Αυτοδιοικητικές Εκλογές - Ιστορίες Δημάρχων: Ποιοι μπήκαν φυλακή, ποιος πέθανε την ώρα της ορκωμοσίας, τα ξεραμένα πλατάνια και η ασφυκτική αδιαφορία
copyright Eurokinissi
Αυτοδιοικητικές Εκλογές αύριο και αξίζει να θυμηθούμε ιστορίες δημάρχωνκαι εκλογικών αναμετρήσεων. Ποιοι μπήκαν φυλακή, ποιος πέθανε την ώρα της ορκωμοσίας, πώς σεργιανίζουμε πλάι σε ξεραμένα πλατάνια με έναν περίπατο στην υποκρισία υπό ασφυκτική αδιαφορία…
Τέσσερα χρόνια μετά την γέννηση του νέου Ελληνικού Κράτους, αποφασίστηκαν οι δημοτικές εκλογές, όμως ο Νόμος περί Δήμων – Ελλάδα είμαστε – καθυστέρησε να ψηφιστεί και εκλογές για την ανάδειξη δημάρχου διενεργήθηκαν μόνο στην Αργολίδα-Κορινθία (Αργολιδοκορινθία) που αποτελούσαν τότε κοινό νομό. Στο Ναύπλιο, αναδείχτηκε δήμαρχος ο Σπυρίδων Παπαλεξόπουλος, γερουσιαστής από το 1828, που λίγα χρόνια αργότερα, η σύζυγός του Καλλιόπη θα είναι από τις πρωταγωνίστριες στην έξωση του Όθωνα!
Κι έτσι εκλογές για την ανάδειξη δημοτικών αρχόντων, ουσιαστικά, διενεργήθηκαν την αμέσως επόμενη χρονιά, το 1835 δηλαδή, σε ολόκληρη την τότε ελληνική επικράτεια. Στην Αθήνα, που στο μεταξύ είχε οριστεί ως η πρωτεύουσα της Ελλάδας, εξελέγη δήμαρχος ο Ανάργυρος Πετράκης και πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ο Ιωάννης Μακρυγιάννης.
O Δημήτριος Καλλιφρονάς μετά το δημαρχείο επισκέφτηκε και τη φυλακή. Ο πρώτος δήμαρχος Αθηναίων που φυλακίστηκε· δεν θα ήταν ο τελευταίος...Βρισκόμαστε στου Όθωνα τα χρόνια και οι Βαυαροί λυμαίνονται τον ήδη λιμασμένο τόπο. Πού να στεριώσει δήμαρχος; Στην Αθήνα ο Ανάργυρος Πετράκης παύτηκε πριν συμπληρώσει τρία χρόνια στον δημαρχιακό θώκο και ο επόμενος δήμαρχος της πρωτεύουσας, ο Δημήτριος Καλλιφρονάς, ο θρυλικός αγωνιστής του ’21 ο αποκαλούμενος Φουστανελοφόρος, φυλακίστηκε με την κατηγορία του συνωμότη κατά του Βασιλέα, εξορίστηκε στην Κύθνο και στη Μύκονο (σήμερα έπρεπε να ισχύει η ποινή…) κι όταν γύρισε «έριξε» τον Όθωνα! Και συνεχίζουμε... Το 1899, στο απόδειπνο του 19ου αιώνα, υπό σοβαρών επεισοδίων δήμαρχος Αθηναίων αναδέιχτηκε δια σφαιριδίων ο Σπύρος Μερκούρης, παππούς της Μελίνας, που θα... νοικιάσει το δημαρχχιακό μέγαρο για τα επόμενα 15 χρόνια! Τον Μερκούρη διαδέχτηκε ο Εμμανουήλ Μπενάκης.
Το 1925 πρώτες δημοτικές εκλογές και στη Θεσσαλονίκη, όπου εξελέγη ο 37χρονος δικηγόρος από την Ανατολική Θράκη Μηνάς Πατρίκιος, συνεπικουρούμενος από το ΚΚΕ και τους πρόσφυγες και που κυνηγήθηκε απηνώς από τους δικτάτορες Πάγκαλο και Κονδύλη. Ο Πάγκαλος ακύρωσε τις εκλογές, προκήρυξε νέες, αλλά και πάλι πρώτευσε ο Πατρίκιος. Ο Πάγκαλος συνέχισε να διώκει τον Πατρίκιο σαν Ιαβέρης... Τι πέτυχε; Στη Θεσσαλονίκη, η μεγάλη πλατεία στην περιοχή «25ης Μαρτίου» ονομάζεται προς τιμήν του Πλατεία Μηνά Πατρικίου. Για τον Πάγκαλο, ούτε σοκάκι..
Στην Αθήνα δήμαρχος εξελέγη ο Σπύρος Πάτσης, που παρέδωσε στις επόμενες εκλογές, το 1929 στον συνονόματό του και γνώστη της θέσης, Σπύρο Μερκούρη.
Οι Κόκκινοι... ανάβουν φωτιές
Και φθάνουμε στο 1934. Τότε ήταν η χρονιά των «κόκκινων δημάρχων». Στις εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου εκλέχτηκε δήμαρχος Καβάλας ο 29χρονος καπνεργάτης Μήτσος Παρτσαλίδης, υποστηριζόμενος από το ΚΚΕ. Στις επαναληπτικές εκλογές της 12ης Μαρτίου εκλέχτηκε και στις Σέρρες δήμαρχος του Μετώπου ο Διονύσης Μενύχτας. Τα «κόκκινα ψηφοδέλτια» επικράτησαν σε Καισαριανή, Ποντοκώμη, Χωριστή, Γιανετζίκ, Τσαρίτσανη, Γιαννούλη, Τσερέπλιανη, Αγίτσα, Δεμερή, Δόγανη, Ρετσάνη, Καρίτσα, Ιμέρμπεη. Στην Αθήνα υποψήφιος υποστηριζόμενος από το ΚΚΕ ήταν ο Βασίλης Νεφελούδης, αλλά δεν εξελέγη. Το εκλογικό κέντρο του Νεφελούδη στην πρωτεύουσα έγινε στόχος επιδρομής και για την ανακατάληψή του έγιναν μάχες σώμα με σώμα!
