο Χρήστος Μιχαηλίδης, αλλά δεν νομίζω ότι ο μέσος ομιλητής κάνει την ταύτιση).

Είχαμε συζητήσει και πάλι τα Μάρμαρα ή Γλυπτά του Παρθενώνα στην αρχή του χρόνου, όταν είχε και πάλι τεθεί επί τάπητος το θέμα της επιστροφής, μάλιστα με προοπτικές να ευοδωθεί γρήγορα το ελληνικό αίτημα. Από εκείνο το άρθρο αποσπώ τα λεξιλογικά του μάρμαρου, αν και στα τότε σχόλιά σας είχατε προσθέσει πάρα πολλά που έχουν αξία και που δεν τα μεταφέρω:

Το μάρμαρο που λέμε σήμερα είναι το αρχαίο «μάρμαρον», που όμως δεν είναι και πολύ αρχαίο -μάλλον μεταγενέστερο είναι· οι βεριτάμπλ αρχαίοι, οι σωστοί, οι γνήσιοι, έλεγαν «ο μάρμαρος», με αρχική σημασία, στον Όμηρο, «κομμάτι πέτρας (που λάμπει)». Στην Ιλιάδα (Μ380) ο Αίαντας σκοτώνει τον Επικλή «μαρμάρῳ ὀκριόεντι βαλών», που οι Καζαντζάκης-Κακριδής το μεταφράζουν «βαριά κοτρόνα σφεντονίζοντας». Aλλά και στους Αχαρνής του Αριστοφάνη «ο μάρμαρος» είναι μια πέτρα που κάποιος θέλει να πετάξει σε κάποιον άλλο.

Στα επόμενα χρόνια η σημασία εξειδικεύεται σε «λευκό πέτρωμα, μάρμαρο», εμφανίζεται και θηλυκός τύπος, π.χ. «μαρμάρου της Υμηττίας και της Πεντελικής» στον Στράβωνα, ενώ μάλιστα εμφανίζεται και η σημασία «μαρμάρινο καλλιτέχνημα» και ειδικότερα επιτύμβια πλάκα, π.χ. μάρμαρος τυκτή στον Θεόκριτο. Όπως είπαμε, το ουδέτερο, το μάρμαρον, είναι τύπος μεταγενέστερος, που όμως επικράτησε.

Ως προς την ετυμολογία, το μάρμαρο πρέπει να συνδέεται με το ρήμα «μαρμαίρω» «λάμπω, ακτινοβολώ», που προήλθε από εκφραστικό αναδιπλασιασμό του θέματος μαρ-.

Η ελληνική λέξη πέρασε στα λατινικά ως marmor (αυτό δέχονται οι περισσότεροι μελετητές) και από εκεί είχαμε το γαλλικό marbre με ανομοίωση και το αγγλικό marble, που μας ενδιαφέρει σήμερα.

Για να επανέλθουμε στη διπλωματική φάπα που φάγαμε από τους Βρετανούς, δεδομένου ότι η απόρριψη έγινε από έναν… σκουρόχρωμο (για να χρησιμοποιήσω την ορολογία της Άννας Διαμαντοπούλου) πόνεσε πολύ. Ο Μ. Κοττάκης στην Εστία έγραψε ότι «ένας αληθινός Βρετανός πρωθυπουργός» θα προσέφευγε στο «φλέγμα των τζέντελμεν» για να δείξει την ενόχλησή του, ενώ ο Σούνακ, παρόλο που γεννήθηκε και εκπαιδεύτηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο «δεν  μπορεί να γίνει Βρετανός εξ αίματος» διότι «ο λαός του ήταν  υπόδουλος στους Βρετανούς».

Στα σόσιαλ είδαμε οχετό ρατσιστικών σχολίων για τον Ινδό, τον Πακιστανό, τον  λάθρο, τον τίκα μάσαλα, ενώ σοφότερα ίσως ο κ. Άρης Πορτοσάλτε προσπάθησε να κάνει το μαύρο άσπρο και υποστήριξε ότι «η ακύρωση της συνάντησης … έφερε τον  Μητσοτάκη στο κέντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής σκακιέρας». Κάτι ανάλογο υποστήριξε και ο ίδιος ο Μητσοτάκης, ότι η ακύρωση της συνάντησης είχε τη «θετική πλευρά» ότι έφερε παγκόσμια διασημότητα στο ελληνικό αίτημα. (Τα κωμικότατα μαργαριτάρια  του Άδωνη Γεωργιάδη τα κρατάω φυσικά για το Σάββατο).

Δεν χωράει αμφιβολία πως ο πρωθυπουργός της Βρετανίας φέρεται με την αλαζονία του αποικιοκράτη -αλλά να  μην  επικεντρώνουμε στους Βρετανούς, είναι απολύτως βέβαιο ότι και οι Γάλλοι θα ήταν εξίσου αρνητικοί σε ενδεχόμενο αίτημα για επιστροφή π.χ. της Αφροδίτης  της Μήλου ή  της  Νίκης της  Σαμοθράκης, όπως και οι περισσότερες  δυτικοευρωπαϊκές χώρες σε ένα αίτημα γενικευμένης επιστροφής πολιτιστικών αγαθών.

Από την άλλη, ο πρωθυπουργός ασκεί Ι.Χ. πολιτική με το θέμα των Μαρμάρων. Προεκλογικά, επιδίωκε μια συμφωνία έξω από τις πάγιες ελληνικές θέσεις, επειδή ήθελε να τη χρησιμοποιήσει ως προεκλογικό ατού (που, τελικά, δεν το είχε και ανάγκη). Τώρα, ήθελε μάλλον κάτι πολύ λιγότερο, ίσως μια γενικόλογη διατύπωση  που θα μπορούσε να αμπαλαριστεί και να παρουσιαστεί ως μεγάλη εθνική επιτυχία, σαν αντίβαρο  στα προβλήματα που συναντάει η κυβέρνηση  με το φορολογικό νομοσχέδιο και με τον  γάμο ομοφύλων. Όμως εκλογές έχουν και στην Αγγλία, οπότε ο Σούνακ προτίμησε να υπηρετήσει τον δικό του μικροκομματικό στόχο παρά του συνομιλητή του. Κι έτσι, και οι μεν  και οι δε έχασαν τα μάρμαρά τους.

Απο το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου " Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία "