ΦΆΙΝΑΛ ΦΟΡ

 ΦΆΙΝΑΛ ΦΟΡ

από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"

O Παναθηναϊκός νίκησε χτες τη  Μακάμπι Τελ Αβίβ και προκρίθηκε, πρώτη  φορά ύστερα από το 2012, στο φάιναλ φορ της  Ευρωλίγκας, που θα γίνει στο Βερολίνο προς το τέλος του μήνα. Ο Ολυμπιακός παίζει απόψε στη Βαρκελώνη με τη Μπαρτσελόνα. Όποια ομάδα νικήσει, θα περάσει κι αυτή στο φάιναλ φορ και θα παίξει στον ημιτελικό με τη  Ρεάλ, ενώ ο Παναθηναϊκός θα παίξει με τη νικήτρια του αγώνα Φενέρμπαχτσε και Μονακό, που γίνεται επίσης απόψε.

Ο Παναθηναϊκός  έχει κατακτήσει  6 φορές την Ευρωλίγκα, γι’ αυτό τον  λένε και «εξάστερο» οι φίλοι του. Ο Ολυμπιακός έχει τρεις  πρωτιές, αλλά δεν τον λένε τριάστερο,  απ’ όσο ξέρω. Εξάστερη βέβαια είναι και η Μακάμπι, ενώ η Ρεάλ έχει 11 κατακτήσεις, όμως δεν ξέρω αν και πώς τις  λένε στα ισπανικά και στα εβραϊκά.

Μια και το άρθρο είναι σε ιστολόγιο, μένω στο όνομα Παναθηναϊκός αντί του επίσημου Παναθηναϊκός Aktor ή του Φενέρμπαχτσε Μπέκο, όπως είναι οι ονομασίες των χορηγών. Τουλάχιστον όταν μπαίνουν τα ονόματα των χορηγών ως δεύτερα, διατηρείται η ονομασία της ομάδας, δεν είναι σαν την  Ολίμπια του Μιλάνου που παλιότερα λεγότανε Αρμάνι Μιλάνο από τους χορηγούς της, ακόμα πιο παλιά Φίλιπς και πολύ πιο παλιά Τρέισερ, πάλι λόγω του χορηγού.

Τρέισερ λεγόταν η ομάδα του  Μιλάνου την περίοδο 1986-88, τον καιρό που ο Άρης Θεσσαλονίκης, με τον Γκάλη, τον  Γιαννάκη, τον  Φιλίππου και τ’ άλλα παιδιά, έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα που έφτασε σε φάιναλ φορ, που έγινε στη Γάνδη. Τότε κυριαρχούσαν στο μπάσκετ οι δυο ομάδες της Θεσσαλονίκης, και, για να πικάρουν τους Παοκτζήδες, οι Αρειανοί φίλαθλοι είχαν βγάλει το σύνθημα «Εμείς  στη Γάνδη κι εσείς στην Ταϊλάνδη».

Στην Ταϊλάνδη δεν έχω αξιωθεί να πάω, αλλά στη Γάνδη (που οι ιθαγενείς τη λένε Γκεντ) έχω πάει κάμποσες φορές και μάλιστα πήγα και στο συγκεκριμένο φάιναλ φορ, τον Απρίλιο του 1988.  Το οποίο,  για να ακριβολογώ, έγινε αρκετά έξω από τη Γάνδη, σε ένα εκθεσιακό κέντρο, με κάτι λυόμενες κερκίδες που πήγαιναν πέρα δώθε. Μόλις είχα έρθει στο Λουξεμβούργο, θυμάμαι και μόνος μου δεν θα το σκεφτόμουν ποτέ να πάω, αλλά τα κανόνισαν όλα κάτι παλιότεροι συνάδελφοι και πήγαμε με το αυτοκίνητο του Γιώργου του Μαθιουδάκη, πατητοί, φεύγοντας νωρίτερα από τη δουλειά και αργά τη νύχτα γυρίσαμε πίσω στο Λουξεμβούργο, δυο φορές αυτό.

Λίγα πράγματα θυμάμαι από το πρώτο ματς, που μας έκλεισε το σπίτι η Τρέισερ και προκρίθηκε για τον τελικό (όπου νίκησε τη Μακάμπι). Στον μικρό τελικό, παίζαμε με την  Παρτιζάν, που είχε νεανική ομάδα, αλλά με κάτι παιχταράδες που αργότερα θα γίνονταν πασίγνωστοι, Ντίβατς, Πάσπαλιε και δεν συμμαζεύεται. Είχαμε καθίσει πίσω από μια μεγάλη ομάδα δικούς μας φιλάθλους, που είχαν έρθει με πούλμαν από τη Θεσσαλονίκη, και οι οποίοι, όπως δεν πήγαινε καλά ούτε το δεύτερο ματς, συνεχώς έβριζαν τις άλλες ομάδες, κυρίως την Παρτιζάν  (κούρβα, κούρβα Παρτιζάν έλεγαν -βέβαια προφέρεται Παρτίζαν, αλλά τότε έτσι τη λέγανε όλοι- και δεν σας λέω τι σημαίνει κούρβα αφενός επειδή η λέξη υπάρχει και στα βορειοϊδιωματικά και αφετέρου επειδή μας διαβάζει η  μαμά μου). Πάντως, επειδή ήταν δίκαιοι, έβριζαν επίσης την Τρέισερ, τη Μακάμπι και βέβαια τον  ΠΑΟΚ, αν και πού να τους ακούσουν από την Ταϊλάνδη.

