Οστρακισμός

 Οστρακισμός

εξώφυλλο: Όστρακο του Θεμιστοκλή που εξορίστηκε το 471 π.Χ. με την αναγραφή ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ_ Μουσείο Αγοράς Carole Raddato from FRANKFURT, Germany, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

copyright © μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

Την δεκαετία του 1960, οι αρχαιολόγοι έκαναν μια σημαντική ανακάλυψη, όταν βρήκαν σε χώρο υγειονομικής ταφής στην Αθήνα περίπου 8.500 κεραμικές πλάκες, πιθανότατα από ψηφοφορία που έγινε το 471 π.Χ. Τα κεραμικά θραύσματα ήταν το αρχαίο αντίστοιχο των ψηφοδελτίων και χρησιμοποιούνταν για τον εξορισμό των Αθηναίων πολιτών. Ονομάζονταν όστρακα και σε κάθε θραύσμα ήταν γραμμένο το όνομα του υποψήφιου που ο ψηφοφόρος ήθελε να εξοριστεί από την πόλη τα επόμενα 10 χρόνια.

Ιστορικό

Ο οστρακισμός ή εξοστρακισμός άρχισε να εφαρμόζεται στην αρχαία Αθήνα ως θεσμός της Αθηναϊκής δημοκρατίας μέσω του οποίου προστατευόταν το πολίτευμα. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, καθιερώθηκε από τον Κλεισθένη το 510 π.Χ. με τη δημοκρατική μεταρρύθμιση, στην προσπάθειά του να ενισχύσει τη λαϊκή δύναμη έναντι της τυραννίδας. Σκοπός του οστρακισμού ήταν να απαλλάσσονται οι Αθηναίοι από πολίτες οι οποίοι είχαν συγκεντρώσει υπερβολική πολιτική δύναμη, σε σημείο να γίνονται επικίνδυνοι για την ακολουθούμενη πολιτική. Ωστόσο, ο πρώτος πραγματικός εξοστρακισμός πραγματοποιήθηκε το 487 π.Χ. αφού ο Ίππαρχος, γιος του Χάρμου και συγγενής του Ιππία, ήταν ο πρώτος καταγεγραμμένος εξόριστος του οστρακισμού και τα επόμενα δύο χρόνια ακολούθησαν ο Μεγακλής και ο Καλλίας, γιος του Κρατία. Αυτοί οι πρώτοι εξόριστοι κρίθηκαν πιθανώς ένοχοι για υποστήριξη της Περσίας και την αντίθεση τους στην όλο και πιο δημοκρατική κυβέρνηση στην Αθήνα. Ο οστρακισμός υιοθετήθηκε στην συνέχεια και από άλλες πόλεις, όπως το Άργος, Μέγαρα, Μίλητος, Συρακούσες (Πεταλισμός) οι οποίες ακολουθούσαν το Αθηναϊκό πολίτευμα.

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Τζέιμς Σίκινγκερ/James Sickinger του Πανεπιστημίου της Φλόριντα «Ήταν ένας διαγωνισμός αντιδημοφιλίας» και λέγεται ότι προέκυψε ως τρόπος απαλλαγής από υποψήφιους τυράννους. Παλαιότερα φαίνεται να χρησιμοποιείται εναντίον ατόμων που ενώ δεν ήταν ένοχοι για κάποιο ποινικό αδίκημα, οπότε δεν προσάγονταν σε δίκη, με κάποιο τρόπο παραβίαζαν ή καταπατούσαν τους θεσμικούς κανόνες και αποτελούσαν απειλή για την πολιτική τάξη.

Σύγχρονη προτομή του Κλεισθένη, στο Ohio Statehouse, Columbus, Ohio http://www.ohiochannel.org/, Attribution, via Wikimedia Commons

Διαδικασία

Όσον αφορά στη διαδικασία, κατά τη διάρκεια της έκτης πρυτανείας (χρονικό διάστημα 35 ή 36 ημερών, κατά το οποίο την εκτελεστική εξουσία ασκούσαν οι 50 πρυτάνεις, μέλη της βουλής, που ανήκαν σε συγκεκριμένη φυλή) οι Αθηναίοι συνέρχονταν στην Εκκλησία του Δήμου και ψήφιζαν για το αν έπρεπε να υπάρξει οστρακοφορία ή οστρακισμός και εφόσον συμφωνούσαν, στην όγδοη πρυτανεία, έφραζαν την Αγορά και δημιουργούσαν, έναν περίβολο, που τον διαιρούσαν σε δέκα τμήματα – όσες και οι φυλές – με κοινή είσοδο. Σε αυτά εισερχόταν κάθε πολίτης, ανάλογα με τη φυλή που ανήκε και άφηνε ένα Όστρακο, στο οποίο είχε γράψει το όνομα του πολίτη του οποίου την εξορία επιθυμούσε. Ο υποψήφιος έπρεπε να λάβει τουλάχιστον 6.000 ψήφους εναντίον του για να εξοστρακιστεί και τα ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι αυτό συνέβη τουλάχιστον δώδεκα φορές.

Ο πολίτης που καταδικαζόταν σε οστρακισμό έπρεπε να εγκαταλείψει την Αθήνα εντός δέκα ημερών και να παραμείνει εξόριστος για δέκα χρόνια. Το άτομο που είχε οριστεί είχε δέκα ημέρες για να φύγει από την πόλη. Εάν προσπάθησε να επιστρέψει, η ποινή ήταν θάνατος. Κατόπιν μπορούσε να επιστρέψει στην Αθήνα χωρίς στίγμα, επειδή στο διάστημα της εξορίας δεν έχανε την ιδιότητα του πολίτη ούτε την περιουσία του. Αργότερα το χρονικό διάστημα εξοστρακισμού μειώθηκε σε πέντε έτη.

Σημειώνεται ότι η Εκκλησία του Δήμου είχε την δυνατότητα να ανακαλέσει ένα εξοστρακισμένο άτομο. Πριν την Περσική εισβολή του 479 π.Χ., κηρύχθηκε αμνηστία σύμφωνα με την οποία τουλάχιστον δύο εξοστρακισμένοι ηγέτες – ο πατέρας του Περικλή Ξάνθιππος και ο Αριστείδης ο Δίκαιος – είναι ότι επέστρεψαν. Ομοίως ο Κίμων, που εξορίστηκε το 461 π.Χ., ανακλήθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Τα εικονιζόμενα όστρακα ανακτήθηκαν το 482 π.Χ.από ένα πηγάδι κοντά στην Ακρόπολη. Μουσείο Αρχαίας Αγοράς  Sharon Mollerus, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Ανάλυση

Οι οστρακισμοί ή εξοστρακισμοί εμφανίστηκαν στην ακμή της Αθηναϊκής δημοκρατίας, η οποία επέτρεπε στους πολίτες την άμεση συμμετοχή στη διακυβέρνηση, εκτός των γυναικών, των δούλων και των γεννημένων σε άλλη πόλη. Σημειώνεται ότι εκείνη την εποχή παρ’ όλο που ο συνολικός πληθυσμός ανέρχονταν περίπου σε 60.000, εντούτοις πολύ λιγότεροι συμμετείχαν ενεργά στην Αθηναϊκή πολιτική. Ο οστρακισμός φιλοδοξούσε να αποτελέσει ανάχωμα σε όποιον επιχειρούσε να αποκτήσει υπερβολική δύναμη και επιρροή. Σχεδόν όλοι οι διακεκριμένοι πολιτικοί της Αθήνας ήταν στόχοι. Ακόμα και ο Περικλής ήταν υποψήφιος, παρ’ όλο που δεν εξοστρακίστηκε, αφού το φιλόδοξο οικοδομικό του πρόγραμμα που δημιούργησε τον Παρθενώνα και τα άλλα μνημεία της Ακρόπολης, δεν είχε την καθολική.  Ορισμένα από τα πιο επιφανή ονόματα της Ελληνικής ιστορίας υπήρξαν θύματα της διαδικασίας, όπως μας δείχνουν τα 12.000 όστρακα που έχουν σωθεί. Ο Θεμιστοκλής εξορίστηκε το 471 π.Χ. μετά από κατηγορία δωροδοκίας. Ο Κίμων, ο μεγάλος στρατηγός, κρίθηκε ύποπτος για φιλικές σχέσεις με τη Σπάρτη το 461 π.Χ. και ο Θουκυδίδης (όχι ο ιστορικός) υπήρξε θύμα του Περικλή, που χρησιμοποίησε τον οστρακισμό για να απομακρύνει με ευκολία τον αντίπαλό του από την πολιτική σκηνή το 443 π.Χ. 

Όπως αναφέρει ο Σίκινγκερ οι γραπτές ψηφοφορίες δεν συνηθίζονταν στην Αθηναϊκή δημοκρατία αφού οι υποψήφιοι για τις περισσότερες κρατικές θέσεις επιλέγονταν με κλήρωση, ενώ κατά τη διάρκεια των συνελεύσεων όπου οι πολίτες ψήφιζαν για νόμους, τα υπέρ και κατά μετρούνταν συνήθως δι’ ανατάσεως των χεριών. Συνεπώς τα όστρακα αποτελούν σπάνια αντικείμενα των πραγματικών δημοκρατικών διαδικασιών. Αποκαλύπτουν κρυμμένες πτυχές της ιστορίας που παραλείφθηκαν από τους αρχαίους χρονογράφους και παρέχουν πληροφορίες για τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων και τις προτιμήσεις, που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν άγνωστες.

Τρία όστρακα με ψήφους για Αθηναίους πολιτικούς. Από πάνω προς τα κάτω: Περικλής Ξανθίππου, Κίμων Μιλτιάδου και Αριστείδης Λυσιμάχου _ Μουσείο Αγοράς  Qwqchris, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Το πρώτο όστρακο ταυτοποιήθηκε το 1853 και τον επόμενο αιώνα, βρέθηκαν μόνο 1.600 από διάφορες τοποθεσίες στην Αθήνα, συμπεριλαμβανομένης της Αθηναϊκής Αγοράς, την οποία μελέτησε ο Σίκινγκερ. Ήταν σημαντική η ανακάλυψη της Γερμανικής ομάδας αρχαιολόγων όταν άρχισε να βρίσκει χιλιάδες όστρακα στον Κεραμεικό το 1966. Ο Κεραμεικός βρισκόταν βορειοδυτικά από τα τείχη της αρχαίας πόλης και φημιζόταν για τα εργαστήρια κεραμικής όπου καλλιτέχνες δημιουργούσαν αττικά αγγεία, όπως τα περίφημα ερυθρόμορφα με τις ξεχωριστές μαύρες και κόκκινες παραστάσεις. Αυτά τα ψηφοδέλτια – τα οποία είχαν κατασκευαστεί από θραύσματα οικιακών αγγείων, κεραμίδια και κεραμικές λυχνίες – είχαν απορριφθεί μαζί με σωρούς άλλων απορριμμάτων για να γεμίσουν ένα εγκαταλελειμμένο κανάλι του ποταμού Ηριδανού. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν μέχρι το 1969 και μερικά από τις όστρακα μελετήθηκαν τις επόμενες δεκαετίες, μέχρι το 2018 όταν ο Στέφαν Μπρέννε/Stefan Brenne του Γερμανικού Πανεπιστημίου Giessen δημοσίευσε έναν πλήρη κατάλογο που περιέγραφε και τα 9.000 όστρακα που ανασκάφηκαν στον Κεραμεικό μεταξύ 1910 και 2005.

Από αυτήν τη συλλογή οστράκων, οι περισσότερες ψήφοι ήταν εναντίον του Αθηναίου πολιτικού Μεγακλή, τον οποίον προφανώς μισούσαν πολλοί για τον επιβλητικό και πολυτελή τρόπο ζωής του. Τα ιστορικά αρχεία δείχνουν ότι ο Μεγακλής εξοστρακίστηκε το 486 π.Χ., αλλά η ημερομηνία δεν φαίνεται να ταιριάζει με τα αρχαιολογικά στοιχεία. Άλλα ψηφοδέλτια που βρέθηκαν στον θησαυρό του Κεραμεικού ανέγραφαν ονόματα ανδρών που δεν ξεκίνησαν την πολιτική τους σταδιοδρομία μέχρι το 470 π.Χ. και κάποια όστρακα ταιριάζουν με μεταγενέστερα είδη κεραμικής. Αυτές οι ενδείξεις οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι ο Μεγακλής επέστρεψε στην Αθήνα και εξοστρακίστηκε ξανά το 471 π.Χ. Άλλος κορυφαίος υποψήφιος εκείνη τη χρονιά φαίνεται ότι ήταν ο στρατηγός Θεμιστοκλής, ο οποίος εξοστρακίστηκε τον επόμενο χρόνο.

Σύμφωνα με τα ανευρεθέντα όστρακα που μελετήθηκαν από τους αρχαιολόγους, οι ψήφοι συγκεντρώνονταν σε δύο – τρία άτομα ενώ και άλλοι υποψήφιοι έλαβαν επίσης αρκετά μεγάλο αριθμό ψήφων,  συγκεκριμένα ο Σίκινγκερ λέει: «Οι αρχαίοι ιστορικοί επικεντρώνονται σε λίγους μεγάλους» και προσθέτει: «Η ιστορία επικεντρώνεται στην εξιστόρηση κορυφαίων προσώπων, ισχυρών ατόμων, στρατηγών και πολιτικών, αλλά υπήρχαν και άλλοι που ίσως δεν ήταν τόσο εξέχοντες, αλλά υπήρξαν αρκετά επιφανείς ώστε δεκάδες ή εκατοντάδες πολίτες να τους θεωρούν κατάλληλους για εξοστρακισμό».

Αριστερά όστρακο του Μεγακλή, εξορίστηκε το 486 π.Χ. ΜΕΓΑΚΛΕΣ ΗΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ -Δεξιά όστρακο του Ξανθίππου εξορίστηκε το 484 π.Χ. ΧΣΑΝΘΙΠΠΟΣ ΑΡΡΙΦΡΟΝΟΣ_ Αθήνα, Μουσείο Αγοράς

Εκτός από τα ονόματα των άσημων Αθηναίων, τα όστρακα αποκαλύπτουν επίσης τη στάση των Αθηναίων έναντι των συμπολιτών τους. Μερικά αναγράφουν προσβλητικά επίθετα: «Λέαγρος Γλαύκωνος, ο συκοφάντης» «Καλλίξενος ο προδότης» «Ο Ξάνθιππος, ο γιος του Αρίφρονου, έχει κηρυχθεί από αυτό το όστρακο ως ο μεγαλύτερος ανάμεσα στους καταραμένους αμαρτωλούς». Άλλοι έκαναν αναφορές στην προσωπική ζωή των υποψηφίων. Ένα ψηφοδέλτιο, το 471 π.Χ., ήταν εναντίον του «Μεγακλή Ιπποκράτους, μοιχού» (Η μοιχεία ήταν τότε ποινικό αδίκημα, αλλά μπορεί να είχε χρησιμοποιηθεί και ως πολιτική επίθεση). Ένας άλλος δήλωνε: «Κίμωνα του Μιλτιάδου, πάρε την Ελπινίκη και φύγε!». Ο Μπρέννε εξηγεί ότι ένας γεννημένος ευγενής ήρωας πολέμου (Κίμων) θεωρείτο ύποπτος για σχέση αιμομιξίας με την ετεροθαλή αδερφή του (Ελπινίκη.) Η αναφορά του ονόματός της είναι μία από τις λίγες περιπτώσεις όπου το όνομα μιας γυναίκας εμφανίζεται σε ένα όστρακο.

Σύμφωνα με τον Μπρέννε, μερικά από αυτά τα σχόλια μπορεί να αντικατοπτρίζουν προσωπικά παράπονα εναντίον των υποψηφίων, αλλά σε μια οστρακοφορία, οι πολιτικές κατηγορίες κατά των υποψηφίων ήταν πιθανώς ανεξέλεγκτες. Όπως έγραψε κάποτε: «οι περισσότερες από τις αναφορές σε όστρακα ανήκουν σε συνθήματα χαμηλού επιπέδου που διαδίδονται εύκολα» που θυμίζουν σήμερα την κάλυψη των υποψηφίων από τα μέσα ενημέρωσης. Εν τω μεταξύ, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει μερικά παραδείγματα Αθηναίων που ψηφίζουν όχι εναντίον συμπολίτη αλλά εναντίον πείνας ή λοιμού. Ο Σίκινγκερ λέει ότι δεν είναι σαφές εάν επρόκειτο για σαρκαστική ή ειλικρινή πράξη, αλλά ορισμένες Ελληνικές πόλεις είχαν τελετές όπου εξόριζαν έναν αποδιοπομπαίο τράγο (συνήθως σκλάβο εργαζόμενο) που εκπροσωπούσε την πείνα.

