Wikipedia ή Facebook; Ξεχωρίστε την αλήθεια από τα παραμύθια

 Wikipedia ή Facebook; Ξεχωρίστε την αλήθεια από τα παραμύθια

Αντικλείδι

Μπορείτε να εμπιστευθείτε πλήρως ό,τι διαβάζετε στο διαδίκτυο; Ποιες πηγές ενημέρωσης είναι αξιόπιστες; Πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε τις γνήσιες πληροφορίες από τις “fake news”; Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να γίνει πιο κριτικός καταναλωτής των πληροφοριών που απορροφά καθημερινά;

ΚΟΥΙΖ: Ποια πηγή πληροφοριών είναι πιο πιθανό να περιέχει ψεύτικες ειδήσεις;

• α) Η Wikipedia
• β) Μια δημοφιλής ανάρτηση στα social media

Απαντήστε και στη συνέχεια δείτε την εξήγηση!

Υπάρχει διαφορά μεταξύ των πηγών ενημέρωσης;

Φανταστείτε ότι είστε ένας ειδικός στην κριτική σκέψη και θέλετε να εξηγήσετε σε κάποιον ότι δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε πλήρως ό,τι διαβάζουμε στο διαδίκτυο, και ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των πηγών γνώσης ή των πηγών ενημέρωσης ως προς την αξιοπιστία τους. Άλλο το BBC και άλλο ο τοπικός ραδιοσταθμός της Άνω Ραχούλας. Άλλο New York Times και άλλο Espresso.

Δυστυχώς τα επιχειρήματα από μόνα τους δεν είναι αποτελεσματικά με κάποια άτομα. Ας υποθέσουμε ότι ο συνομιλητής χρησιμοποιεί ως πηγή πληροφόρησης τα Φέισμπουκ, Τικτοκ, Ίνσταγκραμ κ.λπ. ενώ πιστεύει (όπως πολλοί δάσκαλοι και καθηγητές!) ότι η Wikipedia δεν είναι καλή πηγή πληροφοριών. Για να πείσουμε, λοιπόν, κάποιον δύσπιστο για την αξιοπιστία της Wikipedia, θα χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα δημοφιλών μύθων στο διαδίκτυο ή αναλογίες για να συγκρίνουμε το περιεχόμενό της με άλλες διαδικτυακές πηγές. Θα επικεντρωθούμε στο να δείξουμε πώς τα συστήματα και οι διαδικασίες της Wikipedia οδηγούν σε πιο ακριβείς πληροφορίες.

1. Η αυτοδιορθωτική φύση της Wikipedia:

Παράδειγμα: Η φάρσα της “Σύγκρουσης του Bicholim”

Το 2007, δημιουργήθηκε στη Wikipedia ένα ψεύτικο άρθρο για έναν ανύπαρκτο πόλεμο στην Ινδία το 1640-1641. Παρά τις λεπτομερείς περιγραφές, τελικά αναγνωρίστηκε ως φάρσα και διαγράφηκε το 2012. Αυτό το παράδειγμα δείχνει ότι ενώ η παραπληροφόρηση μπορεί προσωρινά να υπάρχει στη Wikipedia, η διαδικασία ελέγχου της κοινότητας τελικά εντοπίζει και διορθώνει τα λάθη.

Αναλογία: Σκεφτείτε τη Wikipedia ως μια πολυσύχναστη πλατεία όπου χιλιάδες άνθρωποι περπατούν συνεχώς. Αν κάποιος πετάξει σκουπίδια, μπορεί να μείνουν απαρατήρητα για λίγο – ιδίως αν πρόκειται για την Ελλάδα και άλλες χώρες με μικρό πληθυσμό («λίγο κόσμο στην πλατεία»), αλλά τελικά κάποιος θα τα μαζέψει. Αντίθετα, ένα blog ή μια προσωπική ιστοσελίδα χωρίς διαχείριση είναι σαν ένα απομονωμένο σοκάκι όπου τα σκουπίδια μπορούν να συσσωρεύονται απαρατήρητα.

2. Σύγκριση με ιογενή (viral) παραπληροφόρηση:

Παράδειγμα: Η φάρσα “Η NASA επιβεβαιώνει 15 ημέρες σκοταδιού”

Αυτή η εντελώς κατασκευασμένη ιστορία ισχυριζόταν ότι η NASA ανακοίνωσε μια επερχόμενη περίοδο απόλυτου σκοταδιού στη Γη. Εξαπλώθηκε γρήγορα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε μερικές ιστοσελίδες ειδήσεων (Newswatch33, Παρλαπίπας, κ.λπ.), αλλά δεν εμφανίστηκε ποτέ στη Wikipedia. Αυτό δείχνει το υψηλότερο πρότυπο της Wikipedia για επαληθεύσιμες πηγές σε σύγκριση με πολλές άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες.

Αναλογία: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σαν το παιχνίδι “σπασμένο τηλέφωνο“, όπου οι πληροφορίες διαστρεβλώνονται καθώς μεταδίδονται. Η Wikipedia είναι περισσότερο σαν δικαστήριο, όπου οι ισχυρισμοί πρέπει να υποστηρίζονται από αποδείξεις πριν γίνουν αποδεκτοί.

3. Βάθος και εύρος πληροφοριών:

Παράδειγμα: Παραπληροφόρηση για τα εμβόλια

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, θεωρίες συνωμοσίας κατά των εμβολίων διαδόθηκαν ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, τα άρθρα της Wikipedia για τα εμβόλια παρέμειναν καλά τεκμηριωμένα, παρέχοντας εις βάθος πληροφορίες για την ανάπτυξη, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων.
Αναλογία: Η Wikipedia είναι σαν μια καλά εφοδιασμένη βιβλιοθήκη με βιβλιοθηκάριους που ελέγχουν και ενημερώνουν συνεχώς τα βιβλία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πολλές ιστοσελίδες είναι περισσότερο σαν μια υπαίθρια αγορά όπου ο καθένας μπορεί να στήσει ένα πάγκο και να πουλήσει όποιες πληροφορίες θέλει, ανεξάρτητα από την ακρίβειά τους.

4. Διαφάνεια και λογοδοσία:

Σε αντίθεση με πολλές ιστοσελίδες, η Wikipedia παρέχει ένα πλήρες ιστορικό επεξεργασίας και μια σελίδα συζήτησης για κάθε άρθρο. Αυτό επιτρέπει στους αναγνώστες να δουν πώς οι πληροφορίες έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου και γιατί.

Αναλογία: Η Wikipedia είναι σαν μια κουζίνα με γυάλινους τοίχους σε ένα εστιατόριο, όπου μπορείτε να δείτε ακριβώς πώς προετοιμάζεται το γεύμα σας. Πολλές άλλες ιστοσελίδες είναι σαν κλειστές κουζίνες όπου δεν έχετε ιδέα τι συμβαίνει πίσω από τις σκηνές.

5. Γρήγορες ενημερώσεις κατά τη διάρκεια εξελισσόμενων καταστάσεων:

Παράδειγμα: Έκτακτα γεγονότα

Κατά τη διάρκεια σημαντικών γεγονότων όπως φυσικές καταστροφές ή πολιτικές εξελίξεις, η Wikipedia συχνά ενημερώνεται ταχύτερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια από πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να αντλήσει από πολλαπλές πηγές και έχει συντάκτες που εργάζονται όλο το 24ωρο.

Αναλογία: Η Wikipedia είναι σαν ένα ζωντανό, αναπνέον εγχειρίδιο που αναθεωρείται συνεχώς από μια παγκόσμια ομάδα ειδικών. Οι παραδοσιακές πηγές είναι περισσότερο σαν τυπωμένα βιβλία που μπορούν να ξεπεραστούν γρήγορα.

Αναγνωρίζοντας ότι η Wikipedia δεν είναι τέλεια, αυτά τα παραδείγματα και οι αναλογίες μπορούν να βοηθήσουν στο να καταδείξουν γιατί είναι συχνά πιο αξιόπιστη από πολλές άλλες διαδικτυακές πηγές. Επιπρόσθετα,

Britannica vs Wikipedia

Παλαιότερα, όταν αναζητούσαμε έγκυρες γνώσεις ανατρέχαμε στην Britannica, ένα παραδοσιακό εγκυκλοπαιδικό έργο, το οποίο συντάσσεται από ειδικούς και επιμελητές υπό αυστηρές διαδικασίες. Είναι μια έγκριτη και αξιόπιστη πηγή, με μακρά ιστορία και κύρος. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση είναι πιο αργή και δαπανηρή, και το περιεχόμενο ενημερώνεται σπανιότερα.

​Αντίθετα, η Wikipedia είναι μια ανοιχτή, συνεργατική εγκυκλοπαίδεια που βασίζεται στη συμμετοχή εθελοντών συντακτών από όλο τον κόσμο. Αν και υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου ποιότητας, η Wikipedia μπορεί να ενημερωθεί άμεσα και να καλύψει ένα ευρύτερο φάσμα θεμάτων. Αυτό την καθιστά πιο επίκαιρη και προσβάσιμη, αλλά ενέχει και τον κίνδυνο της παροδικής εμφάνισης μη αξιόπιστων πληροφοριών.

Η σύγκριση της Britannica και της Wikipedia καταδεικνύει ότι η Wikipedia είναι σημαντικά μεγαλύτερη και πλουσιότερη σε περιεχόμενο:

• Η Wikipedia περιλαμβάνει πάνω από 6 εκατομμύρια λήμματα σε 300+ γλώσσες, καλύπτοντας ένα πολύ ευρύτερο φάσμα θεμάτων σε σχέση με τα περίπου 100.000 λήμματα της Britannica.
• Η Wikipedia ενημερώνεται συνεχώς από εκατομμύρια εθελοντές συντάκτες παγκοσμίως, ενώ η Britannica ενημερώνεται μόλις λίγες φορές τον χρόνο.
• Η Wikipedia είναι ελεύθερα και ευρέως προσβάσιμη στο διαδίκτυο, σε αντίθεση με την υπηρεσία συνδρομής της Britannica.

Συνεπώς, η Wikipedia υπερτερεί κατά πολύ της Britannica σε μέγεθος, εύρος κάλυψης και ρυθμό ενημέρωσης του περιεχομένου της. Αυτό την καθιστά πολύ πλουσιότερη και περισσότερο ολοκληρωμένη πηγή πληροφοριών, αν και με κάποιο κόστος στην αυστηρότητα των διαδικασιών ελέγχου ποιότητας σε σύγκριση με την παραδοσιακή Britannica.

Παραδόξως, παλαιότερα, ελάχιστα άτομα αμφισβητούσαν την εγκυρότητα της εγκυκλοπαίδειας – σε αντίθεση με την αμφισβήτηση της Wikipedia σήμερα.

Στρατηγικές για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πηγών:

Τέλος, εδώ είναι μερικές συγκεκριμένες στρατηγικές και παραδείγματα για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πηγών, χρησιμοποιώντας τη Wikipedia ως μια περίπτωση μελέτης:

1. Εξετάστε την επεξεργασία και τα σχόλια στη σελίδα.

Παράδειγμα: Η σελίδα της Wikipedia για την “Σύγκρουση του Bicholim” αρχικά περιείχε πλούσιες λεπτομέρειες για έναν ανύπαρκτο πόλεμο. Ωστόσο, οι συνεχείς επεξεργασίες και συζητήσεις από τους συντάκτες κατέληξαν στην αναγνώριση της σελίδας ως φάρσας και στη διαγραφή της το 2012. Αυτό καταδεικνύει πώς η διαφάνεια και η λογοδοσία της Wikipedia μπορούν να αποκαλύψουν και να διορθώσουν την παραπληροφόρηση.

2. Αναζητήστε αναφορές σε αξιόπιστες πηγές

Παράδειγμα: Όταν μια σελίδα της Wikipedia περιλαμβάνει ισχυρισμούς που υποστηρίζονται από υπερσυνδέσμους προς έγκυρες, καλά τεκμηριωμένες πηγές, αυτό αποτελεί ένδειξη αξιοπιστίας. Αντίθετα, ισχυρισμοί χωρίς αναφορές σε αξιόπιστες πηγές πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη.

3. Προσέξτε την ενημερότητα και την ακρίβεια των πληροφοριών

Παράδειγμα: Κατά τη διάρκεια κρίσεων ή σημαντικών γεγονότων, οι σελίδες της Wikipedia συχνά ενημερώνονται ταχύτερα και ακριβέστερα από πολλές ειδησεογραφικές πηγές. Αυτό οφείλεται στη δυνατότητα των συντακτών να συνεργάζονται για να ενσωματώσουν νέες πληροφορίες αμέσως.

4. Εξετάστε την πολυφωνία και την αντικειμενικότητα

​Παράδειγμα: Οι σελίδες της Wikipedia συχνά περιλαμβάνουν διαφορετικές απόψεις και προοπτικές σχετικά με ένα θέμα, αντί να επιβάλλουν μία μεροληπτική αφήγηση. Αυτό βοηθά στην παροχή μιας πιο ισορροπημένης και αντικειμενικής εικόνας.

Συνολικά, η Wikipedia αποδεικνύεται μια πιο αξιόπιστη πηγή πληροφοριών σε σύγκριση με πολλές άλλες διαδικτυακές πηγές, χάρη στις συγκεκριμένες διαδικασίες και χαρακτηριστικά της που προάγουν την ακρίβεια, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.

Βέβαια, το πρόβλημα της έλλειψης κριτικής σκέψης είναι τόσο μεγάλο, που ένα άρθρο δεν αρκεί. Για να αναπτύξουμε κριτική σκέψη κατά την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πηγών μας απαιτούνται ειδικά μαθήματα στο σχολικό πρόγραμμα. Θα μου πείτε ποιο ή ποια μαθήματα θα πρέπει να αφαιρέσουμε για να προσθέσουμε νέα; Εδώ απαιτείται και πάλι κριτική σκέψη και νοημοσύνη – στα οποία δυστυχώς υστερούμε σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Αν δεν με πιστεύετε, ελέγξτε την Wikipedia!

***

Πηγή: rodafinos.weebly.com

Ο Δρ Άγγελος Ροδαφηνός είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και διδάσκει Νέες Τεχνολογίες. Σπούδασε και εργάστηκε σε 13 πανεπιστήμια στην Αμερική, Αυστραλία, Κύπρο και Ελλάδα. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει τα βιβλία «Οι Ηλίθιοι είναι ανίκητοι», «Από πρίγκιπας βάτραχος και… τούμπαλιν», και «Λογική και… παραλογική!», καθώς και την δημοσίευση 65 και πλέον επιστημονικών άρθρων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Δημιούργησε το πρώτο διαδικτυακό μάθημα “Εργαλεία ΤΝ για εκπαιδευτικούς” και το “Εργαλεία ΤΝ για παραγωγικότητα”.

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com