ΘΕΡΜΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΟΥΤΡΑ (ΔΙΗΓΗΜΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ)

 Θερμά θαλάσσια λουτρά (διήγημα του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου)

Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"

Ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος γεννήθηκε το 1930 στον Πύργο της Ηλείας. Σπούδασε στρατιωτικός γιατρός. Στα γράμματα εμφανίστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Πέρυσι, επανεκδόθηκαν από τις εκδόσεις Κίχλη δύο παλιότερες συλλογές διηγημάτων του, και μάλλον υπάρχει σχέδιο να επανεκδοθούν σταδιακά και άλλα έργα του.

Από τη συλλογή «Θερμά θαλάσσια λουτρά», ένα κομψό τομίδιο με ωραία σχέδια της Εύης Τσακνιά, διάλεξα να παρουσιάσω σήμερα το ομότιτλο διήγημα, με τη νοσταλγία για την παιδική ηλικία.

Μονοτονίζω, αλλά κατά τα άλλα διατηρώ την ορθογραφία του πρωτοτύπου -μόνο που σε δυο σημεία το χέρι μου διόρθωσε το κτήριο και το κυττάζω.

ΘΕΡΜΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΟΥΤΡΑ

Στο χτήμα μας, όταν οι ζέστες έπιαναν για τα καλά, άρχιζαν οι προετοιμασίες για τη θάλασσα. Πρώτη η θεια μου που, αφ’ οτου χήρεψε, υπέφερε ολόκληρο τον χειμώνα από ρευματισμούς, κατέβαζε από την αποθήκη ένα μεγάλο στρογγυλό κουτί, από όπου έβγαζε το μαύρο καλοκαιρινό της καπέλο, αγορασμένο πριν χρόνια και χρόνια από τον μακαρί­τη, σε ένα του ταξίδι αστραπή στην Τεργέ­στη. Το ταξίδι εκείνο, που αναφερόταν σπά­νια, πάντοτε δε με κάποιο δέος, φαίνεται ότι πραγματοποιήθηκε υπό συνθήκες που χαρα­κτηρίστηκαν ως έκτακτες, αν μη και μυστη­ριώδεις. Η θεια μου βούρτσιζε προσεχτικά το καπέλο και ύστερα το καθάριζε με ένα εκχύλισμα φύλλων κισσού. Με το ίδιο υγρό, βρα­σμένο ελαφρά, σχεδόν αφέψημα, καθάριζε και τη μαύρη της μαντήλα, την εσάρπα της, κα­θώς και ένα ψάθινο καλαθάκι με καπάκι, που προοριζόταν για τα τρόφιμα του ταξιδιού. Η πιο μεγάλη φασαρία ήταν ώσπου να συμφω­νήσει με τον έναν από τους δυο ταξιτζήδες της πόλης (τους σωφέρ, καθώς τους έλεγαν) τις μέ­ρες και τις ώρες που θα μας παραλάμβανε με το φορτάκι του από τον σταθμό. Το τραίνο αναχωρούσε κάθε πρωί στις δέκα και δέκα.

Ο σταθμός βρισκόταν στην άλλη άκρη της πόλης, σε ένα πέτρινο διώροφο σπίτι, με ωραία μπαλκόνια, πολλές πόρτες, γκισέδες και κιγκλι­δώματα. Διέθετε τρεις αίθουσες αναμονής, ανάλογες με τη θέση που ταξίδευε ο κάθε επιβάτης.

Η θεια μου έβγαζε ένα εισιτήριο διαρκείας, πρώτης θέσεως, με την πρόσθετη ένδειξη «θερ­μά θαλάσσια λουτρά», γραμμένη με καφέ λο­ξά γράμματα. Ένα ειδικό βαγόνι, με την ίδια ένδειξη στους υαλοπίνακες, εξυπηρετούσε αποκλειστικά αυτή την κατηγορία των λουομένων. Ήταν ένα αληθινό άδυτο, όπου κανείς τρίτος δεν διενοείτο ούτε να διέλθει καν, όχι να καθί­σει, ή να τολμήσει να ανοίξει το παράθυρο.

