ΚΟΡΙΟΣ ΕΝΤΟΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ
Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"
Το σκάνδαλο για τις παρακολουθήσεις έφερε ξανά στην επικαιρότητα και τη λέξη «κοριός». Μάλιστα, στην προχτεσινή συζήτηση σε επίπεδο αρχηγών, ο Αλέξης Τσίπρας ανέφερε ότι ο πρωθυπουργός «πιάστηκε με τον κοριό στ’ αυτί», που βέβαια παραφράζει τη γνωστή (και πολύ της μόδας τα τελευταία χρόνια) έκφραση «πιάστηκε με τη γίδα στην πλάτη» που τη λέμε όταν κάποιος πιάνεται επ’ αυτοφώρω να κάνει κάτι αξιοκατάκριτο.
Αλλού πάλι είδα να χαρακτηρίζεται ο πρωθυπουργός «Άρχοντας των κοριών», παράφραση του αριστουργήματος «Ο άρχοντας των μυγών» του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ.
Για το σκάνδαλο των («νόμιμων») παρακολουθήσεων της ΕΥΠ, που μας έκανε ευρύτερα γνωστό και τον όρο «επισύνδεση» έχουμε ήδη συζητήσει, και δεν αποκλείεται να συζητήσουμε ξανά. Σήμερα όμως θα λεξιλογησουμε για τον κοριό, το έντομο της επικαιρότητας.
Κατά τον μάλλον φλύαρο ορισμό του Λεξικού Μπαμπινιώτη, ο κοριός είναι νυκτοβιο έντομο, που ζει στις κατοικίες και παρασιτεί στον άνθρωπο και σε μερικά θηλαστικά και πουλιά, έχει πλατύ σώμα χωρίς φτερά, μήκος περίπου πέντε χιλιοστων, καφέ χρώμα και τρέφεται με το αίμα των θυμάτων του τσιμπώντας τα ενώ κοιμούνται.
Πιο συνοπτικός ο ορισμός στο ΛΚΝ: μικρό παρασιτικό έντομο με πεπλατυσμένο σώ μα, το οποίο αναδίδει εξαιρετικά δυσάρεστη οσμή
Κι επειδή μια φωτογραφία αξίζει όσο χίλιες λέξεις, στη φωτογραφία πιο πάνω βλέπουμε κοριό έτοιμον να τσιμπήσει το μπράτσο ενός εθελοντή, που προσφέρθηκε να δώσει το αίμα του (λίγες σταγόνες, έστω) για τη φωτογράφιση. Να σημειωθεί πως τα τσιμπήματα του κοριού, εκτός από τον πόνο που προκαλούν, δεν είναι επικίνδυνα για μολύνσεις ή μετάδοση ασθενειών.
Ο κοριός, ως λέξη, προέρχεται από το αρχαίο «κόρις», μέσω του μεσαιωνικού τύπου «κορεός», που έγινε κοριός γι’ αποφυγή της χασμωδίας, ενώ υπάρχει και ο λαϊκός τύπος «κορέος, οι κορέοι». Στις Νεφέλες του Αριστοφάνη, ο Σωκράτης διατάζει τον Στρεψιάδη να πάρει το ανάκλιντρο (τον ασκάντη) και να βγει έξω, και εκείνος απαντάει: ἀλλ᾽ οὐκ ἐῶσί μ᾽ ἐξενεγκεῖν οἱ κόρεις, δεν μ’ αφηνουν οι κορέοι να τον βγάλω έξω.
Αλλά λίγο πιο μετά, ο Στρεψιάδης πάλι βγάζει μια κραυγή κι όταν τον ρωτάνε γιατί, απαντάει: ἀπόλλυμαι δείλαιος· ἐκ τοῦ σκίμποδος δάκνουσί μ᾽ ἐξέρποντες οἱ Κορ—ίνθιοι, δηλ. «χάθηκα ο δόλιος, βγαίνουν από το στρώμα και με δαγκώνουν οι κοριοί-Κορίνθιοι», λογοπαίγνιο με τους εχθρούς της πόλης.
Στα νέα ελληνικά βρίσκουμε στον Σαχλήκη: οι ψείρες της της φυλακής ωσάν κορεοί δακάνουν, και αργότερα στον Φορτουνάτο: Τς ώρες μετρώ και δε θωρώ πότες να ξημερώσει / Χιλιάδες ψύλλοι και κοριοί οληνυχτίς με τρώσι.
Στη φρασεολογία μας ο κοριός έχει βρει τη θέση του κυρίως από την έκφραση «κάνει τον ψόφιο κοριό», δηλαδή: παριστάνει τον ανίδεο, τον αμέτοχο, τον κουτό. Η έκφραση βγήκε από το ότι ο κοριός συχνά μένε ακίνητος επί πάρα πολλή ώρα, έτσι που κάποιος που τον βλέπει νομίζει πως είναι ψόφιος.
Υπάρχει ακόμα η έκφραση «θα πιάσουμε κοριούς», σαν έκφραση δυσφορίας για συνωστισμό σε μικρό χώρο -και συχνά σαν αγενής τρόπος να πούμε στον άλλο να πάει πιο πέρα -σε κάποια ταινία του παλιού κινηματογράφου πρέπει να υπάρχει το «κάνε πιο κει, θα πιάσουμε κορέους».
Σε μια άλλη ταινία, στο Κλοτσοσκούφι, ο Αλεξανδράκης ρωτάει τη Βουγιουκλάκη αν της αρέσει το ουίσκι, κι εκείνη, που δεν έχει δοκιμάσει, απαντάει ότι «μου έχουν πει ότι μυρίζει κορέους.» Πράγματι, ο κοριός μυρίζει πολύ έντονα, και τη φράση ότι το ουίσκι μυρίζει σαν κορέους τη θυμάμαι να τη λένε όταν ήμουν νέος. Αν δεν με απατά μάλιστα η μνήμη μου, την είχε γράψει κάποτε και η Αυριανή, απορώντας γιατί πολύς κόσμος (και ο Αντρέας) πίνει ουίσκι. Πάντως, και στην αμερικάνικη σλανγκ το ουίσκι κακής ποιότητας λέγεται bug-juice.
Καθώς φτάσαμε στις τέχνες, να αναφέρουμε και τον Κοριό, το θεατρικό έργο του Μαγιακόφσκι -στα ρωσικά είναι Κλοπ.
Βέβαια, κοριός είναι ή μάλλον ήταν ο μικροσκοπικός πομπός που χρησιμοποιόταν παλιότερα για τις τηλεφωνικές υποκλοπές. Γιατί είπαμε «κοριό» αυτό το εργαλείο; Είναι δάνειο από τα αμερικάνικα, όπου η λέξη bug με τη σημασία «κρυμμένο μικρόφωνο» καταγράφεται από το 1949, αν και υπάρχει από το 1919 το ρήμα to bug = εξοπλίζω με σύστημα συναγερμού. Η σημασία bug = ελάττωμα σε μηχάνημα, που τόση έκταση έχει πάρει τις μέρες της πληροφορικής, είναι του 19ου αιώνα, αλλά να προσέξουμε εδώ ότι το αγγλ. bug δεν δηλώνει ειδικά τον κοριό, είναι όρος πολύ ευρύτερος για μια σειρά έντομα -ο κοριός είναι bed-bug, αν και πολλές αναφορές σε bugs είναι αναφορές σε κοριούς.
Κι έτσι έπιασε στα ελληνικά, από τη μεταπολίτευση και μετά, εικάζω, ο κοριός με τη σημασία της συσκευής παρακολούθησης, που τώρα πλέον, αν δεν κάνω λάθος, δεν είναι στοιχείο του υλικού αλλά του λογισμικού. Σημειώνω πάντως πως, όταν περί το 2010 είχαμε το σκάνδαλο με τα στημένα παιχνίδια, που είχε έρθει στο φως μέσα από την παρακολούθηση, είχε ακουστεί και ο όρος «υπερκοριός» (που βρισκόταν μέσα σε ένα βαλιτσάκι). Το σχετικό σκάνδαλο το είχαν βαφτίσει οι δημοσιογράφοι Koriopolis, έτσι με λατινικά. Είχα τότε σχολιάσει (εδώ, στο ιστολόγιο) πως δεν το έβρισκα πολύ πετυχημένο σχηματισμό, διότι «ο κοριός δεν ήταν συστατικό στοιχείο του σκανδάλου, αλλά του ξεσκεπάσματός του· ίσως όμως είμαι ψείρας».
Πιο πριν, είχαμε ακούσει για τους κοριούς του Φάνη Τόμπρα επί ΠΑΣΟΚ και μετά για τους κοριούς του Μητσοτάκη πατρός, ο οποίος είχε στήσει ολόκληρη κύκλωμα με τους Μαυρίκη και Γρυλλάκη και παρακολουθούσε όχι μόνο τον Ανδρέα Παπανδρέου και άλλα στελέχη του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς, αλλά και στελέχη της δικής του παράταξης -ακόμα και τον Μιλτιάδη Έβερτ, υπουργό τότε! (Θυμάμαι τότε που είχε μαθευτεί το σκάνδαλο, μια γελοιογραφία ίσως του Πετρουλάκη. Ο Έβερτ στο κρεβάτι με τη σύζυγο, εντοπίζει κυπατζή στη ντουλάπα. — Για ποιον εθνικό λόγο με παρακολουθείτε, κύριε; — Για το δημογραφικό. Βλέπω ότι εδώ και τρεις μέρες δεν σας έχει απασχολήσει καθόλου.) Τελικά ο Μητσοτάκης πατήρ παραπέμφθηκε στο Ειδικό Δικαστήριο αλλά η υπόθεση δεν εκδικάστηκε ποτέ αφού η πλειοψηφία του ΠΑΣΟΚ αποφάσισε να μη δώσει συνέχεια (στερώντας έτσι και από τον Κων. Μητσοτάκη την ευκαιρία να καθαρίσει το όνομά του).
Όταν ήμουν φαντάρος, θυμάμαι ότι πετρελαιώναμε τον μεταλλικό σκελετό των κρεβατιών για να διώχνουμε τους κοριούς. Μακάρι να ήταν τόσο εύκολο να απαλλαγούμε και από τους κοριούς των μυστικών υπηρεσιών…
Από το ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου "Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"
