Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΗΛΙΘΙΟΥ (ή το περιεχόμενο της ευτυχίας)

Posted on 29 Ιανουαρίου 2018

Γράφει η Λίζα Παναγιωτοπούλου

«Μερικοί ιστοριογράφοι χαρακτηρίζουν το Δέκατο Ένατο αιώνα σαν «αιώνα ηλίθιο». Αυτό είναι λάθος. «Ανόητος αιώνας» είναι χωρίς αμφιβολία, «χαζός αιώνας», ίσως. Όμως η βαθμίδα του «ηλίθιου» πρέπει να φυλαχθεί για τον εικοστό. Ο πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας είναι ένας ηλίθιος του εικοστού αιώνα. Του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, για ν’ ακριβολογούμε, πράγμα που συνεπάγεται έναν ψηλότερο και πιο συμπυκνωμένο βαθμό ηλιθιότητας. Θύμα της ζωολογικής αφροσύνης του δεύτερου ευρωπαϊκού μεταπολεμικού κλίματος, ο ήρωάς μας εμπλέκεται σε μια κοπιώδη έρευνα της ευτυχίας, που τον οδηγεί αμείλιχτα στην καταστροφή».

«Η ιστορία ενός ηλιθίου όπως την αφηγείται ο ίδιος, (ή το περιεχόμενο της ευτυχίας)» είναι ο τίτλος του μυθιστορήματος που γράφτηκε το 1988 (στην Ελλάδα κυκλοφόρησε δέκα χρόνια αργότερα) από τον φιλόσοφο και καθηγητή της αισθητικήςFelix de Azua. Ισπανός συγγραφέας που έχει εργαστεί σε όλα τα λογοτεχνικά είδη και έχει εκδώσει βιβλία τα οποία αποτελούν αναφορές της ισπανικής λογοτεχνίας. Αφήγηση, δοκίμιο, ποίηση, αναμνήσεις, άρθρα.

Το μυθιστόρημα «Η ιστορία ενός ηλιθίου όπως την αφηγείται ο ίδιος» είναι η ιστορία ενός άνδρα και ουσιαστικά αναδημιουργεί την Ισπανία της δημοκρατικής μετάβασης. Σ’ αυτό το περιβάλλον, ο πρωταγωνιστής θα πραγματοποιήσει ένα μοναχικό ταξίδι, εσωστρεφές, μέσα από τα διάφορα ηλικιακά στάδια (παιδική ηλικία, νιάτα, ενηλικίωση) και τις υψηλότερες μεταφυσικές έννοιες ή τις συλλογικές ηθικές πεποιθήσεις (θρησκευτικές, σεξουαλικές και ερωτικές σχέσεις, πολιτικές πεποιθήσεις, φιλοσοφικές αξίες, καλλιτεχνικές τάσεις), στις οποίες θεωρείται ότι βρίσκεται η ευτυχία.

Η ιστορία ξεκινά με την εύρεση από τον πρωταγωνιστή μιας σειράς φωτογραφιών της παιδικής ηλικίας του στις οποίες εκθέτει ένα λαμπερό χαμόγελο. Το χαμόγελο είναι ένα σύμπτωμα της ευτυχίας, κάτι που φαίνεται κοινωνικά καλό, αλλά η απουσία του προκαλεί ένα χαστούκι. Με αυτό τον τρόπο, αρχίζει ο προβληματισμός του για την ανάγκη να είναι κανείς ευτυχισμένος ή να προσποιείται πρώτα απ’ όλα ότι είναι καθώς και η έρευνά του για το περιεχόμενό της. Αυτό είναι ένα ζήτημα που αρχικά προκαλεί στον αναγνώστη μια συγκεκριμένη παράξενη κατάσταση, δεδομένου ότι κάτι που συνήθως θεωρείται ότι ανήκει στο πεδίο των συναισθημάτων, μελετάται σαν να ήταν ένα εργαστηριακό πείραμα. Με αυτό τον τρόπο, με μια φωνή που στερείται συναισθημάτων και μοιάζει απαισιόδοξη, και μέσα από μια ειρωνική και ελαφριά κριτική, αλλά με μεγάλη δύναμη και ενισχυμένη από βαθιές φιλοσοφικές αξίες, οι ιδέες της ανθρώπινης ευτυχίας που υπάρχουν στον κόσμο θα εξαντλήσουν και θα απορρίψουν εμπειρίες, από την αθώα παιδική ηλικία ως την ενήλικη ζωή, και θα αφοπλίσουν επίσης κάθε πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό ή ηθικό ιδεώδες. Όπως και ο επιστήμονας, θα ζήσει κάθε μία από τις εμπειρίες και κάθε μια από αυτές θα απορριφθεί όταν δεν βρει τις επιθυμητές απαντήσεις σε αυτήν.

«Οι γονείς βλάπτουν τα παιδιά τους κάνοντάς τα ευτυχισμένα. Οι ερωμένοι αλληλοκομματιάζονται για να γίνουν ευτυχισμένοι. Οι σοφοί παραμένουν σε αυστηρή άγνοια με σκοπό να κάνουν ευτυχισμένο τον άνθρωπο. Οι ισχυροί εκμεταλλεύονται τους αδύνατους για να διευκολύνουν την ευτυχία τους. Και οι καλλιτέχνες τσαλαβουτούν μέσα σε αχρείο παραλήρημα, γυρεύοντας κομμάτια στη θάλασσα αίματος για να τα επιδείξουν στο μουσείο με μια μικρή πινακιδούλα που φέρει το όνομά τους.»

Ως πρώτη εμπειρία, η ευτυχία της παιδικής ηλικίας θα είναι η πρώτη που απορρίπτεται και αρνείται κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής αν και αυτή η περίοδος θεωρείται ως η καλύτερη και η πιο ευτυχισμένη στη ζωή του ανθρώπου. Η  παιδική ηλικία απομακρύνεται από την εφηβεία, τη νεανική ζωή, την πανεπιστημιακή παιδεία και την πολιτική συνύπαρξη. Αφού σχεδόν πεθαίνει, ο πρωταγωνιστής επιστρέφει στην πολιτική ζωή και εργάζεται σε εκδοτικό οίκο. «Η έρευνά μου είχε τελειώσει. Και είχε τελειώσει στο ίδιο σημείο απ’ όπου είχε αρχίσει: στην έκπληξη.»

Το τελευταίο μέρος της μελέτης είναι αφιερωμένο στην τέχνη. Ένα θλιβερό όραμα αμαυρώνει αυτή την περίοδο καθώς δηλώνει ότι «ο εικοστός αιώνας δεν είναι η ώρα για την τέχνη» και επομένως η καλλιτεχνική ευτυχία είναι απλώς μια άλλη μυθοπλασία.

«Από ένα συχνό αστείο της μοίρας, κάθε τέλος μοιάζει πολύ περίεργα με την αρχή. Στην περίπτωσή μας, η Τέχνη είναι μια ανάκτηση της παιδικής ηλικίας, δηλαδή της Θρησκείας, μα μετά τη μύηση με το Θάνατο. Δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα για αληθινή τέχνη δίχως να έχεις πεθάνει.»

Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο και έχει κατηγοριοποιηθεί ως αυτογραφικό δοκίμιο διανθισμένο με φιλοσοφικές σκέψεις. Διαβάζεται σχετικά εύκολα μιας και η ιδεολογική πυκνότητα που παρουσιάζει αντισταθμίζεται από ένα ειρωνικό και απλό τόνο. Σ’ αυτό βοηθά η υπέροχη μετάφραση του Πέντρο Μπόουλεςκαι της Βικτορίας Κάτρη. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος.

Εκδόσεις : Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος

https://passepartoutreading.wordpress.com/