Ο ΠΟΛΩΝΟΣ
Ο Νοτιοαφρικανός συγγραφέας Τζων Μάξγουελ Κουτσί (J.M. Coetzee, Κέιπ Τάουν 1940 -), βραβευμένος το 2003 με το Νόμπελ λογοτεχνίας και δύο φορές με το Booker, στο τελευταίο του βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα με τον τίτλο ‘Ο Πολωνός’ από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ σε μετάφραση Χριστίνας Σωτηροπούλου, μας μεταφέρει μια ιστορία ενδοσκόπησης κι ένα προβληματισμό για τα ανεξήγητα, τα τρυφερά διφορούμενα που διακατέχουν την ύπαρξή μας ˙ έναν στοχασμό για την αγάπη, τα γηρατειά και τους ασαφείς τρόπους που επικοινωνούμε. Σε 160 σελίδες και σε μια σειρά από αριθμημένα κεφάλαια, που εκτείνονται από μία πρόταση μέχρι λίγες παραγράφους, διερευνά τον περίπλοκο ψυχισμό και τον αργό ρυθμό της ύπαρξης ενός άντρα στο τελευταίο στάδιο της ζωής του, στα γηρατειά, αγγίζοντας τις βαθύτερες χορδές του, που ακολουθούν τη μελωδία των έργων του Σοπέν και την αγάπη του για μια γυναίκα νεότερη, τόσο όμορφη όσο και απόμακρη.
Εκείνος είναι ένας πιανίστας από την Πολωνία, γνωστός για την αυστηρή απόδοση των έργων του Σοπέν. Ο Βίτολντ είναι 72 χρόνων, ψηλός, μεγαλόσωμος, μοιάζει με τον ηθοποιό Μαξ φον Σίντοφ αλλά και με τεράστια αράχνη όταν σκύβει πάνω από τα πλήκτρα, κι έχει υπερβολικά λευκή χαίτη κι ένα δυσκολοπρόφερτο επώνυμο. Εκείνη είναι κοντά στα πενήντα, μια κομψή γυναίκα από την αστική τάξη της Βαρκελώνης, σύζυγος τραπεζίτη ‘που γεμίζει τις μέρες της με αγαθοεργίες’. Το όνομά του είναι δύσκολο να το προφέρει κανείς, είναι γεμάτο β και τς και τον αποκαλούν ‘Ο Πολωνός’. Το όνομά της είναι Μπεατρίθ και στο άκουσμά του, στο μυαλό του Πολωνού έρχεται η Βεατρίκη του Δάντη. Γνωρίστηκαν όταν ένας Κύκλος Κονσέρτων που διοργανώνει συναυλίες στη Γοτθική Συνοικία της Βαρκελώνης προσκάλεσε τον Πολωνό για ένα ρεσιτάλ και η Μπεατρίθ ανέλαβε τα καθήκοντα της οικοδέσποινας. Η στεγνή ερμηνεία του Πολωνού και η απροθυμία του να κοιτάξει ή να χαμογελάσει στο κοινό του (ένα alter ego του ίδιου του Κουτσί που είναι γνωστός για τον κλειστό χαρακτήρα του), αλλά και η απόμακρη συμπεριφορά του στο δείπνο που ακολουθεί, κάνουν την Μπεατρίθ να αδημονεί να τελειώσει η βραδιά και να επιστρέψει στο σπίτι της. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον Πολωνό, που σαν άλλος Δάντης βλέπει στο πρόσωπο της Μπεατρίθ το πεπρωμένο του, την απάντηση στο αίνιγμα της ζωής του.
Ο Κουτσί εισάγει τον αναγνώστη στην ιστορία με έναν συναρπαστικό αλλά ασυνήθιστο τρόπο. ‘Η γυναίκα είναι η πρώτη που το προβληματίζει, και αμέσως μετά ο άντρας. […] Στην αρχή, εκείνος έχει μια απολύτως ξεκάθαρη εικόνα για το ποια είναι η γυναίκα. […] Ο άντρας είναι πιο δύσκολη περίπτωση.’ Στις πρώτες σελίδες εμφανίζεται ο ίδιος στον ρόλο του αφηγητή που προσπαθεί να συνδυάσει τα κομμάτια του παζλ και να συστήσει τους χαρακτήρες, επισημαίνοντας ότι ο άντρας και η γυναίκα που δημιουργεί δεν είναι ακόμα τέλειοι. Αυτή η ατέλεια δίνει τον τόνο για τη σχέση μεταξύ του Βίτολντ και της Μπεατρίθ μια σχέση που χαρακτηρίζεται από εμπόδια και απαρέσκεια.
