Ο ΜΑΓΟΣ
Μετά την επιτυχημένη μυθιστορηματική βιογραφία του για τον Χένρι Τζέημς (Ο Δάσκαλος, εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ, 2007), ο Ιρλανδός συγγραφέας Κολμ Τομπίν (Toibin, Colm, 1955-) διερευνά τη ζωή του μεγαλύτερου Γερμανού συγγραφέα του 20ου αιώνα, του Τόμας Μαν, στο βιβλίο ‘Ο Μάγος’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ σε μετάφραση Αθηνάς Δημητριάδου.
Ο Τομπίν με τον Μάγο δεν σκοπεύει σε μια επίσημη βιογραφία αλλά στην απόδοση της ζωής του Τόμας Μαν την οποία αντιμετωπίζει με μοναδική ενσυναίσθηση, θαυμασμό αλλά και αυστηρή εγκράτεια, αναδεικνύοντας τα ξεχωριστά και συχνά αλληλένδετα σκέλη της πολιτικής, οικογενειακής και συγγραφικής ιστορίας του μεγάλου συγγραφέα με όλες του τις αντιφάσεις. Ο Τομπίν με την υβριδική αυτή εξιστόρηση επιτρέπει στον αναγνώστη να ανακαλύψει και να κατανοήσει καλύτερα την πολύπλοκη ζωή αυτού του μεγάλου συγγραφέα παρατηρώντας τον από την παιδική του ηλικία στο χανσεατικό Λίμπεκ μέχρι τον γάμο του στο Μόναχο, από την παρατήρηση και την έμπνευση για τα μεγάλα του μυθιστορήματα μέχρι τη βράβευσή του με το Νόμπελ το 1929, από την αντίθεσή του με τους Ναζί μέχρι τα χρόνια της εξορίας του, από τις στιγμές δόξας και αναγνώρισης μέχρι τις σκληρές απώλειες και τις ματαιώσεις του. Με φόντο την ταραγμένη ιστορία της Ευρώπης από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τα μισά του 20ου, από την πολιτιστική άνθηση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης μέχρι τη φρίκη του Ολοκαυτώματος, ο Τομπίν σκιαγραφεί τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Τόμας Μαν συνδυάζοντας επιδέξια τη δημόσια ζωή του με τα προσωπικά του συναισθήματα και τις οικογενειακές του σχέσεις.
Το μυθιστόρημα ξεκινά με την παιδική ηλικία του Τόμας Μαν στη βόρεια γερμανική πόλη Λίμπεκ, απεικονίζοντας έναν ευαίσθητο, εσωστρεφή έφηβο που μεγαλώνει σε ένα συντηρητικό, αστικό σπίτι. Ο πατέρας του, ένας αυστηρός, επιτυχημένος επιχειρηματίας, του ενσταλάζει την αίσθηση του καθήκοντος και της τάξης, ενώ η πιο καλλιτεχνική και συναισθηματική μητέρα του τον εισάγει στον κόσμο της φαντασίας και της δημιουργικότητας. Αυτή η ένταση μεταξύ καθήκοντος και καλλιτεχνικής ελευθερίας θα γίνει κεντρικό θέμα στη ζωή και την καριέρα του και ο Τομπίν στήνει επιδέξια αυτήν την εσωτερική σύγκρουση από τις πρώτες σελίδες της μυθιστορηματικής του βιογραφίας.
Η προσωπική ζωή του Τόμας Μαν είναι μια από τις πιο συναρπαστικές πτυχές του βιβλίου . Ο γάμος του με την Κάτια Πρίνγκσχαϊμ, μια μορφωμένη, έξυπνη και δυναμική γυναίκα από πλούσια εβραϊκή οικογένεια του Μονάχου, απεικονίζεται ως μια συνεργασία γεμάτη κατανόηση και αγάπη αλλά επίσης γεμάτη από τον συγκρουσιακό εσωτερικό κόσμο του συγγραφέα, ιδιαίτερα σε σχέση με τη σεξουαλικότητά του. Στα ημερολόγιά του, τα οποία δημοσιεύτηκαν μετά θάνατον, αποκαλύπτεται η ομοφυλοφιλική του τάση, γεγονός που κράτησε κρυφό όσο ζούσε. Ο Τομπίν διερευνά με ευαισθησία αυτή την πτυχή της ταυτότητας του Μαν, εμβαθύνοντας στα συγκρουόμενα συναισθήματά του για την ομοφυλοφιλία του, την ενοχή του και τον συνεχή αγώνα του να ισορροπήσει τη δημόσια περσόνα του με τις ιδιωτικές του επιθυμίες.
Καθώς η αφήγηση προχωρά, ο Τομπίν τοποθετεί τη ζωή του Τόμας Μαν στο πλαίσιο των ευρύτερων πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων του 20ου αιώνα, ιδιαίτερα της ανόδου του Χίτλερ και του ναζιστικού καθεστώτος. Ο Μαν, αρχικά αμφίθυμος για την πολιτική, γίνεται όλο και πιο ενεργός ενάντια στον φασισμό ενώ τα χρόνια της εξορίας του από τη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι μια κομβική στιγμή στο μυθιστόρημα, που σηματοδοτεί μια περίοδο προσωπικής και πολιτικής αφύπνισης. Ο Μαν και η οικογένειά του αναγκάζονται να καταφύγουν στις ΗΠΑ, όπου καταγγέλλει δημόσια τον Χίτλερ και υπερασπίζεται τα δημοκρατικά ιδεώδη.
Ο Τομπίν δίνει φωνή στα έξι παιδιά του Τόμας Μαν, καθένα από τα οποία παλεύει με το βάρος της ζωής στη σκιά του διάσημου πατέρα του. Τα παιδιά του σκιαγραφούνται έντονα – ιδιαίτερα η κόρη του Έρικα και ο γιος του Κλάους – προσθέτοντας βάθος στο μυθιστόρημα και παρουσιάζοντας μια πολυδιάστατη άποψη ενός ανθρώπου που συχνά γίνεται αντιληπτός μόνο μέσα από το πρίσμα των λογοτεχνικών του επιτευγμάτων. Ο ίδιος ο Μαν σαν πατέρας παρουσιάζεται απόμακρος, ένας πατέρας που δεν ασχολείτο σχεδόν καθόλου με τα παιδιά του, με εξαίρεση την περίοδο που η σύζυγός του Κάτια νοσηλευόταν σε ένα σανατόριο.
Σημαντικός επίσης για το μυθιστόρημα είναι ο Χάινριχ Μαν, ο μεγαλύτερος αδελφός του Τόμας Μαν, ο οποίος υπήρξε επίσης επιτυχημένος συγγραφέας και δημόσιο πρόσωπο. Ο Τομπίν καταγράφει τις πολιτικές, φιλοσοφικές και κοινωνικές διαφορές των δύο αδελφών και την ανταγωνιστική τους σχέση. Ο Χάινριχ, πέθανε ξαφνικά από εγκεφαλική αιμορραγία, φτωχός και μόνος στο Λος Άντζελες, αφού απέτυχε να σώσει την πρώτη γυναίκα του και την κόρη τους από τους Ναζί και έχασε τη δεύτερη σύζυγό του λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του.
Αλλά και η ζωή του Τόμας Μαν υπήρξε γεμάτη από τραγικά γεγονότα που παρουσιάζονται με μεγάλη λεπτομέρεια στον Μάγο. Οι δύο αδελφές του αυτοκτόνησαν, ο γιος του Κλάους πέθανε κοντά στις Κάννες από υπερβολική δόση ναρκωτικών, η κόρη του Μόνικα σώθηκε την τελευταία στιγμή όταν οι Γερμανοί τορπίλισαν το πλοίο με το οποίο ταξίδευε ενώ ο σύζυγός της πνίγηκε μπροστά στα μάτια της.
Το μυθιστόρημα αποτυπώνει επίσης την πολιτιστική και πνευματική ζωή της εποχής με αναφορές στους καλλιτεχνικούς κύκλους στους οποίους κινήθηκε ο Μαν συμπεριλαμβανομένων των αλληλεπιδράσεών του με άλλους συγγραφείς και πολιτικές προσωπικότητες.
Ο Τομπίν ακολουθώντας στενά την καθημερινότητα της ζωής του Τόμας Μαν αποκαλύπτει έναν άνθρωπο σχολαστικό, πειθαρχημένο, ταγμένο στο έργο του αλλά αποστασιοποιημένο από το περιβάλλον του το οποίο παρατηρεί αντλώντας συχνά υλικό για το επόμενο βιβλίο του˙ έναν άνθρωπο που παλεύει συνεχώς με τις ανασφάλειές του, τις αμφιβολίες του, τις καλλιτεχνικές του φιλοδοξίες και τις ηθικές του πεποιθήσεις.
Η απεικόνιση του Τόμας Μαν από τον Τομπίν είναι συμπονετική, λεπτή και ουσιαστικά διορατική, καθιστώντας τον Μάγο αφενός ένα σαρωτικό ιστορικό έπος, που ρίχνει φως στη ζωή ενός ανθρώπου που διαμόρφωσε το λογοτεχνικό και πολιτιστικό τοπίο της εποχής του ενώ πάλευε με τους δικούς του εσωτερικούς δαίμονες και αφετέρου έναν βαθύ διαλογισμό για την πολυπλοκότητα της τέχνης, την ταυτότητα και τις ηθικές ευθύνες του καλλιτέχνη σε περιόδους κρίσης.
Το βιβλίο του Colm Toibin ‘Ο Μάγος’ συζητήθηκε στη Λέσχη Ανάγνωσης Passe Partout Reading και αρκετές από τις θέσεις του πιο πάνω κειμένου εκφράστηκαν από τα μέλη της Λέσχης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου