ΟΙ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΤΟΥ ΖΑΝ ΝΤΕΖΕΡ
Ο Ζαν ντε Λα Βιλ ντε Μιρμόντ (Jean de La Ville de Mirmont, 1886-1914) γεννήθηκε στο Μπορντό σε μια αριστοκρατική οικογένεια. Η ζωή του ήταν σύντομη και το έργο του μικρό. Πέθανε στο μέτωπο το 1914, σε ηλικία είκοσι οκτώ ετών. Το πρώτο και μοναδικό του μυθιστόρημα ‘Οι Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ’, δημοσιεύτηκε το 1914, λίγους μόλις μήνες πριν το ξέσπασμα του πολέμου, με σύντομο πρόλογο του Φρανσουά Μωριάκ. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς ο Ζαν ντε Λα Βιλ ντε Μιρμόντ πέθανε στο μέτωπο, σε ηλικία είκοσι οκτώ ετών.
‘Οι Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ’ (εκδόσεις ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ, μετάφραση Μαρτίνα Ασκητοπούλου, επίμετρο Κώστας Σπαθαράκης), είναι ένα ποιητικό χρονικό της μονότονης ζωής ενός μοναχικού χαρακτήρα που μοιάζει πολύ με τον συγγραφέα. Ενός χαρακτήρα που περιέγραψε σ’ ένα γράμμα προς τη μητέρα του ως εξής «Έχω φανταστεί ένα μικρό μυθιστόρημα που θα με διασκέδαζε πολύ. Ο ήρωας της ιστορίας θα ήταν παράλογος και εντελώς του γούστου μου. Θα είναι θλιβερός κάτω από τη γελοία του όψη. Είναι οπωσδήποτε υπάλληλος υπουργείου. Μένει στο παλιό μου δωμάτιο στην οδό ντυ Μπακ, απέναντι από το Petit Saint-Thomas και έχει εμμονή με το χαμηλό του ταβάνι. Πλήττει θανάσιμα, γιατί του λείπει η φαντασία αλλά έχει παραιτηθεί στη μετριότητά του. […] Δεν χρειάζεται να μπω στον κόπο να επινοήσω τίποτα». (το κείμενο αναφέρεται στο επίμετρο του Κώστα Σπαθαράκη).
‘Τον νεαρό αυτόν, ας τον ονομάσουμε Ζαν Ντεζέρ.‘
Έτσι συστήνει τον ομώνυμο χαρακτήρα του βιβλίου του ο συγγραφέας, προετοιμάζοντας τον αναγνώστη για την ιδιαίτερη ταυτότητα του ήρωά του˙ Ζαν Ντεζέρ, Ιωάννης ο Έρημος ή Ιωάννης της Ερήμου.
Ο Ζαν Ντεζέρ, είναι ένας άνθρωπος που δεν ξεχωρίζει. Ένας άνθρωπος άχρωμος, με εμφάνιση που δεν προκαλεί καμία εντύπωση, με συμπεριφορά αδιάφορα τυπική και άνευρη, ένας άνθρωπος που δεν αφήνει και δεν ενδιαφέρεται να αφήσει κανενός είδους αποτύπωμα. Το διαμέρισμα που μένει είναι απρόσωπο, τα ρούχα του συνηθισμένα, η δουλειά του βαρετή. Ζει στο Παρίσι την εποχή της Belle Époque, της ακμής του Γαλλικού ιμπεριαλισμού αλλά και της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, την εποχή της ανάπτυξης της πολιτιστικής νεοτερικότητας, της απελευθέρωσης και της αισιοδοξίας, αλλά ο Ζαν Ντεζέρ δεν θέλγεται από τίποτα από αυτά˙ το ξεφάντωμα στα καμπαρέ, οι μελωδίες και η ξεγνοιασιά των ειρηνικών χρόνων δεν τον επηρεάζουν καθόλου. Ο Ζαν Ντεζέρ δεν έχει φαντασία, δεν διψάει για εμπειρίες, δεν είναι φιλόδοξος, δεν είναι ζηλιάρης, είναι ένας άνθρωπος παραιτημένος που προχωράει στη ζωή κοιτώντας χαμηλά, ‘τα μάτια του δεν εγκαταλείπουν τη γη, το βλέμμα του δεν υψώνεται πάνω από αυτόν τον κόσμο, όπου, αν κάποιοι είναι ηθοποιοί και άλλοι θεατές, εκείνος δεν είναι παρά ένας κομπάρσος’.
Ο Ζαν Ντεζέρ έχει μόνο ένα φίλο με τον οποίο συναντιέται καθημερινά στο εστιατόριο που πηγαίνει για το δείπνο του. Οι συναντήσεις τους διαρκούν όσο και το γεύμα τους και οι συζητήσεις τους είναι πάντα οι ίδιες. Μετά το φαγητό τους χαιρετιούνται και χωρίζουν.
Εργάζεται στο Υπουργείο Ευεξίας (Διεύθυνση Εξοπλισμού), συμπληρώνοντας έντυπα, κοινοποιώντας και μεταβιβάζοντας έγγραφα. Η δουλειά του δεν του δίνει καμία χαρά δεν βρίσκει σ’ αυτή κανένα ενδιαφέρον αλλά την υπομένει υποταγμένος μέσα στο ανούσιο του καθήκοντος και το ξέθωρο νόημα κάποιων σκόρπιων στίχων που γράφει για να κρατηθεί απασχολημένος.
‘Του έρχονται δύο ακόμα στίχοι : «Ξέρω καλά τον αφανή μου ρόλο, ως τα μνήματα – θα συντάσσω σημειώματα, αναφορές, υπομνήματα».
Ξαφνικά, η έμπνευση στερεύει. Δεν επιμένει. Δεν είναι του χαρακτήρα του. Τσαλακώνει το χαρτί και το πετάει στον κάδο.’
Ο Ζαν Ντεζέρ είναι υπομονετικός. Περιμένει την προαγωγή, τη σύνταξη, τον θάνατο αλλά πάνω απ’ όλα περιμένει τις Κυριακές. Η μονότονη διαδοχή των ημερών της εβδομάδας, που όλες είναι βουτηγμένες στην γκρίζα αλληλουχία των συνηθειών του, υπομένεται με την προσμονή της Κυριακής.
Θα περίμενε κανείς ότι οι Κυριακές θα είχαν κάτι το διαφορετικό, κάποια ενασχόληση που θα την χαρακτήριζε η δημιουργικότητα, η φαντασία, που θα φανέρωναν έναν σκοπό ή ένα ιδανικό. Αλλά όχι! Οι Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ απλώς ακολουθούν μια διαφορετική ρουτίνα από αυτή των υπόλοιπων ημερών της εβδομάδας.
Τα βράδια ο Ζαν Ντεζέρ καταγράφει τις αναμνήσεις του, γράφει για τον καιρό, γι’ αυτά που βλέπει από το παράθυρο, για όσα ασήμαντα συναντά στη μέρα του. Κι όταν ούτε αυτά διαφέρουν από τα προδιαγεγραμμένα, με ένα ‘τίποτα’ αφήνει το ίχνος της πλήξης του στη μέρα που πέρασε. Ο Ζαν Ντεζέρ με την ίδια παθητικότητα μαζεύει τα φυλλάδια που του δίνουν στο δρόμο και με τη χαρακτηριστική υπομονή του τα ταξινομεί. Και μια μέρα αποφασίζει να ακολουθήσει τις προσφορές των φυλλαδίων για να αξιοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις Κυριακές του. Προσφέρει στον εαυτό του την ευκαιρία των ιαματικών λουτρών και του μασάζ, κουρεύει τα μαλλιά του σ’ ένα μοντέρνο κουρείο, κάθεται για το γεύμα του σ’ ένα διαφορετικό από το συνηθισμένο εστιατόριο, επισκέπτεται μια μάντισσα, αποκοιμιέται σε μια αίθουσα κινηματογράφου, παρακολουθεί μια διάλεξη για εναλλακτικές θεραπείες και κάποια Κυριακή συναντά στον Βοτανικό κήπο την εύθυμη Ελβίρ. Ο Ζαν Ντεζέρ με την ‘υπομονή και την παραίτηση της ψυχής του, τη σεμνότητα των επιθυμιών του και τη λυπηρή οκνηρία της φαντασίας του’ ακολουθεί την Ελβίρ σε μια σύντομη περιπέτεια με συζητήσεις, λουλούδια, περιπάτους και τελικά ένα αρραβώνα που τελειώνει απρόσμενα. Ο Ζαν Ντεζέρ δέχεται την απόρριψη με την ίδια παθητικότητα που δέχεται τα πάντα στη ζωή του. Αλλά πιστεύει ότι η νέα αυτή κατάσταση πρέπει να βιωθεί με όλους τους κανόνες – να αφεθεί στις απολαύσεις, να μεθύσει ή να αυτοκτονήσει. ‘Ας παραμείνουμε κλασικοί, σκέφτηκε ο Ζαν Ντεζέρ. Ράγισε η καρδιά μου – αυτή τη λέξη έψαχνα. Και πρέπει να φερθώ υπεύθυνα και να παίξω το ρόλο μου σύμφωνα με τους καθιερωμένους κανόνες.’
Ο Ζαν Ντεζέρ δοκιμάζει και τα τρία και αποτυγχάνει σε όλα. Τίποτα δεν μπορεί να τον τραβήξει από το βύθισμα, την παθητική αδιαφορία, την παραίτηση. Έχει πλήρη συνείδηση της ‘εναλλάξιμης ύπαρξής του’ και αυτή είναι, θα έλεγε κανείς, και η τραγωδία του.
Ο ντε Λα Βιλ με ένα κείμενο υπαρξιστικό, περιγράφει χωρίς λυρισμό, με ευκολία, απλότητα αλλά και ειρωνεία την ασήμαντη ζωή του ήρωά του, διακωμωδώντας τον αρχικά με το όνομα, και στη συνέχεια με τις εμμονές του, την εμφάνισή του, την τυπικότητα με την οποία αντιμετωπίζει τους γύρω του. ‘Οι Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ’ είναι μια μελέτη χαρακτήρα, μια κυνική ματιά στη γενιά των πληβείων[i] ή μια σάτιρα για τον τρόπο ζωής στην Ευρώπη πριν τον μεγάλο πόλεμο; Σίγουρα ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί δύο φορές˙ τη δεύτερη μετά το υπέροχο επίμετρο του Κώστα Σπαθαράκη.
[i] Για τη γενεά των πληβείων δεν έχω να πω παρά πως χρησιμεύει μόνο για να αυξάνει τον αριθμό των ζώντων. – Θερβάντες
https://passepartoutreading.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου