ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ
Το βιβλίο «Περίγραμμα» της Ρέιτσελ Κασκ δεν μοιάζει με κανένα άλλο βιβλίο που έχουμε διαβάσει μέχρι τώρα. Ο ίδιος ο τίτλος του ‘Περίγραμμα’ υποδεικνύει την ύπαρξη ορίων, και ενώ ένα περίγραμμα καθορίζει κάτι ή κάποιον, εντούτοις δηλώνει ασάφεια, δίνει σημαντικές πληροφορίες ενώ στερείται λεπτομερειών. Είναι ένας κατάλληλος τίτλος για ένα πολύ ασυνήθιστο βιβλίο.
Ένα βιβλίο από το οποίο απουσιάζει η πλοκή, οι διάλογοι αλλά και η περιγραφή των χαρακτήρων! Υπάρχει μόνο μια αφηγήτρια – που στο μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης παραμένει ανώνυμη – η οποία απλά παρατηρεί τους ανθρώπους που συναντά και καταγράφει, χωρίς να κρίνει, τις εκμυστηρεύσεις τους και τη δική τους εκδοχή για τις ζωές τους.
To ‘Περίγραμμα’ αρχίζει με την αφηγήτρια να ταξιδεύει με το αεροπλάνο για την Αθήνα όπου θα διδάξει σε ένα θερινό πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού πιάνει συζήτηση με τον άντρα που κάθεται στο διπλανό κάθισμα. Ο συνταξιδιώτης της μιλά για τους γάμους, τα παιδιά του, τις επιχειρηματικές του προσπάθειες, της αποκαλύπτει λεπτομέρειες για τις οικογενειακές συγκρούσεις και τους συγγενείς του. Ο συνταξιδιώτης αυτός την ξανασυναντά στην Αθήνα, πηγαίνουν βόλτα με το σκάφος του, βγαίνουν για φαγητό, συνεχίζουν τις εκμυστηρεύσεις αλλά και αυτός όπως και η αφηγήτρια παραμένει ανώνυμος. Παράλληλα η αφηγήτρια καταγράφει με απόλυτη λεπτομέρεια, το διαμέρισμα που μένει, τις περιοχές της Αθήνας στις οποίες κινείται και τις ιστορίες που της διηγούνται σε μακρείς μονολόγους, άλλοι συγγραφείς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, παλιοί φίλοι και μαθητές. Για τη δική της ζωή αρχικά δίνονται πολύ λίγες πληροφορίες.
Καθώς διάβαζα το βιβλίο, όσο διαπίστωνα πόσο ασαφώς αφήνει να γίνονται γνωστά κάποια πράγματα για τον εαυτό της, τόσο πιο πολύ έψαχνα πίσω από τις λέξεις για να σχηματίσω μια πιο συγκεκριμένη εικόνα για την ταυτότητά της. Όσα λίγα μαθαίνουμε γι’ αυτή όπως για το διαζύγιό της, τα παιδιά της, αλλά και τις αξίες της για το γάμο, τις σχέσεις, και το γράψιμο – είναι μέσω της περιορισμένης της συμμετοχής στις συνομιλίες με άλλους, από κάποιες περιστασιακές αναμνήσεις από το παρελθόν της και από δύο τηλεφωνήματα όπου το ένα αφορά στην έγκριση ενός δανείου – αλλά δεν ξέρουμε για ποιο λόγο – και το άλλο με τον αγχωμένο γιό της – χωρίς να εξηγήσει για ποιο λόγο ταράχτηκε και έχασε το δρόμο για το σχολείο του. Τα ουσιώδη στοιχεία από τη ζωή της παραμένουν κρυμμένα αφήνοντας να πλανάται διάχυτη η ανάγκη για σωματική απόδραση, χρήματα και ανωνυμία. Σε κάποια βόλτα με το σκάφος του συνταξιδιώτη της, ενώ κολυμπάει στη θάλασσα σκέφτεται «Είχα την αίσθηση ότι μπορούσα να κολυμπήσω μίλια ολόκληρα, ως τον ωκεανό : μια λαχτάρα για ελευθερία, μια παρόρμηση για κίνηση με τραβούσαν μπροστά, σαν νήμα δεμένο γύρω απ’ το στήθος μου. Αυτή την παρόρμηση τη γνώριζα καλά, και είχα μάθει πια πως δεν ήταν το κάλεσμα από κάποιον πλατύτερο κόσμο, όπως νόμιζα παλιά. Ήταν μονάχα μια λαχτάρα να δραπετεύσω απ’ όσα είχα.»
Οι αφηγήσεις των ατόμων που περιβάλλουν την ηρωίδα – Φαίη είναι το όνομά της – είναι σημαντικές, επειδή οι αφηγούμενοι, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν μια ιστορία αποδεκτή από τους άλλους, τελικά δεν αποφεύγουν να μεροληπτούν, γιατί όσο περισσότερο κάποιος μιλά για τη ζωή του και τις σχέσεις του, τόσο πιο προφανείς είναι οι ασυνέπειες και τα ψέματα.
«Σε μια στιγμή είπα ότι τώρα πιά τα φαινόμενα με μπέρδευαν και με βασάνιζαν περισσότερο απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη φάση της ζωής μου. Ήταν σαν να είχα χάσει αυτή την ιδιαίτερη ικανότητα να φιλτράρω τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις, μια ικανότητα που συνειδητοποίησα πως την είχα όταν πιά την είχα χάσει. Ήταν κάτι σαν το σπασμένο τζάμι, ας πούμε, που αφήνει τον αέρα και τη βροχή να χυμούν ανεμπόδιστα απ’ το παράθυρο. Κάπως έτσι ένιωθα κι εγώ εκτεθειμένη σ’ ό,τι έβλεπα και με αναστάτωνε. Σκεφτόμουν συχνά εκείνο το κεφάλαιο στα Ανεμοδαρμένα ύψη όπου ο Χίθκλιφ και η Κάθι έχουν τρυπώσει στον σκοτεινό κήπο των Λίντον και κρυφοκοιτάζουν απ’ το παράθυρο την οικογενειακή σκηνή στην ολόφωτη σάλα. Το μοιραίο σ’ αυτή την εικόνα είναι η υποκειμενικότητά της : κοιτάζοντας μέσ’ από το ίδιο παράθυρο, βλέπουν διαφορετικά πράγματα ο καθένας, ο Χίθκλιφ αυτά που φοβάται και μισεί, η Κάθι αυτά που λαχταρά και νιώθει ότι έχει στερηθεί. Αλλά κανείς απ’ τους δυό δεν μπορεί να δει τα πράγματα όπως είναι πραγματικά. Έτσι κι εγώ, άρχιζα να βλέπω τους φόβους και τις επιθυμίες μου να εκδηλώνονται έξω από μένα, άρχιζα να βλέπω στις ζωές των άλλων ένα σχολιασμό της δικής μου ζωής.»
Είναι αυτή η αίσθηση της υποκειμενικότητας, της ακούσιας παραπλάνησης του ατόμου που καταθέτει την ιστορία του, που τελικά φανερώνει το περίγραμμα της ζωής της Φαίη. Οι παρατηρήσεις που κάνει, κατά την αφήγηση των ιστοριών των άλλων, κρύβουν μέσα τους τη δική της θέση, αποτελώντας έτσι έναν νέο τρόπο αυτοσχολιασμού. Ουσιαστικά το Περίγραμμα είναι ένα αντεστραμμένο σχόλιο για την ίδια την αφηγήτρια η οποία αποκαλύπτεται σιγά σιγά μέσω των άλλων. Σχηματίζεται μ‘αυτό τον τρόπο ένα άτομο ευαίσθητο, μπερδεμένο και αφελώς παράτολμο.
«…κι όσο άκουγε τις απαντήσεις του, είχε όλο και πιο έντονη την αίσθηση πως άκουγε να περιγράφεται κάτι πολύ ουσιαστικό, όχι γι’ αυτόν αλλά για εκείνην. Συνειδητοποίησε πως της περιέγραφε μια διαφορά, η οποία όσο περισσότερο μιλούσε τόσο περισσότερο ξεκαθάριζε, τόσο πιο προφανής γινόταν, μια διαφορά ανάμεσα σ’ εκείνον από τη μια μεριά και σ’ εκείνην από την άλλη. Με δυό λόγια, της περιέγραφε αυτό που δεν ήταν εκείνη: για ό,τι της έλεγε για τον εαυτό του, εκείνη έβρισκε το αντίστοιχο αρνητικό στον δικό της εαυτό. Αυτή η αντι-περιγραφή – δεν έβρισκε πιο κατάλληλη λέξη για να το εκφράσει -, αυτή η αντίστροφη παρουσίαση, της είχε ξεκαθαρίσει το εξής : ενώ εκείνος μιλούσε, εκείνη άρχιζε να βλέπει τον εαυτό της σαν ένα σχήμα, ένα περίγραμμα, με την κάθε λεπτομέρεια να το περιβάλλει εξωτερικά, ενώ εσωτερικά παρέμενε κενό. Αυτό το σχήμα, ωστόσο παρόλο που το περιεχόμενό του παρέμενε άγνωστο, της έδωσε για πρώτη φορά μετά το επεισόδιο μια αίσθηση για το ποια είναι τώρα.»
Εκτός αυτών όμως το ‘Περίγραμμα’ είναι κι ένα βιβλίο για την ίδια τη φύση της συγγραφής. Ενώ η αφηγήτρια καθορίζει τον εαυτό της μέσα από την αντίληψη και την ανάληψη του ρόλου των συνομιλητών της, η ίδια σαν συγγραφέας είναι διάφανη και δεκτική, κάτι που μερικές φορές παρερμηνεύεται ως σιωπηλή υπεράσπιση ή ως στείρο επαγγελματικό ενδιαφέρον. Κάνει εύκολα γνωριμίες και ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι παντού αναζητά υλικό. Την απασχολεί το πώς οι άνθρωποι ορίζουν την ταυτότητά τους όταν ψεύδονται απροκάλυπτα στον ίδιο τους τον εαυτό αλλά και η επάρκεια της γλώσσας που χρησιμοποιεί κάποιος για να εκφραστεί.
Το ‘Περίγραμμα’ είναι ένα σαγηνευτικό μυθιστόρημα, με ωραία γλώσσα, κομψές εικόνες και εξαιρετικά ασύμβατη αφήγηση μέσα από την οποία σκιαγραφείται ένας ενδιαφέρον νέος τρόπος να διηγείσαι μια ιστορία και αναδεικνύονται οι ιδιαίτερες συγγραφικές ικανότητες της Κασκ.
Το βιβλίο – το πρώτο της τριλογίας – κυκλοφορεί από την εκπληκτική σειρά ALDINA των εκδόσεων Gutenberg, ενώ σύντομα αναμένεται να κυκλοφορήσουν και τα δύο επόμενα με τους τίτλους ‘Μετάβαση’ και ‘Κύδος’. Η προσεγμένη μετάφραση ανήκει στην Αθηνά Δημητριάδου.
Εκδόσεις : Gutenberg
https://passepartoutreading.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου