ΛΕΞΕΙΣ ΙΝΔΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

 

ΛΕΞΕΙΣ ΙΝΔΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"

Την περασμένη  εβδομάδα, που είχαμε το άρθρο για την ενδεχόμενη μετονομασία της Ινδίας σε Μπαράτ, έγινε λόγος φυσικά γενικότερα για την  Ινδία και για τις ινδικές λέξεις, οπότε το σημερινό  άρθρο έρχεται σαν  λογική συνέχεια.

Σε κάποιο σχόλιο του άρθρου εκείνου, αναφέρθηκε ότι, επειδή και στην Ινδία υπάρχουν Αδώνηδες και Πορτοκάλοι, κάποιος Ινδός αξιωματούχος είχε παλιότερα ετυμολογήσει την αγγλική λέξη industry από την Ινδία!

Και ενώ η  λέξη industry είναι λατινικής ετυμολογίας, στα αγγλικά υπάρχουν  πολλές λέξεις ινδικής ετυμολογίας,  κάτι που είναι λογικό λόγω της αποικιοκρατίας -μάλιστα, υπάρχουν λέξεις ινδικής προέλευσης που δεν  αφορούν μόνο αντικείμενα και έννοιες της Ινδίας (όπως guru) αλλά και άλλες, όπως tank.

Οι ελληνικές λέξεις με απώτερη ινδική προέλευση είναι κάμποσες -κάποιες είναι διεθνείς λέξεις και τις έχουμε πάρει από τα αγγλικά, άλλες όμως μας ήρθαν από τον ανατολικό δρόμο, μέσω περσικών και ενδεχομένως διαδόθηκαν μέσω ελληνικών σε δυτικότερες γλώσσες.

Και βέβαια αυτό καθαυτό το όνομα «Ινδία» μας έχει δώσει στα ελληνικά τα ινδικά χοιρίδια, την  ινδική καρύδα ή ινδοκάρυδο,  και βεβαίως τις Δυτικές Ινδίες,  από την  παρεξήγηση του Κολόμβου, και φυσικά τους  Ινδιάνους, τους ιθαγενείς της Αμερικής.

Μην ξεχνάμε ότι στα αγγλικά ο όρος Indian μπορεί  να αναφέρεται αδιάφορα σε Ινδούς και Ινδιάνους, ενώ στα κυπριακά Ινδιάνος είναι ο Ινδός, όχι ο Ερυθρόδερμος.

Ειδικά στη γλωσσολογία, έχουμε τον κεφαλαιώδη όρο «ινδοευρωπαϊκός» για την ομογλωσσία στην οποία ανήκει και η  ελληνική γλώσσα -κάποιοι παλιότεροι λόγιοι έλεγαν «ινδογερμανοί» αλλά αυτό δεν επικράτησε.

Για να  βρω τις λέξεις (είπαμε, απώτερης) ινδικής προέλευσης, έκανα αναζήτηση στο ετυμολογικό λεξικό του Μπαμπινιώτη για τους όρους «ινδικ» και «χίντι», αλλά όχι για «σανσκρ» διότι αυτή δίνει  πολλά άσχετα αποτελέσματα όπου απλώς παρατίθενται ομόρριζοι όροι από ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να  μου ξέφυγαν όροι, ή να μην τους έχει το λεξικό (π.χ. τον όρο «τσάτνεϊ» που πρόσθεσα), οπότε κάθε συμπλήρωση καλοδεχούμενη!

Ελληνικές λέξεις με απώτερη ινδική προέλευση

1. βεγγαλικό. Προέλευση  από τη  Βεγγάλη, 
2. βεράντα. Από τα αγγλικά < χίντι varanda, για την  προέλευση του οποίου υπάρχουν διάφορες θεωρίες.
3. βηρύλλιο, βήρυλλος. Από πρακριτικό veruliya που ίσως ανάγεται στο όνομα της πόλης  Velur, σήμερα Belur.
4. βραχμάνος. Aπό σανσκριτικό brahmana < brahman «υπέρτατη ιερή δύναμη, προσευχή»
5. γίββωνας. Από αγγλ. gibbon,  από γαλλ. gibbon και αυτό από ινδική διάλεκτο.
6. γιόγκα < αγγλ. yoga < σανσκρ. yoga «ζεύξη, ένωση» -από την ίδια ΙΕ ρίζα ο ζυγός.
7. γκουρού < γαλλ. guru < χίντι guru «δάσκαλος του ινδουισμού» < σανσκρ. guru «βαρύς, σεβάσμιος.
8. διάνος < ινδιάνος, από την Ινδία. Πρβλ. ινδόρνις, μεταφρ. δάνειο του γαλλ. dinde < poule d’Inde.
9. ζατρίκιο < περσ. satranj < σανσκρ. chaturanga  «στράτευμα» και ονομασία παιχνιδιού.
10. ζούγκλα < γαλλ. jungle < αγγλ. jungle < χίντι jangal «ακατοίκητη περιοχή, έρημος» < σανσκρ. jangala
11. Ινδιάνος κτλ Ινδικά χοιρίδια, ινδική καρύδα
12. ίντιγκο. Από αγγλ. indigo, που ανάγεται στο λατ. indicum και στο ελλ. ινδικόν (γαλάζια βαφή από την  Ινδία), άρα αντιδάνειο.
13. καλααζάρ < αγγλ. kala-azar < χίντι kala-azar «μαύρη νόσος»
14. κάρι < αγγλ. curry το οποίο ανάγεται μέσω πορτογαλικών σε ινδικές λέξεις (kari = μαύρος,  καμένος στα μαλαγιαλάμ).
15. κασμίρι  < αγγλ. cashmere < τοπων. Kashmir < σανσκρ.  Kashypamara
16. λαχούρι  <  τουρκ. lahuri < τοπων. Lahore, Λαχόρη.
17. μαχαραγιάς < γαλλ. maharajah < χίντι maharajah «μεγάλος βασιλιάς» (< maha – μεγάλος, raja – βασιλιάς)
18. μπάνγκαλόου < αγγλ. bungalow < χίντι bangla, έχουμε άρθρο 
19. μπαντάνα < αγγλ. bandanna ενδεχ. μέσω πορτογαλικών από χίντι bandhnu «τρόπος βαφής»
20. νιρβάνα < αγγλ. nirvana < σανσκρ. nirvana «εξάλειψη, σβήσιμο»
21. παγόδα < ιταλ. pagoda που τελικά μάλλον ανάγεται στο σανσκρ. bhagavati «θεά»
22. παρίας < αγγλ. pariah που τελικά ανάγεται στο paraiyar = τυμπανιστής επειδή  τα μέλη αυτής της κάστας είχαν ρόλο τυμπανιστή στις γιορτές.
23. πατσουλί < γαλλ. < αγγλ.  patch-leaf < ταμίλ pach-ilai «πράσινο φύλλο»
24. πιτζάμα < αγγλ. pajama < χίντι pajama, το οποίο είναι περσικής μάλλον αρχής  και κατά λέξη σημαίνει «ρούχο για το πόδι» (pae-jama)
25. ποντς < αγγλ. punch το οποίο θεωρείται πως προέρχεται από χίντι panch  = πέντε, επειδή αρχικά γινόταν  από 5 συστατικά. Όμως υπάρχουν δυσκολίες επειδή η αγγλική λέξη εμφανίστηκε πριν από την  ανάμιξη των  Άγγλων στην Ινδία.
26. Ρομ, Ρομά από τα τσιγγάνικα με πιθανή προέλευση από σανσκριτικά.
27. ρουπία < αγγλ. rupee < χίντι rupya «ασημένιο νόμισμα»
28. σάκχαρο ελληνιστικό ανατολικό δάνειο που ανάγεται στο σανσκρ. sarkara. Μέσω ελληνικών στα αραβικά και στις ευρωπαϊκές γλώσσες.
29. σαμπουάν < γαλλ. shampooing < αγγλ. shampoo, ινδικής  προέλευσης ( έχουμε άρθρο  )
30. σάνταλο < αραβ. sandal < σανσκρ. sandana
31. σάρι, γυναικείο φόρεμα Ινδίας < αγγλ. sari, saree < χίντι sari
32. σβάστικα < γερμ. Swastika < σανσκρ. svastika «ευοίωνος, καλότυχος». Κάποιοι πορτοκαλιστές θεωρούν ότι η γερμανική λέξη ανάγεται στο ελλ. «σώστικα»!!
33. σιτάρ < γαλλ. sitar < ουρντου sitar.
34. σιχ < αγγλ. sikh < παντζάμπι sikh «ακόλουθος, οπαδός, μαθητής» < σανσκρ
35. ταμ-ταμ < γαλλ. tam-tam, από κρεολική γλώσσα της Ινδίας,  πρβλ. χίντι tamtam «μεταλλικό τύμπανο, γκογκ».
36. τανκς < αγγλ. tank,  ινδικής προέλευσης  έχουμε άρθρο ()
37. τσάτνεϊ < αγγλ. chutney μάλλον από χίντι chatni.
38. τσιτάχ < αγγλ. cheetah  < χίντι cita «είδος πάνθηρα».

Δεν μπόρεσα να τις φτάσω σαράντα, αλλά δεν θέλησα να αντλήσω πολλά από τους καταλόγους των  ινδικών εστιατορίων (ταντούτι, τίκα μάσαλα και δεν συμμαζεύεται). Όμως περιμένω και τα δικά σας σχόλια!

Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"