Ο Κουτσί αποδίδει μοναδικά, σε όλες τις λεπτές τους αποχρώσεις και αποφεύγοντας τις εσωστρεφείς αφηγηματικές φωνές γεμάτες σκέψεις, υποθέσεις, ελπίδες και φόβους, την ειλικρίνεια και τη διαύγεια της δήλωσης αγάπης ενός εβδομηντάχρονου που δεν φοβάται την απόρριψη από τη μια ενώ από την άλλη επισημαίνει τις εμμονές, τις παγιδεύσεις της οργής κα της αυτοσυγκράτησης της ηρωίδας του. Το να αποκαλύπτει ο ένας τον άλλον είναι μια λεπτή τέχνη, προορισμένη ίσως να παραμείνει ανέφικτη, την οποία μόνο η ακριβής και απρόβλεπτα ειρωνική γραφή του Κουτσί καταφέρνει να αποτυπώσει.
Λίγες μέρες μετά τη συναυλία ο Πολωνός στέλνει στην Μπέατριθ την ηχογράφηση μιας δικής του εκτέλεσης στα Νυχτερινά του Σοπέν, με την ευχή να της μιλήσει η μουσική του και λίγο καιρό αργότερα την προσκαλεί να τον επισκεφθεί στη Χιρόνα όπου παραδίδει μαθήματα σ’ ένα ωδείο. ‘Βρίσκομαι εδώ για σένα. Δεν σε ξεχνώ.’ Την πολιορκεί με mail, με μουσική, με προσκλήσεις ενώ εκείνη αντιστέκεται στην ιδέα να γίνει η μούσα και το αντικείμενο του πόθου του, η Βεατρίκη του.
Παρά τις επίμονες δηλώσεις αγάπης του Βίτολντ και την αποστασιοποιημένη στάση της Μπεατρίθ η αβέβαιη επικοινωνία μεταξύ τους συνεχίζεται και μάλιστα στα αγγλικά, μια γλώσσα που δεν είναι η μητρική κανενός. Λίγες μέρες στο εξοχικό της στη Μαγιόρκα είναι το μόνο που παραχωρεί η Μπεατρίθ στο Πολωνό σαν αντίδωρο στον θαυμασμό του για εκείνη ˙ μια στιγμή ευτυχίας για εκείνον που τελειώνει γρήγορα.
‘Άραγε η αγάπη είναι ψυχική κατάσταση, υπαρξιακή κατάσταση, φαινόμενο, κάτι πρόσκαιρο που υποχωρεί και χάνεται – ακόμα και την ώρα που το παρατηρούμε – στο παρελθόν, στα κατάβαθα της Ιστορίας; Ο Πολωνός ήταν ερωτευμένος μαζί της, σοβαρά ερωτευμένος – και πιθανότατα είναι ακόμα – , αλλά ο ίδιος είναι ένα απομεινάρι της Ιστορίας, μιας εποχής στην οποία ο πόθος έπρεπε να χρωματιστεί με μια πινελιά άπιαστου ονείρου για να θεωρηθεί αληθινός. Κι εκείνη, η Μπεατρίθ, η αγαπημένη του; Εκείνη σίγουρα δεν ήταν άπιαστο όνειρο. Αντιθέτως, ήταν ένα όνειρο εύκολα πραγματοποιήσιμο. Έλα να με επισκεφθείς στο σπίτι μου. Έλα να με επισκεφθείς στο κρεβάτι μου. Αν γλίτωσε, εντέλει, από το στίγμα της υπερβολικά εύκολης, ήταν επειδή έδιωξε τον Πολωνό – τον Πολωνό που, δίχως άλλο, την ίδια στιγμή πλάθει μια δική του ιστορία για την άκαρδη Ισπανίδα ερωμένη που άφησε πληγή στην καρδιά του, μια πληγή που θα πάρει πολύ καιρό για να γιατρευτεί.’
Δύο χρόνια αργότερα η Μπεατρίθ δέχεται μια συλλογή ποιημάτων που της κληροδότησε ο Πολωνός, γραμμένα στα πολωνικά, για εκείνη, την απρόθυμη μούσα του, τη νοητή σύντροφό του στην πορεία του προς τον θάνατο. Για άλλη μια φορά η γλώσσα είναι εμπόδιο και χρειάζεται μια μεταφράστρια για να τα προσεγγίσει˙ μια διαμεσολαβημένη πρόσβαση σε ένα αδύναμο έργο, στην κληρονομιά ενός άνδρα που ‘δεν κατείχε την τέχνη να επιταχύνει τον λόγο’.
Ο Κουτσί διερευνά τις ψυχές των χαρακτήρων του και πάνω από όλα της ηρωίδας του, μεταφέροντας τις σκέψεις, τις ευαισθησίες, τις αμφιβολίες, τις επιθυμίες και τα συναισθήματα της ενοχής τους με ειρωνεία και υπαινικτικότητα σε μια σύντομη ιστορία αγάπης. Η μουσική και η ποίηση είναι τα μέσα που χρησιμοποιεί για να μιλήσει για τις διαφορές στη γλώσσα και την κουλτούρα όσο και τις αντιθέσεις ανάμεσα στη νεότητα και τα γηρατειά, τη σύνεση και το πάθος, τα μυστικά μιας ζωής και την ένταση ανάμεσα στο σιωπηρό και το ρητό, ανάμεσα στον προορισμό και την επιθυμία.
https://passepartoutreading.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου