ΤΖΑΣΤΡΟΤΣΙ

Τον Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ (Χόρσαπ 1792 – Λιβόρνο 1822) τον ξέρουμε όλοι σαν έναν από τους πιο σημαντικούς ποιητές, εκπροσώπους του ρομαντισμού. Αυτό που δεν είναι πολύ γνωστό είναι ότι ενώ φοιτούσε στο Ήτον, έγραψε δύο Γοτθικά μυθιστορήματα το «Τζαστρότσι» και το «Σαιντ Ίρβιν» από τα οποία, βέβαια, προσπάθησε αργότερα να πάρει αποστάσεις λέγοντας ότι οφείλονται στην  «κατάσταση της πνευματικής ασθένειας και του λήθαργου στην οποία βυθίστηκα πριν από δύο χρόνια και της οποίας ο Σαιντ Ίρβιν και ο Τζαστρότσι είναι τα αλαζονικά – αν και μη ορατά – οράματα».

Το μυθιστόρημα «Τζαστρότσι», που ήταν και η πρώτη προσπάθεια του Σέλλεϋ στην πεζογραφία, γράφτηκε όταν ο συγγραφέας ήταν μόλις 17 ετών και δημοσιεύθηκε το 1810. Σ’ αυτό ο Σέλλεϋ καταθέτει την αθεϊστική κοσμοθεωρία του μέσω του ήρωά του καθώς και τις πρώιμες σκέψεις του σχετικά με τη βίαιη εκδίκηση και την αυτοδικία.

Με μια σκηνή απαγωγής ξεκινάει την ιστορία του ο Σέλλεϋ. Ο Τζαστρότσι με τη βοήθεια άλλων δύο ανδρών απάγουν τον Βερέτσι από το δωμάτιο ενός πανδοχείου και τον φυλακίζουν σε μια σπηλιά. Ο συγγραφέας αναφέρεται στους χαρακτήρες που εμφανίζει στην ιστορία του, σαν να έχει μιλήσει ξανά γι’ αυτούς. Το ποιος είναι ο Τζαστρότσι, ποιος ο Βερέτσι και τι ακριβώς τους χωρίζει, ο αναγνώστης το μαθαίνει σταδιακά, με τον μεγαλύτερο όγκο των πληροφοριών να δίνονται στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου.

Παρόλα αυτά όμως ο Σέλλεϋ βάζει τον αναγνώστη του άμεσα στην ατμόσφαιρα της ιστορίας που έχει σαν κύριο θέμα της την εμμονή για εκδίκηση και την αγωνία της χωρίς ανταπόδοση αγάπης.

Ο Τζαστρότσι εκδικείται για τη μητέρα του που προδόθηκε από τον πατέρα του Βερέτσι. Ο ίδιος είναι το νόθο παιδί που προκύπτει από τη σχέση αυτή και είναι αποφασισμένος τηρήσει την υπόσχεση που έδωσε στη μητέρα του πριν πεθάνει.

«Γιέ μου, εκδικήσου το κακό που μου έκαναν, εκδικήσου τον ψεύτη Βερέτσι, εκδικήσου τους απογόνους του μέχρι τον τελευταίο!»

Σ’αυτή του την απόφαση βρίσκει πρόθυμο σύμμαχο την όμορφη Ματίλντα. Η Ματίλντα κοντέσα ντι Λορεντίνι είναι ερωτευμένη με τον Βερέτσι (υιό) και είναι αποφασισμένη να τον διεκδικήσει από τη Τζούλια. Ο Τζαστρότσι χειραγωγεί τη  Ματίλντα και έτσι κάπως ξεκινούν μια μοιραία αλυσίδα γεγονότων που αναπόφευκτα οδηγούν στην καταστροφή.

Από την πρώτη σελίδα του βιβλίου, με την άμεση εισαγωγή, μέχρι το τέλος της ιστορίας με τον θάνατο του Τζαστρότσι που ξεψυχά  «με ένα τρελό, σπασμωδικό γέλιο θριαμβευτικής εκδίκησης», ο Σέλλεϋ επισημαίνει κάποιες από τις πιο ώριμες ανησυχίες του για την ηθική, τη δικαιοσύνη και τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα πράγματα ορίζονται, εκτός του κώδικα της θρησκείας και του παραδοσιακού δικαίου.

A wood engraving by Cecil Keeling from the 1955 Golden Cockerel Press edition, London.

Η ιστορία δεν είναι μια απλή ιστορία για το καλό εναντίον του κακού. Το «Τζαστρότσι» είναι ένα περίπλοκο ψυχολογικό θρίλερ. Ο Τζαστρότσι, ως άλλος Ρασκόλνικοφ, εμφανίζεται σαν υπεράνθρωπος που απορρίπτει τη συνηθισμένη ηθική. Ως άθεος, δεν αποθαρρύνεται από το φόβο της τιμωρίας στη μετά θάνατον ζωή και έτσι του επιτρέπονται όλα. Είναι ένας δολοφόνος, ο οποίος δημιουργεί τις δικές του αξίες, νόμους και ηθική. Δεν του είναι αρκετό να σκοτώσει μόνο το σώμα του εχθρού του αλλά επιδιώκει να σκοτώσει και την ψυχή του. Μετά την απαγωγή κρατάει τον Βερέτσι ζωντανό για να είναι σε θέση να του επιβάλει ανείπωτα βασανιστήρια. Μόνο έτσι αισθάνεται ότι θα εκδικηθεί τον πατέρα του, τον ανθρώπινο δημιουργό του. Επαναστατεί ενάντια στον Θεό, θυμώνει μαζί του και επιδιώκει να δημιουργήσει τη δική του πραγματικότητα, τον δικό του κόσμο. Γίνεται ο ίδιος θεός. Αποφασίζει για τη μοίρα των άλλων, τους χειρίζεται, τους εκδικείται και φτάνει στα όρια της ανθρώπινης φρίκης.

«Μήπως νομίζετε πως ενώ διέπραττα το έγκλημα φοβόμουν την τιμωρία; Ή ότι, ενώ εκδικούμουν για τη μητέρα μου, τα μάταια μαρτύρια που είμαι καταδικασμένος να υποφέρω εδώ είχαν οποιοδήποτε βάρος στην απόφασή μου; Όχι, όχι. Αν ο ποταπός προδότης που έστειλε την άσπιλη μητέρα μου σ’ έναν τάφο δυστυχίας έπεσε κάτω από το στιλέτο εκείνου που ορκίστηκε να εκδικηθεί, αν έστειλα σε έναν άλλο κόσμο εκείνον που κατέστρεψε  τη γαλήνη εκείνης που αγαπούσα περισσότερο και από τον εαυτό μου σε αυτό τον κόσμο, είμαι άξιος κατάκρισης;»

Όπως έγραψε και το περιοδικό ‘The Critical Revue’ σχολιάζοντας τον ήρωα και τονσυγγραφέα του βιβλίου «Ο Τζαστρότσι είναι ένας από τους πιο άγριους και αποτρόπαιους δαίμονες που επινοήθηκαν ποτέ από ένα άρρωστο μυαλό».

Το βιβλίο Τζαστρότσι είναι ένα άδικα παραμελημένο βιβλό γοτθικής φαντασίας από έναν από τους μεγαλύτερους ρομαντικούς συγγραφείς και  φέρει αναμφίβολα ενδείξεις για την τεχνική ικανότητα του ποιητή και το μοναδικό πνεύμα του.

Στα ελληνικά το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ» σε μετάφραση Γιώργου Μπαρουξή.

https://passepartoutreading.wordpress.com/