ΜΑΡΤΥΣ!
Ο Ιρανο-αμερικανός Κάβε Ακμπάρ (Kaveh Akbar, 1989 -) καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Άιοβα και δημιουργός δύο ποιητικών συλλογών, με έργα που έχουν δημοσιευθεί σε μεγάλα λογοτεχνικά έντυπα, στο πολυεπίπεδο και με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, μυθιστόρημά του ‘Μάρτυς!’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ σε υπέροχη μετάφραση της Μυρσίνης Γκανά, περνά εντυπωσιακά από τον ποιητικό στον πεζό λόγο.
Ο βασικός χαρακτήρας του βιβλίου ο Σάιρους Σαμς έχει βασιστεί εν πολλοίς στην εμπειρία της καταγωγής και του εθισμού του συγγραφέα. Όμως – όπως η περσική ιστορία με τους καθρέφτες που αναφέρεται στην αφήγηση – ο Ακμπάρ σπάει τη δική του ιστορία μόνο για να την αναδιατάξει στο αξέχαστο πορτρέτο του στοχαστικού, θλιμμένου ήρωά του.
Ο πρόσφατα απεξαρτημένος Σάιρους Σαμς γεννήθηκε στην Τεχεράνη και έχασε, όταν ήταν ακόμη μωρό, τη μητέρα του, Ρόγια, όταν το επιβατικό αεροπλάνο με το οποίο ταξίδευε για το Ντουμπάι καταρρίφθηκε από αμερικανικά πυρά το 1988. Η ιστορία της κατάρριψης του αεροπλάνου είναι πραγματική και ο Ακμπάρ σε συνεντεύξεις του έχει πει ότι το γεγονός αυτό χρησιμοποιήθηκε προπαγανδιστικά από το Ιράν ενώ υποτιμήθηκε από τις ΗΠΑ χωρίς κανείς να ενδιαφερθεί για κάθε έναν από τους 290 ανθρώπους που χάθηκαν, τις ιστορίες, τα όνειρα και τις ζωές τους.
Ο θάνατος της Ρόγια σκεπάζει σαν σκιά τη ζωή του γιού της που μεγαλώνει κοντά σ’ έναν θλιμμένο πατέρα που δεν μπορεί να του δώσει όλες τις απαντήσεις και την παρηγοριά που χρειάζεται. Σύντομα μετά τον θάνατο της συζύγου του, ο πατέρας του Σάιρους, ο Άλι, απομακρύνει τον γιό του από τη φτώχεια και την ανασφάλεια της Ιρανικής ζωής μεταναστεύοντας στις ΗΠΑ, στην Ιντιάνα. Η ζωή στη νέα πατρίδα δεν είναι εύκολη, με τον Άλι να δουλεύει σκληρά σε μια πτηνοτροφική μονάδα ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να προσαρμοστεί σε έναν νέο πολιτισμό και τον Σάιρους να βασανίζεται από νυκτερινούς τρόμους και αϋπνίες που προσπαθεί να αντιμετωπίσει κάνοντας παζάρια με το Θεό ή συνθέτοντας διαλόγους στο μυαλό του. Αλλά και τα σχολικά του χρόνια δεν ήταν πιο εύκολα αφού είχε να αντιμετωπίσει την εμπάθεια και τον φόβο για την καταγωγή του και η όποια αντίδρασή του φοβόταν ότι μπορεί να είχε σαν αποτέλεσμα την απέλασή του. ‘Στη συμβολή της ιρανικότητάς του και της μεσοδυτικότητάς του βρισκόταν μια παθολογική ευγένεια, μια αδρανοποιητική παρόρμηση να αποφύγει να προκαλέσει ταραχή σε οποιονδήποτε. […] Δάγκωνες τη γλώσσα σου, μετά τη δάγκωνες λίγο πιο δυνατά. Προσπαθούσες να διατηρήσεις το πρόσωπό σου αρκετά ανέκφραστο ώστε να πεις στον εαυτό σου πως δεν ήσουν συνένοχος, ότι τουλάχιστον δεν ενθάρρυνες αυτό που συνέβαινε γύρω σου. Σ’ εσένα.’
Λίγο καιρό αφότου ο Σάιρους ξεκίνησε σπουδές λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο Κίντι, ο Άλι πεθαίνει. Ήταν λες και είχε κάνει ό,τι μπορούσε για τον γιό του και τώρα ήταν ελεύθερος να φύγει. Αυτή η νέα απώλεια κάνει τον Σάιρους, που πάντα αισθανόταν μόνος, τώρα να αισθάνεται ότι η ζωή του δεν έχει κάποιο εγγενές νόημα αφού αυτό το νόημα μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο σε σχέση με άλλους ανθρώπους· κι αυτός δεν είχε κανέναν. Στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το πένθος του βυθίζεται στην άβυσσο του αλκοόλ και των ναρκωτικών. Ακόμη όμως και μετά την απεξάρτησή του η μελαγχολία, ο έντονος αγωνιώδης πόνος της αποξένωσης τον ακολουθεί. Επηρεασμένος από την ιστορία του αδελφού της μητέρας του, του Αράς, που κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, φορώντας έναν σκούρο μανδύα, και ένα φακό κοντά στο πρόσωπό του διέσχιζε τα πεδία των μαχών έφιππος, μια μορφή μαύρου αγγέλου, γύρω από τους τραυματισμένους στρατιώτες που αργοπέθαιναν για να τους βοηθήσει να αισθανθούν ότι πεθαίνουν δοξασμένοι, αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο, «το βιβλίο των Μαρτύρων», ένα βιβλίο για ‘τους κοσμικούς, ειρηνιστές μάρτυρες. Ανθρώπους που έδωσαν τη ζωή τους για κάτι μεγαλύτερο από τους ίδιους. Χωρίς σπαθιά στα χέρια τους’. Ψάχνοντας στοιχεία για το θέμα του ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη με τον φίλο και συγκάτοικό του Ζέε προκειμένου να μιλήσει με μια βαριά άρρωστη Ιρανή καλλιτέχνιδα που περνά τις τελευταίες μέρες της ζωής της στο μουσείο Μπρούκλιν μετουσιώνοντας τον θάνατό της σε έργο τέχνης. Η γνωριμία του Σάιρους με την εικαστικό, την Ορκιντέ, είναι μοιραία καθώς οι συζητήσεις μαζί της μέλει να του ανατρέψουν κάποιες από τις θεωρίες του αλλά και όσα γνώριζε για την ίδια του την οικογένεια.
Ο ‘Μάρτυς!’ είναι ένα σχολαστικά γραμμένο μυθιστόρημα που στις σελίδες του ο συγγραφέας έχει καταφέρει να χωρέσει ένα πλήθος συλλογισμών για τον εθισμό – για τον οποίο η γραφή του είναι άμεση, ξεκάθαρη και προέρχεται από μια θέση βιωμένης εμπειρίας και βαθιάς κατανόησης – για την αναζήτηση νοήματος, την οικογένεια, την ταυτότητα, τον θάνατο, την αγάπη, την τέχνη, την ιστορία, την ποίηση, το σεξ, τη φιλία, την πολιτική, τον ρατσισμό, τον Θεό. Πέρα από αυτά όμως ο Άκμπαρ προβληματίζεται και για τη δύναμη της γλώσσας, τα μηνύματά της, τα μυστικά νοήματα και το με ποιους τρόπους αυτά γίνονται αντιληπτά. Ήδη από το ερωτηματικό που ακολουθεί τη λέξη του τίτλου ‘Μάρτυς!’ στρέφει την προσοχή του αναγνώστη σ’ αυτά που δεν έχει αντιληφθεί.
Ο Ακμπάρ αφηγείται την ιστορία του Σάιρους με ένα κείμενο γεμάτο μεταβαλλόμενες οπτικές. Η μη γραμμική ιστορία φτάνει στον αναγνώστη μέσα από μια τριτοπρόσωπη ιστόρηση όταν αφορά στον Σάιρους, η οποία διακόπτεται από τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις της μητέρας του, του πατέρα του, του φίλου του Ζέε, του θείου του Αράς και πολλών άλλων καθώς και από αρκετά διασκεδαστικά σκηνικά από τους ονειρικούς διαλόγους του ήρωα. Σ’ αυτούς τους διαλόγους ο αναγνώστης συναντά μεταξύ άλλων τη νεκρή μητέρα του Σάιρους να μιλά με την Λίζα Σίμπσον και τον Πρόεδρο Προσβολή (βλ. Τραμπ) ή τον Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ να συζητά με τον αδελφό που ο Σάιρους είχε επινοήσει όταν ήταν μικρός. Ξεχωριστή είναι και η σχέση του Σάιρους με το Ισλάμ. Τα παζάρια του με τον Θεό και οι υποσχέσεις του για να του χαριστεί ο ύπνος είναι αξιομνημόνευτα.
Η δημιουργικότητα, και οι απεριόριστες δυνατότητες της τέχνης, είναι αυτό που τελικά διαμορφώνει τον Σάιρους, αυτό που τον οδηγεί και του επιτρέπει μέσω του νοήματός της να συνδεθεί και σε όλο το βιβλίο οι αναφορές στην ιστορία και την τέχνη είναι πολλές.
‘Γιατί δεν περνάς τις τελευταίες σου μέρες με την οικογένειά σου; Με τους ανθρώπους που σε αγαπάνε;’
«Είμαι καλλιτέχνης. Δίνω τη ζωή μου στην τέχνη. Αυτό είναι όλο. Οι άνθρωποι στη ζωή μου ήρθαν κι έφυγαν και ήρθαν κι έφυγαν. Κυρίως έφυγαν. Δίνω τη ζωή μου στην τέχνη γιατί αυτή μένει. Αυτό είμαι. Καλλιτέχνης. Δημιουργώ τέχνη. Είναι κάτι που ο χρόνος δεν μπορεί να καταστρέψει.’
Η ποίηση και οι μύθοι που ενσωματώνονται στο κείμενο δείχνουν το δέσιμο του Άκμπαρ με την κουλτούρα και την παράδοση του αρχαίου πολιτισμού από τον οποίο προέρχεται · έναν πολιτισμό για τον οποίο ενώ εξυμνεί την ομορφιά του δεν αποφεύγει την κριτική.
Το μυθιστόρημα ‘Ο Μάρτυς!’ είναι πνευματώδες, ευρηματικό, φιλοσοφικό, σύγχρονο. Ένα βιβλίο με προβληματισμούς που σε ακολουθούν κι έναν ήρωα που δύσκhttps://passepartoutreading.gr/ολα μπορεί κανείς να ξεχάσει.,,,,
https://passepartoutreading.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου