ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΚΑΡΑΒΙ

By ΒΑΣΩ ΜΠΕΡΗ on 11 Νοεμβρίου 2024 Ο Νίκολα Πουλιέζε (Nicola Pugliese 1944–2012) αποτελεί μια μυστηριώδη φιγούρα στον κόσμο της Ιταλικής λογοτεχνίας. Συγγραφέας ενός μοναδικού μυθιστορήματος και μιας μικρής συλλογής διηγημάτων, έζησε στη Νάπολη όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος -μια καριέρα που φαίνεται να του επέβαλε ο πατέρας του ενώ εκείνος ονειρευόταν τη ζωή ενός ναυτικού. Η ζωή του, όπως και τα λιγοστά έργα του, είναι τυλιγμένα σε μια αύρα μυστηρίου και ζόφου. Ο Πουλιέζε δεν έδωσε πολλές συνεντεύξεις και δεν μίλησε ποτέ εκτενώς για τη ζωή ή το έργο του. Υπήρξε ένας άνθρωπος μοναχικός, που του προσέδωσαν τον όνομα ‘Ναπολιτάνος Σάλιντζερ’.   Η δημοσιογραφική του εμπειρία που του έδωσε τη δυνατότητα μιας προνομιακής ματιάς στις κοινωνικές δυναμικές της Νάπολης, ήταν αυτό που τον οδήγησε να αρχίσει να ασχολείται με τη συγγραφή. Το 1977, ο Πουλιέζε,  με την παρακίνηση και την υποστήριξη του Ίταλο Καλβίνο, δημοσίευσε το μυθιστόρημα ‘Σκοτεινό Νερό’ στο οποίο, με σκηνικό μια ασυνήθιστη Νάπολη, βυθισμένη σε ένα μυστηριώδες σκοτάδι και σκεπασμένη από μια επίμονη βροχή, δημιούργησε μια ατμόσφαιρα ονειρική όσο και ανησυχητική, ένα σκοτεινό οιωνό, όπου τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα. Παρόλο που το Σκοτεινό νερό σημείωσε σημαντική επιτυχία ο Πουλιέζε απαγόρευσε την επανέκδοση του βιβλίου, το οποίο για χρόνια κυκλοφορούσε στους κύκλους των βιβλιόφιλων σε φωτοτυπίες ή πρόχειρες εκτυπώσεις, μετατρέποντάς το σε ένα είδος λογοτεχνικού θρύλου. Το Σκοτεινό νερό επανεκδόθηκε μετά το θάνατο του συγγραφέα και στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Loggia σε μετάφραση Ευαγγελίας Γιάννου. Λίγο μετά την κυκλοφορία του μυθιστορήματός του, ο Πουλιέζε εγκατέλειψε τη Νάπολη και αποσύρθηκε στην επαρχία του Αβελίνο, επιλέγοντας μια ζωή στη σιωπή και την απομόνωση ενός χωριού μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Εκεί έγραφε λίγο, ζωγράφιζε επίσης λίγο, κυρίως περνούσε τις μέρες του στο μπαρ, μέχρι το 2008 που ένας μικρός εκδοτικός οίκος της Νάπολης τον έπεισε να δώσει προς δημοσίευση μια συλλογή 8 διηγημάτων. Η συλλογή κυκλοφόρησε με τον τίτλο ‘Το Μαύρο Καράβι’ και επιβεβαίωσε ένα συγγραφέα με μια μοναδική ικανότητα στη δημιουργία κόσμων γεμάτων μυστήριο, αβεβαιότητα και υπαρξιακή αγωνία. Στη χώρα μας η συλλογή κυκλοφορεί σε καλαίσθητη έκδοση από τις εκδόσεις Loggia σε υπέροχη μετάφραση της Δήμητρας Δότση που απέδωσε εκπληκτικά το πυκνό, ποιητικό και γεμάτο εικόνες κείμενο. Ο Πουλιέζε στα διηγήματα αυτά παρατηρεί το ανεξήγητο, το μυστηριώδες, καλλιεργεί την αγωνία του αναγνώστη,  μαγνητίζει την προσοχή του, και με εργαλεία τον μαγικό ρεαλισμό, το αλλόκοτο, το σουρεάλ τον οδηγεί σε έναν κόσμο σκοτεινό και αινιγματικό. Οι οκτώ ιστορίες της συλλογής αρχικά φαίνεται να μην συνδέονται θεματικά. Προχωρώντας όμως στην ανάγνωση, η μια μετά την άλλη αφήνουν πίσω τους την ίδια αίσθηση αναμονής για ένα έκτακτο γεγονός, για έναν κίνδυνο, για την εκπλήρωση μιας δυσοίωνης προφητείας, την επαλήθευση μιας παραβολής, την αποκάλυψη ενός μυστικού, για κάτι που έρχεται και που δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί αλλά ποτέ δεν εμφανίζεται ρητά. Ο κίνδυνος, η απειλή, εμφανίζονται στους ήρωες  σαν λεπτομέρειες, σαν μικρές αποκλίσεις από το συνηθισμένο· αρχικά είναι κάτι ασήμαντο, κάτι ξαφνικό που φαίνεται να μην προκαλεί τίποτα: ένα καράβι που αράζει λίγο έξω από το λιμάνι της Νάπολης, ένα λάθος τυπωμένο ημερολόγιο, ένα μετακινημένο αντικείμενο, ένα άρθρο σε μια  εφημερίδα, μια ξαφνική αϋπνία. Σιγά σιγά οι ήρωες του Πουλιέζε συνειδητοποιούν ότι κάτι σκοτεινό τους πλησιάζει και το αποδέχονται παθητικά, μοιρολατρικά, χωρίς αντίδραση, χωρίς διάθεση να του αντισταθούν˙ δέσμιοι των ορίων που έχουν θέσει, εγκλωβισμένοι σε έναν κόσμο που οι κανόνες του διέπουν τη ζωή τους. Το θαύμα, η απόκλιση, το μυστήριο, το άγνωστο, σαν αόρατος ιστός αράχνης που υφαίνεται κάθε μέρα γύρω τους, τους καθοδηγεί αλλάζοντάς τους. Κάθε ιστορία απηχεί μια υπαρξιακή αβεβαιότητα εκθέτοντας τον άνθρωπο μπροστά στο χρόνο που περνάει, στο θάνατο που έρχεται, στο πεπρωμένο, στη μοναξιά, στην ανικανοποίητη αγάπη, στην επίγνωση της παροδικότητας της ανθρώπινης ζωής, στις ματαιωμένες ελπίδες.  ‘Τώρα που έχουν περάσει χρόνια και χρόνια από τότε, ατελείωτα χρόνια, γεμάτα με γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ, με προσδοκίες που διαψεύστηκαν, τώρα που όλοι οι κάτοικοι της πόλης έχουν άσπρα μαλλιά, τώρα που ακόμη και οι βράχοι του Μαρεκιάρο έχουν φαγωθεί και οι βάρκες της Μερτζελίνα έχουν προ πολλού καταλήξει στην πυρά, τώρα που ξέρουμε, τώρα που η Μεγάλη Κρίση έχει γίνει ενδημική, συνεχής, μόνιμη, τώρα που εντάσσεται στο ίδιο το νόημα της ζωής, τώρα που έχουμε χάσει τη μνήμη όλων των άλλων, τώρα που έχουν περάσει χρόνια και χρόνια από τότε, εκείνη η κατάργηση της 25ης Δεκεμβρίου δεν μας φαίνεται πια ένα ασυνήθιστο, έκτακτο γεγονός, κάτι εξαναγκαστικό που μας επιβάλλεται άνωθεν, μια κερδοσκοπία στο τομάρι όσων δεν μπορούν καν να σηκώσουν τα χέρια τους σε ένδειξη παράδοσης. Τώρα, θυμόμαστε αυτή την κατάργηση ως ανάμνηση, ως ένα σαφές, λογικό και αναπόφευκτο γεγονός. Γιατί εμείς, τώρα, ξέρουμε καλά ότι η ζωή δεν βρίσκεται στους εορτασμούς του ημερολογίου. Η ζωή βρίσκεται στους εορτασμούς που καθένας μας σκάβει στην πέτρα των νυχιών του, βρίσκεται στα σημάδια που χαράζουν τις αρτηρίες μας. Η ζωή είναι αυτό το ανισόρροπο αντιστάθμισμα που ανακαλύπτουμε στα χέρια μας. Και για μια κατάργηση, για μια απλή κατάργηση, θα πρέπει να στήνουμε ολόκληρο δράμα; Δεν αξίζει τον κόπο. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα είχαμε τη δύναμη. (από το διήγημα Η μεγάλη κρίση). Το έργο του Πουλιέζε έχει συγκριθεί με αυτό του Φραντς Κάφκα. Είναι γεγονός ότι η ατμόσφαιρα του αδιέξοδου και της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει τα έργα του Κάφκα αντικατοπτρίζεται και στα διηγήματα του Πουλιέζε. Και οι δύο συγγραφείς δημιουργούν κόσμους όπου το παράλογο και το απρόβλεπτο κυριαρχούν, ενώ οι ήρωές τους συχνά αισθάνονται αποξενωμένοι από την κοινωνία. Αν και οι επιρροές είναι εμφανείς, ο Πουλιέζε κατάφερε να διαμορφώσει μια μοναδική φωνή. Σ’ όλες τις ιστορίες της συλλογής ‘Το Μαύρο Καράβι’, ο τόπος είναι η Νάπολη των τελευταίων ετών της δεκαετίας του ’70. Η Νάπολη του Πουλιέζε ζωγραφίζεται στα διηγήματά του χρωματισμένη με μικροκακίες, γραφειοκρατία και μοιρολατρία. Είναι μια πόλη που όλα μπορούν να συμβούν, μυστηριώδης, αινιγματική, διαφορετική από αυτή που ξέρουμε ή φανταζόμαστε. Είναι ευάλωτη αλλά και απειλητική, εγκυμονεί κινδύνους ή είναι εκτεθειμένη σ’ αυτούς. Μια ‘απαρηγόρητη, έρημη πόλη, όπου η άσφαλτος αφήνεται στο πεπρωμένο της αποσύνθεσής της’, με μια ‘ασάλευτη ατμόσφαιρα, αυτόν τον ακίνητο βρομερό αέρα, που αναδίδει μυρωδιά θανάτου’, μια πόλη σε αναμονή. "Η αναμονή είναι κυρίως μια αναμονή του θανάτου" λέει ο ίδιος ο Πουλιέζε στη μοναδική διαθέσιμη συνέντευξή του που δημιουργήθηκε από τον Giuseppe Pesce, με τίτλο "Tutto il resto è Malacqua": https://youtu.be/6wsQlJlsySs?si=frtuz_c7xhP46dVR . Αν και κάθε ιστορία φαίνεται να τελειώνει με το ναυάγιο της ελπίδας και την επιβεβαίωση της ματαιότητας της ανθρώπινης ύπαρξης εντούτοις ο Πουλιέζε επιλέγει να αφήνει την εξέλιξη ανοικτή, δίνοντας χώρο στον αναγνώστη να αναπτύξει τη δική του ερμηνεία. Ο Νίκολας Πουλιέζε, πέθανε το 2012 αφήνοντας πίσω του ένα μικρό αλλά σημαντικό λογοτεχνικό έργο. https://passepartoutreading.gr/