Διώρυγα του Παναμά: Οι 20.000 νεκροί, η κατασκευή και η εισβολή του 1989 – Γιατί την θέλει ο Τραμπ

 Διώρυγα του Παναμά: Οι 20.000 νεκροί, η κατασκευή και η εισβολή του 1989 – Γιατί την θέλει ο Τραμπ

Η έντονη επιθυμία του Τραμπ να πάρει πίσω τη διώρυγα του Παναμά, ο παράγοντας Κίνα και τι πραγματικά καθορίζει τα ναύλα - Η αποτυχημένη απόπειρα κατασκευής και τα έσοδα 5 δισ. δολαρίων

Η γέννηση του Παναμά ως έθνος συνδέεται άμεσα με την ενηλικίωση των ΗΠΑ ως νεαρής αυτοκρατορικής δύναμης μετά τη νίκη τους στον Ισπανοαμερικανικό  Πόλεμο του 1898.

Όπως αναφέρει σε εκτενές άρθρο της η Wall Street Journal, στην εποχή της διπλωματίας των κανονιοφόρων με πρόεδρο τον πρώην Rough Rider Theodore Roosevelt, οι ΗΠΑ μεθόδευσαν την απόσχιση του Παναμά από την Κολομβία το 1903.

Με στόχο την προβολή ναυτικής ισχύος, η Ουάσινγκτον ξεκίνησε αυτό που έγινε γνωστό μετέπειτα ως κατασκευαστικό θαύμα των αρχών του 20ού αιώνα: Τη σύνδεση του Ατλαντικού και του Ειρηνικού Ωκεανού μέσω μιας διώρυγας που θα διέσχιζε τα θανατηφόρα τροπικά δάση του Παναμά. Τα παράπονα του Παναμά για την αμερικανική παρουσία οδήγησαν τον πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ το 1977 να υπογράψει συνθήκες που παρέδιδαν την υδάτινη οδό και απαιτούσαν ουδετερότητα που εγγυόταν την ειρηνική διέλευση πλοίων από όλα τα έθνη. Οι συμφωνίες εγκρίθηκαν από την αμερικανική Γερουσία παρά την έντονη αντίθεση των συντηρητικών.

Τώρα, η προσπάθεια του Τραμπ να ανακτήσει την εξουσία επί της πλωτής οδού είναι το τελευταίο επεισόδιο στο έπος της διώρυγας που διαρκεί σχεδόν 150 χρόνια.

Η παρέμβαση του Τραμπ

Ειδικότερα, μετά την εκλογή του, ο Τραμπ ξάφνιασε τους Παναμέζους στα τέλη Δεκεμβρίου, όταν δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να πάρουν πίσω τη διώρυγα,  χωρίς να αποκλείει τη στρατιωτική παρέμβαση, αν χρειαστεί.

Είπε ότι η διώρυγα ελέγχεται από την Κίνα και ότι τα αμερικανικά πλοία χρεώνονται υπερβολικά. Ο φιλοαμερικανός πρόεδρος του Παναμά, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, δήλωσε ότι η χώρα δεν θα επιστρέψει ποτέ την υδατογέφυρα. «Κάθε τετραγωνικό μέτρο της Διώρυγας του Παναμά και της παρακείμενης περιοχής της ανήκει στον Παναμά και θα συνεχίσει να ανήκει», δήλωσε ο Μουλίνο, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Ιούλιο.

Credit: ASSOCIATED PRESS

Τι καθορίζει τις τιμές

Η εταιρεία Hutchison Whampoa με έδρα το Χονγκ Κονγκ, η οποία διαχειρίζεται δύο τερματικούς σταθμούς εμπορευματοκιβωτίων σε κάθε πλευρά της διώρυγας, δεν έχει κανέναν έλεγχο επί της υδάτινης οδού, λένε αξιωματούχοι του Παναμά. Το μέγεθος, ο τύπος και το φορτίο ενός πλοίου καθορίζουν τις τιμές, όχι η σημαία του. Ο Τζον Φίλι, πρώην πρεσβευτής του Τραμπ στον Παναμά, δήλωσε ότι η εμμονή του προέδρου με τη διώρυγα πηγάζει από τη μακροχρόνια πεποίθησή του -που συμμερίζονται πολλοί συντηρητικοί- ότι η επιστροφή της διώρυγας στον Παναμά ήταν κακή ιδέα.

Ο Τραμπ εξοργίστηκε όταν το 2017 ο Φίλι είπε στον πρόεδρο ότι τα πλοία του αμερικανικού ναυτικού πλήρωναν τέλη για να διέρχονται από την πλωτή οδό. Οι αρχές του Παναμά λένε ότι τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ λαμβάνουν προτεραιότητα διέλευσης. «Δεν πρέπει να πληρώνουμε ούτε δεκάρα», είπε ο Φίλι ότι απάντησε ο Τραμπ. «Εμείς το κατασκευάσαμε και ο Κάρτερ έκανε μια κακή συμφωνία».

Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ έχει καταβάλει στη διώρυγα μόλις 25,4 εκατομμύρια δολάρια τα τελευταία 26 χρόνια, δηλαδή λιγότερο από ένα εκατομμύριο δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την Αρχή Διώρυγας του Παναμά. «Είναι σκόνη για τον προϋπολογισμό», δήλωσε ο Φίλι, κάνοντας λόγο για ένα ασήμαντο ποσό σε έναν προϋπολογισμό του υπουργείου Άμυνας που είναι σχεδόν 900 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος.

Την Τρίτη, ο Παναμάς κατήγγειλε τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες για τις δηλώσεις του Τραμπ, επικαλούμενος παραβίαση του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ που απαιτεί από τα κράτη μέλη να απέχουν από απειλές ή χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας των εθνών.

Πρώιμες αποτυχίες στην κατασκευή

Ήδη από το 1534, το ισπανικό στέμμα παρήγγειλε την πρώτη μελέτη για τη διάνοιξη διώρυγας στον ισθμό των 40 μιλίων μεταξύ Ατλαντικού και Ειρηνικού για τη μεταφορά χρυσού και αργύρου από το Περού στην Ισπανία. Το αρχικό έργο κατασκευής της διώρυγας του Παναμά ξεκίνησε το 1880, με επικεφαλής τον διάσημο Γάλλο διπλωμάτη και κατασκευαστή Ferdinand de Lesseps, ο οποίος είχε ξεχωρίσει από τον θρίαμβό του στην κατασκευή της επίπεδης διώρυγας του Σουέζ με θαλασσινό νερό στην Αίγυπτο. Ωστόσο, η πλούσια ζούγκλα και το ορεινό έδαφος αποδείχθηκαν ανυπέρβλητα εμπόδια. Ο De Lesseps καταδικάστηκε για κακοδιαχείριση και απάτη.

Η αποτυχία της Γαλλίας είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου 20.000 εργατών, οι οποίοι εκτέθηκαν στην ελονοσία και τον κίτρινο πυρετό που μεταδίδονταν από τα κουνούπια, οι περισσότεροι από τους οποίους προέρχονταν από την Καραϊβική.

Πριν από τη γαλλική απόπειρα, μια αμερικανική εταιρεία είχε ήδη κατασκευάσει έναν σιδηρόδρομο που συνέδεε τους δύο ωκεανούς για να βοηθήσει χιλιάδες Αμερικανούς που ήθελαν να συμμετάσχουν στον «πυρετό χρυσοθηρίας» της Καλιφόρνιας από την ανατολική ακτή των ΗΠΑ στα μέσα του 19ου αιώνα. Ο σιδηρόδρομος του Παναμά άνοιξε τις πύλες του το 1855.

Από τις αποτυχίες στην επιτυχία

Το 1903, οι ΗΠΑ πίεσαν για την ανεξαρτησία του Παναμά, που τότε ήταν επαρχία της Κολομβίας, ως προοίμιο του αμερικανικού εγχειρήματος της διώρυγας. Τον επόμενο χρόνο, οι ΗΠΑ ανέλαβαν το έργο και ορισμένα από τα εγκαταλελειμμένα μηχανήματα της Γαλλίας.

Σε αντίθεση με το Σουέζ, η Διώρυγα του Παναμά θα βασιζόταν σε ένα πολύπλοκο σύστημα κλειδαριών για να ανυψώνει τα πλοία σχεδόν 90 πόδια πάνω από το επίπεδο της θάλασσας και να τα κατεβάζει στο άλλο άκρο, χρησιμοποιώντας γλυκό νερό από μια τεχνητή λίμνη. Περισσότεροι από 5.600 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια ενός κατασκευαστικού έργου που διήρκεσε μια δεκαετία, μεταξύ των οποίων περίπου 350 Αμερικανοί. Περίπου 45.000 άνθρωποι εργάστηκαν στο έργο μέχρι την ολοκλήρωσή του το 1914, με τα δύο τρίτα να προέρχονται από νησιά της Καραϊβικής, όπως τα Μπαρμπάντος και η Μαρτινίκα. Περίπου 12.000 ήταν Ευρωπαίοι, κυρίως Ισπανοί. Οι περισσότεροι ανώτεροι διευθυντές, μηχανικοί και άλλοι εξειδικευμένοι επαγγελματίες ήταν Αμερικανοί.

Φωτογραφία από τα τελευταία στάδια της κατασκευής της διώρυγας Πηγή: ASSCOATED PRESS

Το ακριβότερο αμερικανικό τεχνικό έργο

Το μηχανικό θαύμα της εποχής άνοιξε τις πύλες του το 1914. Κατασκευάστηκε με κόστος 375 εκατομμυρίων δολαρίων, το ακριβότερο τότε αμερικανικό τεχνικό έργο που έγινε ποτέ.

Στις ΗΠΑ παραχωρήθηκε ο έλεγχος της Ζώνης της Διώρυγας του Παναμά, μιας περιοχής πλάτους περίπου 10 μιλίων κατά μήκος του συνόλου του μήκους των 50 μιλίων της διώρυγας. Πολλοί Παναμέζοι είδαν τον θύλακα των 553 τετραγωνικών μιλίων που διχοτομούσε το μικροσκοπικό κράτος της Κεντρικής Αμερικής και τους κατοίκους του.

Γεμάτη με σχεδόν δύο δωδεκάδες στρατιωτικές βάσεις και εγκαταστάσεις, η ζώνη διέθετε σπίτι καθώς και καταστήματα, γήπεδα γκολφ, ένα γιότ κλαμπ, φυλάκια της Αμερικανικής Λεγεώνας και εκκλησίες. Διοικούνταν από έναν κυβερνήτη που διοριζόταν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ και εποπτευόταν από τον υπουργό Άμυνας.

Τον Ιανουάριο του 1964, 21 Παναμέζοι σκοτώθηκαν από τις αμερικανικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια ταραχών που προκλήθηκαν από μια ομάδα μαθητών λυκείου που ήθελαν να υψώσουν τη σημαία του Παναμά στη ζώνη της Διώρυγας. Τότε ο πρόεδρος του Παναμά Ρομπέρτο Τσιάρι μίλησε με τον πρόεδρο Λίντον Β. Τζόνσον και διέκοψε για λίγο τους διπλωματικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ. Οι θάνατοι τιμώνται κάθε χρόνο με σημαίες του Παναμά να κυματίζουν μεσίστιες σε ένδειξη της Ημέρας των Μαρτύρων, εθνικής εορτής.

Η συνθήκη

Οι ταραχές του 1964 συγκλόνισαν τη χώρα και τροφοδότησαν την προσπάθεια του Παναμά να αποκτήσει τον έλεγχο της διώρυγας. Το 1977, ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ υπέγραψε δύο συνθήκες που δέσμευαν τις ΗΠΑ να παραδώσουν την πλωτή οδό και τη γύρω ζώνη της διώρυγας.

Ο Τζίμι Κάρτερ στον Λευκό Οίκο κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης για τη Συνθήκη σχετικά με τη διώρυγα του Παναμά

Η μία συνθήκη έλεγε ότι η Ζώνη της Διώρυγας του Παναμά θα έπαυε να υπάρχει την 1η Οκτωβρίου 1979 και ότι η διώρυγα θα παραδιδόταν στον Παναμά στις 31 Δεκεμβρίου 1999. Μια δεύτερη συνθήκη έδινε στις ΗΠΑ το δικαίωμα να επέμβουν στρατιωτικά για να υπερασπιστούν την πλωτή οδό έναντι οποιασδήποτε απειλής για την ουδετερότητά της.

Η εισβολή του 1989

Ο όρκος του Τραμπ να πάρει πίσω τη διώρυγα και η άρνηση να αποκλείσει τη στρατιωτική δράση για να το πετύχει, έχει αναστατώσει τους Παναμέζους. Οι περισσότεροι θυμούνται την αμερικανική εισβολή του 1989, κατά την οποία σκοτώθηκαν περισσότεροι από 500 Παναμέζοι και 23 Αμερικανοί στρατιώτες. Η επιχείρηση ανέτρεψε τον στρατηγό Μανουέλ Νοριέγκα, αφού οι ΗΠΑ του απήγγειλαν κατηγορίες για διακίνηση ναρκωτικών και αυτός ακύρωσε τις προεδρικές εκλογές που κέρδισε ένας υποψήφιος της αντιπολίτευσης.

Η αμερικανική εισβολή δεν προκλήθηκε από τη διώρυγα, η οποία μεταφερόταν τότε στον Παναμά, αν και ο Νοριέγκα προσπάθησε να το κάνει θέμα. Βρήκε καταφύγιο για 10 ημέρες στην πρεσβεία του Βατικανού, καθώς τα αμερικανικά στρατεύματα έπαιζαν εκκωφαντικά ροκ μουσική σε μια προσπάθεια να τον αναγκάσουν να φύγει. Παραδόθηκε στις αμερικανικές δυνάμεις και μεταφέρθηκε αεροπορικώς στο Μαϊάμι, όπου δικάστηκε και καταδικάστηκε. Μετά από χρόνια στη φυλακή, ο Νοριέγκα επέστρεψε στον Παναμά, όπου πέθανε το 2017.

Ο Παναμάς αναλαμβάνει δράση

Όταν οι ΗΠΑ μεταβίβασαν τη διώρυγα στον Παναμά το 1999, οι αρχικές κλειδαριές της υδάτινης οδού από το 1914 ήταν σχεδόν απαρχαιωμένες, καθώς ήταν πολύ στενές για πολλά πλοία του αμερικανικού ναυτικού.

Στρατιώτες διπλώνουν την Αμερικανική σημαία μετά το κλείσιμο στρατιωτικής βάσης στη διώρυγα του Παναμά

Ο Παναμάς ξεκίνησε μια γενική επισκευή για να επεκτείνει τη χωρητικότητα της διώρυγας και να ενισχύσει την κερδοφορία. Επένδυσε περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή μεγαλύτερων κλειδαριών που αύξησαν τα έσοδα και τον αριθμό των διελεύσεων των πλοίων σε έως και 36 την ημέρα. Αυτό προκάλεσε τη μετατροπή του σε ζωτικό σύνδεσμο για το παγκόσμιο εμπόριο, που προκάλεσε επίσης επενδύσεις στα λιμάνια των ΗΠΑ για να εξυπηρετούν τα μεγαλύτερα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν από τη μία ακτή στην άλλη πετρέλαιο και υγροποιημένο φυσικό αέριο.

Η διώρυγα αποφέρει σήμερα περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Η κυβέρνηση κρατά περίπου τα μισά και τα υπόλοιπα καλύπτουν τα λειτουργικά έξοδα και τις επενδύσεις.

https://www.tovima.gr/