ΜΠΕΡΛΙΝ
«Το Βερολίνο είναι η ιδανική πόλη για να καταδυθείς στον εαυτό σου,…». Με την πρώτη πρόταση η Άντζη Σαλταμπάση αποκαλύπτει τον τόπο και το πλαίσιο στο οποίο θα περιπλανηθεί η ιστορία της στο ομότιτλο πρώτο βιβλίο της, το «Μπερλίν».
Η Άντζη Σαλταμπάση γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Σπούδασε γερμανική γλώσσα και φιλολογία καθώς και μετάφραση στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Εργάζεται ως δημοσιογράφος και μεταφράστρια γερμανόφωνης λογοτεχνίας. Στο πλαίσιο υποτροφίας Ευρωπαϊκού προγράμματος βρέθηκε και έζησε στο Βερολίνο πριν λίγα χρόνια. Επομένως τόσο η γλώσσα όσο και ο γενικότερος γερμανικός πολιτισμός της είναι οικείοι όχι μόνο ακαδημαϊκά αλλά και βιωματικά.
Στο πρώτο της βιβλίο το «Μπερλίν» (ενδιαφέρον έχει η υιοθέτηση του ευρωπαϊκού/ γερμανικού ήχου στο όνομα της πόλης γραμμένου όμως με ελληνικούς χαρακτήρες δίνοντας ένα χαρακτήρα περισσότερο προσωπικό στην πόλη αναφοράς) η συγγραφέας ακολουθεί ένα πρωτότυπο μίγμα αφήγησης και δοκιμιακής προσέγγισης μιλώντας η ίδια ως αφηγήτρια και βασικό πρόσωπο του βιβλίου. Δε θα πω κεντρικό γιατί αυτό το ρόλο ξεκάθαρα τον παραχωρεί στην πόλη – το Βερολίνο – και τη δύσκολη ιστορία του «…η πόλη μυρίζει παρελθόν και το φοράει σαν άρωμα που την έχει ποτίσει, κι έτσι, όταν ζεις εδώ, είναι αδύνατον να μην το μυρίσεις, ακόμα κι αν δεν θέλεις».
Η αφηγήτρια λοιπόν είναι μια Ελληνίδα δημοσιογράφος – μεταφράστρια – ερασιτέχνης ποιήτρια η οποία ζει στο Βερολίνο μαζί με τον Έλληνα Εβραίο σύζυγό της και τα παιδιά της τα οποία φοιτούν σε εβραϊκό σχολείο. Ζώντας λοιπόν και κινούμενη σ’ αυτή την πόλη, παρατηρεί και έλκεται από τη γοητεία που εκπέμπει αλλά προβληματίζεται σταδιακά για το παρελθόν της, καθώς απλοί περίπατοι σε όμορφα, πλούσια προάστια δίνουν το έναυσμα για σκέψεις και συλλογισμούς που σιγά σιγά την κατακλύζουν. Για παράδειγμα το μαγευτικό Γκρούνεβαλντ με τις εντυπωσιακές επαύλεις και τα όμορφα πάρκα, όπου βρίσκεται το σχολείο του γιού της (και μένει ο Γερμανός ψυχίατρός της), διαθέτει σιδηροδρομικό σταθμό ο οποίος αποτέλεσε τόπο συγκέντρωσης και προώθησης εκτοπισμένων Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κατά τη σκοτεινή περίοδο του Γ. Ράιχ «μια ροζ βίλα, ακριβώς δίπλα στον σταθμό, που το πίσω μέρος της βλέπει στην αποβάθρα από όπου έφευγαν τα τρένα με τους Εβραίους». Μια βόλτα στο κοντινό στρατόπεδο συγκέντρωσης Ράβενσμπρυκ, το γυναικείο στρατόπεδο στην Ανατολική Γερμανία, στο πλαίσιο εκδήλωσης για να τιμηθούν οι Ελληνίδες που μαρτύρησαν και δολοφονήθηκαν εκεί, αποκαλύπτει στην αφηγήτρια μια ειδυλλιακή λίμνη δίπλα του «σε αυτή τη λίμνη, έριχναν τις στάχτες από τα κρεματόρια» ενώ από την άλλη πλευρά της υπάρχει η πόλη του Φύρστενμπεργκ οι κάτοικοι του οποίου δεν είχαν αντιληφθεί τίποτα…. «διηγούνταν τη γνωστή ιστορία, ότι δεν είχαν καταλάβει ακριβώς, ότι περίπου ήξεραν και δεν μπορούσαν να αντιδράσουν, γιατί κινδύνευαν οι ζωές τους». Το γεγονός αυτό θυμώνει, αναστατώνει, επηρεάζει την αφηγήτρια καθώς νιώθει «ότι δεν είναι δυνατόν σε αυτή τη λίμνη να πλέουν οι βαρκούλες, δεν είναι λογικό η ζωή να συνεχίζεται τόσο φυσικά, τόσο όμορφα, τόσο κανονικά».
Το βιβλίο κινείται συνοπτικά και παράλληλα στους εξής άξονες/ επίπεδα:
- Τις συνεδρίες της αφηγήτριας με το Γερμανό ψυχίατρο /ψυχοθεραπευτή της και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει εκεί«στο ντιβάνι, ήταν καταφανώς πιο δύσκολο και επώδυνο, ναι, πολύ επώδυνο, αλλά σιγά σιγά το συνήθισα και με το που έμπαινα στο ιατρείο ξάπλωνα αμέσως, κι ενώ ήξερα εκ των προτέρων πόσο οδυνηρό ήταν, ένιωθα ανακούφιση»
- Τις σκέψεις και τους συλλογισμούς σχετικά με τους εκτοπισμούς και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης «… δεν θα πήγαινα ποτέ να δω όσα είναι ικανοί να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι και οι άνθρωποι εν γένει και να νομίζω μετά ότι κατάλαβα, ενώ στην πραγματικότητα, πίστευα, τίποτα δεν θα μπορούσα να καταλάβω, μόνο τα θύματα μπορούν να καταλάβουν, κανείς άλλος, κανένας επισκέπτης, ο οποίος εξήντα χρόνια μετά κοιτάζει με δέος τα απομεινάρια της φρίκης, τα άδεια κρεματόρια, τα άδεια ρούχα, τις άδειες βαλίτσες και τα ορφανά παπούτσια»
- Τους απλούς τόπους μνήμης και ιστορίας που συναντά σε κάθε βήμα της στην πόλη, τις σχετικές συναντήσεις, τις αδιάκοπες μαρτυρίες «εν τέλει αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσει κανείς το Ολοκαύτωμα, ναι, ο καλύτερος τρόπος είναι να γνωρίσεις τα θύματα και τους επιζώντες, να περπατήσεις εκεί που είχαν περπατήσει, να περάσεις έξω από το σπίτι τους, να μάθεις ασήμαντες λεπτομέρειες για τις ζωές τους…»
- Το ζήτημα των Ελλήνων Εβραίων και κατά συνέπεια και των παιδιών της στη σύγχρονη Ελλάδα «ότι φυσικά και υπήρχαν πολλοί Εβραίοι στην Ελλάδα, αλλά οι περισσότεροι έγιναν στάχτη… αφομοιωμένοι είναι οι Εβραίοι στην Ελλάδα, κρυμμένοι για να μην ερεθίζουν τα αντισημιτικά αισθήματα»
- Την πατρίδα της, τη μετανάστευση, τη ζωή στη Γερμανία του σήμερα «ένιωθα κι εγώ το ίδιο εγκλωβισμένη σε μια δύσκολη σχέση με τον εαυτό μου και το Βερολίνο και τη ζωή μου εκεί, ή ίσως πρέπει να γράψω εδώ, επειδή η ζωή μου είναι πια «εδώ» και όχι στην Αθήνα, και μόνο εδώ, στο Βερολίνο, μπορώ να την αποτιμήσω».
- Τα λόγια του Μπέρνχαρντ, του Ζέμπαλντ, του Βεράχεν, της Βιβιορκά.
Όλα τα παραπάνω μπλέκονται και συνθέτουν τα ερωτήματα και τις απαντήσεις της αφηγήτριας μέσα από εμμονές και αντιφάσεις, μυστικά και ενοχές, μνήμη και λήθη, παρελθόν, παρόν και γιατί όχι μέλλον.
Το βιβλίο αν και διαχειρίζεται ένα λεπτό ιστορικό και κοινωνικό θέμα δε χρησιμοποιεί μέσα για να συγκινήσει εύκολα τον αναγνώστη και αναμετράται μ’ αυτό με σοβαρότητα και συνέπεια.
Το «Μπερλίν» προσφέρει στον αναγνώστη και τις δυο εκδοχές της πόλης του Βερολίνου, αυτή της ενοχής αλλά και αυτή της γερμανική υπεροχής η οποία πραγματικά δοξάζεται στη συγκεκριμένη πόλη μέσω της αλλαγής, της προόδου και της εξέλιξης που αυτή παρουσίασε τα τελευταία 25 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους (όσοι δε έχουν επισκεφθεί την πόλη διαχρονικά νομίζω πως αντιλαμβάνονται καλύτερα τι εννοώ).
Οι Γερμανοί εγκλημάτησαν με τον πιο βάναυσο και ασύλληπτο τρόπο κατά της ανθρωπότητας και οι απόγονοί τους πρέπει να διαχειριστούν τη φρίκη και το στίγμα που κληρονόμησαν ο καθένας με τρόπο διαφορετικό και απόλυτα προσωπικό.
«γιατί, γιατί στον διάολο να προσφέρουμε με τόση γενναιοδωρία άλλοθι σε μια κοινωνία που ισχυρίζεται πως έχει καταλάβει, ενώ φουντώνει η άποψη ότι πάνε αυτά πέρασαν, κουραστήκαμε να μας θυμίζουν συνέχεια το παρελθόν,…εμείς δεν είχαμε ιδέα, αυτό ήταν μια ανωμαλία που την άφησαν οι προηγούμενοι να συμβεί κι εμείς τώρα είμαστε δυνατοί, είμαστε παραγωγικοί, ….είμαστε περήφανοι και θέλουμε να βγούμε προς τα έξω, αρκετά καταπιεστήκαμε, ήρθε η ώρα να γιορτάσουμε ξανά, μπορεί να μην έχουμε εθνικές εορτές, έχουμε όμως πια την επανένωση.»
Η συγγραφέας καταθέτει την άποψή της στις 105 σελίδες του βιβλίου της, το οποίο διαβάζεται απνευστί, αφήνοντας στον αναγνώστη την ελευθερία αλλά και το καθήκον της τοποθέτησης τόσο ιστορικά – αντικειμενικά όσο και προσωπικά – υποκειμενικά απέναντι σ’ αυτές τις μαύρες σελίδες της σύγχρονης Γερμανικής ιστορίας.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις.
Εκδόσεις Πόλις
https://passepartoutreading.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου