ΤΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ

«Το Μαργαριτάρι»  είναι μια μικρή ιστορία του βραβευμένου με Νόμπελ λογοτεχνίας Τζων Στάϊνμπεκ, η οποία εκτυλίσσεται στις αρχές του 20ου αιώνα στο Μεξικό. Ο Στάινμπεκ υφαίνει την  ιστορία του, δημιουργώντας ένα χαρακτήρα από το κατώτερο τμήμα αυτής της κοινωνίας και βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει πώς η απληστία και η φιλοδοξία μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά και εντέλει τη ζωή ενός ανθρώπου.

Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Κίνο ένας φτωχός ιθαγενής αλιευτής μαργαριταριών, όπως ήταν και ο πατέρας και ο παππούς του πριν από αυτόν. Αυτά τα  μαργαριτάρια που κάποτε έφεραν μεγάλα πλούτη στους βασιλιάδες της Ισπανίας, τώρα παρέχουν στον Κίνο, τη γυναίκα του Χουάνα, και το μωρό τους τον Κογιοτίτο  πενιχρά μέσα διαβίωσης. Ζουν σε μια από τις αχυροκαλύβες της περιοχής, είναι ντυμένοι με κουρέλια και τρέφονται με καλαμποκόπιτες. Την ίδια στιγμή στην άλλη μεριά της πόλης υπάρχουν τα σπίτια από πέτρα και σοβά, με τους εσωτερικούς δροσερούς κήπους, ντυμένα με το κελάϊδισμα των πουλιών στα κλουβιά και το κελάρυσμα του νερού και τα τραπέζια τους γεμάτα από κρύσταλλα και πορσελάνες με κάθε λογής εδέσματα.  Είναι μια κοινότητα που έχει μια σαφή, καθοριστική γραμμή μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών.

Όταν τον μικρό Κογιοτίτο τον δαγκώνει σκορπιός, ο Κίνο και η Χουάνα αναγκάζονται να ζητήσουν τη βοήθεια του γιατρού. Σε μια απόλυτα κινηματογραφική σκηνή ο Στάινμπεκ περιγράφει  την πορεία αγωνίας των γονιών με το άρρωστο μωρό και την πομπή των γειτόνων που τους ακολουθούν προς το σπίτι του γιατρού, ο οποίος όμως αρνείται να τους βοηθήσει αφού δεν έχουν να τον πληρώσουν.

«Και τώρα ένα κύμα ντροπής πλημμύρισε όλη την πομπή. Διαλύθηκαν. Οι ζητιάνοι γύρισαν στα σκαλιά της εκκλησίας, οι αργόσχολοι σκόρπισαν και οι γειτόνοι έφυγαν κι αυτοί, ώστε το δημόσιο ντρόπιασμα του Κίνο να μη φανεί στα μάτια τους.» 

Αργότερα και αφού το μωρό τους δείχνει να έχει ξεπεράσει τον κίνδυνο χάρη στα γιατροσόφια της μητέρας του, η οικογένεια μπαίνει στη βάρκα για να πάει να ψαρέψει μαργαριτάρια όπως κάνει κάθε μέρα. Ο Κίνο βουτάει και για μια στιγμή η τύχη του χαμογελά και βρίσκει ένα μαργαριτάρι «μεγάλο σαν αυγό γλάρου. Ήταν το μεγαλύτερο μαργαριτάρι στον κόσμο», και μαζί του φέρνει την ελπίδα για άνεση και ασφάλεια στο σπιτικό του Κίνο.

«Μια πόλη μοιάζει με αποικιακό ζώο. Μια πόλη έχει νευρικό σύστημα και κεφάλι και ώμους και πόδια. Μια πόλη είναι ένα πράγμα χωριστό απ’ όλες τις άλλες πόλεις, έτσι δεν υπάρχουν δύο πόλεις όμοιες αναμεταξύ τους. Και μια πόλη έχει πλήρες δικό της συναίσθημα. Το πώς τα νέα ταξιδεύουν σε μια πόλη είναι μυστήριο που δε λύνεται εύκολα. Τα νέα μοιάζει να κινούνται πιο γρήγορα απ’ όσο μπορούν τα μικρά αγόρια να τρέξουν για να τα πουν, πιο γρήγορα απ’ όσο μπορούν οι γυναίκες να τα φωνάξουν πάνω από φτάχτες.»

Η γειτονιά και η πόλη λοιπόν μαθαίνει το νέο και ξαφνικά οι συμπεριφορές όλων αλλάζουν.

Ο Κίνο γεμίζει με ελπίδα και αρχίζει να κάνει όνειρα γι αυτά που μπορεί πλέον να προσφέρει στην οικογένειά του και για μια ζωή απαλλαγμένη από τα δεσμά της αποικιοκρατικής καταπίεσης. Στο μυαλό του το μαργαριτάρι φαίνεται σαν ένα ευτυχές συμβάν που αντισταθμίζει την κακοτυχία του ατυχήματος με το σκορπιό.

Παράλληλα, ο γιατρός έρχεται για να προσφέρει τις υπηρεσίες του και με ύπουλα κόλπα προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων που είχε διώξει λίγες ώρες πριν από το σπίτι του. Ο ιερέας της περιοχής τους προσεγγίζει ελπίζοντας κι αυτός σε μερίδιο των κερδών και οι αγοραστές μαργαριταριών ετοιμάζονται να εξαπατήσουν τον αγαθό Κίνο απαξιώνοντας το μαργαριτάρι.

Έτσι το μαργαριτάρι από σύμβολο λύτρωσης από τη φτώχεια και την απελπισία μετατρέπεται σε σύμβολο εξαπάτησης και κινδύνου. Οι γείτονες το αποκαλούν «το μαργαριτάρι του κόσμου,» και ενώ αυτός ο τίτλος φαίνεται αρχικά να αναφέρεται στο μεγάλο μέγεθος και την ομορφιά του μαργαριταριού, τονίζει επίσης το γεγονός ότι η κατοχή του φέρνει την καταστρεπτική επιρροή του εξωτερικού κόσμου στην απλή ζωή του Κίνο. Καθώς οι έμποροι το υποτιμούν, ο Κίνο περνά από την αισιοδοξία στην αποφασισμένη φιλοδοξία. Η ταύτιση του μαργαριταριού με την καλή τύχη και την ελπίδα αποδυναμώνεται, και το μαργαριτάρι σχετίζεται έντονα με τα ανθρώπινα σχέδια και τις επιθυμίες. Η Χουάνα αρχίζει να βλέπει το μαργαριτάρι περισσότερο ως απειλή παρά ως ευλογία.

«Το Μαργαριτάρι» είναι μια απλή ιστορία βασισμένη σε ένα μεξικάνικο λαϊκό παραμύθι και όπως όλα τα λαϊκά παραμύθια έχει ένα χαρακτήρα διδακτικό. Μιλά για τα μυστικά της φύσης του ανθρώπου, τη δύναμη και τις αδυναμίες του, το καλό και το κακό που ο κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του. Τη γενναιότητα, την αγάπη και την αφοσίωση αλλά και την απερισκεψία, την απληστία και τα σκοτεινά βάθη του κακού. Είναι ένα έργο απόλυτα ισορροπημένο σε μέγεθος, νοήματα και περιγραφή, του οποίου το μεγαλύτερο μέρος της υπεροχής έγκειται τόσο στην εξαιρετική δεξιοτεχνία του συγγραφέα όσο και στη βαθιά θεματική εξερεύνηση της ανθρώπινης διαφθοράς.

«Στην πόλη λένε την ιστορία του μεγάλου μαργαριταριού – πώς βρέθηκε και πώς χάθηκε ξανά. Λένε για τον Κίνο, τον ψαρά, και για τη γυναίκα του, τη Χουάνα, και για το μωρό, τον Κογιοτίτο. Κι επειδή η ιστορία έχει ειπωθεί τόσο συχνά, έχει ριζώσει στο μυαλό κάθε ανθρώπου. Και, όπως συμβαίνει με όλες τις ιστορίες που οι άνθρωποι τις ξαναλένε και τις έχουν μες στην καρδιά τους, υπάρχουν μονάχα καλά και κακά πράγματα, μαύρα κι άσπρα, καλά και καταχθόνια, και τίποτα ενδιάμεσο πουθενά.

 »Αν τούτη η ιστορία είναι παραβολή ίσως ο καθένας να αποκομίζει απ’ αυτήν το δικό του νόημα και να βλέπει σ’ αυτήν τη δική του ζωή. Όπως κι αν έχει το πράγμα, στην πόλη λένε ότι …..»

Το βιβλίο «Το Μαργαριτάρι» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος σε μετάφραση και επίμετρο Μιχάλη Μακρόπουλου.

Εκδόσεις: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

https://passepartoutreading.wordpress.com/book-club-passe-partout-reading/