Δεν μπορώ να φαντασθώ πιο τρυφερή αναχώρηση τραίνου. Στις δέκα παρά τέταρτο χτυ­πούσε το πρώτο καμπανάκι, του σταθμού, με έναν γλυκύ, μαλακό, άλλα και αρκετά ισχυρό ήχο. Οι πιο ηλικιωμένοι έσπευδαν ήδη στο βα­γόνι τους. Στις δέκα παρά πέντε χτυπούσε το δεύτερο, οπότε η κίνηση, τα τρεχάματα και ο αναβρασμός επιτείνονταν, και στις δέκα και δέκα ακριβώς χτυπούσε το τρίτο καμπανάκι, με το οποίο ολοι πιά καταλάμβαναν, μέσα σε μια πραγματική αναταραχή, τις θέσεις τους. Τότε εμφανιζόταν ο Θύμιος. Φορούσε μια πο­λύ σκούρα μπλε στολή και πηλήκιο με πολλά χρυσά σειρήτια, ενώ από τον αριστερό του ώμο κρεμόταν μια καφέ δερμάτινη τσάντα, με τα εισιτήρια και όλα τα απαραίτητα όργανα του ελέγχου. Από τη ζώνη του πανταλονιού του, με μια χοντρή αλυσίδα, είχε αναρτήσει μια μικρή σάλπιγγα, άψογα γυαλισμένη και ιδιαίτερα κυρτή, σαν κέρας. Ο Θύμιος έριχνε μια βλοσυρή ματιά κατά μήκος του συρμού, και επέπληττε όσους κωλυσιεργούσαν να ανέβουν. Στυλωμένος περί το μέσον του τραίνου, ανέκραζε στεντορεία τη φωνή: Ες, κύριοι! Κανείς δεν έμαθε ποτέ το ακριβές νόημα της

φράσης, αλλά αμέσως, πατείς με πατώ σε οι βραδυπορούντες, σκαρφάλωναν στα βαγόνια. Οι επιβάτες της πρώτης θέσεως, καθισμένοι σε περίτεχνα καθίσματα από ψάθα προελεύσεως εξωτερικού, δυσφορούσαν. Όλα την τε­λευταία στιγμή, έλεγαν.

Ό Θύμιος στρεφόταν ακολούθως στον μη­χανοδηγό. Εκείνος τον προσέβλεπε πειθήνια στα μάτια, ενώ με το δεξί του χέρι έψαυε τη σειρήνα του τραίνου. Έτοιμος; του φώναζε. Ο μηχανοδηγός έγνεφε καταφατικά, χωρίς να αποσύρει το παράπαν το βλέμμα του. Τότε ο Θύμιος ανασπούσε τη σάλπιγγα και σάλπιζε έναν οξύ, μακρότατον και, μπορώ να πω, μουσικόν ήχο, που έσβηνε σιγά σιγά, σαν σιωπη­τήριο. Ένα ευχάριστο ρίγος διέτρεχε τούς επιβάτες. Όλα έτοιμα πλέον, προς αναχώρησιν. Το τραίνο σφύριζε και ξεκινούσε αργά αργά, μέσα σε θορύβους και γδούπους. Ο Θύμιος πλησίαζε και αυτός και σαλτάριζε στο τελευ­ταίο βαγόνι. Το ταξίδι άρχιζε.

Η θάλασσα απείχε περί τα δεκατρία χιλιό­μετρα και μέχρι την Αλκυώνα, οπού κατέβαιναν οι κανονικοί λουόμενοι, μεσολαβούσαν τρεις σταθμοί και μια προαιρετική στάση. Σε κάθε αναχώρηση από τους ενδιάμεσους σταθμούς, η διαδικασία με τον Θύμιο επαναλαμβανόταν με την ίδια ακρίβεια – μόνο στην προαιρετική στά­ση παρέλειπε τις εκφωνήσεις. Το τραίνο περνού­σε μέσα από σταφιδαμπέλους, αγρεπαύλεις, μετόχια μοναστηριών και αμμόλοφους. Στους σταθμούς οι νέοι κατέβαιναν και άρπαζαν από τα παρακείμενα κλήματα τσαμπιά μαύρης στα­φίδας, ή και χούφτες ολόκληρες από τα αλώνια, οπού άπλωναν τον καρπό για να ξεραθεί.

Ο μεγάλος όμως σαματάς γινόταν στην Αλκυώνα. Πριν ακόμη σταματήσει το τραίνο, πη­δούσαν αρκετοί από τα βαγόνια και άρχιζαν να τρέχουν δαιμονιωδώς προς τη θάλασσα. Εί­χαν να διανύσουν περίπου δύο χιλιόμετρα, ώσπου να φθάσουν στην αμμουδιά με τις μπα­νιέρες. Πολλοί προτιμούσαν να κατέβουν στην επόμενη στάση, μπροστά στα θερμά λουτρά, από οπού η απόσταση ως τις μπανιέρες ήταν πολύ μικρότερη, σχεδόν μηδαμινή. Τις έβρι­σκαν όμως κατειλημμένες από τούς πρώτους, που είχαν σαλτάρει από το τραίνο και διατρέξει τη διαδρομή με τα πόδια.

Το κτίριο των θερμών λουτρών, βαμμένο κίτρινο, περιβαλλόταν από ένα άλσος με ευκάλυπτους. Η θεια μου δεν με άφηνε να μπω μέ­σα στους λουτήρες. Άνοιγε το καλαθάκι, μου έδινε ψωμί, τυρί, ένα αυγό βραστό και σταφύ­λια, και με παρότρυνε να περπατήσω στην αμμουδιά, αφού φορούσα προηγουμένως μια κα­τάλληλη κάσκα για τον ήλιο.

Πήγαινα στην αμμουδιά και χάζευα. Μά­ζευα κοχύλια, αστερίες, ζωντανές άσπρες αχηβάδες. Ανέβαινα ύστερα στις μπανιέρες. Ήταν ξύλινες, κατασκευασμένες από χοντρούς σιδε­ρένιους πασσάλους, που τους είχαν μπήξει μέ­σα στη θάλασσα, χωριστά μια σειρά μπανιέ­ρες για τους άντρες, χωριστά για τις γυναίκες. Μια γέφυρα, επίσης ξύλινη, ένωνε το κάθε συγ­κρότημα με την ξηρά.

Οι καμπίνες ήταν στενές, υγρές και μύρι­ζαν μούχλα και κάτουρο. Ηη εταιρεία του τραί­νου τις είχε χτίσει πριν χρόνια, αλλά σιγά σι­γά τις εγκατέλειψε και ρήμαζαν. Έλειπαν αρκετά σανίδια και έτσι φαινόταν ο αμμουδερός πυθμένας της θάλασσας, καθώς και οι σπα­σμένοι πάσσαλοι, γεμάτοι φύκια και όστρακα. Μια σκαλίτσα από το άλλο μέρος της κά­θε καμπίνας κατέβαζε στα βαθιά, όπου το βά­θος του νερού ξεπερνούσε το μέτρο. Παιδιά δεν άφηναν να κολυμπήσουν εκεί. Οι άντρες φορούσαν μακριά μπανιερά, αν και μερικοί νοικοκυραίοι κατέβαιναν τη σκαλίτσα τελείως γυμνοί. Με πολλή σοβαρότητα τοποθετούσαν το αριστερό τους χέρι ανοιχτό, μπροστά από τα απόκρυφα μέλη τους, ενώ με το δεξί, μόλις το πόδι τους άγγιζε το νερό, έκαναν αργά αρ­γά τον σταυρό τους. Κατόπιν βουτούσαν.

Λίγο πριν από τον πόλεμο, οι μπανιέρες εί­χαν αρχίσει να ξεχαρβαλώνονται τελείως. Τό­τε ήταν που έφθασαν στον τόπο μας μερικοί πρόσφυγες από την Ρωσία, δικοί μας, ή και Λευκορώσοι. Θυμάμαι ένα ξανθό παλληκαράκι ψηλό, με γαλανά μάτια. Κολυμπούσε περί­φημα. Έφερνε γύρα όλη την ακτή. Με ωραίες απλωτές πήγαινε στα βαθιά, παρέκαμπτε το ειδικό σύρμα που χώριζε τα χωρικά ύδατα των γυναικών και κολυμπούσε στα νερά τους. Τσιρίδες και φωνές, εκείνες. Οι δικοί μας τον κοίταζαν ζηλόφθονα, διαμαρτύρονταν, αλλά πού να τολμήσουν να τον ακολουθήσουν, σε κείνες τις ακτές με τα ρηχά νερά, κανείς δεν κατάφερνε να μάθει κολύμπι της προκοπής.

Μια Κυριακή ο νεαρός Ρώσος, αφού έκανε κάμποσους γύρους, επέστρεψε κολυμπώντας προς τις ανδρικές μπανιέρες. Ανέβηκε τη σκα­λίτσα και σκαρφάλωσε επάνω στη στέγη, από όπου μπορούσε να γίνει ορατός από την πλευ­ρά των γυναικών. Ο καιρός είχε λίγο ψυχρά­νει, η θάλασσα ήταν αρκετά φουρτουνιασμένη και είχε αρχίσει να ερημώνει κάπως. Πάνω στη στέγη ο Ρώσος έμεινε αρκετή ώρα, κοιτάζοντας πότε δεξιά και πότε αριστερά του. Ύστερα ζυγίστηκε αργά, άνοιξε τα χέρια και, πηδώντας με φόρα στη θάλασσα, έκανε μια θεαματική βουτιά. Έμεινε εκεί, καρφωμένος σε κάποιον σπασμένο πάσσαλο. Έτρεξε κό­σμος και κοσμάκης, αλαλάζοντας. Τελικά ήρ­θαν δυο ψαράδες και τον τράβηξαν.

Πέθανε μόλις τον ακούμπησαν στην αμμουδιά. Θυμάμαι ακόμη το πρόσωπό του, κα­θώς και τα γαλανά του μάτια, που μας κοίταζαν ορθάνοιχτα. Έμοιαζε να μην καταλαβαίνει τίποτα απολύτως.

Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"