Σιταρένια στάχυα — Επιλεγμένα ποιήματα
Εισαγωγή
Η σύγχρονη καναδική ποίηση που γράφτηκε από ποιητές διαφορετικών πολιτισμικών καταβολών γίνεται όλο και πιο πρισματική. Τα Poems of Wheat Ears προσθέτουν ένα μοναδικό μεσογειακό χρώμα σε αυτό. Το βιβλίο είναι μια επιλογή ποιημάτων από 15 έργα του Μανώλη Αλγιζάκη, κορυφαίας φωνής ανάμεσα στους σημαντικούς ποιητές της ελληνοκαναδικής διασποράς.
Γεννημένος στο Κολυμπάρι, ένα μικρό χωριό στην Κρήτη, ο Μανώλης απέκτησε πτυχίο στις πολιτικές επιστήμες και υπηρέτησε στρατιωτικός για μερικά χρόνια πριν μεταναστεύσει στο Βανκούβερ του Καναδά. Αν και δεν έμεινε πολύ στο χωριό του, τα αξιοθέατα και οι μυρωδιές από τις καλλιέργειές του δεν έφευγαν ποτέ από το μυαλό του. Ειδικά του σιταριού.
Το σιτάρι είναι κάτι περισσότερο από μια καλλιέργεια. είναι μια γλώσσα της γης. Ευρέως ομιλούμενος (μεγαλωμένος), ευρέως κατανοητός. Όταν ένας Πουντζάμπι μετανάστης (το Παντζάμπ είναι μια πολιτεία σιταριού της Ινδίας) βλέπει τεράστιες φάρμες σιταριού στον Καναδά, ξεχνάει ότι βρίσκεται σε μια ξένη χώρα ή μετανάστη. Το Wheat Ears προκαλεί ένα παρόμοιο ποιητικό συναίσθημα ακόμη και πριν ανοίξει το βιβλίο. Μετάφρασα μερικά από τα ποιήματα του Σιταριού στα Παντζάμπι και τα δημοσίευσα στο Facebook. Η ανταπόκριση των αναγνωστών του Παντζάμπι ήταν εκπληκτικά ευγνώμων, μαρτυρώντας ότι τα ποιήματα του Μανώλη έχουν παγκόσμια απήχηση.
Τα χωράφια με το σιτάρι, τα φυτά, τα σιτηρά έχουν εμπνεύσει πολλούς ποιητές και τραγουδοποιούς σε όλο τον κόσμο. («Είμαστε αιχμάλωτοι, ακόμα κι αν το σιτάρι μας μεγαλώνει πάνω από τους φράχτες/ και τα χελιδόνια σηκώνονται από τις σπασμένες αλυσίδες μας» – Μαχμούντ Νταργουίς). Ένας από αυτούς είναι και ο Μανώλης. Τα ποιήματά του στο Wheat Ears μιλούν για τις εμπειρίες του στην Κρήτη, την Ελλάδα και τον Καναδά. Έχει εκδώσει περισσότερα από 20 βιβλία ποίησης, τρία μυθιστορήματα, έντεκα μεγάλα μεταφραστικά έργα και πολλά ακόμη βιβλία. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία.
Η ποίηση έρχεται φυσικά στον Μανώλη. Δεν χρειάζεται να περιμένει κάποιου είδους έμπνευση για να γράψει ένα ποίημα. Οποιοδήποτε συνηθισμένο πράγμα, φυσιολογικό συμβαίνει, απλή σκέψη γι 'αυτόν μπορεί να γίνει ασυνήθιστο, μπορεί να επεκταθεί στα όρια του σύμπαντος ή να συρρικνωθεί στον ατομικό του πυρήνα: ένα στάχυ πάνω από το στέλεχος του φυτού του, το φυτό μεγαλώνει έξω από τη γη, τη γη είναι ένας πλανήτης του ηλιακού συστήματος, και είναι επίσης μητέρα για όλα τα πλάσματα – τα πάντα στο σύμπαν είναι συνδεδεμένα. Αυτή η εμπειρία του ασυνήθιστου είναι προφανώς παροδική αλλά μπορεί να γίνει μόνιμη όταν ένας ποιητής σαν τον Μανώλη της δώσει μια μορφή. Στο ποίημα, Επίγνωση, ο Μανώλης λέει
«Τίποτα δεν μένει για πάντα/Λεκές/απουσία/τελευταία πνοή» ( Νόστος και Άλγος )
Η ελληνική μυθολογία είναι ένας μεγάλος θησαυρός που κληρονόμησε ο Μανώλης. Τεράστια και συναρπαστική, όπως αυτή της Ινδίας, η μυθολογία έχει γεννήσει μερικά από τα μεγαλύτερα έπη και θεατρικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και συνεχίζει να επηρεάζει τη νέα τέχνη και γραφή. Συχνά πιστώνεται με τη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού. Σε ποιήματα που επιλέχθηκαν από το βιβλίο του Δεύτερη έλευση του Διός , ο Μανώλης αναγνωρίζει το χρέος του στη μυθολογία αποδίδοντας ποιήματα σε σπουδαίους μυθικούς χαρακτήρες όπως ο Δίας, η Αθηνά, η Ήρα, η Ψυχή, ο Έρως, ο Απόλλωνας, η Αφροδίτη και άλλοι. Ωστόσο, δεν αναπλάθει τους μύθους σε ένα σύγχρονο πλαίσιο ή τους χρησιμοποιεί απευθείας στα ποιήματα. Αντίθετα, τους αναζητά έμπνευση όπως δείχνουν τα ποιήματά του:
«Και έδειξα στον Δία τον πρώτο μου στίχο»
«Η Αθηνά μου χαμογέλασε όταν παρατήρησα
ότι όλα ταίριαζαν στη θέση τους
τίποτα δεν προεξείχε»
Η μετανάστευση είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της ακμάζουσας κοινωνίας του Καναδά. Η χώρα συχνά υπερηφανεύεται που δείχνει στον κόσμο πώς άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς μπορούν να αλληλοσυμπληρωθούν και να οδηγήσουν σε μια πιο δημιουργική συνύπαρξη. Για τον Μανώλη, όμως, η μετανάστευση δεν είναι μόνο γιορτή. Πολλά ποιήματα στο Νόστος και στον Άλγο, το πρώτο του βιβλίο στην ανθολογία, δείχνουν την άλλη πλευρά – την αγωνία της εγκατάλειψης του τόπου γέννησης, την απομόνωση στη νέα χώρα, τη μοναξιά των παλιών γονιών που άφησαν πίσω. Το όνομα Νόστος και Άλγος διαφεύγει στο αρχαίο ελληνικό έπος Η Οδύσσειαπου περιγράφει τις περιπέτειες και τους πόνους του ταξιδιού της επιστροφής από έναν Έλληνα ήρωα, τον Οδυσσέα, στο τέλος του Τρωικού Πολέμου. Ο σημερινός μετανάστης καθώς επιστρέφει στη χώρα γέννησής του δεν αντιμετωπίζει πια, όπως ο Οδυσσέας, ακραίους κινδύνους του ταξιδιού ή βρίσκει τη γυναίκα του να διώχνει ένα σωρό νέους μνηστήρες. Αντίθετα, βρίσκουν συχνά τους παλιούς γονείς τους μοναχικούς, περιμένοντας το τέλος του ταξιδιού τους. Όσο περνά ο καιρός, ο αρχικός αντίκτυπος της μετανάστευσης αμβλύνεται αλλά δεν εξαφανίζεται ποτέ όπως δείχνουν τα ποιήματα του Μανώλη. Στο «Γέρο Ζευγάρι», γραμμένο στη μνήμη των γονιών του που έμειναν πίσω στην Κρήτη, ο Μανώλης λέει:
«ο αναστεναγμός που καμουφλάρεται επιδέξια από το χαμόγελό του
καθώς ο μοναχικός τζίτζικας επιμένει να ταράξει
τον μονόλογο της μοναξιάς τους».
Ενώ οι επιπτώσεις της μυθολογίας και της μετανάστευσης κατέχουν εξέχουσα θέση στην ποίηση του Μανώλη, δεν αφήνει την ευαισθησία του να αμβλύνει τις κοινωνικές και πολιτικές αδικίες γύρω του. Όσοι καλλιεργούν σιτάρι, ταΐζουν τον κόσμο, συχνά πεινούν. Ακόμη και αφού εγκατασταθεί σε μια χώρα όπως ο Καναδάς, ο ποιητής δεν μπορεί να ξεχάσει τη φτώχεια στη χώρα γέννησής του και σε όλο τον κόσμο.
«Επειδή ξανά και ξανά
αναρωτιόμασταν γιατί
γεννηθήκαμε φτωχοί» ( Φθινοπωρινά Φύλλα )
Και εδώ στον Καναδά, βλέποντας έναν άστεγο, ο Μανώλης γράφει:
«Σταματούσε συχνά
στην άκρη του πεζοδρομίου
και μιλούσε στο άφυλλο δέντρο» ( Εικόνες του απουσία )
Ο καταναλωτισμός που προωθείται από τις μεγάλες επιχειρήσεις και τα ανώτερα στρώματα είναι η βασική αιτία πολλών ασθενειών στη σύγχρονη κοινωνία. Ο Μανώλης εκφράζει την αποστροφή του για τον καταναλωτισμό σε αρκετά ποιήματά του:
«Το μότο ήταν να τους μάθουμε τις
αξίες των φανταχτερών διαφημίσεων του φαστ φουντ
σε τηλεοπτικές
οθόνες, μπύρα και μπέιζμπολ» ( Κόκκινο και μαύρο )
Οι υπεύθυνοι για κοινωνικές και πολιτικές αδικίες καταλήγουν συχνά στον Μανώλη θυμωμένα ποιήματα. Συγκρίνει έναν υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ (γυναίκα) – που διέταξε άδικα τον βομβαρδισμό ενός ασθενέστερου αφρικανικού έθνους – με την Ελληνίδα θεά Μέδουσα. Όποιος τολμήσει να κοιτάξει στα μάτια της Μέδουσας μετατρέπεται σε πέτρα, λέει ο μύθος.
«Η ματιά έλαμψε από ικανοποίηση, η
μετενσαρκωμένη Μέδουσα
πέτρωσε τους άπιστους» ( The Medusa Glance )
Τα ποιήματα του Μανώλη στο Ubermench είναι εμπνευσμένα από το βιβλίο του Γερμανού φιλοσόφου Νίτσε, Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα στο οποίο ο Νίτσε συλλαμβάνει έναν νέο κόσμο με νέες αξίες. Σε αυτό το φιλοσοφικό μυθιστόρημα, ο Νίτσε δηλώνει: Ο Θεός είναι νεκρός και αυτοί που κηρύττουν τη ζωή στον παράδεισο ή στην κόλαση παραπλανούν την ανθρωπότητα. Η ζωή ανήκει εδώ, μόνο στη γη. Στη συνέχεια ο Νίτσε δημιουργεί την έννοια του Ubermench ή ενός υπεράνθρωπου που θα αναδυόταν για να θέσει την ανθρωπότητα στον σωστό δρόμο χωρίς κανένα θεό ή τους πράκτορές του. Το βιβλίο του Νίτσε προκάλεσε μεγάλη αναταραχή και διαμάχη. Η επιρροή του εξακολουθεί να υφίσταται. Ο Μανώλης πιστεύει επίσης ότι οι σύγχρονες οργανωμένες θρησκείες είναι άσχετες και βλέπει την ανάγκη για έναν Ubermench σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από πολέμους και πολιτικό χάος. Αναδημιουργεί τον Ubermench στα όμορφα πεζά ποιήματά του.
«Και αφού η νέα πραγματικότητα ήταν πάνω μας, την
αποδεχτήκαμε αληθινά: ο Θεός μας ήταν νεκρός. Τον έθαψαν χθες το
απόγευμα χωρίς τραγούδια, χωρίς παιάνες, ούτε θρήνους
και νιώσαμε πολύ πιο ανάλαφροι».
……………………………………………………………………
.
evoe, ω, ελεύθερα στοιχεία, evoe
πολλαπλασιαστείτε και κατακτήστε τη γη είπε κάποιος και
ήταν καλό»
Τα περισσότερα ποιήματα στο Wheat Ears τιτλοφορούνται με μεμονωμένες λέξεις ίσως για να ενισχύσουν την απλότητα των ποιημάτων. Οι μονολεκτικές επικεφαλίδες φαίνεται επίσης να βοηθούν στη σύνδεση του αναγνώστη απευθείας με την ουσία του ποιήματος. Και ο Μανώλης δεν υπερτονίζει τα ποιήματά του. Στην πραγματικότητα, πολλοί φαίνονται ασήμαντοι. Ένα καλό ποίημα είναι εμποτισμένο με λεπτή μουσική. Για να εκτιμήσει τη μουσική ο αναγνώστης πρέπει να ακολουθήσει τον ρυθμό του ποιήματος πάνω από τη στίξη του. Αυτό υποδηλώνουν τα ποιήματα στα Σιτάρια . Ένα ποίημα μπορεί να το απολαύσουμε ακόμα κι αν δεν είναι πλήρως κατανοητό σημασιολογικά. Οι λέξεις, η σύνταξη, ο ρυθμός, η προφορά του αρκούν για να κάνουν ένα ποίημα ενδιαφέρον και ευχάριστο – σαν σανσκριτικός ύμνος που έχει μαγικό αποτέλεσμα στους ακροατές του χωρίς να γίνεται κατανοητό από τους περισσότερους. Η μουσική ενισχύει την εικόνα που δημιουργεί ένα ποίημα.
«Ονειρευόμουν να συλλάβω
η ηχώ μιας σταγόνας βροχής
που πέφτει μέσα από την ομίχλη
στο σιντριβάνι της πλατείας» ( Εικόνες Απουσίας )
«Τοποθέτησε ένα παγωμένο αστέρι
στο μέτωπό μου» ( Vortex )
Τα στάχυα έχουν ένα μοναδικό σεντ, μια μοναδική φαρέτρα, μια μοναδική ποίηση σαν αυτή που αποτυπώνεται στις σελίδες του Σιτάρι. Ο αναγνώστης καλείται να ξεφυλλίσει τις σελίδες, να νιώσει το άγγιγμά τους. ή σταματήστε σε ένα ποίημα, αναρωτηθείτε, διαλογιστείτε, μαγευτείτε. Ή γυρίστε σελίδα.
–Ajmer Rode, ποιητής, δοκιμιογράφος, μεταφραστής
https://vequinox.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου