7+1 μύθοι για τον Δαρβίνο

 7+1 μύθοι για τον Δαρβίνο

Αντικλείδι

Με αφορμή τα γενέθλια του Κάρολου Δαρβίνου, ο οποίος γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα στις 12 Φεβρουαρίου 1809, θα αναφερθώ σε 7 από τους δημοφιλέστερους μύθους που κυκλοφορούν γι αυτόν. Ίσως, ο πιο κοινός απ όλους να είναι ότι είπε:

Οι άνθρωποι κατάγονται από τους πιθήκους.

Μια άλλη παρεμφερής διατύπωση του ψεύτικου ρητορικού ερωτήματος είναι η εξής: “Αν η εξέλιξη λέει ότι καταγόμαστε από τους πιθήκους, τότε γιατί υπάρχουν ακόμα πίθηκοι;”

Φυσικά ο Δαρβίνος ποτέ δεν είπε κάτι τέτοιο. Η γνώμη του γι αυτό το ζήτημα ήταν ότι όλα τα έμβια όντα προέρχονταν από κάποιον κοινό πρόγονο συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων και των πιθήκων.

Πράγματι, όπως μας λένε οι εξελικτικοί βιολόγοι, οι άνθρωποι, οι πίθηκοι και οι χιμπατζήδες είναι απλά πολύ μακρινά ξαδέρφια της εξέλιξης. Δεν προήρθαμε από τους πιθήκους αλλά από ένα κοινό πρόγονο που έζησε εκατομμύρια χρόνια πριν. Μάλιστα τα τελευταία 7 εκατομμύρια χρόνια εξελίχθηκαν πολλοί οργανισμοί με ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Όπως ο ‘Homo habilis, ο Homo erectus, ή ο Homo neanderthalensis’.

Όπως μας εξηγεί ο Richard Dawkins στο βιβλίο του Το εγωιστικό γονίδιο,

“ο χιμπατζής κι ο άνθρωπος έχουν κοινό περίπου το 99,5% της εξελικτικής τους ιστορίας, αν και οι περισσότεροι διανοητές θεωρούν το χιμπατζή σαν μια δύσμορφη άσχετη παραδοξότητα και τους εαυτούς τους σαν μέσα προσέγγισης του Θεού. Ομως για τον οπαδό της θεωρίας της εξέλιξης τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχει αντικειμενική βάση διαχωρισμού των ζωντανών οργανισμών σε ανώτερους και κατώτερους. Ο χιμπατζής και ο άνθρωπος, η σαύρα και ο μύκης, όλα εξελίχθηκαν μέσα σε 3.000.000.000 χρόνια διαμέσου μιας φυσικής διαδικασίας που είναι γνωστή ως φυσική επιλογή. Σε κάθε βιολογικό είδος μερικά άτομα αφήνουν περισσότερους απογόνους σε σύγκριση με τα υπόλοιπα, κι έτσι τα κληρονομούμενα χαρακτηριστικά (γονίδια) των αναπαραγωγικά επιτυχημένων ατόμων γίνονται περισσότερα στην επόμενη γενεά. Αυτό είναι το νόημα της φυσικής επιλογής : η μη τυχαία επιλεκτική αναπαραγωγή γονιδίων. Η φυσική επιλογή μας δημιούργησε και, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τι είμαστε, πρέπει να καταλάβουμε τι είναι η φυσική επιλογή”

Στην πραγματικότητα, όπως αναφέρει στο βιβλίο του Εξελικτική βιολογία ο Douglas Futuyma,

“τα στάδια από τα οποία περνά ένας οργανισμός κατά τη διάρκεια της ζωής του (οντογένεση) δεν αποτελούν εξέλιξη. Το άτομο δεν εξελίσσεται, εξελίσσεται ο πληθυσμός των ατόμων. Οι πληθυσμιακές αλλαγές αποτελούν εξέλιξη αν μπορούν να μεταβιβαστούν από τη μια γενιά στην άλλη μέσω των μηχανισμών της κληρονομικότητας. Η βιολογική εξέλιξη μπορεί να είναι ανεπαίσθητη ή εντυπωσιακή και να συμπεριλαμβάνει απλές αλλαγές, όπως αλλαγές στις συχνότητες των διαφόρων αλληλομόρφων ενός γονιδίου σε έναν πληθυσμό (π.χ. της ομάδας αίματος Α,Β,Ο στους ανθρώπινους πληθυσμούς), αλλά και πολύ πιο σύνθετες, όπως τις διαδοχικές μεταβολές στην ιστορία της ζωής που οδήγησαν από τους πρώτους οργανισμούς στους συνθετότερους. π.χ. από τα ψάρια στα αμφίβια. Η φυσική επιλογή είναι ένας από τους διάφορους μηχανισμούς που μπορούν να προκαλέσουν γενετικές αλλαγές στους φυσικούς πληθυσμούς. Είναι όμως ο κύριος μηχανισμός μέσω του οποίου οι οργανισμοί ανταποκρίνονται στις αλλαγές του περιβάλλοντος”.

Η παραπάνω εικόνα έκανε δυστυχώς απίστευτη ζημιά στην αποδοχή και την κατανόηση της θεωρίας της εξέλιξης. Βέβαια, και η λέξη “εξέλιξη” είναι κακώς εννοούμενη, αφού δε σημαίνει ότι τα είδη εξελίσσονται με σκοπό να γίνουν καλύτερα, αλλά ότι αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου.

Ένας άλλος μύθος λέει ότι:

Ο Δαρβίνος ήταν ένας άγνωστος επιστήμονας πριν γράψει την καταγωγή των ειδών.

Πράγματι, η φήμη του Δαρβίνου εκτινάχθηκε όταν δημοσιεύτηκε η «καταγωγή των ειδών» στα τέλη του 1859, αλλά φυσικά και πριν ήταν ήδη γνωστός και σεβαστός στην επιστημονική κοινότητα. Γι αυτό εξάλλου όλα -και τα 1.250- αντίγραφα της πρώτης έκδοσης του βιβλίου του πουλήθηκαν την πρώτη κιόλας ημέρα.

Από το 1836 ακόμη φαίνεται ότι ο Δαρβίνος είχε άρχισε να τραβάει την προσοχή για το έργο του, όταν ο μέντοράς του, John Stevens Henslow, άρχισε να αναφέρει σ άλλους για τις μελέτες που έκανε. Ο Δαρβίνος έγραψε πολλά βιβλία και άρθρα σε περιοδικά πριν από την «καταγωγή των ειδών». Παρόλο που δεν είχαν την ίδια εκδοτική επιτυχία ούτε ήταν τόσο επαναστατικά, όπως τα πιο γνωστά του, θεωρούνταν σημαντικά επιστημονικά έργα στον περίγυρό του και σαφώς συνέβαλαν στην εδραίωση της φήμης του.

Ο Δαρβίνος ήταν ο πρώτος που δημοσίευσε ένα βιβλίο για την εξέλιξη.

«Πολλά είδη ζώων πρέπει τότε να αφανίστηκαν, επειδή δεν μπόρεσαν να ισχυροποιήσουν τη γενιά τους με την αναπαραγωγή. Διότι, όσα βλέπεις τώρα ν’ αναπνέουν τις αέρινες αύρες που δίνουν ζωή, από μόνα τους εξασφάλισαν την επιβίωσή τους εξ αρχής. Το κατόρθωσαν είτε με την εξυπνάδα, είτε με την γενναιότητα είτε με την ταχύτητά τους».

Μην σας ξεγελά, αυτό δεν το έγραψε ο Δαρβίνος αλλά ο Λουκρήτιος στο περί φύσεως! Η ιδέα της εξελικτικής βιολογίας δεν ήταν καθόλου νέα, με θεωρίες που άπτονται της εξέλιξης ακόμη κι από τον 7ο αι πχ.

Είναι αν όχι “μύθος”, τουλάχιστον ανακρίβεια να ισχυριστούμε ότι ο Δαρβίνος ήταν ο πρώτος που δημοσίευσε ένα βιβλίο για την εξέλιξη. Η ιδέα της εξελικτικής βιολογίας όπως είδατε και παραπάνω, δεν ήταν καθόλου νέα, με θεωρίες που άπτονται της εξέλιξης ακόμη κι από τον 7ο πχ αιώνα. Για παράδειγμα ο Αριστοτέλης αποτύπωσε τέτοιου είδους ανησυχίες και φιλοσοφικές σκέψεις στο έργο του «Περί ζώων μορίων».

Σχετικά πιο πρόσφατα, στις αρχές του 19ου αιώνα, υπήρξε επίσης πολύ δημοφιλής η θεωρία της εξέλιξης που πρότεινε ο Λαμάρκ. Ωστόσο, ο Δαρβίνος υιοθέτησε μια ελαφρώς διαφορετική προσέγγιση, υποδηλώνοντας ότι εντελώς διαφορετικά είδη θα μπορούσαν να μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο, περισσότερο σαν ένα μοντέλο “διακλάδωσης”, παρά σαν ένα μοντέλο “σκάλας” που ήταν τόσο δημοφιλές σε ορισμένους επιστημονικούς κύκλους πιο πριν.

Σε ένα άλλο παράδειγμα, δεκαπέντε χρόνια πριν από τον Δαρβίνο, που οικοδόμησε κάπως πάνω στο έργο του Λαμάρκ, υπήρχαν τα απομεινάρια του Robert Chambers για τη Φυσική Ιστορία της Δημιουργίας. Δημοσιεύθηκε το 1844 αρχικά ανώνυμα και μίλησε για ιδέες όπως η “αστρική εξέλιξη” – ότι τα αστέρια αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου – και τη “μεταστοιχείωση”, ότι το είδος αλλάζει από τη μια μορφή στην άλλη. Αργότερα, ο Δαρβίνος θα τον αναφέρει και στην πρώτη έκδοση του βιβλίου του «Για την καταγωγή των ειδών», αλλά και στην έκτη έκδοση, όταν επαίνεσε το βιβλίο για τη μελλοντική του σκέψη,

Οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο απέρριψαν σε μεγάλο βαθμό αρχικά τις θεωρίες του Δαρβίνου.

Σίγουρα, κάποιοι δε συμφώνησαν με τις θεωρίες του, ωστόσο πολλοί ήταν που τον επαίνεσαν και τον θαύμαζαν για τα επιτεύγματά του, όπως πχ αυτή η δήλωση από τον Wilberforce, “μια όμορφη απεικόνιση της θαυμάσιας αλληλεξάρτησης της φύσης – της χρυσής αλυσίδας των ανυποψίαστων σχέσεων που δεσμεύουν όλο τον ισχυρό ιστό που εκτείνεται από το τέλος στο τέλος αυτής της γεμάτης και πιο διαφοροποιημένης γης. “

Ο Δαρβίνος εισήγαγε τον όρο “επιβίωση του ικανότερου.”

Στην πραγματικότητα ήταν ο Herbert Spencer που χρησιμοποίησε τη φράση, μετά φυσικά την ανάγνωση των σκέψεων του Δαρβίνου για την εξέλιξη. Λέγοντας μάλιστα ότι βασιζόταν στις θεωρίες του Δαρβίνου, έγραψε στο βιβλίο του Αρχές Βιολογίας του 1861 : “Αυτή η επιβίωση του πιο δυνατού, που έχω εδώ επιδιώξει να εκφράσω με μηχανικούς όρους, είναι αυτό που ο κ. Darwin χαρακτήρισε φυσική επιλογή”

Ο Δαρβίνος ήταν άθεος.

«δεν ήμουν ποτέ άθεος με την έννοια ότι αρνούμαι την ύπαρξη ενός Θεού.» – Νομίζω ότι γενικά … ο αγνωστικισμός θα ήταν η πιο σωστή περιγραφή της κατάστασής μου »

έγραφε στην αλληλογραφία του. Εδώ υπάρχει κι ένας “υπο-μύθος”, που λέει ότι πριν το θάνατό του “γύρισε” στον Χριστιανισμό. Αυτό δεν αληθεύει, και το έχουν αρνηθεί αρκετές φορές και οι απόγονοί του. Για τον Δαρβίνο, η θρησκεία και η εξέλιξη δεν ήταν αμοιβαία αποκλειόμενες έννοιες.

Τα πουλιά «σπίνοι» στα νησιά Γκαλαπάγκος, ενέπνευσαν τον Δαρβίνο να διατυπώσει τη θεωρία της εξέλιξης

Όντως πήγε στα Γκαλαπάγκος και όντως κατέγραψε και σκιτσογράφησε τα διάφορα είδη σπίνων, ωστόσο λίγα προσέφεραν στη θεωρία του για την εξέλιξη και πουθενά δε γίνεται καμία σχετική αναφορά στα συμπαθή πτηνά. Ο μύθος προέκυψε από ένα βιβλίο του εξελικτικού βιολόγου David Lack, το 1947 με τίτλο: οι Σπίνοι του Δαρβίνου. Ο Lack πήγε στα Γκαλαπάγκος, μελέτησε του σπίνους και είδε πως πρόκειται για ενδιαφέροντα είδη που «θα μπορούσαν» να εξηγήσουν την φυσική επιλογή. Αλλά…

Το ανθρωπάκι και το “ξαδερφάκι του”. Οι άνθρωποι κι όλα τα σημερινά ξαδέρφια τους (που έχουν ως και 98% κοινό dna) είχαν κάποιο κοινό πρόγονο και φυσικά συνυπήρχαν αρκετοί από τους προπροπρο…παπούδες μας

Bonus μύθος

Ένας όγδοος μύθος που θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε είναι ότι δήθεν ο Δαρβίνος είπε τη φράση:

“Δεν είναι τα πιο δυνατά είδη που επιβιώνουν ή τα πιο έξυπνα αλλά αυτά που ανταποκρίνονται καλύτερα στις αλλαγές.”

Δυστυχώς, δεν το είπε. Φαίνεται ότι το ανέφερε πρώτη φορά σε μια ομιλία του ο Leon C. Megginson το 1963. Λέω δυστυχώς γιατί αν και αποδίδεται λανθασμένα στον Δαρβίνο το ζουμί είναι ότι συνοψίζει τέλεια την θεωρία της εξέλιξης

https://antikleidi.com/