Τον Απρίλιο, δύο μόλις μήνες από την εκλογή του, ο Μήτσος Παρτσαλίδης μαζί με τους δημοτικούς συμβούλους του οδηγήθηκε σε δίκη. Το δικαστήριο της Καβάλας καταδίκασε τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου, τον Δημοσθένη Μακέδο και άλλους τέσσερις δημοτικούς συμβούλους σε δύο χρόνια φυλακή και έναν χρόνο εξορία. Η δημοτική πλειοψηφία μετατράπηκε σε μειοψηφία. Οι δημοτικοί σύμβουλοι που καταδικάστηκαν σε φυλάκιση έμειναν τελικά κρατούμενοι επί 10 ολόκληρα χρόνια. Το 1942 οι Αρχές του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου τους παρέδωσαν μαζί με τους άλλους πολιτικούς κρατούμενους στις δυνάμεις κατοχής. Ετσι, οι Δημοσθένης Μακέδος, Γιάννης Ευθυμιάδης, Νικόλας Νεγρεπόντης, και Μπαρμπαλέξης βρέθηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 ανάμεσα στους 200 κομμουνιστές που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου του 1934, αλλά σε περιορισμένη κλίμακα, αφού το εκλογικό δικαίωμα δόθηκε μόνο σε όσες είχαν συμπληρώσει τα 30 χρόνια και γνώριζαν ανάγνωση και γραφή.
Στις κάλπες μετά 10 έτη!
Και προσπερνάμε την περίοδο μέχρι την δικτατορία των Απριλιανών και προσγειωνόμαστε στην Αθήνα του 1975, Κωνσταντίνος Καραμανλής πανίσχυρος, Κωνσταντίνος Βασιλιάς στα παραμύθια πιά και η Ελλάδα καλείται να εκλέξει τους τοπικούς της άρχοντες. Να επικεντρωθούμε στην Αθήνα και στους μεγάλους δήμους; Αν και Ελλάδα δεν είναι μόνο η πρωτεύουσα - έτσι λένε - ας σταθούμε στο Κλεινόν Άστυ, στο Μεγάλο Λιμάνι και στη Νύμφη του Θερμαϊκού.
Το 1975 εφαρμόστηκε το εκλογικό σύστημα με βάση το οποίο ο υποψήφιος (δήμαρχος ή κοινοτάρχης) έπρεπε να συγκεντρώσει ποσοστό 50+1% των ψήφων (αυτό ίσχυε μέχρι τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις) ώστε να εκλεγεί· σε αντίθετη περίπτωση, διεξαγόταν επαναληπτική εκλογή την επόμενη Κυριακή.
Στις αυριανές εκλογές, επιτυχών θεωρείται ο συνδυασμός που θα πλειοψηφήσει με ποσοστό μεγαλύτερο του 43% του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το ποσοστό αυτό στον α’ γύρο, διενεργείται επαναληπτική ψηφοφορία, μεταξύ των υποψήφιων δημάρχων των δύο συνδυασμών που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Στις πρώτες μεταπολιτευτικές δημοτικές εκλογές (10 χρόνια μετά τις προηγούμενες!), στην Αθήνα εξελέγη ( και μάλιστα από την πρώτη Κυριακή) ο υποστηριζόμενος από το Κέντρο και την Αριστερά Ιωάννης Παπαθεοδώρου. Στη Θεσσαλονίκη εξελέγη ο Μιχάλης Παπαδόπουλος.
Μπέης και Αβραμόπουλος. /copyright EurokinissiΤο 1978 μόνο η Θεσσαλονίκη εξέλεξε δήμαρχο από την Α' Κυριακή, τον Μιχ. Παπαδόπουλο που είχε υποστηριχτεί από όλα τα κόμματα της Αντιπολίτευσης: ΠΑ.ΣΟ.Κ., Κ.Κ.Ε., Ε.ΔΗ.Κ., Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού και Ε.Δ.Α.. Στην Αθήνα ο υποστηριζόμενος από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Δημήτρης Μπέης (ήδη επιτυχημένος δήμαρχος Ζωγράφου ) άφησε 2ο τον κυβερνητικό Γεώργιο Πλυτά στον β’ γύρο. Τρίτη θέση στον δήμο Αθηναίων; Ο συνδυασμός του Μίκη Θεοδωράκη που είχε την υποστήριξη του ΚΚΕ.
Με τον συνδυασμό του Πλυτά είχαν εκλεγεί τότε οι: Γιάννης Γκιωνάκης, Λουκάς Μπάρλος (πρόεδρος της ΑΕΚ), Παύλος Γιαννακόπουλος (μετέπειτα πρόεδρος ΚΑΕ ΠΑΟ), Γιώργος Σιδέρης και Κώστας Λινοξυλάκης. Η εποχή των διασήμων ανατέλλει… Στις εκλογές του ’78 κυρίαρχος ήταν η αποχή, που άγγιξε το 40% σε πολλές περιοχές, αλλά και το ΚΚΕ, που εξέλεξε δημάρχους σε δήμους όπως στον Ταύρο, την Ελευσίνα, την Καισαριανή, την Πετρούπολη. Η Νέα Δημοκρατία κατέγραψε πτώση και η Αντιπολίτευση πανηγύρισε.
Και πάμε στο 1982: ΠΑ.ΣΟ.Κ. – λαός στην εξουσία και γιατί όχι και στους δήμους; Μπέης ξανά στην Αθήνα, που νίκησε τον Τζανή Τζαννετάκη (μετέπειτα πρωθυπουργό) και Θεοχάρης Μαναβής στη Θεσσαλονίκη που άφησε δεύτερο τον Σωτήρη Κούβελα, θυμάστε, εκείνον που θεωρούσε τους ποιητές «λαπάδες».
Μιλτιάδης Έβερτ και Ντόρα Μπακογιάννη. Και οι δυο πέρασαν από τη θέση του δημάρχου Αθηναίων. /copyright EurokinissiΑπό τον Μπουλντόζα στον Κύριο Τίποτα
1986: Μαζί θα προχωρήσουμε, με τον Αντρέα, αλλά δεν μας είχε πού θα πάμε· γκρίνια στην Κυβέρνηση, Καραμανλής (ένας ήταν ο Καραμανλής) σε προσωρινή σύνταξη και ο Σημίτηςράβει καινούργια κοστούμια στον λαό… Το ΠΑ.ΣΟ.Κ «πήρε» 143 δήμους και η Νέα Δημοκρατία 87 δήμους, όμως, για πρώτη φορά μετά το 1981 ο πυρσός της Ν.Δ αχνοφέγγει και πάλι αφού το κόμμα της Δεξιάς μπήκε στους τρεις μεγαλύτερους δήμους της Ελλάδας: Αθηναίων, Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Ο Μπουλντόζας Μιλτιάδης Έβερτ ισοπέδωσε τον Δημήτρη Μπέη, ο Σωτήρης Κούβελας βύθισε στον Θερμαϊκό τον Θεοχάρη Μαναβή και ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος έκανε τη Χρυσή Πεντάδα του Ολυμπιακού 6άδα… σαν τ’ αυγά.
Και ο πάντα εμβληματικός Αντρέας, μετά την ήττα στους μεγάλους δήμους, είχε πει - με ή δίχως νόημα καμιά σημασία δεν είχε - τότε: «Αυτές οι εκλογές έστειλαν σημαντικά μηνύματα του λαού προς την κυβέρνηση, αλλά όχι μόνο προς την κυβέρνηση...» .
1990: Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν είναι πια εδώ, ούτε ενωμένο, ούτε δυνατό… Οικουμενική Κυβέρνηση υπό Ξενοφώντα Ζολώτα και πολιτική αστάθεια με άρωμα εμφυλίου. Ο Αντώνης Τρίτσης, πρώην υπουργός του ΠΑ.ΣΟ.Κ, υποστηριζόμενος από τη Δεξιά στην Αθήνα, στενοχώρησε τη Μελίνα, ο Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος λύγισε τον Δημήτρη Φατούρο στη Θεσσαλονίκη και μόνο ο Στέλιος Λογοθέτης στον Πειραιά κράτησε τον Ήλιο του ΠΑΣΟΚ μεσούρανα.
1994: όχι μόνο Δήμαρχους, αλλά και Νομάρχες. Οι περισσότερες νομαρχίες της χώρας βάφτηκαν «πράσινες» και η ΝΔ συνέχισε την κατηφόρα μετά τις στις βουλευτικές εκλογές του '93 και τις ευρωεκλογές του '94. Στην Αθήνα, ο πομπώδης Θεόδωρος Πάγκαλος ηττήθηκε από τον «κύριο τίποτα» Δημήτρη Αβραμόπουλο, ο Ντίνος Κοσμόπουλος κράτησε την καρέκλα του στο δημαρχιακό μέγαρο και ο Στέλιος Λογοθέτης επίσης συνέχισε τις βουτιές στα θολά νερά του Λιμανιού.
Σαν βγω απ αυτή τη φυλακή... Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, κι όπως έλεγαν οι Αρχαίοι: Μηδένα προ του τέλους μακάριζε. /copyright Eurokinissi1998: Τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές του 20ου αιώνα και οι της ΝΔ υποψήφιοι επικράτησαν «βραχεία κεφαλή» εκείνων του ΠΑΣΟΚ· ήταν οι πρώτες εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης μετά την εφαρμογή του Σχεδίου Καποδίστριας, σύμφωνα με το οποίο οι μικρότεροι δήμοι και κοινότητες όλης της επικράτειας συγχωνεύθηκαν δημιουργώντας 1.033 μεγαλύτερους δήμους. Ο Αβραμόπουλος, αφού γέμισε την Αθήνα με αγάλματα και μαρμάρινες επιγραφές με το όνομά του, νίκησε και τη Μαρία Δαμανάκη. Ο Φτερωτός Γιατρός Βασίλης Παπαγεωργόπουλος άνοιξε την πόρτα του Δημαρχείου της Θεσσαλονίκης, που ήταν γι’ αυτόν ο προθάλαμος για τις φυλακές και ο Χρήστος Αγραπίδης στον Πειραιά νίκησε τον αντίπαλό του, του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Ο Στέλιος Λογοθέτης είχε περάσει ήδη από το κελί της φυλακής με κατηγορίες για «υπεξαίρεση χρημάτων κατ' εξακολούθηση», και η Δικαιοσύνη τον… καταδίωκε και τα θολά νερά του Λιμανιού επιζητούσαν βιολογικό καθαρισμό λυμάτων…
2002: Και ξημερώνει 21ος αιώνας και να η Ντόρα Μπακογιάννη στον δήμο της Αθήνας και να κι ο Φτερωτός Γιατρός να συνεχίζει να ίπταται πάνω από τον Λευκό Πύργο.
