Ο Μποστ πριν από το Μποστάνι του (1)

Ο Μποστ πριν από το Μποστάνι του (1)

Posted by sarant στο 29 Μαρτίου, 2019

Το 1959 συνέβησαν διάφορα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν τον ρου της ιστορίας και την πορεία της ανθρωπότητας. Ένα από αυτά ήταν ότι γεννήθηκα εγώ, αλλά από μετριοφροσύνη θα αναφερθώ σε ένα άλλο: μέσα στο 1959 ο Μποστ έκανε το καθοριστικό βήμα από την εικονογράφηση στην αυτοτελή πολιτική γελοιογραφία και την ίδια χρονιά γέννησε τους κοσμαγάπητους ήρωές του: μαμα-Ελλάς, Πειναλέοντα και Ανεργίτσα.

Πράγματι, το 1959 βρίσκει τον Μποστ να συνεργάζεται με τον Ταχυδρόμο, όπου εικονογραφεί διάφορα διηγήματα που δημοσιεύει το περιοδικό καθώς και τις Σταυροφορίες του Ν. Τσιφόρου. Ολοένα και περισσότερο, όμως, ο σκιτσογράφος δείχνει ν’ ασφυκτιά στα στενά περιθώρια της εικονογράφησης, όπου είναι υποχρεωμένος να σχολιάζει κείμενα άλλου, και εκδηλώνει τάσεις αυτονόμησης και σχολιασμού της πολιτικής επικαιρότητας. Τελικά, στις αρχές Μαΐου ολοκληρώνονται οι Σταυροφορίες και από τον Ιούνιο ο Μποστ αποκτά τη δική του στήλη, με μία γελοιογραφία την εβδομάδα και με τίτλο Το Μποστάνι του Μποστ. Εκεί θα δημιουργήσει τους ήρωές του που θα τους ξεδιπλώσει καταρχάς στον Ταχυδρόμο και μετά (1960-63) στην Ελευθερία και στη Μακεδονία (1960) και αργότερα στην Αυγή (1963-66).

Σε μια σειρά τεσσάρων άρθρων λογαριάζω να παρουσιάσω τα σκίτσα που δημοσίευσε ο Μποστ στον Ταχυδρόμο πριν από το Μποστάνι, τους πρώτους 4 μήνες του 1959, σκίτσα που υποτίθεται πως εικονογραφούν τις Σταυροφορίες του Τσιφόρου αλλά αυτονομούνται, στην αρχή δειλά και στη συνέχεια απροκάλυπτα. Κάποια από αυτά τα σκίτσα έχουν στόχο τους Άγγλους και με τα σημερινά κριτήρια μπορεί και να τα λέγαμε ομοφοβικά. Το 1959, με τη συμφωνία της Ζυρίχης στην επικαιρότητα, το αντιαγγλικό αίσθημα στην Ελλάδα ήταν έντονο.

Να σημειώσω ότι, όπως λέγεται, ο Νίκος Τσιφόρος δεν καλόβλεπε τις τάσεις αυτονομίας του εικονογράφου του. Αν αυτό ισχύει δεν το ξέρω, αλλά το βέβαιο είναι πως οι Σταυροφορίες εκδόθηκαν σε βιβλίο με σκίτσα (λιγοστά και χωρίς λόγια) του Κώστα Μητρόπουλου.

Ξεκινάμε λοιπόν, σε αυστηρά χρονολογική σειρά.

Το πρώτο σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο το Σάββατο 3 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο «Μισσίρ, η χώρα της πλούσιας λάσπης» των Σταυροφοριών.

Τυπικά πρόκειται για πειθαρχημένη εικονογράφηση, αφού παρουσιάζει Σταυροφόρους να γευματίζουν. Ωστόσο, αν το προσέξουμε βλέπουμε ήδη τον προσανατολισμό προς την επικαιρότητα αφού το θέμα του σκίτσου αναφέρεται όχι στο κείμενο του Τσιφορου (όπου δεν υπάρχει τίποτα το χριστουγεννιάτικο) αλλά στις γιορτές των Χριστουγέννων και του νέου έτους -που μάλιστα σκιτσογραφική αδεία (πάνω αριστερά) είναι το 1159.

Το λογοπαίγνιο είναι σχεδόν αναπόφευκτο: Γάλοι τρώγοντες γάλον.

Το δεύτερο σκίτσο δημοσιεύτηκε στις 10 Ιανουαρίου 1959 και εικονογραφούσε το κεφάλαιο Ακόμα ένα ταξιδάκι.

Και πάλι επιφανειακά έχουμε πειθαρχημένη εικονογράφηση αλλά ήδη το «άσεμνο» λογοπαίγνιο του τίτλου ξεκινάει την ανατροπή που την ολοκληρώνει ο παιγνιώδης διάλογος.

Το τρίτο από τα σημερινά σκίτσα δημοσιεύτηκε στις 17 Ιανουαρίου 1959 και είναι το πρώτο από τα αντιαγγλικά της σειράς. Εικονογραφεί το κεφάλαιο «Ο Βαλδουίνος νούμερο τέσσερα» αλλά ουδεμία σχέση εχει με τον Βαλδουίνο.

Ο Βαλδουίνος βεβαια δεν ήταν Άγγλος αλλά ο Μποστ βαζει Τούρκους (και όχι Άραβες) να έχουν πιάσει αιχμάλωτον έναν γενναίο Άγγλο ο οποίος αρνείται να αλλάξει την πίστη του και προφέρει τη μνημειώδη ατάκα: Εγώ Άγγλος εγεννήθην και ως τοιούτος θα αποθάνω! Δεν ξέρω αν χρειάζεται, για τους νεότερους, να επισημάνω ότι «τοιούτος» ήταν, την εποχή εκείνη, ο κατεξοχήν μη χυδαίος (αλλά υποτιμητικός πάντοτε) όρος αναφοράς σε ομοφυλόφιλο άντρα.

Και το τέταρτο και τελευταίο για σήμερα σκίτσο, που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 24ης Ιανουαρίου 1959 εικονογραφώντας το κεφάλαιο Αρτσιβούρτσι και λουλάς.

Eδώ δεν έχουμε μόνο λογοπαίγνια με υπαινιγμούς αλλά και οι Άγγλοι σταυροφόροι αποκτούν όλοι στρουμπουλά και τροφαντά οπίσθια.

Ανοιχθώμεν κουνηθώμεν, δύσκολα παραδοθώμεν. Τόσον ωραίοι και τόσον άγριοι. Σώμα προς σώμα -οι ατάκες των Άγγλων είναι, θαρρώ, εύγλωττες.

Και το σκίτσο αυτό εισάγει και μιαν άλλη πρωτοτυπία που αργότερα έμελλε να καθιερωθεί ως τακτικό στοιχείο των μποστικών γελοιογραφιών: το κείμενο της μπορντούρας.

Εδώ, το κείμενο της μπορντουρας αρχικά αναπαράγει τα λόγια των στρατιωτών του σκίτσου ενώ μετά προσθέτει:

Enedra stisomen – Ton Tourcon exantlisomen
Prin mas fagi mavro xoma – Palesomen soma pros soma
Das katastasis ist zer apelpistiche – Und alles trexomen eis parkensen.

Δηλαδή, το σκίτσο αυτό διεκδικεί και μιαν άλλη πρωτιά: είναι η πρώτη γελοιογραφία που έχει λεζάντα σε γκρίκλις.

Με την ευκαιρία, βλέπουμε την ολέθρια επίπτωση των γκρίκλις, για την οποία μας προειδοποιεί και ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης. Ώσπου να κάνει το σκίτσο αυτό, ο Μποστ ήταν άριστος στην ορθογραφία. Μόλις όμως χρησιμοποίησε γκρίκλις πήρε τον κατήφορο και ξέχασε οσα είχε μάθει, σε σημείο που το όνομά του να γίνει συνώνυμο της ανορθογραφίας. Να το έχουμε στο νου μας αυτό.

Πολύ σύντομα, η δεύτερη συνέχεια των σκίτσων του Μποστ πριν από το Μποστάνι!

https://sarantakos.wordpress.com/