Τι πρόσημο έχει τελικά το άγχος; Θετικό ή αρνητικό;
Από τότε που οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι καθαρά ψυχολογικές καταστάσεις -όπως το αίσθημα απώλειας ελέγχου– μπορούν να προκαλέσουν σωματική κρίση στο σώμα, το στρες είναι μια λέξη με κακό πρόσημο.
Εδώ και δεκαετίες, διερευνούν τις διαταραγμένες επιδράσεις του στρες στη μνήμη, την εκτελεστική λειτουργία και τη συμπεριφορά. Αυτή η ανακάλυψη έδωσε επίσης το δρόμο σε υποπεδία όπως η ψυχονευροανοσολογία, η μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ψυχολογικών διεργασιών και του νευρικού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Και οδήγησε σε περαιτέρω ανακαλύψεις -όπως ότι το στρες στην πρώιμη ζωή, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του χρόνου ακριβώς πριν και αμέσως μετά τη γέννηση, μπορεί να έχει συνέπειες που εκτείνονται μέχρι την ενηλικίωση.
Μήπως όλη αυτή η προσοχή στις αρνητικές επιπτώσεις έδωσε στο στρες κακό όνομα; Μακριά από το να είναι οριστικά κακό, η επιστήμη δείχνει ότι το στρες σε πιο ήπιες μορφές κάθε άλλο παρά κακό είναι. Το μεγάλο στρες είναι αυτό που μας κάνει κακό. Έτσι, ίσως αντί να αποφεύγουμε εντελώς το άγχος, θα πρέπει να αναζητήσουμε τη βέλτιστη μορφή άγχους.
Τι συνιστά το καλό στρες;
Τώρα, δεν υπαινίσσομαι ότι μπορείτε να εξαφανίσετε μαγικά όλο το κακό σας στρες. Το να γνωρίζετε απλώς ότι υπάρχει μια βέλτιστη ποσότητα στρες δεν θα διαλύσει σημαντικούς στρεσογόνους παράγοντες της ζωής, όπως η επαγγελματική εξουθένωση, η φροντίδα ενός ηλικιωμένου αγαπημένου προσώπου ή η απώλεια μιας θέσης εργασίας.
Αυτό που προτείνω είναι ότι όταν βιώνουμε το άγχος σε ένα περιβάλλον που αισθανόμαστε ασφαλείς, το άγχος μπορεί στην πραγματικότητα να μας ωφελήσει. Σκεφτείτε τη συγκίνηση που νιώθετε κάνοντας σκι σε ένα βουνό, για παράδειγμα. Εφόσον έχετε λάβει όλες τις κατάλληλες προφυλάξεις και είστε αρκετά ικανός για να αντιμετωπίσετε την πίστα, το προσδοκώμενο άγχος που νιώθετε στέκοντας στην κορυφή του λόφου είναι καλό άγχος.
Επιπλέον, το καλό στρες είναι παροδικό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πίστες σκι δεν είναι σχεδιασμένες να διαρκούν τρεις ημέρες. Όταν κατεβαίνετε με ασφάλεια από το βουνό και μπαίνετε στο ζεστό και άνετο καταφύγιο, νιώθετε όλες αυτές τις χαρούμενες ενδορφίνες να κατακλύζουν τον οργανισμό σας, βιώνετε μια ώθηση αυτοπεποίθησης και είστε ενθουσιασμένοι να ξαναμπείτε στον αναβατήρα για να το ξανακάνετε όλο αυτό.
Πώς ονομάζουμε το ήπιο, παροδικό άγχος που εμφανίζεται σε ένα ασφαλές περιβάλλον; Το ονομάζουμε: διέγερση, εγρήγορση, εμπλοκή, παιχνίδι, διέγερση και συγκίνηση.
Πώς μπορεί το στρες να είναι ταυτόχρονα καλό και κακό για εμάς;
Λοιπόν, μια υπόθεση είναι στην πραγματικότητα πολύ απλή. Και στον επιστημονικό κόσμο, η υπόθεση αυτή έχει τη μορφή μιας ανεστραμμένης καμπύλης U; . Αλλά ίσως την ξέρετε καλύτερα ως καμπύλη καμπάνας από τα σχολικά σας χρόνια.
Οι επιστήμονες όμως δεν το παρατήρησαν στην αρχή. Όταν το βλέπουμε από μακριά, οι επιπτώσεις του στρες στον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά είναι αρκετά σκοτεινές. Για παράδειγμα, ο ίδιος στρεσογόνος παράγοντας, το να πρέπει να σηκωθείτε μπροστά σε μια ομάδα για να κάνεις μια παρουσίαση, μπορεί να αυξήσει τους καρδιακούς σου παλμούς, να μην έχει καμία επίδραση σε ένα άλλο και να μειώσει τους καρδιακούς σου παλμούς σε ένα τρίτο. Αυτό καθιστούσε ύποπτη την ιδέα ότι το άγχος ακολουθεί κάποια γραμμική εξέλιξη.
Ωστόσο, η διαύγεια ήρθε με την αναγνώριση ότι οι επιδράσεις του στρες στον εγκέφαλο σχηματίζουν στην πραγματικότητα μια μη γραμμική ανεστραμμένη καμπύλη U. Στην αριστερή πλευρά του γραφήματος, η απουσία στρες αντιστοιχεί στην πλήξη ή στην έλλειψη πρόκλησης (όπως μπορεί να αισθάνεστε αν σας ζητηθεί να κάνετε την ίδια παρουσίαση για εκατοστή φορά). Καθώς όμως μεταβαίνετε από την απουσία άγχους σε ήπιο άγχος, αρχίζετε να αισθάνεστε κάποιο κίνητρο.
Στη δεξιά πλευρά, τα ακραία επίπεδα άγχους μπορεί να προκαλέσουν παράλυση ή να οδηγήσουν σε αισθήματα δυστυχίας ή άγχους.
Στη μέση βρίσκεται το βέλτιστο επίπεδο άγχους. Η μέτρια πίεση οδηγεί σε υψηλές επιδόσεις με διαχειρίσιμα επίπεδα άγχους (έτσι μπορεί να αισθάνεστε όταν είστε καλά προετοιμασμένοι να κάνετε μια παρουσίαση για κάτι που αισθάνεστε σίγουροι και ενθουσιασμένοι να παρουσιάσετε).
Ενώ η υπόθεση της ανεστραμμένης καμπύλης U μας δίνει μια απλή εξήγηση για το πώς ο ίδιος στρεσογόνος παράγοντας μπορεί να μας επηρεάσει υπό διαφορετικές συνθήκες, υπάρχει και μια άλλη πρόκληση που καθιστά δύσκολο να προβλέψουμε ακριβώς πόσο άγχος είναι το βέλτιστο για ένα συγκεκριμένο άτομο.
Τι επηρεάζει τα επίπεδα στρες;
Η πρόκληση είναι ότι υπάρχουν τέσσερις άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα του στρες:
- Προσωπικότητα
Οι άνθρωποι με διαφορετικούς τύπους προσωπικότητας διαχειρίζονται διαφορετικά το στρες. Γενικά, οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι τα εξωστρεφή άτομα είναι πιο ανθεκτικά όσον αφορά τη διαχείριση του στρες. Οι εσωστρεφείς άνθρωποι, από την άλλη πλευρά, τείνουν να αποδίδουν καλύτερα σε περιβάλλοντα με πιο χαμηλό στρες.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εσωστρεφείς δεν μπορούν να εκπαιδευτούν για να γίνουν πιο ανθεκτικοί ή ότι ένας εξωστρεφής άνθρωπος που αντιμετωπίζει μια προσωπική πρόκληση θα είναι απόλυτα ισορροπημένος. Επίσης, η διάρκεια του στρες μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πίεση που δεχόμαστε.
- Δυσκολία της εργασίας
Ο βαθμός πολυπλοκότητας μιας εργασίας καθορίζει το μέγεθος της προσοχής και της προσπάθειας που απαιτείται για την ολοκλήρωσή της. Μπορεί να έχετε παρατηρήσει στη ζωή σας, για παράδειγμα, ότι όταν έχετε στενές προθεσμίες, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να ασχοληθείτε με πολύπλοκα προβλήματα. Όταν η πίεση είναι μεγάλη, είναι αρκετά εύκολο να εκτελέσετε απλές δραστηριότητες, όπως η απάντηση σε emails, αλλά αυτές οι πιο απαιτητικές εργασίες πρέπει να περιμένουν μέχρι να έχετε λίγο χώρο για να σκεφτείτε.
- Δεξιότητες
Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει είναι το επίπεδο των δεξιοτήτων σας. Καθώς αποκτάτε περισσότερες δεξιότητες, μπορεί να διαπιστώσετε ότι πρέπει να αναζητήσετε νέους τρόπους για να αυξήσετε την πίεση για να συνεχίσετε να αποδίδετε στο μέγιστο επίπεδο. Αφού κάνετε την ίδια δουλειά για μερικά χρόνια, ίσως ήρθε η ώρα να διεκδικήσετε την προαγωγή ή να υποβάλετε αίτηση για μια νέα δουλειά που θα σας προκαλεί με άλλους τρόπους.
- Φόβος
Τέλος, η θεωρία της ανεστραμμένης καμπύλης U δείχνει ότι ο φόβος μπορεί να επηρεάσει την απόδοση. Μπορείτε εύκολα να παραμερίσετε ή να αγνοήσετε τα συναισθήματα φόβου και να παραμείνετε συγκεντρωμένοι στην εργασία που έχετε αναλάβει; Η έρευνα δείχνει ότι όσοι είναι καλύτεροι σε αυτό (π.χ. οι ολυμπιονίκες) αποδίδουν επίσης καλύτερα υπό πίεση, ενώ όσοι δεν είναι καλοί στο να αγνοούν τον φόβο, βρίσκουν τον εαυτό τους να καταβάλλεται .
Παρόλο που όλοι βιώνουμε στιγμές μεγάλου στρες που μπορεί να προκαλέσουν συναισθήματα υπερφόρτωσης και εξουθένωσης, δεν πρέπει να χαρακτηρίζουμε όλο το στρες ως κακό. Ορισμένες μορφές ήπιου έως μέτριου στρες μπορούν στην πραγματικότητα να μας κρατήσουν σε καλό δρόμο για να πετύχουμε τους στόχους μας και η υπόθεση της ανεστραμμένης καμπύλης U εξηγεί το γιατί.