2006: Νικήτας Κακλαμάνης δήμαρχος στην Αθήνα με «γαλάζιο κοστούμι» αφήνοντας τον Κώστα Σκανδαλίδη να διερωτάται «πώς;» και κάποιος νεαρός με το ονοματεπώνυμο Αλέξης Τσίπρας εκλέγεται υπό τη σημαία του Συνασπισμού και κάποιοι επενδύουν σ’ αυτόν την αισιοδοξία τους για το μέλλον… Στη Θεσσαλονίκη ο Ζορό Παναγιώτης Ψωμιάδης προσπέρασε το εμπόδιο της Χρυσής Ούμπιονίκου Βούλα Πατουλίδου στη Νομαρχία και ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος συνέχισε το έργο του στον δήμο μέχρι που οδηγήθηκε στη φυλακή καθώς καταδικάστηκε για έλλειμμα στα ταμεία του δήμου Θεσσαλονίκης και για υπεξαίρεση 17,9 εκατ. ευρώ από τα δημοτικά ταμεία.
Πολύ πριν από τις καταιγίδες... /copyright EurokinissiΤο φαινόμενο Μπέου
Μια και ο λόγος για δημάρχους που πέρασαν το κατώφλι της φυλακής, να επισημάνουμε πως και ο δήμαρχος Βόλου Αχιλλέας Μπέος συνελήφθη με την κατηγορία της «σύστασης εγκληματικής οργάνωσης που έστηνε αγώνες», κατηγορία για την οποία προφυλακίστηκε στο σωφρονιστικό κατάστημα Ναυπλίου στις 28 Ιουνίου 2011· το 2015 παραπέμφθηκε σε δίκη ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών για τα αδικήματα της εγκληματικής οργάνωσης, της απάτης, της εκβίασης, της δωροδοκίας-δωροληψίας για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα και του παράνομου στοιχηματισμού. Με την απόφαση το Τριμελές Εφετείο Αθηνών τον έκρινε ένοχο για δωροδοκία-δωροληψία, για αλλοίωση αποτελέσματος αγώνα στους αγώνες σε δύο αγώνες και για συμμετοχή σε παράνομο στοίχημα κατ’ εξακολούθηση. Κατά της απόφασης άσκησε έφεση, η οποία εκδικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, το οποίο και τον αθώωσε για όλες τις κατηγορίες. Στις αυριανές εκλογές ο κύριος Μπέος διεκδικεί και πάλι τον θώκο του δημάρχου, ενώ η πόλη βουλιάζει στον βόρβορο των απόνερων μιας, ή μάλλον δύο, θεομηνιών…
2010: και οι εκλογές διεξήχθησαν μετά από το Πρόγραμμα Καλλικράτης: μεταρρύθμιση της διοικητικής διαίρεσης και όχι μόνο. Σύμφωνα με την νέα διοικητική διαίρεση πολλοί δήμοι και κοινότητες συνενώθηκαν σε νέους ευρύτερους δήμους. Εκλογές υπό τη βαριά σκιά του Μνημονίου, υπό τον τρόμο χρεοκοπίας και πολιτικής αστάθειας. Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε δηλώσει τότε πως «μια ενδεχόμενη βαριά εκλογική ήττα θα ήταν λόγος για να καταφύγει σε πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές»… Δεν ηττήθηκε προς μεγάλη έκπληξη των Ευρωπαίων, που απορούσαν πώς μετά το Μνημόνιοξαναψήφισαν οι Έλληνες την ίδια Κυβέρνηση.. Έλα ντε; Δεν ήξεραν, δεν ρώταγαν;
Αλλά στην Ελλάδα, όλα είναι πιθανά, ακόμα και τα πιο απίθανα! Για παράδειγμα δήμαρχος Αθηναίων αναδείχτηκε ο Γιώργος Καμίνης που νίκησε τον Κακλαμάνη, ο Γιάννης Μπουτάρης μπήκε στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης και ο Βασίλης Μιχαλολιάκος (όχι ο Νίκος… εκείνος εξελέγη στην Αθήνα με την Ελληνική Αυγή) στον Πειραιά.
2014: Ο Γιώργος Καμίνης επανεκλέχθηκε στην Αθήνα και ο Γιάννης Μπουτάρης στη Θεσσαλονίκη, ενώ στον Πειραιά επικράτησε ο Βαγγέλης Μαρινάκης… ε, συγγνώμη ο Γιάννης Μώραλης.
2019: Στις εκλογές εκείνες, για πρώτη φορά, απέκτησαν δικαίωμα ψήφου όσοι είχαν συμπληρώσει το 17ο έτος της ηλικίας τους. Στην Αθήνα εκλέχθηκε δήμαρχος ο Κώστας Μπακογιάννης, υιός της Ντόρας Μπακογιάννη, εγγονός του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και ανεψιός του Κυριάκου Μητσοτάκη, στη Θεσσαλονίκη εξελέγη ο Κωνσταντίνος Ζέρβας, ενώ στον Πειραιά επανεκλέχθηκε ο Βαγγέλης Μαρινάκης… ε, τι έχουμε πάθει; Ο Γιάννης Μώραλης θέλαμε να γράψουμε…
Νεκρός μετά την ορκωμοσία!
Και ένα θλιβερό γεγονός: Στα Γιάννενα, το 1964 ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Γιώργος Μελανίδης υπέστη ανακοπή καρδιάς κατά την πανηγυρική τελετή της ορκωμοσίας του και πέθανε! Ο 59χρονος γιατρός Γιώργος Μελανίδης είχε εκλεγεί ένα μήνα πριν με ποσοστό 41,5%· ορκίστηκε στις 7 Αυγούστου του 1964. Μετά το τέλος της ορκωμοσίας του νέου Δημοτικού Συμβουλίου, στην αίθουσα τελετών της Νομαρχίας, ο γιατρός ανέβηκε στο βήµα για να μιλήσει. Λίγα λεπτά αργότερα, ο Γιώργος Μελανίδης κατέρρευσε· η νεκροτομή έδειξε «ανακοπή καρδιάς». Την επομένη ημέρα ο δήμαρχος κηδεύτηκε και μια άμαξα, με άλογα που τους φόρεσαν μοβ μπέρτες, μετέφερε το φέρετρό του στους δρόμους των Ιωαννίνων.
2023: Και φθάσαμε με το τρενάκι του χρόνου στο αύριο. Εκλογές 2023 και ουδείς ασχολείται. Μα ουδείς, πλην των άμεσα ενδιαφερομένων.
Ο υιός της Ντόρας και ανεψιός του Πρωθυπουργού, Κώστας Μπακογιάννης, που έταξε 75.000 δένδρα κι έπειτα το ξέχασε, που έσκαψε την Πανεπιστημίου μια δυο φορές για τον Μεγάλο Περίπατο και μίκρυνε την απόσταση από την πραγματικότητα μέχρι το αφελές ψεύδος, που έφερε στο φως, ανασκάπτοντας στο νου του, την Πολιτεία του Πλάτωνα, που υποσχέθηκε Αθήνα νέα και ωραία και για την ώρα την κρατάει γερασμένη, βρώμικη και άσχημη: κάτι σαν την Ελένη από το Κωσταλέξηκινδυνεύει να επανεκλεγεί.
Γιατί, οι περισσότεροι - και όχι μόνο οι δημότες της Αθήνας - έχουν παραδοθεί άνευ όρων στη ραστώνη της καθημερινότητάς τους, αφήνοντας να αλωνίζουν τα δημόσια χωράφια ανόητοι ψηφοθήρες, ακαμάτηδες χρηματολάτρεις και ελεεινοί ψευδοπολιτικοί. Κι αυτό που διαρκεί περισσότερο είναι η αδιαφορία: τίποτα δεν κρατάει πάνω στο δέντρο περισσότερο από ένα ξερό κλαδί. Ο πλάτανος θέλει νερό κι ο Έλληνας αέρα. Και στην Αθήνα του 2023 τα πλατάνια πεθαίνουν από δίψα και οι Έλληνες από ασφυκτική αδιαφορία! Καλή ψήφο…
Ο ύπνος είναι μια θεμελιώδης πτυχή της ευημερίας μας και η σημασία του δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Ο ποιοτικός ύπνος είναι απαραίτητος για τη συνολική υγεία, τη γνωστική λειτουργία, τη ρύθμιση της διάθεσης, ακόμη και τη μακροζωία. Ωστόσο, οι απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής οδηγούν συχνά σε διαταραγμένα πρότυπα ύπνου, αφήνοντας πολλούς ανθρώπους να αναζητούν λύσεις για τη βελτίωση του ύπνου τους. Μια πιθανή θεραπεία που έχει κερδίσει δημοτικότητα είναι η μελατονίνη, μια ορμόνη που παίζει κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση του κύκλου ύπνου-αφύπνισης. Ενώ τα συμπληρώματα μελατονίνης είναι ευρέως διαθέσιμα, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για το αν μπορείτε να ενισχύσετε φυσικά τα επίπεδα μελατονίνης σας μέσω της διατροφής σας. Σε αυτό το άρθρο, θα διερευνήσουμε τη σχέση μεταξύ των τροφίμων και της μελατονίνης, εξετάζοντας ποιες τροφές μπορεί να σας βοηθήσουν να κοιμηθείτε καλύτερα και την επιστήμη πίσω από την αποτελεσματικότητά τους.
Τι είναι η μελατονίνη;
Πριν εμβαθύνουμε στο ρόλο των τροφίμων στην παραγωγή μελατονίνης, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τα βασικά στοιχεία της ίδιας της μελατονίνης. Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από την επίφυση, έναν μικρό αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού, γνωστού και ως εσωτερικό ρολόι του σώματός μας, το οποίο καθορίζει πότε αισθανόμαστε σε εγρήγορση και ξύπνιοι ή νυσταγμένοι και έτοιμοι να ξεκουραστούμε.
Τα επίπεδα μελατονίνης μας αυξάνονται φυσικά το βράδυ, σηματοδοτώντας στο σώμα μας ότι είναι ώρα να χαλαρώσουμε και να προετοιμαστούμε για ύπνο. Καθώς η νύχτα εξελίσσεται, τα επίπεδα μελατονίνης συνεχίζουν να αυξάνονται, φτάνοντας στο αποκορύφωμά τους στη μέση της νύχτας. Καθώς πλησιάζει το πρωί, η παραγωγή μελατονίνης εξασθενεί, επιτρέποντάς μας να ξυπνήσουμε νιώθοντας ανανεωμένοι και σε εγρήγορση.
Τα συμπληρώματα μελατονίνης ή οι φυσικές πηγές μελατονίνης είναι καλύτερα;
Στην προσπάθεια για έναν καλό βραδινό ύπνο, πολλά άτομα στρέφονται στη μελατονίνη. Ενώ τα συμπληρώματα μελατονίνης έχουν γίνει όλο και πιο δημοφιλή ως μια γρήγορη λύση για προβλήματα ύπνου, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αξιοποίηση της δύναμης των φυσικών πηγών μελατονίνης που βρίσκονται στα τρόφιμα.
Συμπληρώματα μελατονίνης: Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα
Πλεονεκτήματα:
Ακρίβεια και έλεγχος: Τα συμπληρώματα μελατονίνης προσφέρουν έναν ακριβή και ελεγχόμενο τρόπο για να αυξήσετε τα επίπεδα μελατονίνης σας. Κυκλοφορούν σε διάφορες δοσολογίες, επιτρέποντάς σας να προσαρμόσετε την πρόσληψή τους στις συγκεκριμένες ανάγκες σας
Γρήγορη δράση: Τα συμπληρώματα μελατονίνης είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν γρήγορα, καθιστώντας τα πολύτιμο εργαλείο για τη διαχείριση του τζετ λαγκ ή των περιστασιακών διαταραχών του ύπνου. Όταν λαμβάνονται 30 λεπτά έως μία ώρα πριν από τον ύπνο, μπορούν να βοηθήσουν να σηματοδοτήσουν στο σώμα σας ότι είναι ώρα για ύπνο
Ευρεία διαθεσιμότητα: Τα συμπληρώματα μελατονίνης είναι ευρέως διαθέσιμα χωρίς ιατρική συνταγή, καθιστώντας τα εύκολα προσβάσιμα χωρίς να απαιτείται ιατρική συνταγή
Χρήσιμα για τους εργαζόμενους σε βάρδιες: Τα άτομα που εργάζονται με ακανόνιστο ωράριο ή νυχτερινές βάρδιες μπορεί να βρουν τα συμπληρώματα μελατονίνης ιδιαίτερα χρήσιμα για να βοηθήσουν στην επαναφορά του εσωτερικού ρολογιού του σώματός τους και να βελτιώσουν την ποιότητα του ύπνου κατά τις ώρες της ημέρας
Μειονεκτήματα:
Ανησυχίες εξάρτησης: Ορισμένα άτομα ανησυχούν για το ενδεχόμενο να εξαρτηθούν από τα συμπληρώματα μελατονίνης, πιστεύοντας ότι το σώμα τους μπορεί να σταματήσει να παράγει μελατονίνη με φυσικό τρόπο, εάν βασίζονται σε συμπληρώματα για παρατεταμένες περιόδους
Παρενέργειες: Ενώ η μελατονίνη θεωρείται γενικά ασφαλής, ορισμένοι χρήστες αναφέρουν παρενέργειες, όπως πονοκεφάλους, ζάλη, ναυτία και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτές οι παρενέργειες είναι συνήθως ήπιες, αλλά μπορεί να είναι ενοχλητικές για ορισμένους
Προκλήσεις δοσολογίας: Ο προσδιορισμός της κατάλληλης δοσολογίας της μελατονίνης μπορεί να είναι δύσκολος. Οι υψηλότερες δόσεις μπορεί να μην είναι απαραίτητα πιο αποτελεσματικές και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανοχή
Δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση: Τα συμπληρώματα μελατονίνης είναι καταλληλότερα για βραχυπρόθεσμη χρήση, όπως για παράδειγμα κατά την αντιμετώπιση προσωρινών διαταραχών του ύπνου. Μπορεί να μην αποτελούν βιώσιμη λύση για χρόνια προβλήματα ύπνου
Φυσικές πηγές μελατονίνης: Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα
Πλεονεκτήματα:
Ολιστική προσέγγιση: Η λήψη μελατονίνης από φυσικές πηγές τροφίμων είναι ένας ολιστικός τρόπος για να υποστηρίξετε τον ύπνο σας. Οι τροφές αυτές αποτελούν συνήθως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής και προσφέρουν διάφορα άλλα οφέλη για την υγεία
Θρεπτική σύμπραξη: Τα πλούσια σε μελατονίνη τρόφιμα συχνά περιέχουν άλλες ενώσεις που προάγουν τον ύπνο, όπως πρόδρομες ουσίες της τρυπτοφάνης και της σεροτονίνης, αντιοξειδωτικά και βιταμίνες όπως η Β6, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν την ποιότητα του ύπνου
Μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα: Η ενσωμάτωση τροφίμων με μελατονίνη στη διατροφή σας μπορεί να αποτελέσει μια βιώσιμη, μακροπρόθεσμη λύση για την προώθηση υγιών προτύπων ύπνου
Λιγότερες παρενέργειες: Η μελατονίνη που λαμβάνεται από φυσικές πηγές είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσει παρενέργειες σε σύγκριση με τα συμπληρώματα. Είναι γενικά καλά ανεκτή
Μειονεκτήματα:
Χαμηλότερη περιεκτικότητα σε μελατονίνη: Η περιεκτικότητα σε μελατονίνη στις φυσικές πηγές τροφίμων είναι σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με τα συμπληρώματα. Για να επιτύχετε αξιοσημείωτο αντίκτυπο στον ύπνο, μπορεί να χρειαστεί να καταναλώνετε αυτές τις τροφές με συνέπεια και σε μεγαλύτερες ποσότητες
Μεταβλητή απορρόφηση: Η απορρόφηση της μελατονίνης από τα τρόφιμα μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Παράγοντες όπως ο ατομικός μεταβολισμός και η παρουσία άλλων θρεπτικών συστατικών στην τροφή μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητά της
Συγχρονισμός των γευμάτων: Για να μεγιστοποιήσετε τις επιδράσεις των τροφίμων πλούσιων σε μελατονίνη που προάγουν τον ύπνο, θα πρέπει να τα καταναλώνετε το βράδυ, ευθυγραμμιζόμενοι με τον φυσικό κιρκάδιο ρυθμό του σώματός σας. Αυτό μπορεί να απαιτεί προγραμματισμό και συνειδητές επιλογές γευμάτων
Δεν ενδείκνυται για οξέα προβλήματα ύπνου: Εάν αντιμετωπίζετε σοβαρή αϋπνία ή οξείες διαταραχές ύπνου, το να βασίζεστε αποκλειστικά σε τροφές πλούσιες σε μελατονίνη μπορεί να μην προσφέρει την άμεση ανακούφιση που χρειάζεστε
Ποια τρόφιμα περιέχουν μελατονίνη;
Ενώ η μελατονίνη , όπως προαναφέραμε δεν βρίσκεται συνήθως σε σημαντικές ποσότητες στα τρόφιμα, υπάρχουν ορισμένα τρόφιμα που περιέχουν ίχνη μελατονίνης ή ενώσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση της παραγωγής της. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα:
Κεράσια
Τα κεράσια, ιδιαίτερα τα βύσσινα, είναι μία από τις πιο γνωστές πηγές μελατονίνης σε τρόφιμα. Περιέχουν μικρές ποσότητες μελατονίνης και ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση χυμού κερασιού μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα μελατονίνης και να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου.
Σταφύλια
Τα σταφύλια, ιδίως οι κόκκινες ποικιλίες, περιέχουν μελατονίνη στη φλούδα τους. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Agricultural and Food Chemistry διαπίστωσε ότι η κατανάλωση χυμού σταφυλιών αύξησε τα επίπεδα μελατονίνης και βελτίωσε την ποιότητα του ύπνου των συμμετεχόντων.
Μπανάνες
Οι μπανάνες είναι μια βολική και υγιεινή πηγή μελατονίνης. Περιέχουν επίσης βιταμίνη Β6, η οποία είναι απαραίτητη για την παραγωγή μελατονίνης. Η ενσωμάτωση των μπανανών στη διατροφή σας μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη του κύκλου του ύπνου σας.
Βρώμη
Η βρώμη είναι πλούσια σε πρόδρομες ουσίες της μελατονίνης, όπως η τρυπτοφάνη και η σεροτονίνη, οι οποίες εμπλέκονται στη φυσική παραγωγή μελατονίνης από τον οργανισμό. Ένα ζεστό μπολ με βρώμη πριν από τον ύπνο μπορεί όχι μόνο να είναι ανακουφιστικό αλλά και να προάγει τον καλύτερο ύπνο.
Ξηροί καρποί και σπόροι
Ορισμένοι ξηροί καρποί και σπόροι, όπως τα αμύγδαλα, τα καρύδια και οι ηλιόσποροι, περιέχουν μελατονίνη και μπορούν να αποτελέσουν μέρος μιας φιλικής προς τον ύπνο διατροφής. Είναι επίσης καλές πηγές μαγνησίου, ενός μετάλλου που μπορεί να βοηθήσει στη χαλάρωση και τη ρύθμιση του ύπνου.
Ντομάτες
Οι ντομάτες περιέχουν μικρές ποσότητες μελατονίνης και είναι ένα ευέλικτο συστατικό σε πολλά πιάτα. Αν και μπορεί να μην αποτελούν πρωταρχική πηγή μελατονίνης, μπορούν να συμβάλουν στη συνολική διαιτητική σας πρόσληψη.
Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του γάλακτος και του γιαουρτιού, περιέχουν τρυπτοφάνη. Το ζεστό γάλα έχει από καιρό διαφημιστεί ως καταπραϋντικό ρόφημα πριν από τον ύπνο που μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση του ύπνου.
Φυλλώδη χόρτα
Τα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι και το λάχανο, είναι πλούσια σε φυλλικό οξύ (βιταμίνη Β9), το οποίο παίζει ρόλο στη σύνθεση της μελατονίνης. Η συμπερίληψη αυτών των χόρτων στη διατροφή σας μπορεί να υποστηρίξει τη φυσική παραγωγή μελατονίνης από το σώμα σας.
Ψάρια
Ορισμένα είδη ψαριών, όπως ο σολομός, ο τόνος και το σκουμπρί, είναι καλές πηγές βιταμίνης Β6. Η κατανάλωση ψαριών ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής μπορεί να συμβάλει στον καλύτερο ύπνο.
Βότανα και μπαχαρικά
Ορισμένα βότανα και μπαχαρικά, όπως ο κόλιανδρος, το κάρδαμο και η τριγωνέλλα, περιέχουν ίχνη μελατονίνης. Αν και δεν αποτελούν πρωταρχικές πηγές, η χρήση τους στο μαγείρεμά σας μπορεί να προσθέσει γεύση και μια πιθανή ενίσχυση της μελατονίνης.
Ενώ τα τρόφιμα που αναφέρθηκαν παραπάνω περιέχουν μελατονίνη ή πρόδρομες ουσίες μελατονίνης, είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι η περιεκτικότητα της μελατονίνης στα τρόφιμα είναι σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με αυτήν που παράγει φυσικά το σώμα σας. Κατά συνέπεια, το να βασίζεστε αποκλειστικά στα τρόφιμα για να αυξήσετε τα επίπεδα μελατονίνης σας μπορεί να μην είναι επαρκές για όσους έχουν σοβαρές διαταραχές ύπνου. Ωστόσο, η ενσωμάτωση αυτών των τροφίμων σε μια ισορροπημένη διατροφή μπορεί να συμπληρώσει τη συνολική υγιεινή του ύπνου σας και να συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου.
Η μελατονίνη σε αυτά τα τρόφιμα πιστεύεται ότι λειτουργεί σε συνδυασμό με άλλες ενώσεις που προάγουν τον ύπνο. Για παράδειγμα, η τρυπτοφάνη, που βρίσκεται σε πολλά από τα αναφερόμενα τρόφιμα, είναι ένα αμινοξύ που αποτελεί πρόδρομο της μελατονίνης και της σεροτονίνης. Η σεροτονίνη, με τη σειρά της, μπορεί να μετατραπεί σε μελατονίνη κατά τη διάρκεια της νύχτας, συμβάλλοντας στη ρύθμιση των προτύπων ύπνου.
Επιπλέον, οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες ορισμένων τροφίμων, όπως τα κεράσια και τα σταφύλια, μπορεί να διαδραματίζουν ρόλο στην προστασία της μελατονίνης από την αποικοδόμηση, επιτρέποντάς της να παραμείνει αποτελεσματική στην προώθηση του ύπνου.
Ποια είναι η σημασία του συγχρονισμού των γευμάτων;
Ο συγχρονισμός των γευμάτων σας μπορεί επίσης να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της χρήσης των τροφίμων για τη βελτίωση των επιπέδων μελατονίνης και του ύπνου σας. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε μελατονίνη το βράδυ μπορεί να έχει πιο έντονη επίδραση στον ύπνο, επειδή ευθυγραμμίζεται με τον φυσικό κιρκάδιο ρυθμό του σώματός σας.
Καλό είναι επίσης να αποφεύγετετα βαριά, πλούσια σε λιπαρά γεύματα κοντά στην ώρα του ύπνου, καθώς μπορεί να διαταράξουν τον ύπνο προκαλώντας δυσφορία και πεπτικά προβλήματα. Αντ’ αυτού, επιλέξτε ελαφριά, πλούσια σε μελατονίνη σνακ ή γεύματα το βράδυ για να υποστηρίξετε έναν ήρεμο ύπνο.
Πώς να εξισορροπήσετε τη διατροφή και τον τρόπο ζωής σας για καλύτερο ύπνο;
Ενώ η ενσωμάτωση τροφίμων πλούσιων σε μελατονίνη στη διατροφή σας μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο μέρος της στρατηγικής σας για τη βελτίωση του ύπνου, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο ύπνος επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Μια ολιστική προσέγγιση για καλύτερο ύπνο περιλαμβάνει όχι μόνο τη διατροφή αλλά και τον τρόπο ζωής και τις πρακτικές υγιεινής του ύπνου:
Διατηρήστε ένα συνεπές πρόγραμμα ύπνου: Πηγαίνετε για ύπνο και ξυπνήστε τις ίδιες ώρες κάθε μέρα, ακόμη και τα Σαββατοκύριακα, για να ρυθμίσετε το εσωτερικό ρολόι του σώματός σας
Δημιουργήστε ένα περιβάλλον φιλικό προς τον ύπνο: Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον του ύπνου σας είναι σκοτεινό, ήσυχο και δροσερό. Σκεφτείτε να χρησιμοποιήσετε κουρτίνες συσκότισης, ωτοασπίδες ή ένα μηχάνημα λευκού θορύβου
Περιορίστε το χρόνο οθόνης: Μειώστε την έκθεση σε οθόνες (τηλέφωνα, tablet, υπολογιστές και τηλεοράσεις) τουλάχιστον μία ώρα πριν από τον ύπνο, καθώς το μπλε φως που εκπέμπεται μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή μελατονίνης
Ασκηθείτε τακτικά: Ασχοληθείτε τακτικά με τη σωματική δραστηριότητα, αλλά αποφύγετε τις έντονες προπονήσεις κοντά στην ώρα του ύπνου, καθώς μπορεί να είναι διεγερτικές
Εξασκηθείτε σε τεχνικές χαλάρωσης: Τεχνικές όπως η βαθιά αναπνοή, ο διαλογισμός και η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση μπορούν να σας βοηθήσουν να ηρεμήσετε το μυαλό σας και να προετοιμάσετε το σώμα σας για ύπνο
Περιορίστε την καφεΐνη και το αλκοόλ: Αποφύγετε την καφεΐνη και το αλκοόλ κοντά στην ώρα του ύπνου, καθώς μπορεί να διαταράξουν τα πρότυπα του ύπνου
Διαχειριστείτε το άγχος: Βρείτε υγιείς τρόπους διαχείρισης του στρες, όπως μέσω πρακτικών ενσυνειδητότητας ή αναζητώντας υποστήριξη από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας
Συμβουλευτείτε έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης: Εάν έχετε επίμονα προβλήματα ύπνου, συμβουλευτείτε έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης για να αποκλείσετε υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις ή να συζητήσετε τις κατάλληλες θεραπευτικές επιλογές
Η μελατονίνη είναι μια κρίσιμη ορμόνη για τη ρύθμιση του κύκλου ύπνου-αφύπνισης και η παραγωγή της μπορεί να επηρεαστεί τόσο από διατροφικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ενώ τα τρόφιμα που περιέχουν μελατονίνη και τις πρόδρομες ενώσεις της μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη προσθήκη στη διατροφή σας για την υποστήριξη καλύτερου ύπνου, θα πρέπει να αποτελούν μέρος μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη βελτίωση του ύπνου που περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής και καλές πρακτικές υγιεινής του ύπνου. Κάνοντας ενημερωμένες επιλογές σχετικά με τη διατροφή και τις συνήθειες ύπνου, μπορείτε να βελτιώσετε την ποιότητα του ύπνου σας και τελικά να βελτιώσετε τη συνολική σας ευεξία. Να θυμάστε ότι οι ατομικές αντιδράσεις στις τροφές και τις αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να ποικίλλουν, επομένως είναι σημαντικό να βρείτε αυτό που λειτουργεί καλύτερα για εσάς για να επιτύχετε έναν ξεκούραστο ύπνο.