Όστρακα των Αθηναίων στρατηγών Αλκιβιάδη και Νικία υποψηφίων για οστρακισμό το 417–415 π.Χ. Μουσείο Αγοράς) 

Οι αναφορές στα όστρακα, μαζί με άλλες παρατυπίες, όπως ορθογραφικά λάθη και διαγραμμένες φράσεις, δείχνουν ότι δεν είχε καθοριστεί αυστηρή μορφή για τα ψηφοδέλτια. Φαίνεται ότι οι ψηφοφόροι δεν χρειαζόταν καν να γράφουν μόνοι τους. Οι ερευνητές έχουν βρει διάφορα δείγματα οστράκων που ταιριάζουν, σαν να έχουν σπάσει από ένα παλιό σκεύος, με αντίστοιχο χειρόγραφο, υποδηλώνοντας ότι ορισμένοι Αθηναίοι βοηθούσαν τους φίλους και γείτονές τους να γράψουν την ψήφο τους. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν επίσης μια ομάδα φαινομενικά αχρησιμοποίητων αλλά μαζικής παραγωγής ψηφοδελτίων κατά του στρατηγού Θεμιστοκλή σε ένα πηγάδι στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης.

Ο Σίκινγερ λέγει ότι: «Το ζήτημα είναι ότι δεν είχαν περιορισμούς, με αποτέλεσμα να υπάρχει η δυνατότητα κάποιος να ψηφίζει αντί άλλου». Ωστόσο προσθέτει ότι οι ψηφοφόροι εισέρχονταν στην Αγορά από συγκεκριμένες εισόδους, ανάλογα με την φυλή τους, οπότε υπήρχε κάποια επίβλεψη ή έλεγχος, για απάτη κατά την ψηφοφορία.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο τελευταίος εξοστρακισμός έλαβε χώρα το 416 π.Χ. όταν οι πολιτικοί αντίπαλοι Αλκιβιάδης και Νικίας, συνειδητοποιώντας ότι αμφότεροι κινδύνευαν να εξορισθούν, συνεργάστηκαν για να στρέψουν τις ψήφους των συμπολιτών τους εναντίον ενός άλλου υποψηφίου, του Υπερβόλου, ο οποίος εξορίστηκε. Το αποτέλεσμα προφανώς απογοήτευσε αρκετούς Αθηναίους με αποτέλεσμα η διαδικασία να ατονήσει και να καταργηθεί.

Ο Σίκινγκερ λέει: «Προσπαθώ να μεταφέρω στους μαθητές μου ότι όταν μιλάμε για την εικόνα των Αθηναίων ως εφευρέτες της δημοκρατίας, τείνουμε να τους εξιδανικεύουμε. Αλλά και αυτοί ήταν θύματα πολλών από τις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης από τις οποίες υποφέρουμε σήμερα. Ο οστρακισμός δεν ήταν απαραίτητα ένας αγνός, ιδεαλιστικός μηχανισμός, αλλά μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για κομματικούς σκοπούς».

Όστρακα του 482 π.Χ. που ανακτήθηκαν από πηγάδι κοντά στην Ακρόπολη. Τα όστρακα στην επάνω σειρά αναγράφουν «ΘΕΜΙΣΘΟΚΛΕΣ ΦΡΕΑΡΙΟΣ» (Θεμιστοκλής από το Φρεάριο), ενώ τα άλλα αναγράφουν «ΘΕΜΙΣΘΟΚΛΕΣ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ» (Θεμιστοκλής γιος του Νεοκλή).  Museum of the Ancient Agora, Public domain, via Wikimedia Commons

Εξοστρακισθέντες Αθηναίοι

Οι Αθηναίοι που εξοστρακίστηκαν κατά χρονική σειρά είναι οι ακόλουθοι:

487 π.Χ. − Ίππαρχος του Χάρμου, συγγενής του Πεισίστρατου.

486 π.Χ. – Μεγακλής του Ιπποκράτη, ανιψιός του Κλεισθένη. Ο Μεγακλής εξοστρακίστηκε δύο φορές σύμφωνα με τον Λυσία.

485 π.Χ. − Καλλίξενος, ανιψιός του Κλεισθένη και αρχηγός των Αλκμεωνίδων εκείνο το διάστημα (οι πληροφορίες για τον Καλλίξενο είναι αβέβαιες).

484 π.Χ. − Ξάνθιππος του Αρίφρονου, πατέρας του Περικλή.

482 π.Χ. − Αριστείδης του Λυσιμάχου.

471 π.Χ. − Θεμιστοκλής του Νεοκλέους (471 π.Χ. ή νωρίτερα).

461 π.Χ. − Κίμων του Μιλτιάδη.

460 π.Χ. − Αλκιβιάδης του Κλεινία, παππούς του Αλκιβιάδη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

457 π.Χ. − Μένων του Μενεκλίδη (αβέβαιο).

442 π.Χ. − Θουκυδίδης του Μιλησία (δεν πρόκειται για τον ιστορικό Θουκυδίδη).

Δεκαετία του 440 π.Χ. − Καλλίας του Διδύμου (αβέβαιο).

Δεκαετία του 440 π.Χ. − Δάμων του Δαμονίδη (αβέβαιο).

416 π.Χ. − Υπέρβολος του Αντιφάνη.

 

Πηγές – βιβλιογραφία

https://www.smithsonianmag.com/history/ancient-athenians-voted-kick-politicians-out-if-enough-people-didnt-them-180976138/

https://en.wikipedia.org/wiki/Ostracism

https://www.ancient.eu/Ostracism/

David Stockton (1990) «The Classical Athenian Democracy» Oxford University Press.

R. K. Sinclair (1988) «Democracy and Participation in Athens» Cambridge University Press.

https://chilonas.com/

Αναρτήθηκε από τον/την XΕΙΛΩΝ στις 11/11/2020

https://vequinox.wordpress.com/

Το μοναδικό χωριό της Ελλάδας με δική του γλώσσα που δεν καταλαβαίνεις κανείς άλλος

«Για λλόου μου»: Το μοναδικό χωριό της Ελλάδας με δική του γλώσσα που δεν καταλαβαίνεις κανείς άλλος

Και αυτός είναι μόνο ο ένας από τους τρεις λόγους για να το επισκεφτείς

Είναι αρκετά τα χωριά στην ελληνική περιφέρεια, όπου αν ακούσεις δύο ντόπιους να μιλούν θα πασχίζεις να κατανοήσεις τι λένε, ιδίως στην ορεινή Κρήτη. 

Υπάρχει όμως ένα που είναι τόσο ιδιαίτερο σε επίπεδο γλώσσας, που από τις πρώτες ατάκες θα διαπιστώσεις ότι δεν έχει κανένα νόημα η προσπάθεια κατανόησης του νοήματός τους. Γιατί πολύ απλά, η διάλεκτος στην κωμόπολη Αρχάγγελος της Ρόδου είναι μοναδική στην Ελλάδα.

Ο Αρχάγγελος είναι κτισμένος στα κεντρικά ανατολικά παράλια του νησιού, σε υψόμετρο 160 μέτρων. Βρίσκεται σε απόσταση 28χλμ. από την πόλη της Ρόδου και κτίστηκε τα μεσαιωνικά χρόνια, σε μακρινή απόσταση από την θάλασσα, για να προστατεύει τους κατοίκους από τις πειρατικές επιδρομές.

Με πληθυσμό περίπου 8.000 κατοίκους είναι σήμερα το μεγαλύτερο χωριό της Ρόδου. Και χωρίς καμία αμφιβολία το πιο ιδιαίτερο. Πρόκειται για το μοναδικό χωριό της Ελλάδας που έχει αναπτύξει ολότελα δική του γλώσσα!

Χαρακτηριστικό των κατοίκων είναι η προσήλωσή τους στις παραδόσεις. Τα ήθη και τα έθιμα των προγόνων περνούν από γενιά σε γενιά και ο μοντέρνος τρόπος ζωής δεν είναι ευπρόσδεκτος. Μεταξύ των παραδόσεων που διαφυλάσσουν εδώ και αιώνες είναι και η διάλεκτος, τα περίφημα στη Ρόδο «αρχαγγελίτικα».

Ουσιαστικά πρόκειται για ανάμειξη ελληνικών, κυπριακών και τουρκικών λέξεων, με πιθανότερη ρίζα την Πάφο της Κύπρου, καθώς είναι ξεκάθαρο το παφίτικο ιδίωμα το οποίο χαρακτηρίζεται από τη τάση να αφαιρεί φωνήεντα από τις λέξεις και τον τραχύ και βαρύ τρόπο ομιλίας.

Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ πιθανό οι αρχικοί κάτοικοι του Αρχάγγελου να ήταν μέτοικοι από την Πάφο, αφού χρησιμοποιούν λέξεις και τρόπο ομιλίας που μόνο στην Πάφο ακούγονται.

Ωστόσο οι δύο διάλεκτοι δεν είναι ίδιες. Τα «αργαγγελίτικα» έχουν τους δικούς ιδιωματισμούς και η διαμόρφωση τους με την πάροδο των ετών αποτελεί αντικείμενο Πανεπιστημιακών και γλωσσολόγων.

Εξυπακούεται ότι τους Αρχαγγελίτες δεν μπορούν να τους καταλάβουν ούτε οι υπόλοιποι κάτοικοι της Ρόδου όταν συνομιλούν μεταξύ τους. «Είναι μια δική μας γλώσσα που μόνο οι ντόπιοι του χωριού μας μπορούν να καταλάβουν. Είναι ξεχωριστή. Ας πούμε ότι είναι πιο βαριά από τα κυπριακά. Δεν είναι σίγουρο όμως ότι ένας Κύπριος θα καταλάβει ένα διάλογο δύο Αρχαγγελιτών. Εντάξει, για Έλληνα δεν το συζητάμε», είχε δηλώσει ο πρώην κοινοτάρχης του χωριού, Αργύρης Αργυρού.

Ορισμένα παραδείγματα είναι τα εξής: Στο χωριό το «πώς σε λένε;» είναι «πώς σε λόσε;», το «πάμε» είναι «χαντέστε», το ψωμί είναι «λουτριά», η γωνία «καντούνι», το «δαγκώνω» «δακκώ», το πασχαλιάτικο έδεσμα (αρνί με γέμιση) «ριφικί» και το για μένα «για λλόου μου».

Τα Στεγνά, επίνειο του Αργάγγελου

Για να διαιωνιστεί μία τόσο ιδιαίτερη παράδοση, διατηρώντας την ακεραιότητά της, είναι προφανώς απαραίτητη η βούληση των κατοίκων και δεδομένη η υπερηφάνεια για τον τόπο τους. Οι κάτοικοι του χωριού μιλούν στην καθημερινότητά τους τη συγκεκριμένη γλώσσα, κάτι που περνάει από γενιά σε γενιά, χωρίς να διδάσκεται φυσικά, αλλά μόνο μέσα από την καθημερινή χρήση της διαρκεί στον χρόνο. Αυτό κάνει τον Άρχαγγελο να ξεχωρίζει και να έλκει με το… μυστήριο και την παρομοίωση του με «γαλατικό χωριό».

Υπάρχουν άλλοι δύο καλοί λόγοι για να επισκεφτεί κανείς τον Αρχάγγελο. Ο ένας είναι τα εντυπωσιακά Στεγνά, που είναι το επίνειο της κωμόπολης, σε απόσταση εννέα λεπτών οδήγησης και ο άλλος η σπάνια ράτσα αλόγων (γένος EquusCabalus), που έχει μακραίωνη ιστορία και συναντάται μόνο στη Ρόδο. Είναι από τις πιο κοντές φυλές αλόγων στον κόσμο και αποτελούν προστατευόμενο είδος, έχοντας το δικό τους χώρο στην περιοχή Νάπες του Αρχαγγέλου.

Eπιμέλεια Menshouse Team

https://menshouse.gr/

ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ-ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ-ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΑ. ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ

 ΠΡΟΒΙΟΤΙΚΑ-ΠΡΕΒΙΟΤΙΚΑ-ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΑ. ΓΙΑΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΣ

• Posted by - gynaikaeimai
 
• On - 3 Νοεμβρίου, 2020
 

Προβιοτικά-Πρεβιοτικά-Συμβιωτικά, σίγουρα θα τα έχεις ακούσει. Αν και το όνομα τους μοιάζει, το καθένα έχει διαφορετικό ρόλο στην υγεία μας. Ας δούμε όμως γιατί σε ωφελούν και τι χρειάζεται να ξέρεις για αυτά:

Προβιοτικά

Τα προβιοτικά είναι “καλά” βακτήρια που βρίσκονται σε συγκεκριμένα τρόφιμα ή συμπληρώματα διατροφής

 

Πρεβιοτικά

Τα πρεβιοτικά είναι φυτικές ίνες τις οποίες το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να πέψει. Λειτουργούν όμως ως τροφή για τα προβιοτικά που βρίσκονται στο έντερο μας.

 

Όλα τα βακτήρια που βρίσκονται στον εντερικό μας σωλήνα λέγονται αλλιώς και μικροχλωρίδα του εντέρου. Όλο και περισσότερες μελέτες τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν ότι η ισορροπία ανάμεσα στα διάφορα στελέχη της μικροχλωρίδας έχει άμεσες επιδράσεις στην υγεία και στην πρόληψη από ασθένειες. Καταναλώνοντας λοιπόν ισορροπημένες ποσότητες προ και πρε-βιοτικών εξασφαλίζεις την υγεία όχι μόνο του εντέρου σου, αλλά και όλου του οργανισμού.

 

Οφέλη προβιοτικών:

Γιατί λοιπόν θέλουμε να έχουμε αυτούς τους μικροοργανισμούς μέσα μας;
1.Προστατεύουν από μολύνσεις με παθογόνα βακτήρια. Ανταγωνίζονται τα παθογόνα βακτήρια και τα παρεμποδίζουν να εγκατασταθούν, καταλαμβάνοντας τους υποδοχείς των κυττάρων του εντέρου και καταναλώνοντας τα θρεπτικά συστατικά που τα παθογόνα θα χρησιμοποιούσαν.
2. Συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της διάρροιας, της δυσκοιλιότητας και των συμπτωμάτων του ευερέθιστου εντέρου.
3. Προστατεύουν από βακτηριακές κολπίτιδες και ουρολοιμώξεις. Κι αυτό γιατί έχουν την ικανότητα να μετοικίζουν από το έντερο προς άλλα όργανα.

 

Πηγές προβιοτικών:

Πριν σκεφτείς να πάρει συμπλήρωμα προβιοτικών θυμήσου ότι υπάρχουν πολλά τρόφιμα με φυσικά προβιοτικά.

Γιαούρτι
Το παραδοσιακό γιαούρτι (με την πέτσα) έχει μέσα τους ζωντανούς μικροοργανισμούς που θέλουμε και τα προϊόντα που αναγράφεται ότι περιέχουν ζωντανή καλλιέργεια Bifidobacteria και Lactobacillus. Παρεμφερή προϊόν είναι και το κεφίρ. Τα στραγγιστά γιαούρτια, τα παστεριωμένα γιαούρτια και τα επιδόρπια γιαουρτιού δεν περιέχουν αυτούς τους μικροοργανισμούς.

Ζυμωμένες τροφές (fermended food)

Τα ζυμωμένα προϊόντα είναι πλούσια σε προβιοτικά. Ποια είναι αυτά;
1. Τα τουρσιά λαχανικών (κόκκινο λάχανο, πίκλα κ.α.)
2. Το τσάι Κομπούτσα (τσάι από φρούτα και μπαχαρικά που έχουν ζυμωθεί με μύκητα)
Όλα αυτά τα προϊόντα φυσικά δεν πρέπει να είναι παστεριωμένα, καθώς αυτή η διαδικασία σκοτώνει τα βακτήρια.

Μαλακά τυριά
Οι προβιοτικοί οργανισμοί επιβιώνουν από την επεξεργασία σε μαλακά τυριά όπως το cheddar, το cottage και η μοτσαρέλα

Πηγές πρεβιοτικών:
Τα πρεβιοτικά είναι πιο εύκολο να τα βρεις καθώς βρίσκονται σε αρκετά λαχανικά, φρούτα και όσπρια. Είναι φυτικές ίνες, τις οποίες δεν μπορούμε να πέψουμε και έτσι οδηγούνται μέχρι το έντερο όπου γίνονται τροφή για τα προβιοτικά.

Πηγές πρεβιοτικών είναι:
 Τα όσπρια και ο αρακάς
 Η βρώμη
 Η μπανάνα
 Τα μούρα
 Οι αγκινάρες
 Το σπαράγγι
 Το σκόρδο
 Τα ξερά κρεμμύδια
 Το πράσο
 Προϊόντα ολικής

Να πάρω προβιοτικά συμπληρώματα;
Υπάρχει μεγάλη ποικιλία συμπληρωμάτων στην αγορά. Ωστόσο δεν αξίζουν όλα. Κάποια δεν έχουν τους χρήσιμους μικροοργανισμούς στην σωστή ποσότητα ενώ άλλα δεν περιέχουν τις φυτικές ίνες (πρεβιοτικά) για να τραφούν τα προβιοτικά με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η αποτελεσματικότητά τους. Ορισμένα σκευάσματα μάλιστα δεν είναι καν ανθεκτικά ώστε να περάσουν από τα οξέα στο στομάχι σου και να εναποθέσουν τα προβιοτικά στο έντερο. Είναι απαραίτητο λοιπόν να συμβουλευτείς τον γιατρό και τον φαρμακοποιό σου για να σου υποδείξει το κατάλληλο σκεύασμα προβιοτικών, αν το χρειάζεσαι.

Συμβιωτικά τρόφιμα. Τι είναι;
Συμβιωτικές είναι οι τροφές που συνδυάζουν προ και πρε-βιοτικά. Μερικές ιδέες λοιπόν συμβιωτικών γευμάτων για υγιή εντερική χλωρίδα είναι:
 Γιαούρτι με προβιοτικά (ή κεφίρ) & μπανάνα & βρώμη
 1 φέτα ψωμί ολικής και τυρί cottage
 1 φέτα ψωμί ολικής και τουρσί λάχανο (ή άλλο λαχανικό)
 Ρύζι με γιαούρτι

Συμπέρασμα
Η υγεία του εντέρου σου είναι πολύ σημαντική. Κρατώντας την ισορροπία στην εντερική σου μικροχλωρίδα προλαμβάνεις σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις, αυξάνεις την άμυνα του οργανισμού σου και βοηθάς στον έλεγχο του σωματικού σου βάρους. Ένταξε λοιπόν στην διατροφή σου προϊόντα με προβιοτικά και πρεβιοτικά και το έντερο σου θα σε ευγνωμονεί!

 

Στυλιανοπούλου Γεωργία

https://gynaikaeimai.com/

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

http://www.geonutrition.gr

 

Γιουβάλ Νόα Χαράρι: Οι πόλεμοι θα γίνονται με data

Αντικλείδι

Ενας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της εποχής μας, ένας άνθρωπος που έχει κατακτήσει παγκόσμια αναγνώριση με τα βιβλία του που έχουν γίνει μπεστ σέλερ, ο Ισραηλινός ιστορικός και ακαδημαϊκός Γιουβάλ Νόα Χαράρι ήρθε στην Ελλάδα την περασμένη Παρασκευή και συμμετείχε σε ένα πάνελ που διοργάνωσε το «Athens Democracy Forum» μαζί με τον πρόεδρο της Microsoft Μπραντ Σμιθ και την ιδρύτρια της CinqC Κρίστεν Ντέιβις.

Λίγο αργότερα, ο κ. Χαράρι παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στην Καθημερινή, στην οποία περιέγραψε με έντονα χρώματα τον γενναίο νέο κόσμο που έρχεται με επιταχυνόμενο ρυθμό, με «καύσιμο» τις νέες τεχνολογίες ψηφιακής συνδεσιμότητας, την τεχνητή νοημοσύνη και τη βιοτεχνολογία. Αυτό που κάνει αυτόν τον νέο κόσμο συναρπαστικό και τρομακτικό ταυτόχρονα είναι το γεγονός ότι η πολιτική εξουσία θα είναι ο καταλύτης που θα κάνει το μέλλον είτε έναν παράδεισο προόδου στηριγμένο σε φιλελεύθερες αξίες, είτε έναν εφιάλτη ολοκληρωτισμού που δεν έχει υπάρξει ποτέ ξανά στην Ιστορία.

– Στο «Athens Democracy Forum» μιλήσαμε νωρίτερα για τη δημοκρατία, την τεχνητή νοημοσύνη, την τεχνολογία. Το πρώτο ερώτημα είναι αν πιστεύετε ότι απειλείται η δημοκρατία και η φιλελεύθερη τάξη.

– Ναι, απειλούνται. Αλλά η δημοκρατία απειλείται πάντοτε επειδή απαιτεί πολλές προϋποθέσεις για να ευδοκιμήσει. Η δημοκρατία είναι σαν ένα σπάνιο λουλούδι που δεν μπορεί να αναπτυχθεί παντού, ενώ η δικτατορία είναι σαν ένα αγριόχορτο που οπουδήποτε το πετάτε, μπορεί να αναπτυχθεί. Οσον αφορά τις φιλελεύθερες αξίες, ναι, δέχονται επίθεση, αλλά πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας ότι στην πραγματικότητα είναι πιο διαδεδομένες και ισχυρότερες από ποτέ στην Ιστορία.

Πολλοί άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται τι σημαίνει φιλελευθερισμός. Ενα απλό τεστ για το αν είστε φιλελεύθερος είναι να απαντήσετε σε τρεις ερωτήσεις: Πρώτον, πιστεύετε ότι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν τη δική τους κυβέρνηση αντί να υπακούσουν σε έναν βασιλιά; Δεύτερον, πιστεύετε ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν το δικό τους επάγγελμα, αντί να κάνουν την ίδια δουλειά που έκαναν οι γονείς τους – δηλαδή αν οι γονείς σας είναι αγρότες, να είστε κι εσείς αγρότης; Και τρίτον, πιστεύετε ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν τον δικό τους σύζυγο αντί να παντρεύονται όποιον επιλέγουν γι’ αυτούς οι πρεσβύτεροι ή οι ιερείς;

Εάν κάποιος απαντήσει «ναι» σε αυτές τις τρεις ερωτήσεις, είναι φιλελεύθερος. Σήμερα περισσότεροι άνθρωποι απαντούν «ναι» από ό,τι σε προηγούμενη ιστορική περίοδο. Ακόμα και οι άνθρωποι που αυτοαποκαλούνται συντηρητικοί, σήμερα είναι στην πραγματικότητα πιο φιλελεύθεροι από ό,τι ήταν οι ριζοσπαστικοί φιλελεύθεροι πριν από έναν αιώνα.

– Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει η αίσθηση ότι «η ζούγκλα απλώνεται», όπως λέει ο [ιστορικός] Ρόμπερτ Κέιγκαν. Υπάρχει μια πληθώρα θεωριών συνωμοσίας και δυσπιστία απέναντι στην εξουσία και τη δημοκρατία. Πώς το πολεμάς αυτό;

– Μπορείς να το πολεμήσεις με πολλούς τρόπους. Αν όμως εστιάσουμε στο θέμα των θεωριών συνωμοσίας, τότε δεν μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση μόνο με τον βομβαρδισμό των ανθρώπων με επιστημονικά γεγονότα και στατιστικά στοιχεία. Οι άνθρωποι σκέφτονται με ιστορίες, όχι με αριθμούς. Χρειαζόμαστε μια καλή ιστορία. Και είναι δύσκολο να τη δημιουργήσουμε γιατί η αλήθεια είναι πολύ πιο περίπλοκη και επώδυνη από τις μυθοπλασίες. Μια εντελώς φανταστική ιστορία είναι απλή. Μια απλή ιστορία κολακεύει και αρέσει στους ανθρώπους. Ομως, η αλήθεια είναι συνήθως πιο περίπλοκη και επώδυνη. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια γέφυρα μεταξύ του επιστημονικού κόσμου και του ευρύτερου πληθυσμού. Θεωρώ ότι η δουλειά μου είναι να είμαι μέρος αυτής της γέφυρας, να παίρνω τα τελευταία ευρήματα και ανακαλύψεις της επιστήμης και να τα αφηγούμαι με τρόπο κατανοητό, ακόμη και διασκεδαστικό για το ευρύ κοινό.

– Eχετε γράψει ότι στο μέλλον μια τάξη ανθρώπων θα είναι άχρηστη λόγω της τεχνητής νοημοσύνης και της προόδου της τεχνολογίας. Και το ερώτημα που έχω αφορά το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται. Λένε ότι η παγκοσμιοποίηση τρέχει πολύ γρήγορα και θέλουν να κατεβούν από το τρένο. Αναρωτιέμαι αν η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας και η έλλειψη εμπιστοσύνης στους πολιτικούς και στην επιστήμη είναι κατά κάποιον τρόπο η εκδίκηση των ανθρώπων αυτών. 

– Κατά κάποιον τρόπο μπορείτε να πείτε ότι είναι εκδίκηση. Αλλά είναι μια εκδίκηση οδυνηρή για τους ίδιους όσο και οτιδήποτε άλλο. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να σταματήσουν την πορεία της τεχνολογίας με το να πιστεύουν κάποια θεωρία συνωμοσίας. Δεν θα αντιστρέψουν την παγκοσμιοποίηση, ούτε θα βρουν εργασία, αν είναι άνεργοι. Πιστεύω ότι η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίας και την απώλεια θέσεων, δεν είναι ότι η τεχνολογία καταστρέφει θέσεις εργασίας. Η τεχνολογία καταστρέφει θέσεις εργασίας, αλλά δημιουργεί και νέες θέσεις. Το πρόβλημα είναι η επανεκπαίδευση και η επανεφεύρεση του εαυτού μας. Για να παραμείνει κανείς στο παιχνίδι τον 21ο αιώνα, θα πρέπει να εκπαιδευτεί και να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό του, όχι μόνο μία φορά στη ζωή του, αλλά αρκετές. Και αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Σε όλη την ιστορία η ζωή χωριζόταν συνήθως σε δύο μέρη. Οταν είσαι νέος αναπτύσσεις δεξιότητες και νέες ικανότητες. Στη συνέχεια, εργάζεσαι ως επί το πλείστον και χρησιμοποιείς αυτά που έμαθες ως νέος. Φυσικά, μαθαίνεις νέα πράγματα καθώς εργάζεσαι, αλλά κυρίως υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός. Τώρα αυτή η διαίρεση έχει καταλυθεί. Μέχρι να φτάσεις στα 50 τα περισσότερα από όσα έχεις μάθει στο σχολείο είναι εντελώς άσχετα. Οι δεξιότητες που απέκτησες δεν είναι πλέον απαραίτητες. Πρέπει να ανακαλύψεις ξανά τον εαυτό σου και γι’ αυτό χρειάζεται να αναπτύξεις την ικανότητα να συνεχίσεις να μαθαίνεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σου. Ακόμα περισσότερο, θα πρέπει να έχεις την ψυχολογική ικανότητα να διατηρείς ένα ευέλικτο μυαλό, να συνεχίζεις να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου.

Φανταστείτε ότι κάποιος είναι ταξιτζής και τώρα η κοινωνία δεν χρειάζεται πια τους ταξιτζήδες, γιατί έχουν εμφανιστεί τα αυτοκινούμενα οχήματα. Αλλά τώρα, σε αυτή την εποχή, χρειάζονται περισσότεροι καθηγητές γιόγκα. Δεν πρόκειται λοιπόν μόνο για την απόκτηση μιας νέας δεξιότητας αλλά για την ανάπτυξη μιας νέας προσωπικότητας. Οι καθηγητές γιόγκα έχουν συνήθως διαφορετικές προσωπικότητες από τους ταξιτζήδες. Θα μπορούν οι άνθρωποι να κάνουν κάτι τέτοιο ή όχι; Αυτό είναι το κλειδί για την επιβίωση στον 21ο αιώνα.

– Μήπως ζητάμε πάρα πολλά από τον μέσο άνθρωπο;

– Μάλλον ναι. Αλλά η Ιστορία δεν θα χαριστεί σε κανέναν. Οποιος μείνει πίσω δεν θα μπορέσει να παραπονεθεί. Δεν μπορείς να πεις: «Περίμενε, πάτα φρένο, πάμε πολύ γρήγορα για μένα». Ας θυμηθούμε τη Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα, όταν ορισμένες χώρες προχώρησαν πρώτες στην εκβιομηχάνιση. Η Βρετανία, η Γαλλία και οι ΗΠΑ ήταν πρωτοπόρες, ενώ οι περισσότερες άλλες χώρες παρέμειναν πολύ πίσω. Αυτές οι χώρες ήταν σαν να είπαν: «Αυτό μπορούν να κάνουν οι Βρετανοί, αλλά εδώ στην Ελλάδα ή στην Αίγυπτο ή στην Κίνα έχουμε πιο επείγοντα πράγματα να κάνουμε». Ε, λοιπόν, σε μερικές δεκαετίες αυτές οι χώρες έγιναν επίσημα ή ανεπίσημα αμερικανικές ή βρετανικές ή γερμανικές αποικίες. Και συμβαίνει ξανά αυτό με την τεχνητή νοημοσύνη και τη βιοτεχνολογία.

Και πάλι, υπάρχει ένα χάσμα: μερικές χώρες ηγούνται σε αυτή τη νέα βιομηχανική επανάσταση ενώ οι περισσότερες άλλες παραμένουν πολύ πίσω. Αυτό το κενό είναι τώρα ακόμη μεγαλύτερο. Τον 19ο αιώνα υπήρχε ένα χάσμα ανάμεσα σε μια χώρα που είχε ατμόπλοια και σιδηροδρόμους και σε κάποια που δεν είχε. Αλλά το χάσμα μεταξύ κάποιου που έχει τεχνητή νοημοσύνη και κάποιου που δεν έχει είναι πολύ μεγαλύτερο. Τον 21ο αιώνα, για να μετατρέψεις μια χώρα σε αποικία, δεν χρειάζεται να στείλεις τα τανκς. Πρέπει απλώς να πάρεις τα data της, τα δεδομένα της. Βλέπουμε τώρα μια νέα μορφή ιμπεριαλισμού – μπορείτε να την ονομάσετε «αποικιοκρατία δεδομένων». Ολα σχετίζονται με τα δεδομένα.

Φανταστείτε μια κατάσταση στην Ελλάδα σε 20 χρόνια, όταν κάποιος στη Μόσχα ή στο Πεκίνο ή στην Ουάσιγκτον θα έχει όλα τα προσωπικά δεδομένα κάθε πολιτικού, κάθε δημοσιογράφου, κάθε δικαστή, κάθε στρατιωτικού αξιωματούχου. Θα γνωρίζουν ολόκληρο το ιατρικό αρχείο, τα προβλήματα, τις παλιές ασθένειες όλων. Θα έχουν γνώση ολόκληρης της σεξουαλικής ζωής και όσων γνώρισε κανείς τα τελευταία 30 χρόνια. Θα ξέρουν κάθε δωροδοκία που μπορεί να έγινε, κάθε αστείο που μπορεί κανείς να είπε για μια μειονότητα. Θα είναι ποτέ η Ελλάδα μια ανεξάρτητη χώρα σε ένα τέτοιο σενάριο ή θα είναι μια αποικία δεδομένων;

– Υποθέτω ότι το αντεπιχείρημα είναι ότι ένα παιδί στη Σομαλία ή στην Υεμένη ή κάπου αλλού θα έχει τεράστιες ευκαιρίες που προηγουμένως βρίσκονταν μόνο στη σφαίρα της φαντασίας.

– Δεν λέω ότι είναι τόσο άσχημα τα πράγματα. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες και τεράστιοι κίνδυνοι, αλλά το θέμα είναι ότι ο νέος κόσμος είναι εξαιρετικά αγχωτικός. Το παιδί της Σομαλίας μπορεί να έχει ευκαιρίες που δεν υπήρχαν στο παρελθόν, αλλά η χρήση αυτών των ευκαιριών είναι εξαιρετικά απαιτητική. Αυτό εννοούσα νωρίτερα όταν έλεγα για την ανάγκη νέας γνώσης και διαρκούς επανεφεύρεσης του εαυτού καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Δεν είναι σαν να μαθαίνεις πώς να καλλιεργείς ένα χωράφι. Εάν γεννηθείς σε μια αγροτική κοινότητα ως παιδί, μαθαίνεις πώς να φυτεύεις, πώς να θερίζεις, πώς να οδηγείς το τρακτέρ κι αυτά αρκούν καθ’ όλη τη ζωή σου. Δεν αρκούν πια. Θα πρέπει να συνεχίσεις να μαθαίνεις – και αυτό είναι τόσο αγχωτικό.

Μόλις πριν από λίγο είχαμε στο πάνελ τη συνομιλία με τον πρόεδρο της Microsoft Μπραντ Σμιθ και με ρωτήσατε τι θα τον ρωτούσα. Του έκανα μια ερώτηση εκείνη τη στιγμή, αλλά μια άλλη ερώτηση που θα του έκανα είναι: «Γιατί αλλάζετε τα Windows όλη την ώρα; Ανησυχώ συνεχώς για αυτή τη γνωστή ειδοποίηση: “τα Windows 10 έληξαν και τώρα πρέπει να εγκαταστήσετε τα Windows 20”. Θα τον ρωτούσα λοιπόν: «Γιατί δεν τα αφήνεις όπως είναι;».

«Λέω συχνά ότι μία από τις πιο ισχυρές δυνάμεις είναι η ανθρώπινη ηλιθιότητα. Οι άνθρωποι παίρνουμε συχνά κακές αποφάσεις», τονίζει ο Χαράρι. Φωτ. World Economic Forum / Ciaran McCrickard

Δεν αντέχουμε άλλο παγκόσμιο πόλεμο

– Μιλήσατε όμως και για την πανδημία COVID-19 ως μια καθοριστική στιγμή όσον αφορά τα δεδομένα και την παρακολούθηση πληθυσμών. Γιατί ανησυχείτε; Φοβάστε ότι τα αυταρχικά καθεστώτα μπορεί να γίνουν πιο σκληρά εάν θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν σε μεγαλύτερο βαθμό τις δυνατότητες της ηλεκτρονικής παρακολούθησης;

– Η δύναμη των δεδομένων είναι μια δύναμη που δεν υπήρχε ποτέ στο παρελθόν. Δεν είναι πάντα κάτι τόσο κακό. Η ισχύς αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ένα εξαιρετικό σύστημα υγείας, για παράδειγμα. Αλλά κάθε νέα μεγάλη πηγή ισχύος αποτελεί και μια μεγάλη απειλή. Αν κοιτάξουμε στη βιομηχανική επανάσταση, θα δούμε ότι τελικά η βιομηχανία πρόσφερε στις κοινωνίες μεγάλες δυνατότητες. Αν κρίνουμε το φαινόμενο από την προοπτική των αρχών του 20ού αιώνα, θα δούμε ότι αυτή η δύναμη μας ωφέλησε. Ο μέσος άνθρωπος σε όλο τον κόσμο –πέρα από τις εξαιρέσεις που σίγουρα υπάρχουν– έχει σήμερα μια καλύτερη ζωή από ό,τι είχε πριν από 200 χρόνια. Εχουμε καλύτερα φάρμακα, περισσότερα τρόφιμα, έχουμε καλύτερες υποδομές. Αλλά εν τω μεταξύ είχαμε αποικιοκρατία, τους δύο παγκοσμίους πολέμους, τον ναζισμό, τον σταλινισμό. Τελικά, μάθαμε να διαχειριζόμαστε τη βιομηχανοποίηση. Αλλά έπρεπε να περάσουμε από αυτή τη διαδικασία.

Τώρα, έχουμε ακόμη μεγαλύτερες δυνατότητες. Η τεχνητή νοημοσύνη και η παρακολούθηση πληθυσμών είναι δυνάμεις πολύ πιο ισχυρές από τα τρένα. Γι’ αυτό δεν έχουμε περιθώρια για λάθη. Δεν μπορούμε να επιβιώσουμε αν εμπλακούμε σε έναν άλλο παγκόσμιο πόλεμο. Εάν έλθει στην εξουσία ένας άλλος Στάλιν, δεν θα είναι απλώς χειρότερος από τον πρώτο. Μπορεί να διαμορφώσει μια κατάσταση μη αναστρέψιμη. Βέβαια, η απειλή της τεχνητής νοημοσύνης δεν αφορά μόνο τις δημοκρατίες. Απειλεί ακόμη περισσότερο τα αυταρχικά καθεστώτα.

Ας σκεφτούμε: Ποιες είναι οι πρώτες χώρες των οποίων τον έλεγχο μπορεί να αναλάβει η τεχνητή νοημοσύνη; Θα είναι η Βόρεια Κορέα ή η Κίνα. Η ανάληψη του ελέγχου μιας χώρας όπως οι ΗΠΑ είναι πιο περίπλοκη γιατί στις ΗΠΑ η εξουσία απλώνεται παντού. Οταν όμως εισάγεις την τεχνητή νοημοσύνη σε ένα συγκεντρωτικό σύστημα, τότε είναι πολύ πιο εύκολο για τους αλγόριθμους να ελέγξουν μια χώρα. Πρόκειται για μια σταδιακή μεταβολή. Ολο και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται από τους αλγόριθμους με τρόπο που οι άνθρωποι δεν κατανοούν. Εμπιστεύονται τον αλγόριθμό τους, αλλά δεν κατανοούν τις αποφάσεις του. Αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο ότι γίνονται μαριονέτες στα χέρια αυτών των αλγορίθμων. Και αυτό μπορεί να συμβεί στην Κίνα πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στις ΗΠΑ, επειδή η χώρα είναι τόσο συγκεντρωτική.

Σκεφτείτε τους διορισμούς. Ενα από τα πιο σημαντικά ζητήματα σε ένα σύστημα εξουσίας όπως το κινεζικό είναι ο διορισμός ανθρώπων – δήμαρχος, περιφερειάρχης κ.λπ. Ολο και περισσότερο, οι αποφάσεις για τους διορισμούς, τουλάχιστον στο χαμηλότερο επίπεδο, θα λαμβάνονται από ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό το σύστημα θα συγκεντρώνει όλα τα δεδομένα για τον υποψήφιο, όπως, για παράδειγμα, πώς συμπεριφερόταν ως νήπιο στον παιδικό σταθμό. Θα διαθέτει όλα τα δεδομένα, θα τα αναλύει και θα αποφασίζει ποιο άτομο θα διοριστεί τώρα δήμαρχος αυτής της πόλης. Και κανείς δεν θα καταλαβαίνει το γιατί. Επειδή οι υπολογισμοί του αλγόριθμου θα υπερβαίνουν τις δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Ετσι, τα μέλη του Πολίτμπιρο, που είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης επιλογής, θα κοιτάζουν γύρω τους και θα βλέπουν ολόκληρο το κόμμα να αποτελείται από επιλογές του αλγόριθμου. Θα είναι ανίσχυροι να το σταματήσουν ή να το αλλάξουν. Και δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Αλγόριθμος, χειρότερος… του Στάλιν και του Χίτλερ

– Oπως αναφέρατε κατά την προηγούμενη συζήτησή μας στο πάνελ, για εσάς ο απόλυτος οργουελιανός εφιάλτης είναι ένας αλγόριθμος που θα αποφασίζει αν θα παίρνει κάποιος τραπεζικό δάνειο ή ένας δικτάτορας που θα μπορεί να ξέρει αν είστε ικανοποιημένος από τις αποφάσεις του;

– Eνας μηχανισμός παρακολούθησης δεν είναι κάτι απαραιτήτως κακό. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για καλούς σκοπούς. Αλλά αν πέσει σε λάθος χέρια, μπορεί να δημιουργήσει ένα καθεστώς τόσο ολοκληρωτικό, που μπροστά του η Σοβιετική Eνωση θα μοιάζει με έναν φιλελεύθερο παράδεισο. Το πιο τρομακτικό είναι ότι αυτό το καθεστώς δεν θα είναι σαν εκείνα του Στάλιν ή του Χίτλερ, αλλά θα έρχεται σε σύγκρουση με το ίδιο το νόημα της ανθρώπινης ζωής. Eχουμε συνηθίσει να θεωρούμε την ανθρώπινη ζωή ένα δράμα λήψης αποφάσεων. Κάθε σπουδαίο έργο τέχνης, ας πάρουμε για παράδειγμα το αρχαίο ελληνικό δράμα, αφορά τη λήψη μιας απόφασης. Η Αντιγόνη παίρνει μια απόφαση, ο Οιδίποδας παίρνει μια απόφαση. Τώρα, τι θα συμβεί σε έναν κόσμο όπου όλο και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται από έναν αλγόριθμο; Eνας αλγόριθμος προτείνει ποια βιβλία θα διαβάσετε, ποιες ταινίες θα παρακολουθήσετε, τι θα μελετήσετε, ποιον θα παντρευτείτε, πού θα ζήσετε. Δεν διαθέτουμε φιλοσοφικά μοντέλα για να προσεγγίσουμε το νόημα μιας τέτοιας ζωής. Τι σημαίνει να ζεις μια τέτοια ζωή όταν όλη σου η ζωή βρίσκεται υπό διαχείριση από τέτοια συστήματα;

