Νηστίσιμοι λαχανοντολμάδες με σάλτσα λεμονιού

Είναι αλήθεια ότι οι λαχανοντολμάδες είναι φαγητό που όλοι στο μυαλό μας το συνδυάζουμε με κιμά, κατά προτίμηση χοιρινό και πλούσια σάλτσα αυγολέμονο. Σε πολλές περιοχές είναι απαραίτητο πιάτο του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού. Θεωρούνται χειμωνιάτικο πιάτο.

Όμως τούτοι εδώ είναι νηστίσιμοι πολύχρωμοι ανοιξιάτικοι λαχανοντολμάδες ό,τι πρέπει για την εποχή. Δεν είναι λιγότερο πλούσιοι ούτε λιγότερο νόστιμοι από τους κιμαδένιους και αποτελούν μια χορταστική λύση για το σαρακοστιανό τραπέζι.

 

Τα λάχανα που διαλέγουμε για ντολμάδες πρέπει να είναι αφράτα και όχι σφικτά. Να τα πιέζουμε και να υποχωρούν, να είναι ελαφριά σε σχέση με τον όγκο τους. Πρέπει να είναι φρέσκα γιατί αλλιώς μυρίζουν πολύ βαριά. Ούτως ή άλλως τα λάχανα όταν βράζουν μυρίζουν , αν όμως είναι και πολυκαιρισμένα η μυρωδιά τους είναι εντονότερη.

Το δικό μου λάχανο  ήταν πεσκέσι από τον κήπο φίλης και ήταν όπως ακριβώς έπρεπε για ντολμάδες. Ευτυχώς ήταν και μεσαίου μεγέθους  (1300 γραμ. ) και έτσι δεν έφαγα ένα μεροκάματο στο τύλιγμα…

Οι γιαλαντζί λαχανοντολμάδες σε αντίθεση με τα ντολμαδάκια με κληματόφυλλα μου αρέσουν μεγαλούτσικοι. Δηλαδή τι μεγαλούτσικοι, αρκετά μεγάλοι! Να γεμίζει το πιάτο με τρεις-τέσσερις. Έτσι γίνονται και γρήγορα σχετικά. Επίσης αν έχω χρόνο τους ψήνω στο φούρνο. Θέλουν λίγη ώρα παραπάνω αλλά μου φαίνεται πως γίνονται πιο νόστιμοι.Ιδανική είναι η γάστρα, αλλά η δική μου είναι πολύ μεγάλη για τον αριθμό των ατόμων που κάθονται πια στο τραπέζι μας , οπότε χρησιμοποιώ ένα πυρέξ που σκεπάζω με αλουμινόχαρτο.

Τους σερβίρω σκέτους μόνο με χυμό λεμονιού ή με μια νηστίσιμη σάλτσα λεμονιού που γίνεται πολύ εύκολα και τους συνοδεύω με ταραμοσαλάτα. Αυτή τη φορά έβαλα στη γέμιση και μια κούπα ψιλοκομμένα μανιτάρια, μια ιδέα από συνταγή της Ξανθής (μόνο που τα δικά μου ήταν φρέσκα) , και θεωρώ ότι τους πήγαιναν πολύ.

 

Υλικά:

Ένα λάχανο περίπου 1,5 κιλό

1 μεγάλο ξερό κρεμμύδι

2-3 φρέσκα κρεμμυδάκια

1,5 κούπα ψιλοκομμένο μαϊντανό και άνηθο (όλα μαζί 1,5 κούπα)

2 μέτρια  καρότα τριμμένα στον τρίφτη της ντομάτας

1 μικρή ντομάτα τριμμένη (ή μισή κούπα ντομάτα κονκασέ)

1 κούπα ψιλοκομμένα άσπρα μανιτάρια (προαιρετικά)

2-3 κλαδάκια μάραθο ψιλοκομμένο (προαιρετικά)

½ – ¾ κούπας ελαιόλαδο για τη γέμιση και ½ κούπα για από πάνω

Αλάτι  και πιπέρι

1  κούπα ρύζι νυχάκι ή καρολίνα

Για τη σάλτσα:

1 κούπα υγρό (ζουμί από τους ντολμάδες ή νερό)
Το χυμό 1-2 λεμονιών
2 κοφτές κουταλιές κορν φλάουρ
Αλάτι
Πιπέρι

Επί το έργον:

Βγάζουμε τα εξωτερικά φύλλα από το λάχανο και με ένα μαχαίρι αφαιρούμε το κοτσάνι του.  Αν υπάρχουν μικρά βλασταράκια στο εσωτερικό του αφαιρούμε όσα μπορούμε. Βράζουμε  άφθονο νερό με λίγο αλάτι σε μια κατσαρόλα και βάζουμε το λάχανο με την μεριά όπου υπήρχε το κοτσάνι προς τα κάτω έτσι ώστε το νερό που θα βράζει να εισχωρεί στο εσωτερικό του.

Το πιέζουμε με μια κουτάλα να βυθιστεί και αφήνουμε να ζεματιστεί 5-10 λεπτά ώστε να μαραθούν τα φύλλα του. Το βγάζουμε και το αφήνουμε να κρυώσει ώστε να μπορούμε να το πιάνουμε.

Ωστόσο φτιάχνουμε τη γέμιση:

Ψιλοκόβουμε όλα τα λαχανικά και τα τρίβουμε με το αλατοπίπερο να βγάλουν τα αρώματά τους. Προσθέτουμε το ελαιόλαδο και το ρύζι αφού το καθαρίσουμε και τοξεπλύνουμε  μέσα σε σουρωτήρι. Δοκιμάζουμε με ένα κουταλάκι λίγο από το ζουμί της γέμισης και διορθώνουμε το αλατοπίπερο.Αν υπάρχει χρόνος, καλό είναι να μείνει κανένα δεκάλεπτο για να αναμειχθούν τα αρώματα.

 

Παίρνουμε ένα ένα τα φύλλα από το λάχανο. Τα εξωτερικά που είναι μεγαλύτερα τα κόβουμε σε δύο μέρη και αφαιρούμε το σκληρό κοτσάνι. Βάζουμε στην μια άκρη αρκετή γέμιση και τυλίγουμε τους ντολμάδες μας σαν ρολάκια. Τους βάζουμε σε πυρέξ (που έχουμε ελαφρά λαδώσει και στρώσει με τα κοτσανάκια ή με σχισμένα λαχανόφυλλα που δεν τυλίγονται ) σε μια στρώση, με την άκρη του τυλίγματος προς τα κάτω.

Όταν τελειώσουμε τους περιχύνουμε  με ελαιόλαδο και βάζουμε και αρκετό νερό ώστε να σκεπάζονται σχεδόν. Τους ψήνουμε στους 200 βαθμούς Κελσίου για 1,5 ώρα περίπου σκεπασμένους με αλουμινόχαρτο .

Στο ενδιάμεσο τους γυρίζουμε. Ένα τέταρτο πριν τελειώσουν, βγάζουμε το πυρέξ από το φούρνο και αδειάζουμε προσεκτικά το  περισσότερο ζουμί που έχει μείνει στο ταψί, σε ένα μπολ.Δηλαδή και λίγο παραπάνω νερό να μας έχει πέσει, δεν θα γίνουν νερουλοί οι ντολμάδες μας. Τους  ξαναβάζουμε στο φούρνο ασκέπαστους αυτή τη φορά.

Μετράμε το ζουμί πού πήραμε . Αν είναι λιγότερο από μια κούπα το συμπληρώνουμε . Για κάθε κούπα χρησιμοποιούμε 2 κοφτές κουταλιές κορν φλάουρ . Βάζουμε το ζουμί να βράσει σε κατσαρολίτσα. Διαλύουμε στο χυμό λεμονιού το κορν φλάουρ και το προσθέτουμε .

Ανακατεύουμε συνεχώς για να μη σβολιάσει και να πήξει  ωραία. Πρέπει να πάρει 2-3 βράσεις για να μη βγάζει αλευρίλα… Αλατοπιπερώνουμε τη σάλτσα και συνοδεύουμε τους λαχανοντολμάδες μας  περιχύνοντάς τους με 1-2 κουταλιές  σε κάθε πιάτο.

Παρατηρήσεις:

1)      Μπορούμε να μαγειρέψουμε τους λαχανοντολμάδες στην κατσαρόλα. Τότε τους βάζουμε στην κατσαρόλα σε στρώσεις, τους περιχύνουμε πάλι με λάδι και νερό και βάζουμε την κατσαρόλα να πάρει βράση. Μετά χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία ώστε να σιγοβράζουν μέχρι να μαλακώσει το λάχανο και το ρύζι. Συνεχίζουμε όπως παραπάνω.

2)      Και στις δυό περιπτώσεις, βάζουμε στον πάτο του πυρέξ ή της κατσαρόλας τα κοτσάνια από τα φύλλα ή σχισμένα φύλλα που δεν τυλίγονται για να μη πιάσουν.

3) Φυσικά μπορούμε να ζεματίσουμε τα λαχανόφυλλα βγάζοντάς τα λίγα λίγα από το λάχανο, αν δεν έχουμε αρκετά μεγάλη κατσαρόλα ή αν αυτό είναι σχετικά σφιχτό.

4)      Αν δεν είναι αρκετό το ζουμί μας  για τη σάλτσα, χρησιμοποιούμε νερό και μισό κύβο λαχανικών για να τη φτιάξουμε.

5) Αν η νηστεία μας δεν είναι πολύ αυστηρή μπορούμε να προσθέσουμε μια χούφτα ξινόχοντρο στη γέμιση. Ούτως ή άλλως, μπορούμε να αντικαταστήσουμε μέρος της ποσότητας του ρυζιού ή όλο το ρύζι με χόντρο (σπασμένο σιτάρι).

Καλή όρεξη! 

https://www.cretangastronomy.gr/

Οι συνέπειες της λιτότητας και ο αγώνας για την Διατροφική Κυριαρχία στην Ελλάδα

 apenanti oxthi 

Τα μέτρα λιτότητας οδήγησαν στην αύξηση της αγροτικής φτώχειας και της επισιτιστικής ανασφάλειας στην Ελλάδα και παραβίασαν το ανθρώπινο δικαίωμα στην τροφή. Πώς συνέβη αυτό και ποιος είναι υπεύθυνος;

Η παρούσα  έκθεση εξετάζει τις επιπτώσεις της λιτότητας στην Ελλάδα στο δικαίωμα στην τροφή. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το ελληνικό κράτος και τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης παραβίασαν το δικαίωμα του ελληνικού 
λαού στην τροφή ως αποτέλεσμα των μέτρων λιτότητας που απαιτήθηκαν από τα τρία Μνημόνια Κατανόησης (2010, 2012 and 2015). Με άλλα λόγια, τα πακέτα λιτότητας που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα αντιέβαιναν στο διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τον Αύγουστο του 2018, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο γιόρτασε το τέλος του τρίτου Μνημονίου Κατανόησης, επαινώντας τις προσπάθειες των Ελλήνων και την Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Ωστόσο, όπως δείχνει αυτή η έκθεση, ελάχιστα είναι αυτά που μπορεί κανείς να γιορτάσει. Τα μέτρα λιτότητας, όχι μόνο αύξησαν τη φτώχεια και την επισιτιστική ανασφάλεια, αλλά ακόμη, ενίσχυσαν ένα αγροτροφικό επιχειρηματικό καθεστώς που παρατείνει τις ανισότητες στην πρόσβαση και στον έλεγχο της τροφής.

Η Έκθεση εξετάζει τις επιπτώσεις της λιτότητας στους παραγωγούς τροφίμων και τις καταναλωτικές/συνεταιριστικές πρωτοβουλίες όσο και τις κοινωνικές συνέπειες στον ελληνικό πληθυσμό γενικά. Εστιάζοντας στο ανθρώπινο δικαίωμα στην τροφή, η Έκθεση τονίζει τον αντίκτυπο της ελληνικής οικονομικής κρίσης που άγγιξε κάθε πτυχή στη ζωή των ανθρώπων. Η έμφαση στους παραγωγούς τροφίμων και τις αγροτικές περιοχές εφιστά επίσης την προσοχή σε μια πτυχή της ελληνικής κρίσης που συχνά παραβλέπεται, καθώς αυτοί οι τομείς και αυτές οι περιοχές συχνά δεν έχουν φωνή και αναγνώριση στην εθνική πολιτική και τη λήψη αποφάσεων.

Τα ευρήματα είναι βασισμένα σε ποιοτικές συνεντεύξεις και πρωτογενή έρευνα πεδίου που συμπληρώνονται από πρόσθετες συνεντεύξεις (συμπεριλαμβανομένων υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων) καθώς και μακροοικονομική ανάλυση δεδομένων και βιβλιογραφική επισκόπηση κρίσιμων κειμένων.
Τα ευρήματα της έρευνας είναι εντυπωσιακά. 

1. Τα μέτρα λιτότητας αύξησαν την φτώχεια στην ύπαιθρο και την επισιτιστική ανασφάλεια.

· Εκτιμάται ότι το 38,9 % των πολιτών της υπαίθρου στην Ελλάδα το 2017 βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας.

· Η ανεργία στην ύπαιθρο εκτοξεύθηκε από το 7% το 2008 στο 25% το 2013 ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα στην ύπαιθρο μειώθηκε κατά 23,5% κατά τη διάρκεια της κρίσης (2008–2013).

· Η επισιτιστική ανασφάλεια σε όλη την ελληνική επικράτεια επίσης αυξήθηκε – με τις τιμές των τροφίμων να αυξάνονται με ταχύτερους ρυθμούς από τις τιμές στην Ευρωζώνη την περίοδο της κρίσης, παρά την απότομη πτώση στα εγχώρια εισοδήματα και τα εργατικά κόστη. Αυτό οδήγησε σε μία μείωση της συνολικής δαπάνης για τρόφιμα σε απόλυτους όρους, αλλά σε μία αύξησή της ως ποσοστού στη συνολική μηνιαία δαπάνη, από 16,4% το 2008 σε 20,7% το 2016.

· Το ποσοστό των νοικοκυριών που δεν μπορεί να αποκτήσει ένα γεύμα με κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι (ή χορτοφαγικό ισοδύναμο) κάθε δεύτερη μέρα, για παράδειγμα, διπλασιάστηκε την περίοδο της κρίσης από 7% περίπου το 2008 σε περισσότερο από 14% το 2016.

· Το μερίδιο των νοικοκυριών με παιδιά που αδυνατεί να αποκτήσει ένα πρωτεϊνούχο γεύμα σε καθημερινή βάση διπλασιάστηκε από 4,7% το 2009 σε 8,9% το 2014. Τα στατιστικά της ΕΕ εκτιμούν ότι 40,5% των παιδιών το 2016 αντιμετώπισαν υλική και κοινωνική στέρηση.

· Σε γενικές γραμμές, η κρίση επέφερε μια αξιοσημείωτη αλλαγή στα πρότυπα κατανάλωσης, με την υποκατάσταση τροφίμων υψηλότερου κόστους από περισσότερα φθηνά τρόφιμα.

2. Τα μέτρα λιτότητας επηρέασαν ιδιαίτερα σοβαρά τους μικρούς παραγωγούς και εμπόρους τροφίμων.

Τα δυσμενή μέτρα για τους αγρότες περιελάμβαναν:

· Υψηλότερους φόρους και αυξημένα κόστη παραγωγής, λόγω της αντικατάστασης ενός ξεχωριστού καθεστώτος φορολογίας εισοδήματος των αγροτών με ένα τυποποιημένο σύστημα φορολογίας εισοδήματος , υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στις αγροτικές εισροές συμπεριλαμβανομένων των λιπασμάτων, των εντομοκτόνων, των ζωοτροφών και του πετρελαίου ντίζελ∙ και την εισαγωγή ενός νέου φόρου στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Οι φόροι ως ποσοστό της καθαρής γεωργικής προστιθέμενης αξίας εκτοξεύθηκαν από το 4% μεταξύ 1993 και 2010 στο 15,4% το 2016.

· Η κατάργηση του εξειδικευμένου Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ) και η συγχώνευσή του με ένα γενικευμένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης έχει οδηγήσει σε υψηλότερες εισφορές για πολλούς αγρότες.

Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις, μια πληθώρα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων διατάραξαν καθοριστικά την ισορροπία προς όφελος των μεγάλων λιανεμπόρων και των ιδιωτών εμπόρων τροφίμων και εις βάρος των παραγωγών μικρής κλίμακας. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις περιελάμβαναν:

· Φιλελευθεροποίηση του λιανικού εμπορίου, όπως η άρση των περιορισμών σε συγκεκριμένα αγαθά που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ, ελαστικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας, και μέτρα προς την κατάργηση της Κυριακάτικης αργίας.

· Φιλελευθεροποίηση του χονδρικού εμπορίου, συγκεκριμένα την ιδιωτικοποίηση του μέχρι πρότινος κρατικά διαχειριζόμενου και κερδοφόρου Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας, τον βασικό διαχειριστή της χονδρικής αγοράς τροφίμων της χώρας, υπεύθυνο για τις 2 κεντρικότερες αγορές νωπών τροφίμων της χώρας και 11 ιχθυαγορές

· Ιδιωτικοποιήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικοποιήσεων της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδας (ΑΤΕ) και του μεγάλου γαλακτοπαραγωγικού συνεταιρισμού ΑΓΝΟ. Τα αποτελέσματα ήταν αυξημένα κόστη για τους αγρότες, μικρότερη πρόσβαση σε αγροτικές πιστώσεις, εξειδικευμένες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και αγροτική συμβουλευτική.

3. Τα μέτρα λιτότητας έπληξαν έναν ήδη αποδυναμωμένο γεωργικό τομέα τροφίμων που είχε καταστεί ευάλωτος από μακροχρόνιες τάσεις.

Η γεωργία στην Ελλάδα παραμένει ένα σημαντικό μέρος της οικονομίας, αποτελώντας σχεδόν το 4% του ΑΕΠ της χώρας (υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ) και παρέχοντας 12% της εγχώριας απασχόλησης το 2016. Ωστόσο βρίσκεται σε κατάσταση υποχώρησης από τις αρχές του 1980. Η είσοδος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1981 και αργότερα στην ΕΕ – και την Κοινή Αγροτική Πολιτική – εξέθεσε τους Έλληνες μικροπαραγωγούς σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό. Έτσι, το ελληνικό αγροδιατροφικό σύστημα πριν από την κρίση κατέστη ευάλωτο στις ακόλουθες αλλαγές :

· Μια σταθερή πτώση της εγχώριας γεωργικής παραγωγής και μια αυξανόμενη εξάρτηση από τις εισαγωγές τροφίμων που οδήγησαν σε αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο τροφίμων. Από το τέλος του 1980 μέχρι τις αρχές της κρίσης το 2008, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου τροφίμων συχνά υπερέβαινε το 1% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) ενώ την περίοδο 2005–2011, οι εισαγωγές αντιστοιχούσαν στο 40% περίπου της εγχώριας κατανάλωσης.

· Αυξανόμενη εξάρτηση από επιδοτήσεις, οι οποίες αυξήθηκαν ως ποσοστό της καθαρής προστιθέμενης αξίας στη γεωργία, από το 23% το 1993 στο 81% το 2008.

· Έναν αναπτυσσόμενο κλάδο σούπερ μάρκετ, ο οποίος ενέτεινε τις μονοπωλιακές συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί και οι καταναλωτές αντίστοιχα.

Αυτές οι τάσεις υπονόμευσαν την διατροφική κυριαρχία στην Ελλάδα, μετατρέποντας την χώρα από καθαρό εξαγωγέα σε καθαρό εισαγωγέα τροφίμων. Επιπροσθέτως, τα τρία Μνημόνια (2010, 2012 και 2015), αντί να επανορθώσουν τις αδυναμίες που υπήρχαν, επιτάχυναν τις παραπάνω τάσεις. Η εξέταση των διαρθρωτικών απαιτήσεων των τριών μνημονίων καταδεικνύει ένα σκόπιμο ιδεολογικό σχέδιο μετασχηματισμού του Κράτους και αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας προς όφελος συγκεκριμένων τομέων του κεφαλαίου, όπως μεγάλες (πολυ)εθνικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Η κρίση προσέφερε τα μέσα για την επίτευξη αυτού.

4. Το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας της ελληνικής κυβέρνησης ήταν ανεπαρκές στο να αποτρέψει την επισιτιστική ανασφάλεια και φτώχεια.

Η ελληνική κυβέρνηση ενεργοποίησε πληθώρα κοινωνικών προγραμμάτων προσπαθώντας να παρέχει ένα δίχτυ ασφαλείας απέναντι στις συνέπειες της λιτότητας και να ανταποκριθεί στις επείγουσες ανησυχίες επισιτιστικής ανασφάλειας. Αυτά περιελάμβαναν την ψήφιση ενός νόμου ανθρωπιστικής βοήθειας που παρείχε επιδόματα για τροφή, ενοίκιο και ηλεκτρισμό σε άτομα και οικογένειες χαμηλού εισοδήματος. Αυτό αργότερα αντικαταστάθηκε από το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΣΚΑ) που παρέχει ένα μηνιαίο επίδομα σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.

Το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης κλήθηκε να διαχειριστεί τις πιο βασικές ανάγκες και η στήριξη που παρείχε ήταν περιορισμένη σε εύρος, παρέχοντας μόνο €30 έως €200 ανά νοικοκυριό μηνιαίως, με επιπλέον €100 για κάθε ενήλικα και €50 για κάθε παιδί. Τα αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας περιορίζουν τη στήριξη στις πιο σοβαρές περιπτώσεις υλικής στέρησης, ενώ οι όροι που σχετίζονται με το εισόδημα και την περιουσία αποκλείουν πολλούς που θα το δικαιούνταν, λόγω περιοριστικών και γραφειοκρατικών προϋποθέσεων. Η κάλυψη σε αγροτικές περιοχές υπήρξε εξίσου περιορισμένη.

Ως αποτέλεσμα, ιδιωτικά ιδρύματα, φιλανθρωπικές οργανώσεις, ΜΚΟ, και η ελληνική Εκκλησία έπρεπε να καλύψουν κάποια από αυτά τα κενά – προσφέροντας μεταξύ άλλων δωρεάν σχολικά γεύματα, πακέτα τροφίμων και συσσίτια, καθώς και «κοινωνικά παντοπωλεία» τα οποία παρείχαν τρόφιμα, ρουχισμό, υλικά καθαρισμού, και άλλα βασικά αγαθά σε άτομα και οικογένειες χαμηλού εισοδήματος.

Ενώ κάποια από αυτά τα προγράμματα λαμβάνουν τη στήριξη των δημοτικών αρχών, και στην περίπτωση του προγράμματος σχολικών γευμάτων έχουν κεντρική στήριξη και από την κυβέρνηση, προσφέρουν ελάχιστα παραπάνω από το να καλύπτουν μπαλώματα. Αντίθετα, απαντήσεις που βασίζονται σε ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η στήριξη θέσεων εργασίας και οι δίκαιοι μισθοί, και που μπορούν να αναμετρηθούν με τις πραγματικές αιτίες της πείνας και της επισιτιστικής ανασφάλειας είναι αυτές που πρέπει να μπουν σε πρώτο πλάνο.

5. Απαντήσεις πολιτών σε επίπεδο κοινότητας δίνουν πραγματικές λύσεις και στοχεύουν στην ανάδυση μιας νέας πολιτικής για τα τρόφιμα

Απέναντι στις κυβερνητικές πολιτικές που επιβλήθηκαν από την Τρόικα υπονομεύοντας την διατροφική κυριαρχία – και την αποτυχία να αμβλυνθούν επαρκώς οι συνέπειες αυτών- ανέκυψε ένα φάσμα κοινοτικών πρωτοβουλιών από τα κάτω με σκοπό να βοηθήσουν την πρόσβαση του κόσμου στην τροφή.

6. Στην Ελλάδα παραβιάστηκε το δικαίωμα στην τροφή.

Το δικαίωμα σε κατάλληλη τροφή έχει ισχυρή θεμελίωση στο διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το κανονιστικό του πλαίσιο επισημαίνει συγκεκριμένα στοιχεία (διαθεσιμότητα, προσβασιμότητα, καταλληλότητα, βιωσιμότητα) που πρέπει να διασφαλιστούν. Το δικαίωμα σε κατάλληλη τροφή σχετίζεται στενά επίσης με άλλα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα (ΟΚΠΔ), που σημαίνει ότι η παραβίαση ενός δικαιώματος συνήθως οδηγεί στην παραβίαση άλλων δικαιωμάτων. Τα δικαιώματα σε υγεία, ζωή, νερό και κατάλληλη στέγαση είναι υποκείμενοι προσδιοριστικοί παράγοντες του δικαιώματος στην τροφή.

Κάποια μέτρα λιτότητας – συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στους αγροτικούς φόρους και τα καθεστώτα κοινωνικής ασφάλισης και την πορεία προς ιδιωτικοποίηση και φιλελευθεροποίηση του εμπορίου – συνέβαλαν ευθέως στην υπονόμευση του δικαιώματος στην τροφή στην Ελλάδα. Άλλα μέτρα, όπως οι μειώσεις στον κατώτατο μισθό και οι περικοπές των συντάξεων επηρέασαν επίσης αυτό το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και ήρθαν σε αντίθεση με άλλα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα σε εργασία, στέγαση και υγεία.

Τα κράτη έχουν την υποχρέωση να υλοποιούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή η υποχρέωση περιλαμβάνει την προοδευτική υλοποίηση κοινωνικο-οικονομικών δικαιωμάτων με τους μέγιστους διαθέσιμους πόρους, το οποίο εκ πρώτης όψεως απαγορεύει οπισθοδρομικά μέτρα που θα περιόριζαν ή μείωναν τα υπάρχοντα επίπεδα ικανοποίησης των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Οπισθοδρομικά μέτρα μπορούν να ληφθούν μόνο υπό πολύ περιορισμένες περιστάσεις και βασιζόμενα σε κρίσιμες προϋποθέσεις– όπως προσεκτική επίβλεψη και αξιολόγηση, μελέτη όλων των δικαιωμάτων, διασφάλιση πως δε θα υπάρξει δυσανάλογη επίπτωση στους πιο ευάλωτους – καμία από τις οποίες δεν εφαρμόστηκε από την ελληνική κυβέρνηση. Το ευρύ φάσμα των οπισθοδρομικών μέτρων που ελήφθησαν, σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος ζωής, είναι επαρκείς αποδείξεις πως το δικαίωμα στην τροφή παραβιάστηκε στην Ελλάδα.

7. Η λογοδοσία για τις παραβιάσεις του δικαιώματος στην τροφή εναπόκειται τόσο στην ελληνική κυβέρνηση όσο και στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, με τα δεύτερα ομολογουμένως να κατέχουν μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.

Όταν ένα ανθρώπινο δικαίωμα παραβιάζεται, σημαίνει πως υπήρξε μια παράβαση στην υποχρέωση για σεβασμό, προστασία και εκπλήρωση αυτού του δικαιώματος. Πολλοί φορείς ενεπλάκησαν στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στα τρία μνημόνια. Οι υποχρεώσεις σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα υπάρχουν σε εδαφική και, υπό ορισμένες συνθήκες, εξωεδαφική βάση.

Ως αποτέλεσμα των μέτρων λιτότητας, η Ελλάδα παραβίασε το ανθρώπινο δικαίωμα στην τροφή των πολιτών που διαμένουν στην Ελλάδα. Ακόμα, τα Κράτη-Μέλη της Ευρωζώνης, ως άμεσοι δανειστές είναι εξίσου υπεύθυνα καθώς υπέγραψαν τα μνημόνια και πιθανά πίεσαν την ελληνική κυβέρνηση να το κάνει. Τα κράτη- μέλη της Ευρωζώνης –ως συμβαλλόμενα κράτη στο Διεθνές Σύμφωνο περί Οικονομικών, Κοινωνικών και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων και άλλων διεθνών θεσμών για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου– έχουν επομένως παραβιάσει τις εξωεδαφικές τους υποχρεώσεις για σεβασμό του ανθρώπινου δικαιώματος στην τροφή, στην Ελλάδα. Τα κράτη της Ευρωζώνης, όχι μόνο θα έπρεπε να αποφύγουν να απαιτήσουν μέτρα που επηρεάζουν το δικαίωμα στην τροφή, αλλά θα έπρεπε επίσης να διεξάγουν αξιολογήσεις των επιπτώσεων των μνημονίων στα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αξιολογήσεις αυτές οφείλουν να διεξάγονται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας των μνημονίων, αλλά δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ.

Επιπλέον, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη απέτυχαν να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά τη δράση και λήψη αποφάσεων σε Διακυβερνητικούς Οργανισμούς και Διεθνή Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ως μέρος του συστήματος του ΟΗΕ, το ΔΝΤ είναι υποχρεωμένο να συμμορφώνεται με το Χάρτη του ΟΗΕ, που περιλαμβάνει τη δέσμευση για την προοδευτική υλοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δε θα έπρεπε σίγουρα να λάβει καμία δράση που θα αποτελούσε παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα μέλη της Τρόικας ισχυρίζονται πως τη μοναδική ευθύνη για τις επιπτώσεις των Μνημονίων φέρει το ελληνικό Κράτος. Αυτό το επιχείρημα είναι λάθος, καθώς από κοινού υπέγραψαν με την Ελλάδα τα τρία Μνημόνια. Επομένως, η ευθύνη για τις παραβιάσεις του δικαιώματος στην τροφή είναι εξίσου μοιρασμένη. Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως η ευθύνη των Κρατών Μελών της Ευρωζώνης είναι πολύ μεγαλύτερη, δεδομένων των αποδείξεων για άμεση ανάμειξη ή ακόμη και εξαναγκασμό εκ μέρους των κρατών μελών της Τρόικα προς την Ελλάδα να υπογράψει τα Μνημόνια.

Αυτή η έκθεση εστιάζει στην Ελλάδα αλλά τα ευρήματά της έχουν διεθνή σημασία. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Πολλές άλλες χώρες, εντός και εκτός Ευρώπης, βρίσκονται σε παρόμοιες καταστάσεις, εξαναγκασμένες να εφαρμόσουν τεχνοκρατικές πολιτικές λιτότητας, που επισύρουν παραβιάσεις των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του θεμελιώδους δικαιώματος στην τροφή. Η εμπειρία της Ελλάδας καταδεικνύει επίσης πως οι παραβιάσεις αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν είναι ζήτημα αποκλειστικά του παγκόσμιου Νότου. Συμβαίνει και στον παγκόσμιο «Βορρά». Η πείνα, η επισιτιστική ανασφάλεια, η φτώχεια και η στέρηση υλικών αγαθών είναι και ευρωπαϊκά ζητήματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι παγκόσμια, που σημαίνει πως όλες οι κυβερνήσεις έχουν υποχρέωση να τα εφαρμόζουν. Είναι καιρός πια για την ΕΕ να δράσει σε συμφωνία με αυτές τις υποχρεώσεις και να βάλει τα ανθρώπινα δικαιώματα πάνω από τις ανάγκες των χρηματοπιστωτικών αγορών.Συλλογική έρευνα από :
Stephan Backes , Τζένη Γκιουγκή , Sylvia Kay ,Χαράλαμπος Κωνσταντινίδης , Emily Mattheisen , Χριστίνα Σακαλή , Ειρήνη Τζέκου ,Λεωνίδα Βατικιώτης ,Pietje Vervest

Επιμελήτρια: Ντέμπορα Έιντ


Μεταφράστρια ελληνικής έκδοσης: Φούλα Φαρμακίδη

Σχεδιασμός: Μπριζίτ Βος  www.vosviscom.nl

Amsterdam, Heidelberg, Αθήνα/Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2018.

Εκδόθηκε από τους οργανισμούς Transnational Institute, FIAN International και Αγροοικόπολις.

Σχετικά με τη συλλογική έρευνα: Αυτή η έκθεση είναι αποτέλεσμα μιας συλλογικής ερευνητικής διαδικασίας που διεξήχθη από τους προαναφερθέντες συγγραφείς μεταξύ Οκτωβρίου 2017 και Σεπτεμβρίου 2018. Η έρευνα στηρίζεται σε πρωτογενή έρευνα πεδίου και συνεντεύξεις με ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα, μακροοικονομική στατιστική ανάλυση, και βιβλιογραφική επισκόπηση κρίσιμων κειμένων. .

Ευχαριστίες: Οι συγγραφείς θα ήθελαν να ευχαριστήσουν τα ακόλουθα άτομα (με αλφαβητική σειρά) για τις συνεισφορές τους στην παραγωγή αυτής της έκθεσης: Γιώργος Βασσάλος, Ρενώ Βιβιέν, Ρολφ Κούνεμαν, Έμμα Λούτσε Σκάλι, Ηλίας Μπαντέκας, Νικ Μπάξτον, Φελίπε Μπλέυ-Φόλλυ, Αντρέα Νουίλα, Γίφανγκ Σλοτ-Τανκ, Άννα Μαρία Σουάρεζ Φράνκο.

www.agroecopolis.org

Facebook : Agroecopolis
Η Δημοκρατία δεν είναι προς πώληση
Απέναντι Όχθη

Τα σπουδαία λάχανα και άλλοι νατσουλισμοί

Τα σπουδαία λάχανα και άλλοι νατσουλισμοί

Posted by sarant 

Θα κουβεντιάσουμε σήμερα ένα θέμα που επανειλημμένα έχουμε συζητήσει στο ιστολόγιο, τις ευφάνταστες αλλά εντελώς αβάσιμες θεωρίες για τη γέννηση παροιμιακών φράσεων.

Όπως έχω ξαναπεί, ο άνθρωπος είναι πλάσμα φιλέρευνο και θέλει να αναζητεί και να βρίσκει αιτίες και απαρχές -γι’ αυτό και η ετυμολογία γοητεύει τόσο πολύ τον μέσο άνθρωπο πολύ περισσότερο από τους άλλους κλάδους της γλωσσολογίας (αυστηρά μιλώντας, η ετυμολογία είναι τομέας της ιστορικής γλωσσολογίας, που είναι κλάδος της γλωσσολογίας).

Όπως με τις λέξεις, έτσι και με τις φράσεις. Πολλοί θέλουν να μάθουν «γιατί το λέμε έτσι» -γιατί, ας πούμε, λέμε «του έβαλε τα δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι» ή «τον χόρεψε στο ταψί».

Σε μερικές περιπτώσεις, είναι φανερό πως έχουμε μια παρομοίωση, αυτονόητη ή εύκολα εξηγήσιμη, πχ «κοκκίνισε σαν παντζάρι» ή «κάνει σαν τη χήρα στο κρεβάτι». Άλλοτε, μπορούμε να εντοπίσουμε με ακρίβεια την αιτία γέννησης της φράσης, και μαζί και τη χρονολογία της: για παράδειγμα, η φράση “έγινε Λούης”, για κάποιον που έφυγε γρήγορα, ολοφάνερα ανάγεται στη νίκη του Σπύρου Λούη στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896, που τόσο είχε ενθουσιάσει τους θεατές. Παρόμοια, η φράση “έγινε της Κορέας”, από τον πόλεμο στη δεκαετία του 1950, στον οποίο συμμετείχε και ελληνικό απόσπασμα.

Επίσης, κάποιες φορές έχουμε φράση κληρονομημένη από τα αρχαία ελληνικά. Για παράδειγμα, όταν κάτι γίνεται άκαιρα, όταν είναι πολύ αργά για να φέρει αποτέλεσμα, λέμε ότι έγινε “κατόπιν εορτής”. Η φράση είναι ήδη λόγϊα στη διατύπωση, οπότε δεν θα μας παραξενέψει ότι βρίσκεται σε αρχαίο κείμενο, και συγκεκριμένα διασώζεται στον Πλάτωνα (Γοργ. 447a): «Ἀλλ’ ἦ, τὸ λεγόμενον, κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καὶ ὑστεροῦμεν;» που δείχνει ότι ήταν ήδη παροιμιακή.

Ωστόσο, οι περιπτώσεις αυτές είναι σπάνιες. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουμε κάποια απτή ένδειξη για την αρχή μιας παγιωμένης φράσης. Όπως και με την ετυμολογία των λέξεων, όπου κάποιοι αρέσκονται να προτείνουν ευφάνταστες αλλά αστήρικτες εξηγήσεις, συνήθως ετυμολογώντας ελληνοπρεπώς ξένες ή δάνειες λέξεις, κατά το πρότυπο του Γκας Πορτοκάλος, έτσι και στην εξήγηση των φράσεων πολλοί αναζητούν εντυπωσιακές εκδοχές, που συνήθως συνδέονται με κάποιο ιστορικό πρόσωπο.

Πριν από μερικές δεκαετίες, ένας δημοσιογράφος με έφεση προς τις εντυπωσιακές ιστορίες, ο Τάκης Νατσούλης εξέδωσε ολόκληρο βιβλίο, το λεγόμενο Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις, το οποίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αρκετές επανεκδόσεις και ανατυπώσεις. Ο Νατσούλης έχει κάνει πολλή δουλειά στην αποδελτίωση πηγών και στη συγκέντρωση υλικού και σε αρκετά σημεία παραθέτει σωστές εξηγήσεις παροιμιακών εκφράσεων, που μερικές έχουν δοθεί από άλλους μελετητές. Όμως είχε το ελάττωμα, στις φράσεις για τις οποίες δεν μπορούσε να βρει εξήγηση στη φρασεολογική βιβλιογραφία, να εφευρίσει μια δική του, συνήθως πολύ ευφάνταστη αλλά σχεδόν πάντοτε ατεκμηρίωτη.

Την τάση αυτή την έχω ονομάσει νατσουλισμό στο ιστολόγιο. Κάποιες φορές έχω μπορέσει να ανασκευάσω με ατράνταχτα επιχειρηματα τις νατσουλικές κατασκευές, ιδίως όταν η φράση υπάρχει και σε ξένες γλώσσες (άρα είναι κάπως δύσκολο να γεννήθηκε από ένα επεισόδιο πχ της επανάστασης του 1821) ή όταν ο Νατσούλης δίνει μια χρονολογία και είμαι τυχερός να βρω την έκφραση σε παλιότερο κείμενο. Αλλά αυτό είναι σπάνιο.

Όταν δεν ξέρουν την αιτία της γέννησης μιας φράσης οι σοβαροί μελετητές το λένε. Ωστόσο, το φιλοθεάμον κοινό θέλει δράση, θέλει ιστορίες, θέλει βεβαιότητα -θέλει εκδοχές διατυπωμένες με παρρησία και στόμφο, όχι κουλτουριάρικα «δεν ξέρω, μπορεί να είναι αυτό, δεν είμαστε βέβαιοι». Κι έτσι, οι νατσουλισμοί έχουν μεγάλη απήχηση -κυριαρχούν, πιο σωστά.

Σε μια γλωσσική ομάδα, τα Υπογλώσσια, συζητήθηκε πρόσφατα ένα άρθρο για την προέλευση διάφορων φρασεων, που είναι ένα μπουκέτο από νατσουλικές εκδοχές. Σκέφτηκα να το παραθέσω ολόκληρο και ύστερα από κάθε έκφραση να προσθέτω επιγραμματικά την άποψή μου για το αν στέκει ή όχι η προτεινόμενη εκδοχή, αλλά είναι πάρα πολύ μεγάλο, αφού εξετάζει πάνω από 20 φράσεις. Οπότε διαλέγω σήμερα τις 11 πρώτες και ίσως άλλη φορά βάλω τις υπόλοιπες. Το αρθρο το αναδημοσιεύω από εδώ, αλλά κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο απαράλλαχτο εδώ και πολλά χρόνια.

ΑΛΛΑΞΕ Ο ΜΑΝΩΛΙΟΣ ΚΑΙ ΕΒΑΛΕ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΤΟΥ ΑΛΛΙΩΣ

Στους χρόνους του Όθωνα, υπήρχε ένας γνωστός κουρελιάρης τύπος: Ο Μανώλης Μπατίνος. Δεν υπήρχε κανείς στην Αθήνα που να μην τον γνωρίζει, μα και να μην τον συμπαθεί. Οι κάτοικοι του έδιναν συχνά κανένα παντελόνι ή κανένα σακάκι, αλλά αυτός δεν καταδέχονταν να τα πάρει, γιατί δεν ήταν ζητιάνος. Ήταν.ποιητής, ρήτορας και φιλόσοφος (έτσι πίστευε).

Στεκόταν σε μια πλατεία και αράδιαζε ότι του κατέβαινε. Κάποτε λοιπόν έτυχε να περάσει από εκεί ο Ιωάννης Κωλέττης. Ο Μανώλης Μπατίνος τον πλησίασε και τον ρώτησε, αν έχει το δικαίωμα να βγάλει λόγο στη Βουλή. Ο Κωλέττης του είπε ότι θα του έδινε ευχαρίστως άδεια αν πέτουσε απο πάνω του τα παλιόρουχα που φορούσε κι έβαζε άλλα. Την άλλη μέρα ο Μανώλης παρουσιάστηκε στην πλατεία με τα ίδια ρούχα, αλλά τα είχε γυρίσει ανάποδα και φορούσε τα μέσα έξω.

Ο κόσμος τον κοιτούσε έκπληκτος. Και τότε άκουσε αυτούς τους στίχους απο το στόμα του Μανώλη Μπατίνου: «Άλλαξε η Αθήνα όψη, σαν μαχαίρι δίχως κόψη, πήρε κάτι απ’ την Ευρώπη και ξεφούσκωσε σαν τόπι. Άλλαξαν χαζοί και κούφοι και μας κάναν κλωτσοσκούφι. Άλλαξε κι ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς».

Όπως και οι περισσότερες του άρθρου, η εξήγηση αυτή είναι παρμένη κοπυπαστηδόν από το βιβλίο του Τάκη Νατσούλη. Ο Νατσούλης δεν τεκμηριώνει πού παραδίδεται η ιστορία περί Μανώλη Μπατίνου και το στιχούργημά του. Δεν αποκλείω να συνέβη αυτό το επεισόδιο αλλά τούτο δεν σημαίνει πως η φράση γεννήθηκε απ’ αυτό. Πιθανότερο θεωρώ ο Μανώλης Μπατίνος, αν δεχτούμε ότι υπήρξε, να ήξερε τη φράση και να την χρησιμοποίησε θυμόσοφα στην περίπτωσή του.

Η φράση κατ’ εμέ είναι μία από τις πολλές παροιμιώδεις φράσεις που χρησιμοποιεί ένα όνομα για να κάνει ομοιοκαταληξία, όπως π.χ. Ό,τι του φανεί του Λωλοστεφανή, Με λένε Ρίζο κι όπως θέλω τα γυρίζω, Χέσε μέσα Πολυχρόνη που δεν γίναμε ευζώνοι, Είπα τον Δεσπότη Παναγιώτη κτλ. Εδώ το όνομα το διαλέγουμε έτσι που να κάνει ρίμα για να αυξηθεί το αισθητικό αποτέλεσμα, το ξάφνιασμα του ακροατή. Δεν υπήρχε κάποιος ονόματι Ρίζος που τα έλεγε πότε έτσι και πότε αλλιώς, το όνομα μπήκε για τη ρίμα.

Τη δυσπιστία μου την ενισχύει το γεγονός ότι η φράση «Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα αλλιώς» υπάρχει στον Α’ τόμο των Παροιμιών του Πολίτη και καταγράφεται σε διάφορες συλλογές λαογραφικού υλικού από τις τέσσερις γωνιές της Ελλάδας -κομμάτι δύσκολο να διαδόθηκε παντού από το επεισόδιο με τον Μανώλη Μπατίνο. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν και παραλλαγές με άλλα ονόματα όπως

* Άλλαξεν ο Καπαλιός κι έβαλε την κάπα αλλιώς
* Άλλαξε ο Μιχαλιός κι έβαλε τα ρούχα αλλιώς
* Άλλαξε ο Μαρουλιός κι έβαλε τα ρούχα αλλιώς
ακόμα και Άλλαξε η χήνα κι έβαλε πάλι κείνα.

ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΤΑ ΛΑΧΑΝΑ

Την φράση «σπουδαία τα λάχανα» (εναλλακτικά και «σιγά τα λάχανα»), τη χρησιμοποιούμε σήμερα ειρωνικά, όταν θέλουμε να δηλώσουμε την δυσανάλογη αξία που προσδίδεται σε κάτι, σε σχέση με την πραγματική του αξία. Χρησιμοποιείται δηλαδή απαξιωτικά. Προήλθε από το εξής περιστατικό: Σε κάποιο χωριό, πριν από το 1821, πέρασε ο απεσταλμένος τού Μπέη, για να εισπράξει τη «δεκάτη».

Η δεκάτη ήταν κι αυτή μία από τις πολλές φορολογίες τών χρόνων εκείνων. Όλοι όμως οι χωρικοί τού απάντησαν πως δεν είχαν να πληρώσουν τον φόρο, γιατί τα λάχανά τους (λάχανα ήταν η παραγωγή τους) έμεναν απούλητα. Τότε ο φοροεισπράκτορας τούς είπε πως θα έστελνε ζώα και ανθρώπους, για να φορτώσει τα λάχανα και έτσι να «πατσίζανε» με το χρέος τους. Έτσι και έγινε. Από τότε, έμεινε να λένε οι χωρικοί (προφανώς ειρωνικά): «Σπουδαία τα λάχανα», όταν επρόκειτο να «πατσίσουν» τούς οφειλόμενους φόρους, με λάχανα.

Έχουμε γράψει άρθρο στο ιστολόγιο για τα λάχανα, αλλά ενώ ανέφερα τη φράση σπουδαία/σιγά τα λάχανα δεν την εξήγησα. Για μένα είναι αυτονόητο ότι η φράση γεννήθηκε από τη χαμηλή εκτίμηση που έχουν τα λάχανα ως φαγητό σε σύγκριση με άλλα πιο νόστιμα και πιο θρεπτικά ή χορταστικά εδέσματα.

Η εξήγηση που παρατίθεται πιο πάνω είναι παρμένη από τον Νατσούλη αν και όχι αυτολεξεί. Τη θεωρώ εντελώς απίθανη -χώρια που το επεισόδιο οδηγεί στο να προσδώσει αξία στα λάχανα αφού χάρη σε αυτά πάτσισαν οι χωρικοί το οφειλόμενο χαράτσι.

Σε μια συζήτηση κάποιος υπέθεσε ότι τη φράση θα μπορούσαν να την έχουν πει πορτοφολάδες (λαχανάδες) που δεν βρήκαν σπουδαία λεία στα πορτοφόλια (λάχανα) που έκλεψαν. Αλλά υποψιάζομαι πως η φράση γεννήθηκε πριν εμφανιστούν πορτοφόλια και πορτοφολάδες.

ΚΟΥΤΣΟΙ ΣΤΡΑΒΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ

Στα 1830, σ’ ένα χωριουδάκι της Κυνουρίας, στο Άστρος, παρουσιάστηκε ένας περίεργος άνθρωπος, που άρχισε να διαδίδει επίμονα ότι ήταν ο. Άγιος Παντελεήμονας, που ήρθε να σώσει τον κόσμο από τις διάφορες αρρώστιες, που τον μάστιζαν.

Όπως ξέρουμε όλοι μας σχεδόν, ο πραγματικός Άγιος Παντελεήμονας είναι ο προστάτης των ανάπηρων και οι Χριστιανοί πιστεύουν ότι γιατρεύει, εκτός από τις άλλες παθήσεις και τις παραμορφώσεις του σώματος, καθώς και τους τυφλούς.

Ο άγνωστος, ωστόσο, του Άστρους δεν έκανε το παραμικρό θαύμα. Επειδή, όμως, δεν ενοχλούσε κανέναν με την παρουσία, τον άφηναν να λέει ό,τι θέλει. Παρ όλ’ αυτά, η φήμη πως στο όμορφο χωριό της Κυνουρίας παρουσιάστηκε ο Άγιος Παντελεήμονας, απλώθηκε γρήγορα σε όλη την τότε Ελλάδα.

Όπως ήταν επόμενο, όσοι έπασχαν από τα μάτια τους, τ’ αφτιά τους, τα πόδια τους και από ένα σωρό άλλες ασθένειες, παράτησαν τα σπίτια τους και τις δουλειές τους και ξεκίνησαν να πάνε στο Άστρος, με την ελπίδα ότι θα γίνουν καλά.

Κι ήταν τόσοι πολλοί αυτοί οι ανάπηροι, ώστε από τα διάφορα χωριά που περνούσαν, έλεγαν οι άλλοι που τους έβλεπαν: «Κουτσοί, στραβοί, στον Άγιο Παντελεήμονα»

Παρμένη από τον Νατσούλη επίσης ο οποίος εδώ κάνει τα εύκολα δύσκολα. Είναι κοινότατη εικόνα να πηγαίνουν τους ανάπηρους στην εκκλησία όταν γιορτάζει ο άγιος για να γιατρευτούν, ιδίως στον Άγιο Παντελεήμονα που ήταν γιατρός, αν δεν κάνω λάθος, όσο ζούσε και είχε θεραπεύσει πολύ κόσμο.

Το πιο σουρεαλιστικό είναι ότι ο Νατσούλης παραθέτει σε υποσημειωση στο βιβλίο του ανευρέσεις της παροιμίας από διάφορες συλλογές, ακόμα και μεσαιωνικές. Κι επειδή βέβαια αυτό καταρρίπτει την προέλευση από το επεισόδιο του 1830, προσθέτει το αμίμητο: Η φράση λεγόταν από πριν, αλλά έγινε παροιμιακή χάρη σε αυτό το επεισόδιο. (!!)

Αλλά, ωγαθέ, αν λεγόταν ηδη από πριν σε διάφορες περιοχές της χώρας και σε διάφορες χρονικές στιγμές, αυτό σημαίνει πως ήταν ήδη παροιμιακή. Ο ορισμός της παροιμιακής φράσης, μάλιστα.

ΠΙΣΩ ΕΧΕΙ Η ΑΧΛΑΔΑ ΤΗΝ ΟΥΡΑ

Οι Ενετοί, που άλλοτε κυριαρχούσαν στις θάλασσες, εγκαινίασαν πρώτοι τα ιστιοφόρα μεταγωγικά, όταν ήθελαν να μεταφέρουν το στρατό τους.

Τα καράβια αυτά ήταν ξύλινα και πελώρια και είχαν σχήμα αχλαδιού.

Έσερναν δε τις περισσότερες φορές πίσω τους ένα μικρό καραβάκι, που έβαζαν μέσα τον οπλισμό και τα πολεμοφόδια, όπως ακόμα τρόφιμα και διάφορα πολεμικά σύνεργα. Οι Έλληνες τα είχαν βαφτίσει αχλάδες από το σχήμα τους.

Έτσι όταν καμιά φορά στο πέλαγος παρουσιαζότανε κανένα άγνωστο καράβι, οι νησιώτες ( βιγλάτορες) ανέβαιναν πάνω στους βράχους και απ’εκεί παρακολουθούσαν με αγωνία τις κινήσεις του. Αν ήταν απλώς ιστιοφόρο, δεν ανησυχούσαν τόσο, γιατί υπήρχε πιθανότης να συνεχίσει αλλού τον δρόμο του.

Αν όμως ήταν “Αχλάδα” τους έπιανε πανικός, γιατί καταλάβαιναν ότι σε λίγο θ’άρχιζαν μάχες, πολιορκίες, πείνες και θάνατοι. Έφευγαν τότε για να πάνε να ετοιμάσουν την άμυνα τους. Από στόμα σε στόμα κυκλοφορούσε η φήμη ότι η “Αχλάδα” έχει πίσω την ουρά.

Με την ουρά εννοούσαν το καραβάκι που έσερνε το μεταγωγικό. Άρα επίθεση. Και έλεγαν: “Πίσω έχει η Αχλάδα την ουρά”, τι θα γίνει;

Η εξήγηση αυτή, εκτός από εντελώς απίθανη, δεν εχει και μεγάλη σχέση με το νόημα της φράσης -ότι οι δυσκολίες έρχονται στο τελος.

Με τη φράση αυτή έχουμε ασχοληθεί παλιότερα, στο άρθρο για το αχλάδι, όπου είχα γράψει: Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η εξήγηση είναι απείρως πιο πεζή, χωρίς Ενετούς: η ουρά του αχλαδιού, το αντίθετο σημείο από το κοτσάνι, δεν τρώγεται και είναι δυσάρεστο στη γεύση. Όποιος λοιπόν γεύεται το ζουμερό αχλάδι και χαίρεται, δεν πρέπει να ξεχνάει ότι ακολουθούν τα δυσάρεστα.

Δεν χρειάζεται άλλη προσθήκη.

ΠΛΗΡΩΣΕ ΤΑ ΜΑΛΛΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΥ

Οι φόροι πριν από το 19ο αιώνα ήταν τόσοι πολλοί στην Ελλάδα, ώστε όσοι δεν είχαν να πληρώσουν, έβγαιναν στο βουνό. Για τη φοβερή αυτή φορολογία, ο ιστορικός Χριστόφορος Άγγελος, γράφει τα εξής χαρακτηριστικά:

«Οι επιβληθέντες φόροι ήσαν αναρίθμητοι, αλλά καί άνισοι. Εκτός της δέκατης, του εγγείου και της διακατοχής των ιδιοκτησιών, έκαστη οικογένεια κατέβαλε χωριστά φόρον καπνού (εστίας), δασμόν γάμου, δούλου και δούλης καταλυμάτων, επαρχιακών εξόδων καφτανίων, καρφοπετάλλων και άλλων εκτάκτων.

Ενώ δε ούτο βαρείς καθ’ εαυτούς ήσαν οί επιβληθέντες φόροι, έτι βαρυτέρους και αφορήτους καθίστα ο τρόπος της εισπράξεως και η δυναστεία των αποσταλλομένων πρός τούτο υπαλλήλωνη εκμισθωτών. Φόρος ωσαύτως ετίθετο απί των ραγιάδων (υπόδουλος-τουρκ.raya) εκείνων οίτινες έτρεφον μακράν κόμην».

Από το τελευταίο αυτό, έμεινε παροιμιώδης η φράση: «πλήρωσε τα μαλλιά της κεφαλής του»

Κι αυτή από τον Νατσούλη με κοπυπάστη. Εδώ βλέπετε πώς λειτουργεί ο Νατσούλης. Διαβάζει σε ένα ιστορικό βιβλίο ότι επί τουρκοκρατίας είχε επιβληθεί φόρος στους ραγιάδες που είχαν μακριά μαλλιά, σκέφτεται την παροιμιώδη φράση που υπάρχει με τα μαλλιά και, χωρίς να το τεκμηριώνει, διαβεβαιώνει τον αναγνώστη του ότι από το γεγονός αυτό προήλθε η φράση «πλήρωσε τα μαλλιά της κεφαλής του».

Με όλο τον σεβασμό, πρόκειται για εξήγηση…. τραβηγμένη από τα μαλλιά!

Τα μαλλιά της κεφαλής χρησιμοποιούνται σε πολλές λαϊκές φράσεις ή τραγούδια σαν δηλωτικό του πλήθους. Πλήρωσα τα μαλλιά της κεφαλής μου, λοιπόν, σημαίνει πλήρωσα πάρα πολλά, και δίνει ταυτόχρονα και την ιδέα ότι ήταν κάτι δυσάρεστο, επώδυνο.

ΠΡΑΣΣΕΙΝ ΑΛΟΓΑ

Όταν κάποιος σε μία συζήτηση μας λέει πράγματα με τα οποία διαφωνούμε ή μας ακούγονται παράλογα, συνηθίζουμε να λέμε: “Μα τί είναι αυτά που μου λες? Αυτά είναι αηδίες και πράσσειν άλογα!”.

Το “πράσσειν άλογα” λοιπόν, δεν είνα πράσινα άλογα όπως πιστεύει πολύς κόσμος, όπως τα μικρά μου πόνυ, αλλά αρχαία ελληνική έκφραση.Προέρχεται εκ του ενεργητικού απαρέμφατου του ρήματος “πράττω” ή/και “πράσσω” (τα δύο τ, αντικαθίστανται στα αρχαία και από δύο σ), που είναι το “πράττειν” ή/και “πράσσειν” και του “άλογο” που είναι ουσιαστικά το ουσιαστικό “λόγος”=λογική (σε μία από τις έννοιες του) με το α στερητικό μπροστά. Α-λογο=παράλογο =>Πράσσειν άλογα, το να κάνει κανείς παράλογα πράγματα

Κατ’ εξαίρεση, τούτο εδώ ΔΕΝ είναι παρμένο από τον Νατσούλη. Ο Νατσούλης στο βιβλίο του αναφέρει άλλες, πιο προσγειωμένες (αλλά όχι σωστές) εξηγήσεις για τη φράση «και πράσινα άλογα» που τη γράφει έτσι,- με πράσινα, και όχι με πράσσειν, και παραθέτει, με σαφή δυσπιστία και την αβάσιμη άποψη για το «πράσσειν άλογα» -για το οποίο έχουμε γράψει παλιότερα.

ΣΑΡΔΑΜ

Η λέξη δεν έχει ετυμολογική ρίζα, αλλά προέρχεται από τον αναγραμματισμό του επιθέτου Μάνδρας. Ο Αχιλλέας Μάνδρας, ηθοποιός – σκηνοθέτης, γεννήθηκε το 1875 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν ο πρώτος που γύρισε η ελληνική κινηματογραφική ταινία.

Επειδή έκανε πολλά μπερδέματα την ώρα που έπαιζε, σκέφθηκε να τα ονοματίσει. Έτσι αναγραμμάτισε το επώνυμό του και μας έδωσε μια καινούρια λέξη. Την καλλιτεχνική λέξη «Σαρδάμ»

Παρμένο από τον Νατσούλη αλλά όχι αυτολεξεί. Πιθανότατα ισχύει η εξήγηση αυτή, την έχω συναντήσει σε γραφτά διάφορων ανθρώπων του θεάτρου. Μόνο που ο ηθοποιός λεγόταν Μαδράς, αλλιώς δεν θα έβγαινε και ο αναγραμματισμός.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ

Στην Κόρινθο, που ήταν πλούσια πόλη, γίνονταν δύο πανηγύρια, για εμπόρους απ’ όλο τον κόσμο. Το καθένα είχε διάρκεια ενάμιση μήνα. Όταν την κατέκτησαν οι Φράγκοι, αυτά συνεχίστηκαν. Όσοι συμμετείχαν σ’ αυτά σαν να μην τρέχει τίποτα, έλεγαν, όταν τους ρωτούσαν, που πάνε : « είμαστε για τα πανηγύρια » . Έκφραση που σήμερα επικρατεί για όσους δεν έχουν επίγνωση της σοβαρότητας μιας κατάστασης

Απίθανη εντελώς εξήγηση, που επιπλέον δεν ανταποκρίνεται στη σημασία της έκφρασης, που δεν τη λέμε για… οσους δεν έχουν επίγνωση της σοβαρότητας της κατάστασης αλλά, απλούστατα, για πρόσωπο με συμπεριφορά ανόητη και γελοία ή για ευτελές είδος, κακής ποιότητας.

Στα πανηγύρια του παλιού καιρού κουβαλούσαν τους τρελούς για να γιατρευτούν. Αλλά και τα πραγματα που πουλιούνταν στα πανηγύρια συνήθως ήταν ευτελούς ποιότητας.

ΤΙ ΚΑΠΝΟ ΦΟΥΜΑΡΕΙΣ

Συχνά, για κάποιον που δεν ξέρουμε τι είναι, ρωτάμε συνήθως : « τι καπνό φουμάρει; ». Η φράση αυτή δεν προέρχεται, όπως νομίζουν πολλοί, από τη μάρκα των τσιγάρων που καπνίζει, αλλά κρατάει από τα βυζαντινά ακόμη χρόνια, ίσως και πιο παλιά. Η λέξη « καπνός » έχει εδώ την αρχαία σημασία της εστίας, δηλαδή, του σπιτιού.

Ο ιστορικός Π. Καλλιγάς λέει κάπου : «Οι φορατζήδες έμπαιναν εις τας οικίας των εντόπιων και ερωτούν “τι καπνό φουμάρει εδώ; Κατά την απόκριση δε έβανον τον αναλογούντα φόρον». Όταν, λοιπόν, την εποχή εκείνη έλεγαν « καπνό », εννοούσαν σπίτι

Του Νατσούλη κι αυτό. Παρόλο που αναφέρει πηγή, η εξήγηση είναι ελάχιστα πειστική, αλλά και η φράση είναι διατυπωμένη σε ελληνικά του εικοστού αιώνα.

Ολοφάνερη η προέλευση από το κάπνισμα και τις μάρκες τσιγάρων ή καπνού.

ΕΒΓΑΛΕ ΤΗΝ ΜΠΕΜΠΕΛΗ

Μπέμπελη, είναι η ιλαρά (μεταδοτική, εξανθηματική νόσος). Η λέξη είναι σλαβικής προέλευσης (pepeli=στάχτη). Η φράση «έβγαλε την μπέμπελη», σημαίνει ότι κάποιος ζεσταίνεται και ιδρώνει υπερβολικά.

Ο συσχετισμός της ζέστης με την ιλαρά, προκύπτει από την πρακτική ιατρική, σύμφωνα με την οποία, κάποιος που νοσεί από ιλαρά θα πρέπει να ντύνεται βαριά, έτσι ώστε να ζεσταθεί και να ιδρώσει και να «βγάλει» έτσι από πάνω την αρρώστια (δηλαδή την μπέμπελη)

Δεν είναι από τον Νατσούλη. Όσα γράφει είναι σωστά.

ΜΠΑΤΕ ΣΚΥΛΟΙ ΑΛΕΣΤΕ ΚΑΙ ΑΛΕΣΤΙΚΑ ΜΗ ΔΙΝΕΤΕ

Οι Φράγκοι, που είχαν υποδουλώσει άλλοτε την Ελλάδα, έκαναν τόσα μαρτύρια στους κατοίκους, ώστε οι Έλληνες τούς βάφτισαν «Σκυλόφραγκους». Ό,τι είχαν και δεν είχαν, τούς το έπαιρναν, κυρίως όμως ενδιαφερόντουσαν για το αλεύρι, που τούς ήταν απαραίτητο για να φτιάχνουν ψωμί.

Κάποτε σ’ ένα χωριουδάκι της Πάτρας μπήκαν μερικοί στρατιώτες σ’ ένα μύλο και απαίτησαν από τον μυλωνά να τους αλέσει όλο το σιτάρι που υπήρχε εκεί, με την υπόσχεση ότι θα τού πλήρωναν τ’ αλεστικά.

Ο μυλωνάς ονομαζόταν Γιάννης Ζήσιμος, κι ήταν γνωστός για την παλικαριά του και την εξυπνάδα του. Όταν είδε τους Φράγκους να θέλουν να τού αρπάξουν το βιος του με το έτσι το θέλω, φούντωσε ολόκληρος.

Συγκρατήθηκε, όμως, και δικαιολογήθηκε ότι δεν μπορεί μόνος του ν’ αλέσει τόσες οκάδες σιτάρι. Οι στρατιώτες τού είπαν τότε ότι θα τον βοηθούσαν αυτοί. Ο Ζήσιμος τούς πέρασε στον μύλο και τούς είπε δήθεν ευγενικά: «Μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δώσετε».

Ύστερα τούς κλείδωσε μέσα κι έβαλε φωτιά στο μύλο. Εκεί τούς έκαψε όλους σαν ποντίκια κι αυτός εξαφανίστηκε.

Μανία έχει να τα ανάγει όλα σε ιστορικά γεγονότα, στην τουρκοκρατία ή τη φραγκοκρατία!

Στον μύλο οι χωρικοί έμπαιναν και άλεθαν συχνά και χωρίς να είναι εκεί ο μυλωνάς, και μετά τον πλήρωναν. Για το θέμα αυτό όμως τυχαίνει να έχω γράψει κάτι από το 2005, πολύ πριν αρχίσω το ιστολόγιο. Μου φαίνεται ταιριαστό να τελειώσω με αυτό:

Η φρασεολογία έχει κι αυτή μια ετυμολογική πτυχή, όταν ερευνούμε από πού προήλθε η τάδε φράση, γιατί φερειπείν λέμε «Μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δώστε». Και εδώ γίνεται εύκολη λεία της εντυπωσιοθηρίας, διότι καθόλου δεν συγκινείται το αναγνωστικό κοινό αν δει ότι είναι άγνωστη η προέλευση της φράσης, ενώ εύκολα πιστεύει τις πιο απίθανες εξηγήσεις και εκδοχές, φτάνει να είναι ben trovate, και ενίοτε κι όταν δεν είναι. Ο Αλαίν Ρέι, ο γάλλος λεξικογράφος που το βιβλίο του με έβαλε στα αίματα πριν τόσα χρόνια, λέει ότι οι εξηγήσεις φράσεων που επικαλούνται ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός για να εξηγήσουν την προέλευση της φράσης είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, κατασκευασμένες εκ των υστέρων. Υπάρχει ένα βιβλίο, Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις, που αν και στη συλλογή του υλικού αντιπροσωπεύει αρκετό μόχθο, στην προέλευση των φράσεων είναι γεμάτο ανεύθυνες τερατολογίες και αστήρικτες υποθέσεις του συγγραφέα που προσπαθεί ζορ ζορνά να συνδέσει κάθε φράση με κάποιο ιστορικό γεγονός. Φυσικά, τμήματά του έχουν αναδημοσιευτεί σε υποτιθέμενα έγκυρα έντυπα.
Για τη φράση που λέω πιο πάνω, το Μπάτε σκύλοι αλέστε, το εν λόγω βιβλίο κάνει λόγο για επεισόδιο επί φραγκοκρατίας, όπου ηρωικός τις μυλωνάς παρασέρνει στον μύλο του κακούς Φράγκους, λέγοντας την ως άνω φράση, και μετά τους βάζει φωτιά. Πράγματα παλαβά δηλαδή, συν τοις άλλοις διότι ο Λουκάτος που έχει μελετήσει τη φράση έχει δείξει ότι η αρχική της μορφή ήταν «χίλιοι μύριοι αλέστε και αλεστικά μη δώστε» και η παραλλαγή (που τελικά επικράτησε) με τους σκύλους είναι πολύ μεταγενέστερη.
Αφορμή για να τα σκεφτώ και να τα γράψω όλα αυτά ήταν ένας δίσκος, με ραδιοφωνικές εκπομπές του Μπρασένς, τραγούδια παιγμένα ζωντανά διανθισμένα με αποσπάσματα από συνεντεύξεις. Λέει λοιπόν ο Μπρασένς ότι η εσωτερική ζωή μας είναι ανοιχτή, ο καθένας μπαίνει ελεύθερα και την επηρεάζει, και καταλήγει, on entre là-dedans comme dans un moulin, παναπεί, κατά λέξη, μπαίνεις εκειμέσα όπως στο μύλο. Και το κοιτάζω και αποδεικνύεται ότι η έκφραση «μπαίνεις όπως στο μύλο» είναι παροιμιώδης (και) στα γαλλικά, για ένα μέρος όπου μπαίνει κανείς χωρίς διατυπώσεις και εμπόδια -σ’ ένα ξέφραγο αμπέλι, για να πούμε την ελληνική έκφραση.

 https://sarantakos.wordpress.com/

20 επιστημονικές αλήθειες που δεν θα πιστεύετε

 by Eftychios Giatroudakis

Η επιστήμη κάνει ολοένα και μεγαλύτερα βήματα με την πάροδο του χρόνου και διαδραματίζει πλέον σημαντικό ρόλο στη ζωή και στην εξέλιξη των ανθρώπων. Εδώ θα δείτε 20 απίστευτες επιστημονικές αλήθειες:

1. Το ανθρώπινο σώμα περιέχει περισσότερα βακτήρια απ’ ότι κύτταρα. Δηλαδή, 75 δισεκατομμύρια κύτταρα και 10 φορές περισσότερα βακτήρια. Αποτελούμαστε στην πραγματικότητα στο 90% από βακτήρια.

2. Δεδομένου ότι η σύνθεση ενός μορίου του νερού το καθιστά στο 99,99% άδειο, ένα γεμάτο ποτήρι νερό είναι επίσης άδειο στο 99,99%.

3. Τα φυτά μπορούν να επικοινωνούν. Δέντρα όπως η ακακία, το σφεντάμι ή η λεύκα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν πτητικές οργανικές ενώσεις για να προειδοποιούν άλλα δέντρα και φυτά για την παρουσία κάποιου φυτοφάγου ζώου, έτσι ώστε να προλάβουν να απελευθερώσουν τοξίνες στο φύλλωμά τους και να προστατευθούν από τους εχθρούς.

4.Ένας ιός μπορεί να μολυνθεί. Ο ιός Mamavirus, για παράδειγμα, μπορεί να μολυνθεί από έναν άλλο ιό που ονομάζεται Spoutnik.

5. Υπάρχει 100 φορές περισσότερη ζωή στο δέρμα μας από τον συνολικό πληθυσμό των ανθρώπων στη Γη.

6. Τα ζώα έχουν, επίσης, τη συναίσθηση του θανάτου. Οι ελέφαντες και ορισμένα είδη πιθήκων παρατηρούνται συχνά να θρηνούν.

7. Ο συνολικός πληθυσμός των γαιοσκωλήκων στη Γη είναι ο διπλάσιος του συνολικού πληθυσμού όλων των άλλων ζωντανών οργανισμών.

8. Ο άνθρωπος δεν εφηύρε τα εργαλεία. Ενυδρίδες, μαϊμούδες, ελέφαντες και μερικά πουλιά χρησιμοποιούν στην πραγματικότητα εργαλεία αρκετό καιρό πριν τους ανθρώπους.

9. Οι δεινόσαυροι δεν εξαφανίστηκαν. Τα γονίδιά τους είναι σε πολλά πλάσματα γύρω μας, όπως σε πάπιες, περιστέρια, κότες κ.ά.

10. Ο άνθρωπος μοιράζεται το 98% των γονιδίων του με το χιμπατζή. Αλλά και 35% με την ασφόδελο (κρινοειδές ποώδες φυτό).

11. 5 με 10% των ανθρώπων που έζησαν ποτέ είναι ζωντανοί σήμερα.

12. 6.000 χρόνια πριν, η έρημος Σαχάρα ήταν καταπράσινη.

13. 75% των αποθεμάτων του γλυκού νερού είναι σε στερεή μορφή.

14. Η πολύ συμπυκνωμένη μορφή των 46 χρωμοσωμάτων του DNA μας θα μπορούσε να καλύψει 26.000 φορές την απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης, αν τη τεντώναμε.

15. Την ίδια στιγμή, έχουμε μόνο τον μισό αριθμό γονιδίων του ρυζιού.

16. Το Bing Bang δεν ήταν μια έκρηξη, αλλά μια μακροχρόνια διαδικασία.

17. Υπάρχουν ένα δισεκατομμύριο έμβια όντα στον Άρη, όλα τα επιζώντα βακτήρια, δηλαδή, που προήλθαν από τη Γη από το 1971 με τις διαδοχικές ανιχνεύσεις μας.

18. Η Γη αποκτά 40.000 τόνους υλικών κάθε χρόνο από τις πορείες των αστεροειδών που προέρχονται από την άκρη του ηλιακού συστήματος και καταλήγουν στον πλανήτη μας.

19. Η Σελήνη απομακρύνεται από τη Γη περίπου 3,82 εκατοστά κάθε χρόνο.

20. Οι μαύρες τρύπες είναι τα φωτεινότερα αντικείμενα του Σύμπαντος, καθώς όλες οι ύλες πέφτουν στις τρύπες και τις μετατρέπουν σε γιγαντιαία πηγάδια φωτός.

Πηγές: Nature and Science & Vie

https://ethernews.com/