Topographia Mystica (Τοπογραφία του Χώρου, του Χρόνου και της Ύπαρξης)

Topographia Mystica (Τοπογραφία του Χώρου, του Χρόνου και της Ύπαρξης)

Posted by Iordanis under Κείμενα δικά μου,

 Κείμενο μου από το περιοδικό 

ΑΒΑΤΟΝ 186, ΕΝ ΙΟΡΔΑΝΗ

Κατά τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης υπήρξε μια στιγμή όπου, όπως το περιγράφει ο Στήβεν Χόκινγκ, όλο το Σύμπαν ήταν συμπιεσμένο ως ένα καρυδότσουφλο. Η λέξη «στιγμή», που υποδηλώνει χρόνο εδώ, χρησιμοποιείται μόνο για να διευκολύνει την περιγραφή καθώς ο χώρος και ο χρόνος που μπορούμε να βιώσουμε με όλες τις πιθανές διαστάσεις τους δημιουργούνται αμέσως μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Όλες οι χωροχρονικές διαστάσεις που εξετάζει η επιστήμη (4, 5, 7, 11) ή όσες κάποτε ανακαλυφθούν, δημιουργήθηκαν εκείνη την μοναδικά εκρηκτική «στιγμή».

Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το Σύμπαν με τα όρια της αντίληψής μας και τις προϋποθέσεις του εγκεφάλου μας αναζητούμε κοσμικά γεγονότα για να τα τοποθετήσουμε σε μια «χρονική σειρά», αφού με τη μεζούρα της γραμμικής ιστορίας έχουμε μάθει –τουλάχιστον στον Δυτικό πολιτισμό– να καταγράφουμε και να κατανοούμε τον πολιτισμό μας. Όμως ο χρόνος, ειδικά όσο πλησιάζουμε προς το σημείο μηδέν, το κάθε δευτερόλεπτο του ισούται με το άπειρο, που σημαίνει ότι οποιαδήποτε μέτρηση, πέρα από την ανάγκη της επιστημονικής έρευνας, για εμάς τους καθημερινούς ανθρώπους είναι απλά αριθμοί χωρίς νόημα. Το ίδιο ισχύει για τις διαστάσεις και τα όρια του Σύμπαντος αφού συνεχώς ανακαλύπτουμε και άλλα.

Με απλά λόγια, τη στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης δημιουργήθηκαν όλες οι διαστάσεις χώρου και χρόνου στην πληρότητά τους και σε εμάς αποκαλύπτονται από το έργο της επιστήμης ή όταν με κάποιον τρόπο μπαίνουν στο πεδίο της εμπειρίας μας.

Και τι υπήρχε πριν το σημείο μηδέν; Όπως είχε πει σε μια διάλεξη ο Δημήτρης Νανόπουλος, «τίποτα» (το καμπαλιστικό «τίποτα/ayin», το Εν του Νεοπλατωνισμού όπως και η έννοια του κενού (sunyata) στον Ινδουισμό και τον Βουδισμό αναφέρονται στη διαδικασία προ της δημιουργίας).

Ο χώρος και ο χρόνος μέσα στον οποίο υπάρχει ο άνθρωπος, το βίωμα και η συνείδησή του αρχίζει μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Τότε δημιουργήθηκε όλος ο τόπος που μπορεί να γνωρίσει και ο απαραίτητος χρόνος για να βαδίσει. Το πριν από το σημείο μηδέν, όπως είχε πει ο Νανόπουλος, μπορεί να αφορά τις θρησκείες, τη μεταφυσική, αλλά δεν αφορά την επιστήμη.

ΣΥΜΠΑΝ – ΝΑΟΣ

Κατά έναν παράδοξο τρόπο τόσο ορισμένες θρησκείες όσο και εσωτερικές παραδόσεις περιγράφουν το ίδιο γεγονός. Επιλέγουν τη συμβολική αφήγηση, πράγμα καθόλου περίεργο, αφού πριν μερικές χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι δεν είχαν ούτε την επιστημονική γνώση ούτε και τις λέξεις για να περιγράψουν τέτοια γεγονότα. Η αλληγορία, η μεταφορά και η συμβολική περιγραφή ήταν ο πρόσφορος τρόπος για να κάνουν προσιτές δύσκολες έννοιες και παραμένει ακόμα. Για παράδειγμα, η σύγχρονη υποατομική φυσική πράττει ανάλογα, όταν μιλάει για το σωματίδιο του Θεού, μποζόνιο, ωραίο νετρόνιο/ηλεκτρόνιο, κλπ.

Στη βιβλική παράδοση, λοιπόν, περιγράφεται ένα πανομοιότυπο γεγονός, αλληγορικά.

Όταν δεν υπήρχε τίποτα, ο Θεός δημιούργησε ένα «πλάσμα» που οι διαστάσεις του ήταν ίδιες με του Σύμπαντος, με αυτό που θα γινόταν το εκδηλωμένο Σύμπαν. Από την Ανατολή ως τη Δύση, από τον Βορρά ως τον Νότο και από το Ζενίθ έως το Ναδίρ.

Ονομάστηκε Adam Kadmon (η ονομασία θυμίζει τον Κάδμο, που έσπειρε δόντια δράκου για να γεννηθούν οι πρόγονοι των Θηβαίων, παντρεύτηκε την Αρμονία και ήταν από τους λίγους θνητούς που μετά τον θάνατό τους έγιναν δεκτοί στα Ηλύσια Πεδία) ή Πρωταρχικός Αδάμ και δεν έχει σχέση με τον γνωστό βιβλικό Αδάμ. Επρόκειτο για τον Adam Ha-Rishon, τον Πρωταρχικό Αδάμ, ένα θείο φώς σε όλη του την πληρότητα που έλαμψε για μια μόνο στιγμή και μετά επακολούθησε αυτό που στην Καμπαλά ονομάζεται «η θραύση των αγγείων»: μια Μεγάλη Έκρηξη που είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση του Σύμπαντος Κόσμου.

Συμβολικά αυτό απεικονίστηκε με το γνωστό Δένδρο της Ζωής και τα δέκα Σεφιρώθ (sefirah λέξη που είναι παραφθορά του ελληνικού “σφαίρα”).

Σύμφωνα με την καμπαλιστική παράδοση, τα άπειρα κομμάτια που προήλθαν/ γεννήθηκαν από την πρώτη έκρηξη θα κάνουν την πορεία τους και κάποτε θα υπάρξει η Αποκατάσταση (Tikkun Olam) όταν όλα επιστρέψουν, συναντηθούν και αποκαταστήσουν την πρώτη πληρότητα.

Η δοξασία αυτή δεν απέχει πολύ από τη χριστιανική παράδοση όπου η Εκκλησία είναι το Σώμα Χριστού που αποτελείται από το σύνολο των πιστών. Η Εκκλησία αναφέρεται σαφώς ως Νύμφη και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη η πληρότητά της συμβολίζεται με την Ουράνια Ιερουσαλήμ που μαζί βαδίζουν για να ενωθούν με τον Ιησού (Αποκ. 22.17 «καὶ τὸ Πνεῦμα καὶ ἡ νύμφη λέγουσιν· ἔρχου»).

Μια ιδέα που έχει σαφώς σχέση με τη θέση που ανέπτυξε την Αλεξανδρινή Περίοδο ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς, υποστηρίζοντας ότι ο Θεός διαθέτει «σώμα». Ο «Λόγος» είναι η κεφαλή όλων των πραγμάτων, κάτω από τον οποίο, σα να ήταν μέλη του, τοποθετείται όλος ο κόσμος.

Ο Φίλων δεν είχε επηρεαστεί μόνο από τους Πυθαγορείους, τους Στωικούς και τον Πλάτωνα. Μυημένος ο ίδιος στα μυστήρια της εποχής του είχε βιώσει τον θρησκευτικό συγκρητισμό της πολυπολιτισμικής Αλεξάνδρειας, όπου όλες οι θρησκευτικές και ιερές παραδόσεις των λαών της αυτοκρατορίες ήταν σεβαστές και παρούσες.

Η Αλεξανδρινή Περίοδος δεν ανανέωσε μόνο τη φιλοσοφία προσφέροντας πνευματικό υπόβαθρο τόσο στη χριστιανική Δύση όσο και στην μουσουλμανική Ανατολή. Έδωσε μια νέα αίγλη στα αρχαία μυστήρια, ενώνοντας Αίγυπτο και Ελλάδα σε δημόσιες τελετουργίες –ας μην ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα τα μυστήρια ήταν πάντα απόρρητα– με τέτοια λάμψη ώστε στη συνέχεια και μέχρι σήμερα απετέλεσαν την κύρια βάση αυτού που ονομάζουμε Δυτική Εσωτερική Παράδοση.

Στα μυστήρια της αρχαιότητας το κορυφαίο γεγονός της διάσπασης της πρώτης Αρχής αλληγορούσε ο διασπαραγμός του Θεού μυητικού ήρωα. Τα γνωστότερα, για να μην επεκταθούμε, είναι το κομμάτιασμα του Όσιρη και ο διασπαραγμός του Ζαγρέα Διόνυσου.

Και τα δυο παραδείγματα υπονοούν πράξεις κοσμικής δημιουργίας. Οι Τιτάνες θα φάνε τις σάρκες του μικρού Ζαγρέα Διονύσου και ο Δίας θα παρέμβει και θα τους κάψει. Από τη λάσπη που θα προκύψει, χθόνια και θεία ταυτόχρονα αφού έχει τη σάρκα και το αίμα τόσο των Τιτάνων όσο και του μικρού Θεού, ο Προμηθέας θα πλάσει τον άνθρωπο. Η διονυσιακή ενέργεια δεν υπάρχει μόνο μέσα στους ανθρώπους αλλά και σε κάθε ελάχιστο σημείο της φύσης που αενάως τη συντηρεί και την αναγεννά.

ΝΑΟΣ – ΣΩΜΑ

Ο Ναός από την αρχαιότητα αποτελεί απεικόνιση του Σύμπαντος Κόσμου. Μέσα στον Ναό, ο βωμός, το θυσιαστήριο, είναι το σημείο που διέρχεται ο άξονας του Κόσμου (axis mundi), ενώνοντας τα διαφορετικά του επίπεδα, χθόνια, γήινα και ουράνια.

Το σημείο απ’ όπου διέρχεται ο άξονας του κόσμου είναι το κέντρο του Σύμπαντος, ο χώρος που αναπτύσσεται το Δένδρο της Ζωής και γύρω του ο σύμπας κόσμος, ο παράδεισος. Ο τόπος της ιδανικής επικράτειας, η περιφέρεια του κύκλου, ο χώρος στον οποίο μπορεί να επιτευχθεί η απόλυτη ισορροπία.

Οι αρχιτέκτονες των μεσαιωνικών συντεχνιών συνεχίζοντας την προαιώνια παράδοση θεώρησαν ότι εντός του περιγράμματος του Ναού, περικλείεται εγγεγραμμένη η μορφή ενός ανθρώπου. Το ονόμασαν Αδάμ, Νώε, και στις περισσότερες περιπτώσεις τον αλληγόρησαν με τον Ιησού.

Έτσι διαιωνίστηκε ο αρχαίος συμβολισμός, η απεικόνιση του Σύμπαντος Κόσμου, του Ναού, που αποκαλύπτει τη μορφή η οποία το διέπει και το συντηρεί.

Η μελέτη του σχήματος και των χαρακτηριστικών σε όλη τους τη λεπτομέρεια είναι το έργο μιας Μυστικής Τοπογραφίας, μια Τοπογραφία Σύμπαντος που γίνεται κατ’ αναλογία σωματογραφία και ανατομική μελέτη.

Στην Ιουδαϊκή μυστική παράδοση και την Καμπαλά το τρίτο μεγάλο Μυστήριο μετά αυτό της Γενέσεως (Ma’aseh Bereshit) και της Θεώρησης [ή Αφήγησης ή Έργου] του Θρόνου (Ma’aseh Merkavah), είναι το μυστικό της μέτρησης του σώματος (Shiur Qomah) και της μεγαλειώδους εικόνας του Θεού καθώς και των ονομάτων που αφορούν σε κάθε μέλος του. Η ρίζα αυτών των παραδόσεων μπορεί να βρεθεί στη γραμματεία των Ανακτόρων (Hekhalot) [τα κείμενα της γραμματείας των Ανακτόρων φτάνουν στον α΄ και β΄ αιώνα μ.Χ. –κατά πολλούς ίσως πολύ ενωρίτερα– και σε εκείνη του δεύτερου ναού (515 π.Χ. – 70 μ.Χ.). Βλ. Κωνσταντίνος Ζάρρας,Ύμνοι των ανακτόρων του Θεού. Μυστικο-μαγικός Ιουδαϊσμός της Ύστερης Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, Έννοια] όπου παρουσιάζετε ένα είδος «εσωτερικής γνώσης», διά της οποίας ο μυστικός μπορούσε –όπως πιστευόταν– να εισέλθει στο ουράνιο ιερό, να δει και να διδαχθεί τα «μυστικά» που αποκάλυψε ο μεταμορφωμένος στον άγγελο Metatron Ενώχ, ο άγγελος που ονόμασαν και «Πρίγκιπα της Όψης».

Είναι η μέτρηση των διαστάσεων του σώματος του Αδάμ-Κάδμου, η μέτρηση του σώματος του Θεού, η μέτρηση του Σύμπαντος Κόσμου και τελικά, η μέτρηση του ίδιου του αποκαλυμμένου εαυτού.

Ο ΜΥΣΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

Έχει ενδιαφέρον ότι το θέμα αυτό υπάρχει ήδη από τη μακρινή αρχαιότητα. Ο Κωνσταντίνος Ζάρρας, στο βιβλίο του Η Αρχαία Ιουδαϊκή Μυστική Παράδοση του Θρόνου, έχει μια ενδιαφέρουσα σημείωση: «Σε Ορφικό ύμνο που παρατίθεται στον πάπυρο ‘’Δερβένι’’ του 4ου αι. λέγεται ότι ο ‘’Ζευς είναι η κεφαλή, Ζευς το μέσο, Ζευς το τέλος κάθε πράγματος’’, ιδέα που προϋποθέτει την άποψη πως ο ‘’Κοσμικός Θεός του Παντός’’, ως Μακρόκοσμος, είναι ένας Μακράνθρωπος, ανδρόγυνος, progenitor genetrixque deum, deus unus et omnes. Εδώ μπορούν με ασφάλεια να ανιχνευθούν οι απαρχές του μυστικού ρεύματος και γραμματείας Shi’ur Qomah».

Η συσχέτισή τους με τα μυστήρια μπορεί να αναχθεί στην εποχή των Διονυσιακών Τεχνουργών της αρχαίας συντεχνίας και μυητικής αδελφότητας του Διονύσου, που μια από τις κύριες έδρες της ήταν στη Βύβλο της Φοινίκης, που την ονόμαζαν και Γκεμπέλ.

Εκεί κοντά, στην αρχή της πρώτης προ Χριστού χιλιετίας, όπως διασώζει τόσο η Βίβλος όσο και ο Εβραίος ιστορικός Φλάβιος Ιωσήφ ή Ιώσηπος και ο Λιβάνιος, από αυτούς ζήτησαν οι Ισραηλίτες βοήθεια για την οικοδόμηση του περίφημου Ναού του Σολομώντα. Του Ναού που απετέλεσε το πρότυπο για τον Δυτικό κόσμο και όλες τις Αβρααμικές θρησκείες.

Μέσω της μυστικής παράδοσης και των μυητικών συντεχνιών αυτή η μεταφορά πέρασε αναμφίβολα και στο έργο των οικοδομικών συντεχνιών του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Τη βρίσκουμε μάλιστα και σε έναν χαρακτηριστικό πίνακα του 17ου αιώνα του Ιταλού Guercino (1591-1666), με τον περίεργο τίτλο Εγείροντας τον Διδάσκαλο. Όλη η σκηνή θυμίζει τον τεκτονικό μύθο του Αρχιτέκτονα Χιράμ, απεικονίζονται ακόμα και τα ιδιαίτερα σύμβολα, όμως ο συγκεκριμένος πίνακας έχει φτιαχτεί σχεδόν έναν αιώνα προ της επίσημης εμφάνισης του σύγχρονου Τεκτονισμού.

Προφανώς υπάρχει μια αρχαία παράδοση και ο Guercino τη γνώριζε, μια μυστική παράδοση, που όπως στην περίπτωση του Αδάμ-Κάδμου ή του Ζαγρέα-Διονύσου ή του Όσιρη και κάθε μυητικού ήρωα, ταυτίζει τον μύστη με τις διαστάσεις του Σύμπαντος Κόσμου. Ανατολή μέχρι Δύση, Βοράς μέχρι τον Νότο και από το Ζενίθ μέχρι το Ναδίρ.

Η μέτρηση είναι αναπόφευκτο μέρος της εξερεύνησης αυτού, της κατανόησης και τελικά της αυτογνωσίας.

Και όλη αυτή η διαδικασία θέτει τον άνθρωπο στη θέση του Παρατηρητή. Από αυτήν τη θέση τα επαναλαμβανόμενα παρόμοια συμβολικά μοτίβα, τα θραύσματα των αγγείων, τα κομμάτια του Όσιρη, το σύνολο των πιστών που θα αποτελέσουν την Εκκλησία, τη Νύμφη ή την Ουράνια Ιερουσαλήμ, ο διασπαραγμός του Ζαγρέα που οδηγεί στο πρότυπο της θιασικής μετάληψης, όλα αυτά μοιάζει τελικά να οδηγούν τον Παρατηρητή στη διερώτηση για τη Συνείδηση, διερώτηση που είναι αναπόφευκτη στην πορεία προς μια unio mystica. Θέμα που δεν μπορεί βέβαια να αναπτυχθεί στις λίγες γραμμές του παρόντος κειμένου.

Unio Mystica by Johfra Bosschart

Υ.Γ. Για το κείμενο αυτό χρησιμοποιήθηκαν σημειώσεις από το υπό έκδοση δοκίμιό μου με τον ίδιο τίτλο, Topographia Mystica.

WhoisWho

Ο Ιορδάνης Πουλκούρας είναι συγγραφέας και σύμβουλος έκδοσης του ΑΒΑΤΟΝ. Από τις εκδόσεις Αρχέτυπο κυκλοφορούν τα βιβλία του, BleedingAngels-Η Απόκρυφη Παράδοση της Ευρώπης https://archetypo.com.gr/product/h-apokrufh-paradosh-ths-eurwphs/, ΙΕΡΟΔΟΜ – Από τον Μεσαιωνικό Τεκτονικό Μύθο στον Αρχαίο και Αποδεδεγμένο Σκωτικό Τύπο https://archetypo.com.gr/product/ierodom/ και Ένα Μπλουζ για τη Φώτιση https://archetypo.com.gr/product/ena-mplouz-gia-ti-fotish/

https://iordanisp.wordpress.com/