Η δική μας μικρή παρέα δεν βρίζαμε, μονο σχολιάζαμε. Κάποια στιγμή, μια κοπέλα γυρίζει και ρωτάει τον  Γιώργο τον Χανιωτάκη

— Συγγνώμη, εσείς γιατί δεν φωνάζετε;

— Η γυναίκα μου είναι Ιταλίδα, απάντησε ο Γιώργος.

— Κατάλαβα, είπε η  κοπέλα και κούνησε το κεφάλι σε ένδειξη συμπαράστασης.

Την είδα που έλεγε κάτι ψου-ψου με τους διπλανούς της και, σε δυο λεπτά που έγινε διακοπή για τάιμ άουτ ξαναγύρισε προς το μέρος μας και τον ρώτησε:

— Συγγνώμη, μήπως είστε Εβραίος;

Δεν ήταν, και απάντησε αρνητικά -δεν ξέρω όμως αν τον πίστεψαν. Πάντως για κάποιο διάστημα, όποτε έκανε κάτι κάπως ασυνήθιστο, του λέγαμε «Μήπως είστε Εβραίος;»

Αυτό ήταν και το τελευταίο φάιναλ φορ που αξιώθηκα να πάω να το δω από κοντά. Τα επόμενα ή δεν τα παρακολούθησα καθόλου ή τα είδα, τα λιγότερα, από την τηλεόραση.

Αλλά εμείς εδώ λεξιλογούμε, θα πείτε και θα διαμαρτυρηθείτε. Οπότε, θα κλείσω λεξιλογώντας.

Διότι εγώ γράφω στον τίτλο «Φάιναλ φορ». Πολλοί, που ξέρουν αγγλικά, το γράφουν με το λατινικό αλφάβητο Final Four, παρόλο που προφέρουν τις λέξεις ελληνοπρεπώς -οπότε γιατί το γράφουν αγγλοπρεπώς;

Το φάιναλ φορ είναι ασυμμόρφωτο δάνειο. Στο λεξικό Μπαμπινιώτη προτείνεται δειλά ο όρος «τελικός (γύρος) των τεσσάρων», αλλά βέβαια το λήμμα είναι «φάιναλ φορ». Πιο παλιά, το 1996, η ΕΛΕΤΟ είχε προτείνει «ο μεγάλος τελικός (των τεσσάρων)» -αλλά ο μεγάλος τελικός είναι τη δεύτερη μέρα, ο τελικός των δύο!- καθώς και «ο αγώνας των τεσσάρων  των τελικών». Δεν είναι από τις πιο πετυχημένες προτάσεις της, με όλο τον σεβασμό,  αλλά ούτε και του Μπαμπινιώτη η πρόταση έχει γνωρίσει κάποια αποδοχή.

Δεν είναι και εύκολο. Όποιος προσπαθεί να ονοματίσει ένα πράγμα που το έχουν εφεύρει και το έχουν ονοματίσει ήδη κάποιοι άλλοι σε άλλη γλώσσα, όποιος δηλαδή προσπαθεί να μεταφέρει έναν νεολογισμό στη  γλώσσα του, αισθάνεται συχνά αυτό που λέω «ορολογική ανασφάλεια», προσπαθεί να βρει μιαν ονομασία που να καλύπτει όλες  τις πτυχές του πράγματος -ενώ ο κατασκευαστής του όρου δεν έχει τέτοιο άγχος διότι ποτέ τα ονόματα δεν λένε όλη την ιστορία. Λέει final four, δηλώνοντας τα δυο βασικά χαρακτηριστικά του πράγματος, ότι είναι μια τελική φάση  στην οποία συμμετέχουν τέσσερις, και καθαρίζει.

Κι έπειτα, τα αγγλικά έχουν πιο σύντομες λέξεις, οπότε η φραστική οικονομία επιβάλλεται. Δεν λέω βέβαια ότι πρέπει πάση θυσία να βρίσκουμε για τα πάντα ελληνογενείς όρους, ιδίως για κάτι που έχει πια καθιερωθεί· καταντάει δονκιχωτισμός. (Πάντως, εμένα μου αρέσουν και τα συμμορφωμένα δάνεια, γι’ αυτό και λέω «δρόνος»).

Η φετινή διοργάνωση έχει χορηγό την Turkish Airlines και βλέπω στη Βικιπαίδεια ότι στα τουρκικά η διοργάνωση λέγεται Dörtlü Final, όπου η πρώτη λέξη είναι παράγωγο του αριθμού 4, που είναι dört στα τούρκικα, εξού και τα δικά μας τα ντόρτια. Άμα δεν ξέρεις πολλά αγγλικά, καταφέρνεις να μιλάς τη γλώσσα σου. 

από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"