Στο εξώφυλλο: Η εκδορά του Μαρσύα από τον Απόλλωνα ελαιογραφία σε καμβά José de Ribera (1591 – 1652)
Γράφει ο Χείλων
Ο Μαρσύας ήταν αυλιστής ή αυλητής (οργανοπαίκτης πλαγίαυλου = φλάουτου) ο οποίος προκάλεσε σε μουσικό διαγωνισμό τον Απόλλωνα και όταν έχασε γδάρθηκε ζωντανός από τον Θεό.
Ως πατέρας του αναφέρεται ο Όλυμπος, ή ο Οίαγρος (πατέρας του αοιδού Ορφέα) ή ο Ύαγνις (εφευρέτης του δίαυλου). Ορισμένοι ιστορικοί αναφέρουν τον Όλυμπο ως μαθητή του Μαρσύα.
Φρυγικοί μύθοι αναφέρουν ότι η κόρη του ποτάμιου θεού Σαγγάριου πήρε τον καρπό από μια αμυγδαλιά που είχε φυτρώσει από τα κομμένα γεννητικά όργανα της ερμαφρόδιτης θεάς Άγδιστις, την οποία είχε ευνουχίσει ο Δίας και κυοφόρησε τον Άττη. Όταν αργότερα ο Άττις, τον οποίον αγαπούσε η Κυβέλη, πέθανε αφού προηγουμένως είχε τρελαθεί και ευνουχιστεί, η θεά άρχισε να περιπλανάται κλαίγοντας και χτυπώντας ένα τύμπανο.
Στις περιπλανήσεις της, συνάντησε τον Μαρσύα, ο οποίος αισθανόμενος συμπόνοια, την ακολούθησε έως ότου έφθασαν στην πόλη Νύσα (50 χλμ. ανατολικά της Εφέσου) όπου είχε γεννηθεί & διέμενε ο Διόνυσος.
Εκεί συνάντησαν τον Απόλλωνα και πληροφορήθηκαν πόσο διάσημος ήταν ο θεός για τις μουσικές ικανότητες στο παίξιμο της λύρας, που του είχε δώσει ο Ερμής και είχε τελειοποιήσει ο ίδιος. Συγκεκριμένα ο Ερμής κατασκεύασε τρίχορδη λύρα, αλλά ο Απόλλων προσέθεσε επιπλέον τέσσερις χορδές, δημιουργώντας απαράμιλλους αρμονικούς ήχους.
Ο διαγωνισμός Μαρσύα – Απόλλωνα αναπαράσταση σε Ρωμαϊκή σαρκοφάγο
Ο Μαρσύας ήταν ήδη καταξιωμένος αυλητής, πολύ πριν βρει τον αυλό, που είχε πετάξει η Αθηνά επειδή την έκανε άσχημη. Λέγεται ότι τον αυλό εφηύρε ο Ύαγνις, αλλά η πλειονότης των ιστορικών αναφέρουν ότι τον πρώτο αυλό κατασκεύασε η Αθηνά από οστά ελαφιού, ή από πυξάρι και κατόπιν περήφανη για την κατασκευή πήγε στο συμπόσιο των θεών για να παίξει. Ωστόσο, η Αφροδίτη και η Ήρα, βλέποντας τα μάγουλα της Αθηνάς διογκωμένα, την χλεύασαν αποκαλώντας την άσχημη. Αυτός είναι ο λόγος που η Αθηνά πήγε σε μια πηγή στο όρος Ίδη, για να δει τον εαυτό στο νερό και όταν κατάλαβε τον λόγο που την χλεύαζαν, πέταξε μακριά τον αυλό, υποσχόμενη ότι όποιος τον πάρει θα τιμωρηθεί αυστηρά:
«Ο ήχος ήταν ευχάριστος αλλά στο νερό που αντανακλάτο το πρόσωπό μου, είδα τα μάγουλά μου διογκωμένα. Δεν θεωρώ την τέχνη του αυλισμού τόσο σπουδαία. Έχε γειά αυλέ μου» (Οβίδιος «Ημερολόγιο – Αθηνά» 6.697).
Τον αυλό βρήκε ο Μαρσύας, ο οποίος εξασκούμενος έμαθε να παράγει γλυκείς ήχους, όταν συνάντησε τον Απόλλωνα με την λύρα του. Στην συνέχεια προκάλεσε τον θεό σε μουσικό διαγωνισμό, ο οποίος πραγματοποιήθηκε, στην Νύσα, με κριτές τους κατοίκους, ή τις Μούσες, ενώ σύμφωνα με άλλους τον Τμώλο (βασιλέα της Λυδίας) και τον Μίδα. Συμφώνησαν επίσης ότι ο νικητής θα μπορούσε να πράξει κατά το δοκούν με τον ηττημένο.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Μαρσύας επρόκειτο να ανακηρυχθεί νικητής όταν ο Απόλλων, γυρίζοντας την λύρα του ανάποδα, έπαιξε την ίδια μελωδία, μια δυνατότητα που ο Μαρσύας δεν μπορούσε να εκτελέσει με το φλάουτο. Άλλοι όμως επιβεβαιώνουν ότι ο Μαρσύας νικήθηκε όταν ο Απόλλων πρόσθεσε την φωνή του στον ήχο της λύρας. Ο Μαρσύας διαμαρτυρήθηκε, υποστηρίζοντας ότι έπρεπε να συγκρίνεται η δεξιότητα με το όργανο και όχι την φωνή. Ωστόσο, ο Απόλλων απήντησε ότι όταν ο Μαρσύας φύσηξε στον σωλήνα, έκανε σχεδόν το ίδιο πράγμα. Το επιχείρημα που παρουσίασε ο Απόλλωνας κρίθηκε ότι ευσταθεί και έτσι ανακηρύχθηκε νικητής ο θεός. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι σε αυτήν την διαφωνία ο βασιλιάς Μίδας έλαβε το μέρος του Μαρσύα και για τιμωρία ο θεός του έδωσε αυτιά γαϊδάρου.
Η εκδορά του Μαρσύα μουσείο Λούβρου wikipedia
Αφού κέρδισε τον διαγωνισμό, ο Απόλλων έγδαρε τον Μαρσύα ζωντανό αφού πρώτα τον κρέμασε σε ένα ψηλό πεύκο, ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή, άφησε να το κάνει ένας σκλάβος από τη Σκυθία. Ενώ το δέρμα του άρχισε να αφαιρείται από το σώμα του, ο Μαρσύας παραπονέθηκε: «γιατί εσείς με γδέρνετε; ω, εγώ μετανοώ! ω, ένα φλάουτο ήταν δεν αξίζει τέτοια πράξη!» (Μαρσύας. Οβίδιος, μεταμορφώσεις 6.385).
Ο μύθος αναφέρει ότι ο θεός μετάνοιωσε για την φρικτή πράξη του και έσπασε τις χορδές της λύρας, που τοποθετήθηκαν ξανά από τις Μούσες, οι οποίες την βελτίωσαν προσθέτοντας μια μεσαία στήλη, όπως επίσης ο Λίνος και οι Ορφέας και Θάμυρις, οι οποίοι συνέβαλλαν στην τελική διαμόρφωση του οργάνου.
Ο ποταμός Μαρσύας ο οποίος εκβάλλει στον Μαίανδρο της Φρυγίας, ονομάσθηκε προς τιμήν του και σύμφωνα με τον μύθο δημιουργήθηκε από τα δάκρυα των Σατύρων, των Νυμφών και των ανθρώπων της υπαίθρου οι οποίοι θρήνησαν τον θάνατό του, ενώ κατ’ άλλους από το αίμα του Μαρσύα.
Το φλάουτό του, αφιερώθηκε σε ναό της Σικυώνας στην Πελοπόννησο. Όταν πέθανε ο μουσικός, ο ομώνυμος ποταμός μετέφερε το φλάουτο στον ποταμό Μαίανδρο και αυτό επανεμφανίζεται αργότερα στον ποταμό Ασωπό της Βοιωτίας, όπου το βρίσκει ένας βοσκός από την Σικυώνα και το παραδίδει στον Απόλλωνα.
Σύμφωνα με τους Φρύγες από τις Κελαινές (πόλη της Καρίας στην νοτιοδυτική Μικρά Ασία) ο Μαρσύας ήταν ο συνθέτης του τραγουδιού της μητέρας. Όταν αργότερα οι Φρύγες απώθησαν τους Γαλάτες που είχαν επιτεθεί στην πόλη τους, λέγεται ότι ο Μαρσύας τους ενθάρρυνε κατά των βαρβάρων, παίζοντας μουσική με τον αυλό του, μέσα από τον ομώνυμο ποταμό.
Πηγές
Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» 1.4.2
Διόδωρος Σικελιώτης «Βιβλιοθήκη Ιστορίας» 3.59.1, 5.75.3
Στράβων «Γεωγραφία» 12.8.15
Υγίνος «Θρύλοι» 165
Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδας» 2.7.9
Νόννος «Διονυσιακά» 10.233, 19.317ff
Ηρόδοτος «Ιστορία» 7.26
Οβίδιος «Μεταμορφώσεις» 6.382ff
https://ellas2.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου