Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΧΟΛΕΡΑΣ
Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (Gabriel Garcia Marquez, 1927-2014), με το μυθιστόρημα ‘Ο Έρωτας στα χρόνια της χολέρας’ μεταφέρεται στην Καραϊβική των αρχών του 20ου αιώνα για να παρατηρήσει μια μοναδική ιστορία αγάπης που εκτείνεται σε διάστημα μεγαλύτερο από μισό αιώνα.
Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά το magnum opus του, το θρυλικό μυθιστόρημα ‘100 χρόνια μοναξιά’, και 3 χρόνια μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ λογοτεχνίας για «τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του, στα οποία το φανταστικό και το πραγματικό συνδυάζονται σε έναν πλούσιο κόσμο φαντασίας, αντανακλώντας τη ζωή και τις συγκρούσεις μιας ηπείρου» – ο Κολομβιανός συγγραφέας, εμπνέεται από την ιστορία των γονιών του και, μέσα από το πλούσιο σκηνικό των ηθών και της κοινωνίας της Λατινικής Αμερικής, γράφει μια αλησμόνητη ιστορία αγάπης˙το μυθιστόρημα ‘Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας’
Η ιστορία του βιβλίου ακολουθεί τον Φλορεντίνο Αρίσα και τη Φερμίνα Δάσα από τα πρώτα χρόνια της νιότης τους μέχρι τα 70 τους χρόνια και με φόντο τους εμφυλίους πολέμους και τη δοκιμασία της επιδημίας της χολέρας που ταλαιπώρησε για πολλά χρόνια την περιοχή, ο συγγραφέας στοχάζεται για την αγάπη, τα γηρατειά, τον θάνατο, την προσήλωση σ’ ένα όνειρο και τον κοινωνικό διχασμό.
‘Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας’ είναι πολύ περισσότερο από μια ιστορία αγάπης. Ο Μάρκες έχει καταβάλει σημαντική προσπάθεια για να τεκμηριώσει το ιστορικό πλαίσιο του μυθιστορήματος, περιβάλλοντας την ιστορία των ηρώων του με αναφορές στους εμφύλιους πολέμους, την εξαφάνιση της αποικιακής δύναμης, τη γέννηση της μεσαίας τάξης. Χρησιμοποιεί γι’ αυτό το σκοπό πραγματικές ιστορικές προσωπικότητες όπως τον πρόεδρο της Κολομβίας την εποχή της ιστορίας, τον Ραφαέλ Νούνεθ, αλλά και σημαντικές στιγμές της ιστορίας της Κολομβίας όπως ο πόλεμος των χιλίων ημερών και η σφαγή των απεργών εργατών μπανάνας το 1928.
Σε μια μικρή πόλη, που βρίσκεται χτισμένη σ’ένα λιμάνι στο βόρειο τμήμα της Κολομβίας και μοιάζει αρκετά με την Καρταχένα, ένας μελαγχολικός νεαρός που αγαπά την ποίηση, ο Φλορεντίνο Αρίσα, μαγεύεται από το περήφανο περπάτημα και την πλούσια κοτσίδα της δεκατριάχρονης Φερμίνα Δάσα και την πολιορκεί. Η Φερμίνα ανταποκρίνεται στις φλογερές επιστολές και τις άσπρες καμέλιες του Φλορεντίνο και του υπόσχεται να τον παντρευτεί. Ο πατέρας της Φερμίνα που έχει άλλα όνειρα για τον γάμο της κόρης του, την απομακρύνει για λίγο καιρό από την πόλη. Ενώ οι δύο ερωτευμένοι συνεχίζουν να ανταλλάσσουν επιστολές κατά τη διάρκεια της απουσίας της, η σχέση τελικά διακόπτεται όταν η Φερμίνα επιστρέφει στο σπίτι. Λίγο καιρό αργότερα, παντρεύεται τον γιατρό Χουβενάλ Ουρμπίνο και ο γάμος τους διαρκεί περισσότερο από πενήντα χρόνια. Μετά το θάνατο του Ουρμπίνο, ο Φλορεντίνο, ο οποίος είχε παραμείνει ερωτευμένος με τη Φερμίνα, ανανεώνει το φλερτ του (πάλι μέσω επιστολών) και τελικά κερδίζει την καρδιά της. Η ιστορία καταλήγει με το ζευγάρι σε ένα πλοίο για ένα ταξίδι που πρόκειται να διαρκέσει «για πάντα».
Το μυθιστόρημα του Μάρκες που καλύπτει σχεδόν το σύνολο της μακράς και ενδιαφέρουσας ζωής του Φλορεντίνο και της Φερμίνα καθώς μεγαλώνουν και αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου, έχει συνδεθεί με το λογοτεχνικό κίνημα του μαγικού ρεαλισμού που αποδίδει τα όνειρα, τις προκαταλήψεις, τα προσωπικά ανέκδοτα σαν διαφορετικές εκδοχές της πραγματικότητας. Σαν κύρια πηγή για τη εφαρμογή του μαγικού ρεαλισμού στο έργο του, ο Μάρκες έχει αναφέρει τη φωνή της γιαγιάς του που τον μεγάλωσε στην Αρακατάκα, τις φανταστικές ιστορίες και τους τοπικούς μύθους που το αφηγείτο με μια συγκλονιστική σοβαρότητα σαν όλα αυτά τα φανταστικά να υπήρχαν ή να είχαν γίνει πραγματικά. Στο βιβλίο του ‘Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας’ ο συγγραφέας δεν έχει χρησιμοποιήσει, παρά ελάχιστα, τα υπερφυσικά στοιχεία για να αναπτύξει την πλοκή αλλά ο τρόπος που έχει σχεδιάσει τις αντιδράσεις των χαρακτήρων του παράγει απροσδόκητα αποτελέσματα. Αυτό που ενδιαφέρει σ’ αυτό το έργο δεν είναι η απόλυτη αλήθεια όσων αφηγείται ο συγγραφέας αλλά η αλήθεια όπως την αντιλαμβάνεται ο κάθε χαρακτήρας φιλτραρισμένη από εμπειρίες, γνώσεις και αναμνήσεις.
Ένα από τα αξιοσημείωτα στοιχεία του μυθιστορήματος είναι η ίδια η απεικόνιση της αγάπης ως δύναμης που υπερβαίνει το χρόνο και τον χώρο. Ο Μάρκες διερευνά επιδέξια την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων απεικονίζοντας την αγάπη με ευαισθησία και φαντασία τόσο ως πηγή χαράς όσο και πόνου. Μέσα από τα ακλόνητα αισθήματα του Φλορεντίνο για τη Φερμίνα, εμβαθύνει στη φύση της επιθυμίας, της πίστης και των θυσιών στο όνομα της αγάπης.
Η ορμητική, ιδεαλιστική, δυνατή και νεανική αγάπη μεταξύ του Φλορεντίνο και της Φερμίνα είναι εντελώς πλατωνική και περνάει από τον παθητικό τρόπο της ανταλλαγής βλεμμάτων σε έναν πιο ενεργητικό τρόπο, αυτόν της γραφής. Για να της δηλώσει την αγάπη του ο Φλορεντίνο, γράφει ένα γράμμα εξήντα σελίδων χρησιμοποιώντας και τις δύο πλευρές κάθε σελίδας. Έτσι ξεκινά ένας επιστολικός έρωτας απίστευτης συχνότητας και έντασης. Είναι ακριβώς η συγγραφή επιστολών, και όχι οι φυσικές συναντήσεις, που κάνουν τον έρωτά τους δυνατό. Όταν όμως αυτή η αγάπη προδίδεται και μένει ανεκπλήρωτη τότε μοιάζει με αρρώστια με παρόμοια συμπτώματα μ’ αυτά της χολέρας.