– Αυτό που θαυμάζω σε εσάς είναι ότι συνδυάζετε την ιστορία και τη φιλοσοφία. Eχω λοιπόν μια συγκεκριμένη ερώτηση σχετικά με την ηγεσία. Θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι οι ισχυροί παγκόσμιοι ηγέτες είναι αυτοί που συχνά βρίσκονται στη λάθος πλευρά της Ιστορίας. Ισχυροί ηγέτες δεν θεωρούνται οι φιλελεύθεροι ή αυτοί που θέλουν να σπρώξουν τα πράγματα προς την πρόοδο. Πώς το εξηγείτε αυτό;

– Η Ιστορία δεν δείχνει ότι συχνά κερδίζουν οι καλοί. Αντιθέτως, συχνά κερδίζουν οι κακοί. Δεν το παρατηρούμε γιατί οι κακοί γράφουν την Ιστορία και επιλέγουν να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους ως καλούς. Αλλά σε πάρα πολλές στιγμές στην Ιστορία, εκείνοι που κέρδισαν είναι οι κακοί. Προσπαθώ να είμαι αισιόδοξος, αλλά δεν υπάρχει κάποια εγγύηση για το αύριο. Λέω συχνά ότι μία από τις πιο ισχυρές δυνάμεις είναι η ανθρώπινη ηλιθιότητα. Οι άνθρωποι παίρνουμε συχνά κακές αποφάσεις. Το κάνουμε ως άτομα, το κάνουμε επίσης ως συλλογικότητες. Η κατάσταση τώρα είναι ιδιαιτέρως εύθραυστη διότι στις περισσότερες περιόδους της Ιστορίας, εάν έπαιρνε κανείς μια κακή απόφαση, είχε στη συνέχεια άλλη μια ευκαιρία. Ομως τώρα, τουλάχιστον για ορισμένες αποφάσεις, δεν έχεις δεύτερη ευκαιρία. Και είναι γεγονός ότι υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ της ανθρώπινης δύναμης και της ανθρώπινης σοφίας. Είμαστε περισσότερο ισχυροί και λιγότερο σοφοί. Είμαστε πολύ καλοί στην ανάπτυξη ισχυρών τεχνολογιών, αλλά δεν είμαστε τόσο καλοί στο να αποφασίζουμε πώς θα χρησιμοποιούμε αυτές τις τεχνολογίες με καλό τρόπο. Το βλέπουμε αυτό στην Ιστορία. Δεν είναι κάτι νέο.

Προειδοποιώ, δεν προβλέπω

– Διαβάζοντας τα βιβλία σας αποκτά κανείς την εντύπωση ότι ίσως σε 50 χρόνια από τώρα ο άνθρωπος θα αισθανθεί σαν Θεός. Θα συμβεί κάτι τέτοιο ή αντίθετα ο άνθρωπος θα είναι ένα ον φοβισμένο από τις δυνάμεις που θα έχει απελευθερώσει; 

– Υπάρχουν πολλά σενάρια. Δεν ξέρω πραγματικά τι θα συμβεί σε 50 χρόνια, γιατί αυτό εξαρτάται από το τι αποφασίζουμε τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια. Αυτό που προσπαθώ να κάνω στα γραπτά μου είναι να χαρτογραφήσω διαφορετικές δυνατότητες, διαφορετικά σενάρια. Πολλά από αυτά τα σενάρια είναι αντιφατικά. Δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν όλα. Και δεν ξέρω ποια από αυτά θα πραγματοποιηθούν. Ο στόχος μου δεν είναι να κάνω προβλέψεις. Είναι να προειδοποιήσω τους ανθρώπους για τα πιο επικίνδυνα σενάρια με την ελπίδα ότι θα λάβουν καλές αποφάσεις που θα αποτρέψουν την πραγματοποίηση αυτών των σεναρίων.

– Τώρα μετατρέπετε τα βιβλία σας σε κόμικ. Είναι μια πρόκληση; Είναι κάτι διασκεδαστικό;

– Είναι μια μεγάλη πρόκληση και είναι κάτι πολύ διασκεδαστικό. Πειραματιζόμαστε με διαφορετικούς τρόπους αφήγησης της Ιστορίας και της Επιστήμης. Εχουμε ένα κεφάλαιο για την ανθρώπινη συνεργασία και ακολουθούμε τα πρότυπα των ταινιών με υπερήρωες για να εξηγήσουμε την έννοια της συνεργασίας. Το κλειδί στην ανθρώπινη συνεργασία είναι η πίστη σε κοινές ιστορίες. Ετσι, δημιουργούμε αυτόν τον υπερήρωα, τον Dr. Fiction («Δόκτωρ Φαντασίας») που προσωποποιεί αυτήν την ανθρώπινη υπερδύναμη, αφηγείται ιστορίες και κάνει τους ανθρώπους να συνεργάζονται. Δεν μοιάζει σαν κεφάλαιο από βιβλίο Ιστορίας αλλά σαν ταινία με έναν υπερήρωα. Και μετά έχουμε ένα άλλο κεφάλαιο για την εξαφάνιση πολλών μεγάλων ζώων πριν από περισσότερο από 10.000 χρόνια. Καθώς οι άνθρωποι εξαπλώθηκαν σε όλο τον πλανήτη όλο και πιο πολλά ζώα εξαφανίστηκαν, όπως για παράδειγμα τα μαμούθ. Πάνω από το 90% των μεγάλων ζώων της Αυστραλίας εξαφανίστηκε. Αλλά αντί να το λέμε αυτό σαν να διαβάζουμε ένα τυπικό επιστημονικό βιβλίο, ακολουθούμε τους κανόνες μιας κατασκοπευτικής ταινίας.

Δημιουργήσαμε λοιπόν αυτόν τον φανταστικό χαρακτήρα, τον «Ντετέκτιβ Λόπεζ» που ταξιδεύει γύρω από τον πλανήτη και παρακολουθεί τους χειρότερους κατά συρροήν δολοφόνους – τους οικολογικούς δολοφόνους που σκότωσαν όλα αυτά τα ζώα. Στην αφήγηση υπάρχει όλη η σχετική επιστημονική γνώση, ερευνήσαμε πολύ προσεκτικά, αλλά αυτό που προσφέρουμε είναι διαφορετικό: Πειραματιζόμαστε για το πώς να αφηγηθούμε ιστορίες αξιοποιώντας κανόνες της reality TV και άλλων μορφών επικοινωνίας. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για την επιστήμη με τέτοιο τρόπο ώστε να προσεγγίσουμε ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Ατομα που δεν διαβάζουν κλασικά επιστημονικά εγχειρίδια ελπίζω να διαβάσουν και να απολαύσουν αυτό το βιβλίο.

Η Ελλάδα

– Eχετε γράψει θετικά στο παρελθόν για την Ελλάδα σχετικά με την αντιμετώπιση της πανδημίας. Αναρωτιέμαι τι σας εντυπωσίασε πραγματικά στη χώρα;

– Η διαφορά με το Ισραήλ είναι εντυπωσιακή. Hρθα σήμερα από το αεροδρόμιο και είδα ανθρώπους να βρίσκονται στην ουρά σε απόσταση δύο μέτρων. Είναι απίστευτο. Εάν ήσασταν στην Ελβετία, θα λέγαμε, «εντάξει αυτοί είναι οι Ελβετοί». Αλλά οι Ελληνες και οι Ισραηλινοί δεν είναι τόσο διαφορετικοί και στην Ελλάδα με εντυπωσίασε πραγματικά το επίπεδο συνεργασίας που βλέπουμε από τους απλούς πολίτες. Δεν ξέρω ποιοι είναι αυτοί οι λόγοι, αλλά θα έλεγα ότι δείχνει ένα πολύ υψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των ατόμων και μεταξύ των πολιτών και της κυβέρνησης που δυστυχώς δεν έχουμε στο Ισραήλ.

– Σας ευχαριστώ. Ανυπομονώ να διαβάσω αυτό το βιβλίο και ελπίζω να απολαύσετε κι εσείς τη διαμονή σας στην Ελλάδα.

– Σας ευχαριστώ πολύ.

***

Πηγή: Αλέξης Παπαχελάς για την Καθημερινή

Αντικλείδι , https://antikleidi.com