Μήπως είστε ποντικός;

 Μήπως είστε ποντικός;

Αντικλείδι

«Αχ» είπε ο ποντικός, «μέρα τη μέρα ο κόσμος γίνεται και πιο στενός.

Στην αρχή ήταν τόσο μεγάλος, που με φόβιζε, έτρεχα κι έτρεχα και ήμουνα πανευτυχής που επιτέλους, μακριά πολύ μακριά δεξιά κι αριστερά μου, έβλεπα τοίχους, αλλά αυτοί οι ατέλειωτοι τοίχοι πλησιάζουν με τέτοια ταχύτητα ο ένας τον άλλο, που βρίσκομαι ήδη στο τελευταίο δωμάτιο, κι εκεί στη γωνία υπάρχει η παγίδα, όπου τρέχω να χωθώ».

«Γιατί δεν άλλαζες διαδρομή;» είπε η γάτα και τον καταβρόχθισε.

Μήπως είμαστε και εμείς σαν τους ποντικούς της παραπάνω ιστορίας του Φ.Κάφκα; Φυσικά  είμαστε σε κάποια πράγματα, ρητορική ήταν η ερώτηση, δείτε τώρα πως μπορούμε να ξεφύγουμε.

Σε γνωστό site αναζήτησης τιμών βρήκα ότι οι τιμές για τις ποντικοπαγίδες κυμαίνονται από 60 λεπτά οι απλές μέχρι και 60 ευρώ οι πολύ  «Χάι τεκ» (υψηλής τεχνολογίας). Κακώς βέβαια κάποιος θα πλήρωνε για μια ακριβή, αφού οι απλές, οι «φάκες» που λέγαμε μικροί, είναι και πολύ φθηνές και το ίδιο αποτελεσματικές. Ξέρετε γιατί;

Απλά επειδή τα ποντίκια δημιουργούν έναν χάρτη και τις διαδρομές αναζήτησης της τροφής τους σε απόσταση 10 μέτρων από εκεί που βρίσκονται, ξαναγυρνώντας σε αυτήν μέχρι και τριάντα φορές την ημέρα. Ε βάλτε μια φάκα εκεί κοντά και οι πιθανότητες για να πιάσετε το ποντίκι σας αυξάνονται κατά πολύ.

Οι περισσότεροι μοιάζουμε πολύ με τα ποντίκια ως προς τις συνήθειες αναζήτησης της πνευματικής μας τροφής, της πληροφόρησής μας. Συνήθως είναι τρεις- τέσσερις ιστοσελίδες που μπαινοβγαίνουμε κάθε μέρα και σπάνια τις αλλάζουμε ή προσθέτουμε καινούριες στη λίστα μας. «Είτε ζούμε στο Φραντζή Φθιώτιδας είτε στο Σαν Φραντζί(σκο) της Καλιφόρνιας, όλοι κάνουμε το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά. Η έξοδος από αυτή τη δομή επανάληψης δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς δε μας αρέσει να αλλάζουμε συνήθειες.

Όμως όταν βγούμε από την πεπατημένη, κάτι που μπορεί να μας τρομάξει λίγο στην αρχή, οι εμπειρίες που θα αποκομίσουμε, όταν θα συναντήσουμε νέες ιδέες, ανθρώπους και κουλτούρες είναι ένα ισχυρό κίνητρο. Μας κάνει να νιώθουμε άνθρωποι βρε παιδί μου. Το Serendipity, δηλαδή η τυχαία ανακάλυψη, είναι ένα είδος συντόμευσης προς τη χαρά.

Από την άλλη έστω ότι θεωρητικά θα μπορούσατε να πετύχετε μερική θεραπεία της επιδιωκόμενης ανωνυμίας σας και να λύσετε ορισμένα από τα προβλήματα του «καταρράκτη ταυτότητας», με την τακτική διαγραφή των κούκις ή με το να δηλώνετε συνεχώς εξαιρέσεις από τα μηνύματα που πετάγονται (τις οποίες επιτρέπουν πλέον πολλά εξατομικευμένα δίκτυα διαφημίσεων).

Όμως επειδή η εξατομίκευση στο σερφάρισμα είναι λίγο πολύ αναπόφευκτη, η “εξαίρεση” δεν είναι μια ιδιαίτερα βιώσιμη πρακτική. Γιατί έστω ότι μπορείτε να σερφάρετε σε ένα παράθυρο “ανώνυμης περιήγησης”, που αποθηκεύονται λιγότερες προσωπικές πληροφορίες (καλά, μύθος το “ανώνυμης”). Αυτό θα γίνεται όλο και πιο κουραστικό και σπαστικό και εντέλει ανέφικτο μιας και πολλές από τις λειτουργίες δεν θα δουλεύουν με τον τρόπο που θα θέλατε.

Εννοώ ότι μπορεί να μη σας αρέσει το αποτέλεσμα που θα πάρετε. Γιατί πως θα νοιώσετε όταν το fb θα σας βγάζει αναρτήσεις από ανθρώπους που δεν αλληλεπιδράσατε ποτέ και μπορεί να σας είναι από αδιάφορες ως αντιπαθητικές; ή αν αγαπάτε τα κλαρίνα και τα προτεινόμενα του youtube είναι από Βιβάλντι μέχρι Αρλέτα;

Όπως και να έχει σίγουρα θα πρέπει να παρέχεται στους χρήστες η προεπιλογή και κυρίως να είναι ξεκάθαρη. Για παράδειγμα, ο καθηγητής ψυχολογίας και οικονομικής συμπεριφοράς Dan Ariely, συχνά στις ομιλίες του δείχνει ένα διάγραμμα με τα ποσοστά δωρεάς οργάνων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Αγγλία, την Ολλανδία και την Αυστρία, τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 10-15, αλλά στη Γαλλία, τη Γερμανία και το Βέλγιο είναι πολύ πιο πάνω. Ξέρετε γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή στην πρώτη ομάδα χωρών, πρέπει να επιλέξετε ένα κουτάκι που παρέχεται την άδεια για τη δωρεά των οργάνων σας. Στο δεύτερο γκρουπ, πρέπει να επιλέξετε ένα κουτάκι για να πείτε ότι δε θα παρέχετε άδεια. Η διαφορά είναι στην προεπιλογή!

Στην πραγματικότητα λειτουργούμε – συγγνώμη που θα σας το πω – σαν ηλίθιοι. Επειδή συχνά είμαστε υπεραπασχολημένοι και βιαστικοί δε δίνουμε προσοχή σε πράγματα που θα έπρεπε να αποφασίζουμε, εμπιστευόμενοι στο ότι αφού “έλα μωρέ όλοι έτσι το κάνουν, άρα είναι οκ και για μας”. Αλλά αυτή η εμπιστοσύνη είναι άστοχη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γνωρίζοντάς το ότι έτσι λειτουργούμε το χρησιμοποίησαν με όχι ιδιαίτερα αγνές προθέσεις. Όταν τώρα τους τα λέμε υποστηρίζουν ότι εντάξει, κατανοούν τη δύναμη της προεπιλογής γι αυτό εξάλλου τη χρησιμοποιούν, αφού οι χρήστες μπορούν (αν θέλουν) να μη δίνουν τα προσωπικά τους στοιχεία για επεξεργασία.

Το σίγουρο είναι ότι με λιγότερους κανόνες και πιο διαφανές σύστημα, υπάρχουν λιγότερες προεπιλογές για να οριστούν. Όπως γράφει ο συγγραφέας Eli Pariser στο βιβλίο του The Filter Bubble: για να δώσετε στους ανθρώπους περισσότερο έλεγχο, πρέπει να τους ξεκαθαρίσετε και ποιες είναι οι επιλογές τους, γιατί οι επιλογές υπάρχουν μόνο εφόσον γίνονται αντιληπτές.

Όταν πρόκειται για σημαντικά πράγματα όπως η προστασία του απορρήτου και η προσαρμογή των φίλτρων σας στο διαδίκτυο, το να δηλώνετε ότι “εντάξει τα καταλάβαμε, προχώρα” (που αλλιώς θα έπρεπε να διαβάσετε για καμιά ώρα τις οδηγίες) δεν είναι δα και τόσο τίμιο και ηθικό (όπως και τα ψιλά γράμματα των συμβάσεων).

Ζούμε σε μια ολοένα και περισσότερο αλγοριθμική κοινωνία, όπου όλες οι δημόσιες υπηρεσίες (κι όχι μόνο), από τις βάσεις δεδομένων στην αστυνομία μέχρι και τα σχολεία, θα λειτουργούν όλα με κώδικες. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι κοινωνικές αξίες για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και τις ευκαιρίες μας είναι ενσωματωμένες στον τρόπο με τον οποίο γράφεται ο κώδικας αυτός και τι επιλύει. Αφού το συλλάβουμε, μπορούμε να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε ποιες μεταβλητές μας ενδιαφέρουν πραγματικά και να σκεφτούμε πώς θα μπορούσαμε να επιλέξουμε, αν χρειάζεται, κάτι διαφορετικό.

Με άλλα λόγια, γίνεται όλο και πιο επιτακτική ανάγκη να κατακτηθεί από την κοινωνία ένα βασικό επίπεδο αλγοριθμικής παιδείας. Οι πολίτες θα πρέπει να είμαστε ικανοί να κρίνουμε αλγοριθμικά συστήματα που επηρεάζουν τη δημόσια ζωή. Ακόμη και αν δε γίνουμε τελικά επαρκώς ειδικοί για να διαβάζουμε τις χιλιάδες γραμμές κώδικα, οι βασικές έννοιες – πώς να διαφωνούμε με μεταβλητές, βρόχους και δεδομένα- μπορούν να μας δείξουν πώς λειτουργούν αυτά τα συστήματα και πού μπορεί να κάνουν λάθη.

Στις μέρες μας η εκμάθηση βασικών αρχών προγραμματισμού βλέπω να γίνεται πιο απαραίτητη από την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Δε χρειάζεται πολύς χρόνος για να γίνεις – σε κάποιο βαθμό – ψηφιακά εγγράμματος έτσι ώστε να κατανοείς τι κάνουν τα περισσότερα βασικά κομμάτια κώδικα. Ωστόσο για να πάμε ένα βήμα πιο πέρα προέχει η δική μας αλλαγή συμπεριφοράς για να μπορέσουμε να σκάσουμε τις φούσκες μας.

Γ. Γιώτης – Συγγραφέας του βιβλίου Hoax: Οδηγός επιβίωσης στην εποχή της παραπληροφόρησης – Εκδότης Θύραθεν

Αυτό και πολλά ακόμη νέα άρθρα σχετικά με τρόπους προστασίας για λάθη, προκαταλήψεις, παραπληροφόρηση, fake news, συνωμοσιολογία, αλλά και ενίσχυση της κριτικής σκέψης θα βρείτε στη σελίδα του βιβλίου μου στο facebook

by Αντικλείδι , https://antikleidi.com