Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο τοπόσημο της Ηπείρου. Αν και, ως μνημείο, δεν συνιστά το θεμελιακό κέντρο του αρχέγονου Ιερού και μαντείου, έχει αναδειχθεί ως το κύριο σύμβολο της ιστορίας και αίγλης της ηπειρωτικής γης. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, συμπορεύτηκε με την ηπειρωτική ιστορία είτε ως χώρος άσκησης της θεατρικής πράξης και συνάθροισης γηγενών και απόδημων ηπειρωτών και επισκεπτών, είτε ως εργαλείο επίδειξης ακτινοβολίας και μεγαλείου αλλά και διαύλου σύνδεσης με το παρελθόν.
Κατά την αρχαιότητα, η ανίδρυσή του από τον βασιλέα Πύρρο συνδέθηκε με την υλοποίηση ενός μεγαλεπήβολου οικοδομικού προγράμματος, που αποσκοπούσε στην προβολή του Ιερού, αλλά και του ίδιου του μονάρχη, σε πανελλήνια κλίμακα. Κατά τις αρχές του 3ου αιώνα, ο ηπειρώτης ηγεμόνας ανακαίνισε τους αγώνες των Ναΐων και προχώρησε στην κατασκευή του θεάτρου, ενός εντυπωσιακού οικοδομήματος, με τρεις ζώνες, ευρείες καμπύλες και μνημειώδη πυργοειδή αναλήμματα. Η δυνατότητα φιλοξενίας μεγάλου αριθμού ανθρώπων, έχει ανοίξει και μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με τη χρήση του και ως επιπλέον τόπος συνάθροισης των πολιτών, πέραν της καθαρά θεατρικής, ενώ η πολυδάπανη κατασκευή του σαφώς και συνδέεται με την επιδίωξη της προβολής της Ηπείρου, εκτός των ορίων της.
Καρτ ποστάλ με άποψη του θεάτρου της Δωδώνης μετά την αποκάλυψή του
Στη συνέχεια οι φιλόδοξοι και επίμονοι ηπειρώτες, μετά την καταστροφή του Ιερού από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ., όχι μόνο επισκεύασαν το μνημείο, αλλά εμπλούτισαν τη μορφή του με μνημειακές προσθήκες, όπως η μνημειώδης επαναδιαμόρφωση του σκηνικού οικοδομήματος και τα εντυπωσιακά πρόπυλα των παρόδων. Με την ανακαίνιση του θεάτρου και την ανίδρυση του γειτονικού σταδίου, τα Νάια, στις αρχές του 2ου (πιθανώς το 192 π.Χ.), προήχθησαν σε ισότιμους με τους άλλους πανελλήνιους αγώνες.
Τέλος, οι κατακτητές Ρωμαίοι, πιθανότατα κατά την εποχή του Αυγούστου, προσάρμοσαν την μορφή του στις δικές τους πρακτικές και συμβολισμούς και μετέτρεψαν τον χώρο διδασκαλίας του θεατρικού λόγου και λειτουργίας της δημοκρατίας σε τόπο διεξαγωγής θηριομαχιών.
Με την παρακμή του αρχαίου κόσμου, το μνημειώδες οικοδόμημα περιήλθε σε αχρηστία και σκεπάστηκε με τόνους χώματος και μπόλικα στρώματα λήθης. Η επίπονη αναζήτηση των μελετητών του 19ου αιώνα, οδήγησε στον εντοπισμό του στις πλαγιές των ομαλών λοφοσειρών της κοιλάδας στις πρόποδες του Τόμαρου. Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φώς ένα συνονθύλευμα από κατακρημνισμένους λίθους, στη θέση του κοίλου. Το πρώτο εγχείρημα αποκατάστασής του μνημείου, τη δεκαετία του ’60 συνεισέφερε στην πολιτιστική αναγέννηση μιας περιοχής τραυματισμένης από τα γεγονότα των μέσων του 20ου αιώνα και τη μετανάστευση και επανέφερε, πανηγυρικά την παραδοσιακή χρήση του μνημείου ως χώρου άσκησης της θεατρικής πράξης αλλά και τόνωσης του αισθήματος σύνδεσης με το αρχαίο παρελθόν.
Θεατρική παράσταση από την δεκαετία του ’60.
"ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ…"
27 Μαρτίου 2023 - Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου
Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης
Το θέατρο της Δωδώνης είναι το πιο αναγνωρισμένο ορόσημο της Ηπείρου. Αν και δεν είναι το κύριο κέντρο του αρχαίου Ιερού και μαντείου, έχει αναδειχθεί ως το κύριο σύμβολο της ιστορίας και της δόξας της περιοχής. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, έχει ταυτιστεί με την ιστορία της Ηπείρου, είτε ως τόπος όπου γίνονταν θεατρικές παραστάσεις και όπου συγκεντρώνονταν γηγενείς και ομογενείς Ηπειρώτες, είτε ως εργαλείο επίδειξης λάμψης και μεγαλείου, είτε ως μέσο (όχημα) σύνδεσης με το παρελθόν.
Στην αρχαιότητα, η ανέγερσή του από τον βασιλιά Πύρρο (297-272 π.Χ.) συνδέθηκε με ένα φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα, που σχεδιάστηκε για την ανάδειξη του Ιερού, αλλά και του ίδιου του μονάρχη. Στις αρχές του 3ου αιώνα ο βασιλιάς Πύρρος καθιέρωσε το φεστιβάλ Naia (με θεατρικές παραστάσεις και αθλητικούς αγώνες) και κατασκεύασε το θέατρο, ένα εντυπωσιακό κτίσμα με δενδρώδεις ζώνες καθισμάτων, φαρδιές καμπύλες και μνημειακά αναλήμματα (πύργους σαν αναλημματικούς τοίχους). Η μεγάλη του χωρητικότητα θεατών άνοιξε επίσης μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την πιθανή επιπλέον χρήση του ως τόπος συγκέντρωσης πολιτών, πέρα από την καθαρά θεατρική, ενώ οι μεγάλες επενδύσεις για την κατασκευή του συνδέονται σαφώς με την επιδίωξη της προβολής της Ηπείρου εκτός συνόρων.
Ακολούθως, οι φιλόδοξοι και επίμονοι Ηπειρώτες, μετά την επίθεση των Αιτωλών στο ιερό το 219/18 π.Χ., επισκεύασαν το κτίριο αλλά και εμπλούτισαν την εμφάνισή του με μνημειακές προσθήκες, όπως η διεύρυνση του σκηνικού κτιρίου και η ανέγερση περίτεχνων προπύλων. σε παρόδους. Με αυτές τις αναβαθμισμένες υποδομές (ανακαινισμένο θέατρο και νέο γήπεδο) η Νάια έγινε ισοδύναμη με τους άλλους Πανελλήνιους αγώνες.
Τέλος, οι Ρωμαίοι πιθανότατα κατά την εποχή του Αυγούστου, προσάρμοσαν τη μορφή του μνημείου στις δικές τους πρακτικές και το μετέτρεψαν σε αρένα.
Με την παρακμή του αρχαίου κόσμου και του Ιερού, το θέατρο έπεσε σε αχρηστία και σκεπάστηκε από χώμα και λήθη. Οι μελετητές του 19ου αιώνα εντόπισαν τη χαμένη τοποθεσία του ιερού στις πλαγιές των ομαλών λόφων της κοιλάδας στους πρόποδες του όρους Τόμαρος. Η ανασκαφή έφερε στο φως ένα συνονθύλευμα κατακρημνισμένων λίθων στην περιοχή των κοίλων. Η πρώτη προσπάθεια αποκατάστασης του μνημείου τη δεκαετία του 1960, συνέβαλε στην πολιτιστική αφύπνιση μιας περιοχής τραυματισμένης από τα γεγονότα των μέσων του 20ου αιώνα και τη μετανάστευση. Το αρχαίο θέατρο έγινε και πάλι χώρος άσκησης της θεατρικής πράξης αλλά και σύνδεσης των ανθρώπων με το παρελθόν.
Καππά Χαρά
Αρχαιολόγος ΕΦΑ Ιωαννίνων
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Σ. Δάκαρης, Το θέατρο της Δωδώνης, ΑΔ 16 (1960)
Σ. Δάκαρης, Δωδώνη, ΥΠΠΟ – ΤΑΠΑ, Αθήνα 1998
Γ. Σμύρης, Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης, στο Αρχαία θέατρα της Ηπείρου (επιμ. Κ. Ι. Σουέρεφ), Αθήνα 2012, 62-87
Πηγή: Χ. Καππά, Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Ανασκαφή
https://ellas2.wordpress.com/
Το βρήκα στο: https://vequinox.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου