Καλέντουλα: ιδιότητες, μορφές και παρενέργειες

ΜΑΡΙΑ ΜΑΛΤΕΖΑ

13/10/2022

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

• Τι είναι η καλέντουλα;
• Καλέντουλα: θεραπευτικές ιδιότητες
• Σε τι μορφή θα τη βρούμε
• Καλέντουλα: παρενέργειες και αντενδείξεις
• Προϊόντα με Καλέντουλα

Τι είναι η καλέντουλα;

Η καλέντουλα είναι ένα όμορφο πορτοκαλί αγριολούλουδο, του οποίου η αξία έχει αναδειχθεί εδώ και πολλούς αιώνες. Ποιες είναι οι δράσεις της και σε τι περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί;

Η καλέντουλα (Calendula officinalis), αλλιώς γνωστή και ως καλέντουλα η φαρμακευτική ή κατιφές, είναι ένα μικρό μονοετές αγριολούλουδο με κίτρινα/πορτοκαλί άνθη, το οποίο ευδοκιμεί σε περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής.

Αποτελεί βότανο συγγενικό της μαργαρίτας και ανήκει στα φυτά της οικογένειας Asteraceae Compositae. Ανθίζει στο τέλος του χειμώνα και συλλέγεται από τους αγρούς από την Άνοιξη έως και το Φθινόπωρο. Τα χρησιμοποιούμενα μέρη του φυτού αποτελούν τα άνθη του, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε ως έχουν (φρέσκα), είτε αποξηραμένα.

Η καλέντουλα είναι γνωστή εδώ και πολλούς αιώνες για τις ποικίλες δράσεις της. Σύμφωνα με αναφορές, τη χρησιμοποιούσαν για θεραπευτικούς σκοπούς από τον 12ο αιώνα μ.Χ. και οι χρήσεις της αφορούσαν τη θεραπεία του πεπτικού έλκους, στομαχικές διαταραχές καθώς και την ανακούφιση των συμπτωμάτων της περιόδου, όπως είναι οι κράμπες.[1],[2]

Παρόλο που οι παραπάνω δράσεις δεν έχουν τεκμηριωθεί επιστημονικά, η καλέντουλα μέχρι και σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως σε καλλυντικά προϊόντα που αφορούν το δέρμα και την ανακούφιση ερεθισμών.

 

Καλέντουλα: θεραπευτικές ιδιότητες

Η καλέντουλα αποτελεί πηγή πλήθους ωφέλιμων συστατικών (π.χ. αντιοξειδωτικά), στη δράση των οποίων οφείλονται οι ποικίλες ευεργετικές ιδιότητες που διαθέτει. [1]

Συγκεκριμένα, η καλέντουλα είναι πλούσια σε: [1][3]

• Φλαβονοειδή
• Καροτενοειδή
• Σαπωνίνες
• Φαινολικά οξέα
• Στερόλες
• Αμινοξέα
• Υδατάνθρακες
• Λιπίδια
• Κουμαρίνες
• Κινόνες
• Τερπενοειδή

Ανάμεσα στις διάφορες δράσεις της καλέντουλας, ξεχωρίζει η συμβολή της στην επούλωση πληγών και στη μείωση των δερματικών ερεθισμών και του εγκαύματος. [1][4]

Σύμφωνα με μελέτες, η καλέντουλα διαθέτει – μεταξύ άλλων – τις εξής ιδιότητες: [1[2][3]

• Αντιφλεγμονώδη
• Αντιοξειδωτική
• Αντιιική
• Αντιβακτηριακή
• Αντιμυκητιακή
• Αντιπαρασιτική
• Αντιοιδηματική
• Αναλγητική
• Ανοσοδιεγερτική
• Σπασμολυτική
• Ηπατοπροστατευτική
• Γαστροπροστατευτική
• Νεφροπροστατευτική
• Υπογλυκαιμική
• Υπολιπιδαιμική

Το έγχυμα της Calendula μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για ανακούφιση από τσιμπήματα μελισσών, φλεγμονές των ματιών, διαφόρων ειδών δερματίτιδες, κιρσών και ως γαργάρα για πληγές στο στόμα ή για ανακούφιση από τον πονόδοντο. [1][2]

Πολύ συχνά χρησιμοποιείται για την πρόληψη και αντιμετώπιση στοματοφαρυγγικών και οφθαλμικών παθήσεων, ενώ δρα και ως τονωτικό της κυκλοφορίας, βοηθώντας τα άτομα με βαριά και κουρασμένα πόδια ή/και αιμορροΐδες. [1][2]

Δερματικοί ερεθισμοί, εγκαύματα & μελανιές

Στις μέρες μας, οι περισσότεροι γνωρίζουν την καλέντουλα για τα πολλαπλά οφέλη της που αφορούν τη διατήρηση της υγείας του δέρματος. Ανακουφίζει από δερματικούς ερεθισμούς και εγκαύματα, επιταχύνει την επούλωση των πληγών, αντιμετωπίζει τις μελανιές (μώλωπες) και δρα ευεργετικά σε άτομα με δερματίτιδες (εξ’ επαφής, από ακτινοθεραπείες). [1][4]

Επιπλέον, είναι κατάλληλη για όλους τους τύπους δέρματος και αποτελεί ιδανική επιλογή για τη φροντίδα της ξηρής και ευαίσθητης επιδερμίδας (π.χ. κρέμα προσώπου με καλέντουλα).

Το λάδι καλέντουλας και οι διάφορες κρέμες και αλοιφές είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές για την πρόληψη και αντιμετώπιση του συγκάματος σε βρέφη και ηλικιωμένους που φορούν πάνες.

Συνοπτικά, η καλέντουλα φαίνεται πως βοηθά στις παρακάτω περιπτώσεις: [1][2][3]

• Δερματικοί ερεθισμοί
• Σύγκαμα μωρού ή ατόμων σε κατάκλιση
• Πληγές, εγκαύματα, εκδορές
• Δερματίτιδα
• Έκζεμα
• Ψωρίαση (ήπιας έντασης)
• Ακμή
• Ερεθισμοί από το ξύρισμα

Γαστρεντερικό

Η καλέντουλα, εσωτερικά, θεωρείται πως μπορεί να προστατέψει από πλήθος παθήσεων που αφορούν το στομάχι και το έντερο, όπως είναι το έλκος στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου, η γαστρίτιδα, η οισοφαγίτιδα και η διάρροια. [1][2][3] Επιπλέον, φαίνεται πως αποτελεί και αποτελεσματικό χωνευτικό, προστατεύοντας από τη δυσπεψία.

Γυναικολογικά προβλήματα

Σε πολλές περιοχές χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν την καλέντουλα για θέματα που αφορούν την έμμηνο ρύση. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως βοηθά σε περιπτώσεις καθυστέρησης περιόδου (ως εμμηναγωγό βότανο), ενώ μπορεί να φανεί χρήσιμη και σε γυναίκες με δυσμηνόρροια (αυξημένη ροή, έντονοι πόνοι κ.ά.). [1]Χάρη στις ισχυρές αντιμικροβιακές της ιδιότητες, η καλέντουλα έχει φανεί χρήσιμη και στην αντιμετώπιση της βακτηριακής κολπίτιδας, ενώ πιθανόν να ωφελεί και σε κολπίτιδες που έχουν προκληθεί από μύκητα.

Σε τι μορφή θα τη βρούμε

Ιδιαίτερα θετικό είναι το γεγονός ότι τα οφέλη της καλέντουλας μπορούμε να τα λάβουμε με διάφορους τρόπους, εφόσον είναι διαθέσιμη σε πολλές μορφές.

Οι πιο συνήθεις μορφές με τις οποίες βρίσκουμε την καλέντουλα είναι οι εξής: [1]

• Κρέμα με καλέντουλα
• Λάδι καλέντουλας
• Βάμμα καλέντουλας
• Τσάι καλέντουλας
• Κεραλοιφή με καλέντουλα
• Αποξηραμένη καλέντουλα

Η καλέντουλα βρίσκει εφαρμογή και στην ομοιοπαθητική, καθώς χρησιμοποιείται ευρέως ως συστατικό σε ομοιοπαθητικά σκευάσματα, σε μικρές ποσότητες. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι υπάρχει η άγρια καλέντουλα ή field marigold (Calendula arvensis) και η ήμερη καλέντουλα ή pot marigold (Calendula officinalis). Η χρήση οποιασδήποτε εκ των δύο επιφέρει παρόμοια οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό.

Όσον αφορά την κατανάλωση της ως έχει, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τόσο τα άνθη όσο και τα φύλλα της είναι εδώδιμα (δηλ. μπορούν να φαγωθούν). Από την αρχαιότητα ακόμη, πολλοί λαοί εκμεταλλεύονταν το υπέροχο χρώμα και τη θρεπτική αξία της για να αναβαθμίσουν τη μαγειρική τους. Την αποκαλούσαν, μάλιστα, σαφράν (κρόκο) των φτωχών!

Δεν αποτελεί, λοιπόν, έκπληξη το γεγονός πως πολλοί αναζητούν συνταγές με καλέντουλα. Για παράδειγμα, τα πέταλα αποτελούν ωραία προσθήκη σε σούπες, σαλάτες και γλυκά, καθώς προσδίδουν μοναδικό χρώμα και άρωμα.

 

Τσάι καλέντουλας: παρασκευή

Παρασκευάζουμε την καλέντουλα ως έγχυμα, για βέλτιστα αποτελέσματα. Συγκεκριμένα:

1. Βράζουμε νερό.
2. Προσθέτουμε 1-2 κ.γ. άνθη καλέντουλας (αποξηραμένα ή μη) σε ένα φλιτζάνι από το νερό που έχουμε βράσει.
3. Περιμένουμε για 10-15 λεπτά.
4. Σουρώνουμε και έπειτα απολαμβάνουμε το πολύτιμο αφέψημα.
5. Προαιρετικά, μπορούν να προστεθούν μέλι, κανέλα, βανίλια ή/και ό,τι άλλο προτιμά ο καθένας.

Προτείνεται η κατανάλωση 2-3 φορές ημερησίως.

 

Καλέντουλα: παρενέργειες και αντενδείξεις

Η καλέντουλα χαρακτηρίζεται ως ένα γενικά ασφαλές βότανο, το οποίο είναι κατάλληλο τόσο για εξωτερική (τοπική) όσο και για εσωτερική χρήση (π.χ. τσάι). [2][3] Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν εμφανίζεται καμία παρενέργεια από τη χρήση της, αν και ορισμένες ομάδες ατόμων συστήνεται να την αποφεύγουν.

Ωστόσο, τα άτομα που εμφανίζουν ευαισθησία/αλλεργία στις μαργαρίτες, τα χρυσάνθεμα και άλλα φυτά της οικογένειας Asteraceae/Compositae, καλό θα ήταν να αποφεύγουν τη χρήση της, καθώς θα μπορούσε να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό ή/και έντονο κνησμό.

Επιπλέον, δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται σε ανοιχτές πληγές, ενώ είναι προτιμότερο να μη γίνεται χρήση της (εσωτερικά ή εξωτερικά τοπικά) στην  εγκυμοσύνη και το θηλασμό, λόγω ελλιπών στοιχείων που αφορούν την ασφάλειά της.

Συστήνεται, επίσης, να διακόπτεται η από του στόματος λήψη για τουλάχιστον 2 εβδομάδες πριν από προγραμματισμένο χειρουργείο. Τέλος, είναι σημαντικό να ενημερώνεται κάποιος επαγγελματίας υγείας πριν από τη χρήση καλέντουλας, σε περίπτωση λήψης φαρμακευτικής αγωγής και ιδιαίτερα όταν λαμβάνεται:

• Αγωγή που προκαλεί υπνηλία ή/και βραδύπνοια (π.χ. ηρεμιστικά)
• Αντι-υπερτασική αγωγή
• Αντιδιαβητική αγωγή

 

Προϊόντα με Καλέντουλα

Χάρη στα πολλά ευεργετικά οφέλη που παρουσιάζει η καλέντουλα, πλήθος προϊόντων (δερμοκαλλυντικά, προϊόντα στοματικής υγιεινής κ.ά.) την περιλαμβάνουν στη σύνθεσή τους, είτε ως βασικό συστατικό είτε συμπληρωματικά με άλλα πολύτιμα βότανα ή ουσίες.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα εξής:

• Η σειρά Weleda Καλέντουλα περιλαμβάνει προϊόντα για την περιποίηση της βρεφικής επιδερμίδας και όχι μόνο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η Weleda Baby Κρέμα Καλέντουλας για την αλλαγή πάνας, η οποία προστατεύει από το σύγκαμα, καταπραΰνει υπάρχοντες ερεθισμούς και συμβάλλει στην ανάπλαση του δέρματος.
• Η Apivita Κρέμα με Καλέντουλα για το πρόσωπο και το σώμα, αποτελεί μία πολύ καλή επιλογή για ενυδάτωση και προστασία από ερεθισμούς, είναι κατάλληλη για παιδιά και ενήλικες, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μετά το ξύρισμα για άμεση ανακούφιση.
• Η καταπραϋντική κρέμα καλέντουλας Frezyderm  για παιδιά και ενήλικες, παρέχει ενυδάτωση και προστασία στην ξηρή και ευαίσθητη επιδερμίδα.
• Η Krauterhof Αλοιφή Καλέντουλας είναι ιδανική για τη φροντίδα του ξηρού και ερεθισμένου δέρματος μικρών και μεγάλων, ενώ είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη σε εγκαύματα, ουλές, έκζεμα, δερματίτιδα και ήπια ψωρίαση.

Πέρα από τις διάφορες κρέμες και αλοιφές υπάρχουν, φυσικά, και άλλα προϊόντα στα οποία συναντάται η καλέντουλα, όπως είναι τα εξής:

• Σαμπουάν
• Αφρόλουτρα
• Υγρά μαντηλάκια
• Οδοντόκρεμες
• Στοματικά διαλύματα
• After-bite

Για όποιον σκοπό και αν χρησιμοποιείται, το μόνο σίγουρο είναι πως η προσθήκη της καλέντουλας αναβαθμίζει με φυσικό τρόπο την ποιότητα των προϊόντων!

Στο Vita4you μπορείτε να βρείτε μεγάλη ποικιλία σε προϊόντα με καλέντουλα.

 

Παραπομπές

1. Therapeutic Potential of Calendula officinalis
2. Calendula officinalis-An Important Medicinal Plant with Potential Biological Properties
3. Phytochemical ingredients and pharmacological potential of Calendula officinalis Linn.
4. A systematic review of Calendula officinalis extract for wound healing

Μαρία Μαλτέζα

Μαλτέζα Μαρία, MSc, BSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, με εξειδίκευση στη Κλινική Διατροφή, τη Διατροφική Αξιολόγηση και τα Συμπληρώματα Διατροφής.

https://www.vita4you.gr/blog-vita4you/el