Μια άλλη πτυχή της αγάπης, είναι αυτή της αγάπης μεταξύ του παντρεμένου ζευγαριού, της Φερμίνα Δάσα και του γιατρού Χουβενάλ Ουρμπίνο. Αν και η Φερμίνα φαίνεται ότι παντρεύτηκε χωρίς να είναι ερωτευμένη με τον γιατρό Ουρμπίνο, τα αισθήματά της αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου και οδηγούν σ’ έναν αρμονικό γάμο που διήρκεσε για μισό αιώνα και παρουσιάζεται μέσα από τις κοινές συνήθειες, την κατανόηση, τα παιδιά, τις κρίσεις, τα μικροκαυγαδάκια αλλά και τη συγκινητική φροντίδα του ενός για τον άλλο σε μεγάλη ηλικία. Η απιστία είναι η διαφορετική όψη αυτής της αγάπης που παρουσιάζεται μέσα από την εξωσυζυγική σχέση του γιατρού Ουρμπίνο που σπάει κοινωνικούς και φυλετικούς κώδικες όταν, μετά από τριάντα χρόνια γάμου, ερωτεύεται την Μπάρμπαρα Λιντς, την κατά τριάντα χρόνια νεότερή του, όμορφη εικοσιοκτάχρονη μουλάτα, δημιουργώντας έτσι μια μεγάλη κρίση στο γάμο του. Η απόλυτη στάση της Φερμίνα τον επαναφέρει στη συζυγική εστία και λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή της ομολογεί ‘Μόνο ο Θεός ξέρει πόσο πολύ σ’ αγάπησα’.
Ο Φλορεντίνο Αρίσα απολαμβάνει ένα άλλο είδος αγάπης, την περιστασιακή αγάπη, ανταποκρινόμενος στην ωμή επιθυμία˙ την μόνη διέξοδο για να κατευνάσει την επιθυμία του και να αντιμετωπίσει την απελπισμένη μοναξιά του.
Ο έρωτας σε μεγάλη ηλικία περιγράφεται στο τελευταίο κεφάλαιο του μυθιστορήματος. Μετά το θάνατο του γιατρού Ουρμπίνο, ο Φλορεντίνο που είναι πλέον εβδομήντα επτά ετών διεκδικεί ξανά τη Φερμίνα με τον πιο σίγουρο τρόπο που ξέρει˙ τη συγγραφή επιστολών. Οι δύο άνθρωποι που βρίσκουν ο ένας τον άλλον στο ξεθωριασμένο λυκόφως των ημερών τους είναι εντελώς διαφορετικοί από τους νεαρούς ερωτευμένους που αναζητούσαν φευγαλέες εικόνες. ‘Ήταν σαν να είχαν περάσει πάνω από το δύσκολο γολγοθά της συζυγικής ζωής κι είχαν φτάσει χωρίς άλλες περιπέτειες στο κέντρο του έρωτα. Περνούσαν σιωπηλά, σαν δυο γέροι ζεματισμένοι από τη ζωή, πέρα από τις παγίδες του πάθους, πέρα από τις άγριες κοροϊδίες των ψευδαισθήσεων και τους αντικαθρεφτισμούς των παθημάτων τους : πέρα από τον έρωτα. Γιατί είχαν ζήσει μαζί αρκετά για να καταλάβουν πως ο έρωτας είναι έρωτας σ’ οποιαδήποτε εποχή και σ’ οποιοδήποτε τόπο, αλλά γινόταν πιο έντονος όταν βρισκόταν κοντά στο θάνατο.’ Ο Μάρκες εξερευνά το θέμα του έρωτα με έναν αντισυμβατικό τρόπο εξυμνώντας μοναδικά, τη ζωτικότητα που είναι δυνατή στα γηρατειά, την αγάπη πάνω από την απελπισία, την υγεία πάνω από την αρρώστια, τη ζωή πάνω από το θάνατο. Κι αν κάτι από αυτά φαίνεται παράδοξο ή άγνωστο στα δυτικά μάτια, για έναν ντόπιο αυτού του πολιτισμού με τη βαθιά ιστορία των μεγάλων ερωτικών ιστοριών, γίνεται μαγικό.
Το κοινωνικό, οικονομικό και φυλετικό σκηνικό του μυθιστορήματος προβάλλει τις έντονες διαφορές ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις της πόλης. Από τη μια πλευρά βρίσκονται οι πλούσιοι που αποτελούν την άρχουσα τάξη˙ οικογένειες των τοπικών αρχόντων και του στρατού καθώς και κάποιες φτωχότερες με αριστοκρατικές όμως καταβολές. Στον αντίποδα υπάρχουν διάφορες φυλετικές ομάδες που ζουν σε απόλυτη φτώχεια. Μαύροι, μουλάτοι, Κινέζοι μετανάστες ζουν σε άλλο τμήμα της πόλης που περιγράφεται σαν μια μεγάλη παγίδα θανάτου, με τα αμέτρητα σπίτια, τις αρρώστιες και τις άθλιες υγειονομικές συνθήκες. Η έντονη ταξική διαστρωμάτωση παρατηρείται παντού αλλά υπονοείται ότι τα όρια αυτά δεν είναι ανυπέρβλητα. Ο πατέρας της Φερμίνα, αν και ταπεινής καταγωγής, αλλάζει την τύχη του μετακομίζοντας στην παραλιακή πόλη για να παράσχει στην κόρη του την ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή. Την στέλνει στο σχολείο που πήγαιναν τα κορίτσια των πλούσιων οικογενειών και στη συνέχεια καταφέρνει να την παντρέψει με τον γιατρό Χουβενάλ Ουρμπίνο. Με αυτόν τον γάμο, η Φερμίνα μπαίνει σε έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό από τον δικό της.
Ο Φλορεντίνο Αρίσα είναι άλλο ένα παράδειγμα κάποιου που αλλάζει με επιτυχία τη θέση του στη ζωή. Σε αντίθεση με την αλλαγή της μοίρας της Φερμίνα, η δική του εξέλιξη είναι το αποτέλεσμα της απόφασής του να γίνει αντάξιος της αγάπης της. Για τριάντα χρόνια, εργάζεται σε όλους τους τύπους θέσεων εργασίας στην Εταιρεία Ποταμοπλοΐας της Καραϊβικής, καταλήγοντας να γίνει ιδιοκτήτης της.
Στο βιβλίο, ο Μάρκες, μέσα από το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της χολέρας, δημιουργεί μια διάχυτη ατμόσφαιρα φόβου και αβεβαιότητας, δίνοντας έμφαση στην επίγνωση των χαρακτήρων για τη θνητότητά τους˙ μια επίγνωση που επηρεάζει τη συμπεριφορά και τις επιλογές τους και αναδεικνύει το εύθραυστο της ζωής και την απεγνωσμένη αναζήτηση νοήματος. Οι χαρακτήρες αυτού του μυθιστορήματος καλούνται να αντιμετωπίσουν και να αναζητήσουν τις δικές τους λύσεις στο δίλημμα της ηλικίας και τελικά του θανάτου. Καθώς γερνούν και αντιμετωπίζουν τη δική τους θνητότητα, αναγκάζονται να αναλογιστούν το πέρασμα του χρόνου και να αποδεχτούν την παροδική φύση της ανθρώπινης ύπαρξης. Κι αν κάποιοι καταφεύγουν στην αυτοκτονία κάποιοι άλλοι ξεφεύγουν από το χρόνο με μια μυθική κρουαζιέρα που θα διαρκέσει ‘για πάντα’.
‘Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας’ είναι ένα μεγαλειώδες ρομαντικό μυθιστόρημα που μένει στο μυαλό του αναγνώστη για πολύ καιρό μετά την ανάγνωσή του, γιατί όπως γράφει στον πρόλογο της τελευταίας έκδοσης του βιβλίου (εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, μετάφραση Μαρία Παλαιολόγου ο Νίκολας Σέξπηρ «κατορθώνει να έχει απήχηση σε ένα ετερόκλητο κοινό γιατί μας παρηγορεί μ’ ένα θαύμα, καθιστώντας αυτό το θαύμα, προσιτό στον καθένα μας. Μπορούμε να έχουμε ό,τι θέλουμε, διακηρύσσει, αρκεί να επιδεικνύουμε υπομονή και πείσμα και πίστη.»
Το βιβλίο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ‘Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας’ συζητήθηκε στη Λέσχη Ανάγνωσης Passe Partout Reading και αρκετές από τις θέσεις του πιο πάνω κειμένου εκφράστηκαν από τα μέλη της Λέσχης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου