Η ερωμένη του γάλλου υποπλοίαρχου του John Fowles

Η ερωμένη του γάλλου υποπλοίαρχου 

του John Fowles

Αν ρωτάτε την ταπεινή μου άποψη, δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από έναν απλοϊκό τίτλο σ’ ένα μεγαλειώδες βιβλίο. Αισθάνομαι ότι με παραπλανά με κάποιο τρόπο. H αλήθεια είναι ότι, αν δεν είχα διαβάσει ήδη τον Μάγο και τον Συλλέκτη, θα δυσκολευόμουν ιδιαίτερα να πιάσω στα χέρια μου ένα βιβλίο με τίτλο «Η ερωμένη του γάλλου υποπλοίαρχου«. Θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν τίτλος ενός viper ρομάντζου ή ενός ερωτογραφήματος. Δεν είναι όμως. Είναι ο τίτλος του τρίτου κατά σειρά μυθιστορήματος του John Fowles και ένα -χωρίς ίσως- από τα σπουδαιότερα έργα μεταμοντέρνας λογοτεχνίας του περασμένου αιώνα.

Στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα, η τοπική κοινωνία του Λάιμ Ρήτζις συγκλονίζεται από την σκανδαλώδη σχέση μιας γκουβερνάντας με έναν ναυαγό υποπλοίαρχο. Το ειδήλειο έχει άδοξο τέλος και η νεαρή γυναίκα εκτός από την μελαγχολία της ερωτικής απογοήτευσης έχει να αντιμετωπίσει και τα πυρά των συγχωριανών της, καθότι στην βικτοριανή Αγγλία τέτοιες ανήθικες συμπεριφορές πατάσσονταν και στιγματίζονταν. Πάντα μελαγχολική και δακτυλοδεικτούμενη, η Σάρα Γούντραφ αναζητάει την μοναξιά σε μέρη μακριά από τους συντοπίτες της, όταν σε κάποια από αυτές τις μοναχικές της βόλτες γνωρίζει έναν νεαρό άνδρα αριστοκρατικής καταγωγής, τον Κάρολο του οποίου το επώνυμο δεν θυμάμαι. Με αργά βήματα αναπτύσσεται μεταξύ τους ένας ιδιαίτερος δεσμός, καταστρεπτικός και για τους δύο.

Παρότι η αρχική εικόνα της πλοκής προϊδεάζει τον αναγνώστη για μια ακόμα ρομαντική ιστορία αγάπης, ίδια με τόσες άλλες, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Αφενός ο συγκεκριμένος ερωτικός δεσμός χαρακτηρίζεται από μια τραγωδία αρχαιοελληνικού ύφους, αφετέρου αυτό που την ξεχωρίζει μια και καλή από όλες τις άλλες αντίστοιχες ιστορίες είναι η πένα του Fowles. Το τελευταίο αυτό στοιχείο είναι ίσως το σπουδαιότερο της Ερωμένης. Ο Fowles με βάρκα τον δεσμό αυτών των δύο πρωταγωνιστών ταξιδεύει σε ένα μεταμοντέρνο πέλαγο αφήγησης, ταξίδι πρωτοπόρο και επικίνδυνο για τα τέλη της δεκαετίας του ’70 που γράφτηκε το συγκεκριμένο βιβλίο.

Δεν ξέρω. Αυτή η ιστορία που λέω είναι όλη φανταστική. Οι χαρακτήρες που δημιούργησα ποτέ δεν υπήρξαν έξω από τα όρια του δικού μου μυαλού. Αν προσποιήθηκα μέχρι τώρα πως γνωρίζω τη σκέψη των ηρώων μου και τα βαθύτερα αισθήματα είναι γιατί γράφω (ακριβώς όπως έχω χρησιμοποιήσει μέρος από το λεξιλόγιο και τη «φωνή» τους) σύμφωνα με το παγκόσμια αποδεκτό κατεστημένο της εποχής όπου διαδραματίζεται η ιστορία μου: ότι ο μυθιστορηματογράφος στέκεται πλάι στο ίδιο ύψος με τον Θεό. Μπορεί να μην γνωρίζει τα πάντα, ωστόσο προσπαθεί να προσποιείται ότι τα γνωρίζει. Όμως ζω στην εποχή του Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ και του Ρολάν Μπαρτ. Αν αυτό είναι μυθιστόρημα, δεν μπορεί να είναι μυθιστόρημα με τη μοντέρνα έννοια της λέξης.

Το παραπάνω απόσπασμα είναι ένα από τα χαρακτηριστικά χωρία όπου τον λόγο παίρνει επί προσωπικού ο αφηγητής της ιστορίας, ένας συγγραφέας alter ego του Fowles. Ο χαρακτήρας αυτός που ουδέποτε συμμετέχει στην κυρίως πλοκή είναι το πρόσωπο κλειδί για πολλά κομβικά της σημεία. Σε μερικά κεφάλαια του βιβλίου μάλιστα η αφήγηση του ερωτικού δράματος έρχεται σε δεύτερη θέση και ο αφηγητής σχολιάζει την βικτοριανή εποχή και τα συμπαρομαρτούντα της μπαίνοντας στον πειρασμό να την συγκρίνει με την σημερινή. Αυτή η μεταμοντέρνα συγγραφική προσέγγιση και ταυτόχρονα το βαρύ βικτοριανό κλίμα της πλοκής απογειώνουν την Ερωμένη και της δίνουν μια ασύγκριτη γοητεία.

Ωστόσο αυτή η απόσταση, όλη αυτή η αγεφύρωτη άβυσσος -που τότε δε γεφύρωνε το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, τα φτηνά ταξιδιωτικά πακέτα και τα συναφή- δεν ήταν ολωσδιόλου δυσάρεστη. Οι άνθρωποι γνώριζαν λιγότερα ο ένας για τον άλλο ίσως, αλλά ένιωθαν περισσότερο την οντότητά τους. Ο κόσμος δεν ήταν για αυτούς ένα μόνο κουμπί ή ένας διακόπτης μακριά. Οι ξένοι ήταν ξένοι, και μερικές φορές κατά έναν συγκλονιστικό, πανέμορφο τρόπο. Μπορεί να είναι καλύτερο για την ανθρωπότητα να επικοινωνούμε περισσότερο. Αλλά είμαι αιρετικός, νομίζω πως η απομόνωση των προγόνων μας ήταν όπως ο περισσότερος χώρος που απολαμβαναν: μπορούμε μόνο να τον ζηλεύουμε. Ο κόσμος τώρα είναι, κυριολεκτικά, πολύ γεμάτος από εμάς.

Ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον σημείο αυτού του μυθιστορήματος είναι η κεντρική πρωταγωνίστρια, η Ερωμένη, Σάρα Γούντραφ. Στην δημιουργία αυτού του χαρακτήρα ο Fowles δείχνει καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο έργο του τις λογοτεχνικές του επιρροές. Η Σάρα έχει κάτι από Έυρ, Έμμα (Μποβαρί) και Κάθριν. Ακόμα και μετά την ανάγνωση του βιβλίου δεν μπορείς να την ψυχολογήσεις σε βάθος, μπορείς απλώς να την θαυμάζεις και να την κατατάξεις ως μια από τις πιο αξιομνημόνευτες πρωταγωνίστριες της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Αυτόν ακριβώς το ρόλο της Σάρα υποδήθηκε η Meryl Streep στην κινηματογραφική μεταφορά της Ερωμένης το 1981. Στον ρόλο του Κάρολου βλέπουμε τον Jeremy Irons, ενώ στην σκηνοθετική καρέκλα κάθεται ο Karel Reisz. Αν και η ταινία γνώρισε μεγάλη επιτυχία και κατάφερε να φτάσει μέχρι τις Χρυσές Σφαίρες, χαρίζοντας στην Streep το πρώτο της αγαλματίδιο, δεν ακολουθεί πιστά το βιβλίο. Έχοντας δει και τις προηγούμενες μεταφορές των έργων του συγγραφέα, θα πω ότι πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ταινία με την Streep να δείχνει από τότε αυτό που εμείς ξέρουμε ήδη καλά, ότι είναι η μεγαλύτερη ηθοποιός της γενιάς της. Μέχρι εκεί όμως. Είναι αισθητή η αποχή του Fowles στην διασκευή του σεναρίου.

Συνοψίζοντας, αν έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα στον Μάγο, τον Συλλέκτη και την Ερωμένη, θα διάλεγα την τελευταία με κλειστά μάτια. Δεν είναι απλά μια τραγική ιστορία αγάπης, αλλά το χάρτινο σταυροδρόμι δύο εποχών. Σε κάθε νέο βιβλίο του Fowles που διαβάζω εκπλήσσομαι όλο και περισσότερο. Μην αργήσετε να ανακαλύψετε και εσείς αυτόν τον καταπληκτικό λογοτέχνη.

https://stylerivegauche.wordpress.com/