ΙΑΠΩΝΙΑ
Αγκάθι ή Ρόδο;
ΟJayant Bhandari είναι ένας Ινδός αρθρογράφος που, πέραν της συγγραφής, ταξιδεύει συνεχώς στον κόσμο με σκοπό να τον ‘κατανοήσει’ και παράλληλα να αναζητήσει επενδυτικές ευκαιρίες.
Ακολουθεί μια πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή για το πώς παρουσιάζεται η Ιαπωνία στα Μ.Μ.Ε. σε σχέση με το προσωπικό του βίωμα. Είναι δύο πολύ διαφορετικές οπτικές του ίδιου νομίσματος: Η αποστασιοποιημένη επικριτική ματιά των Μέσων απ’ τη μια και η ευαισθητοποιημένη θετική ματιά του συγγραφέα, κατά την παραμονή του στη χώρα, απ’ την άλλη.
Ξεκινάει γράφοντας…:
Τις τελευταίες δεκαετίες, αυτό που όλοι γνωρίζαμε για την Ιαπωνία ήταν η στάσιμη οικονομίας της, η πτώση της χρηματιστηριακής της αγοράς και βεβαίως τα τρομερά χαμηλά δημογραφικά της στοιχεία.
Για σχεδόν 3 δεκαετίες, το ΑΕΠ της Ιαπωνίας αυξανόταν με ρυθμό κάτω του 2% ετησίως. Για πολλά χρόνια ο ρυθμός υπήρξε αρνητικός και αρκετές φορές κυμάνθηκε κοντά στο μηδέν. Το συμπέρασμα γενικώς είναι ότι το ΑΕΠ της συνεχίζει να είναι σχεδόν αυτό που ήταν πριν από 25 χρόνια.
Ο δείκτης χρηματιστηριακής αγοράς (Nikkei 225), ο οποίος στις αρχές του 1990 ανερχόταν σε 40.960, είναι τώρα λιγότερο από το ήμισυ, παρά το πέρας 27 ολόκληρων ετών. Οι επενδύσεις μικρής κλίμακας στις Υποδομές και η διακράτηση των μετοχών μεταξύ των εταιρειών, όπως επίσης και ο καπιταλισμός διαπλεκόμενων συμφερόντων, είναι αυτά που κατά κύριο λόγο ευθύνονται για την αποστράγγιση της ανταγωνιστικότητας στην Ιαπωνία. Ο πολιτισμός του Κομφούκιου, με άλλα λόγια, ‘αναλαμβάνει’ την ευθύνη για την έλλειψη δημιουργικότητας και τον σχηματισμό ενός περιβάλλοντος όπου οι αδικίες των ανώτερων αξιωματούχων δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση.
Το πραγματικό, όμως, πρόβλημα της Ιαπωνίας είναι η δημογραφική της κατάρρευση. Ο πληθυσμός μειώνεται και το ποσοστό των ηλικιωμένων αυξάνεται. Η διάμεση ηλικία είναι τα 46,9 έτη και βαίνει αυξανόμενη, ενώ ο δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων είναι 42,7%. Μέχρι το 2050, ο πληθυσμός της Ιαπωνίας αναμένεται να μειωθεί σε 109 εκατομμύρια σε σχέση με τα σημερινά 127 εκατομμύρια, ενώ ο δείκτης εξάρτησης θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Η προσωπική ζωή των Ιαπώνων, επίσης, καταδεικνύεται πολύ συχνά από τα Μ.Μ.Ε. ως προβληματική, δημοσιεύοντας αναφορές που δείχνουν ότι μια μεγάλη μερίδα αρνείται να κάνει σεξ και ότι πολλοί 40άρηδες εξακολουθούν να είναι παρθένοι-ες. Η αλήθεια είναι ότι οι "ιδιοτροπίες" της ιαπωνικής σεξουαλικής ζωής ομολογουμένως διασκεδάζουν τους ξένους. Γι’ αυτό και έχουν σχεδιαστεί τα manga(κόμικς) και τα διάφορα anime (κινούμενα σχέδια) που εξάπτουν τη φαντασία, δημιουργώντας εικονικούς κόσμους.
Η κατάσταση έχει ως εξής: Πλήθος Ιαπώνων παίζει μανιωδώς το pachinko (ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, όπως το φλίπερ, που χρησιμοποιείται καί για τυχερά παιχνίδια) για 18 ώρες την ημέρα. Κορίτσια με χαριτωμένες στολές - πολλά από τα οποία είναι joshi kosei(κορίτσια γυμνασίου) - προσελκύουν πελάτες σε καφετέριες. Άνδρες πληρώνουν χρήματα για να ξαπλώσουν σε ένα κρεβάτι με μια κοπέλα που δεν κάνει τίποτα άλλο από το να τους κρατάει το χέρι. Αυτόματοι πωλητές βγάζουν χρησιμοποιημένα εσώρουχα! κλπ…
Το ποσοστό ανεργίας, από την άλλη, είναι μόλις 3%!
Κατά την πρόσφατη επίσκεψή μου στην Ιαπωνία, οι περισσότερες εταιρείες μου εξέφρασαν την τεράστια δυσκολία που αντιμετωπίζουν για να βρουν υποψήφιους εργαζόμενους. Αυτό συμβαίνει διότι οι Ιάπωνες αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες ή μετανάστες, μια στάση που - σύμφωνα με πολλούς - τους καθιστά εξαιρετικά ‘στενόμυαλους’ και ιδιαιτέρως ‘προκατειλημμένους’.
Όλα τα παραπάνω εμφανίζονται στα Διεθνή Μέσα Ενημέρωσης ως κάτι πολύ δυσμενές για την Ιαπωνία. Διεθνείς Οργανισμοί ζητούν επίμονα από την Ιαπωνία να αφουγκραστεί την κατάσταση που επικρατεί σε Συρία και Λιβύη για να δείξει την απαιτούμενη συμπόνια. Συχνά υπενθυμίζεται στους Ιάπωνες ότι εάν θέλουν να παρασχεθεί φροντίδα στους ασθενείς και τους ηλικιωμένους τους, πρέπει πρώτα να επιτρέψουν τη μετανάστευση.
Ενώ ο πληθυσμός του Καναδά αποτελείται κατά 21% από μετανάστες πρώτης γενιάς και ο πληθυσμός της Αυστραλίας κατά 26%, η Ιαπωνία εξακολουθεί να είναι κατά 98,5% εθνικά αμιγώς ιαπωνική. Οι δύο μεγαλύτερες εθνικές μειονότητες - Κορεάτες και Κινέζοι - αποτελούν λιγότερο από το 1% του πληθυσμού της.
Η Ιαπωνία πολύ απλά δε θέλει ξένους…
Όταν έκανα το MBA μου στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο κόσμος είχε πολύ θετική άποψη για την Ιαπωνία. Εκ των υστέρων, όμως, βλέπουμε ότι η οικονομική ανάπτυξη της χώρας και ο χρηματιστηριακός της δείκτης σταθεροποιήθηκαν σε ένα σημείο χωρίς να δίνουν σημάδια πιθανής μετακίνησης, ακόμη και σήμερα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ακίνητα! Τότε, όπως και τώρα, η κοινή γνώμη συνεχίζει να θεωρεί την τιμή τους εξωφρενικά υψηλή. Η εκτιμώμενη αξία του Imperial Palace στο Τόκυο είναι υψηλότερη από αυτήν ολόκληρης της πολιτείας της Καλιφόρνια!
Στα μαθήματα που παρακολούθησα στο MBA ακούγαμε διαλέξεις για το Kaizen και άλλες ιαπωνικές πρακτικές, οι οποίες στις μέρες μας όλο και πιο αραιά αναφέρονται στα Μέσα ενημέρωσης. Μας υπενθύμιζαν συνεχώς πόσο αποδοτικά εργάζονται οι Ιάπωνες σε ομάδες και πώς θα πρέπει αυτό να βρει εφαρμογή καί στη Δύση.
Ποιά, όμως, είναι η αλήθεια;
Η ρομαντική απεικόνιση της δεκαετίας του '90 όταν η Ιαπωνία θεωρήθηκε ως η μέγιστη λύση στα προβλήματα του κόσμου ή η σημερινή ζοφερή καρικατούρα της που οδηγείται στην αυτοκαταστροφή καθότι πρόκειται για κοινωνία σε ταχεία πτώση;
Καί στις δύο περιπτώσεις, κατά την άποψή μου, οι περισσότεροι προσπαθούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο εξορθολογιστικά, αντί να αναλύσουν όλα τα επιμέρους ζητήματα σε βάθος.
Εγώ προσωπικά είμαι μεγάλος θαυμαστής της Ιαπωνίας!
Στην Ιαπωνία βλέπω το μέλλον της ανθρωπότητας. Ίσως, η Κορέα και η Κίνα να συμπεριληφθούν καί αυτές σε αυτό το όραμα του μέλλοντος. Εξάλλου, οι Νότιο-Κορεάτες και οι Κινέζοι, που μπορεί επιφανειακά να αντιπαθούν την Ιαπωνία, με μεγάλη μεθοδικότητα αντέγραψαν τους Ιάπωνες. Τα ιαπωνικά προϊόντα πωλούνται σε αφθονία σε Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία. Μέχρι και η Μαλαισία με τη Σιγκαπούρη αναζητούν προϊόντα στην Ιαπωνία και σιγά σιγά καί στη Νότια Κορέα, η οποία κατά βάση μιμήθηκε το οικονομικό θαύμα της Ιαπωνίας.
Το να κατηγορούμε τους Ιάπωνες ότι δεν είναι καινοτόμοι είναι μια παραποίηση της αλήθειας. Ένας Αμερικανός γεωλόγος, με τον οποίο πρόσφατα πέρασα μερικές μέρες στην Ιαπωνία, αποκάλεσε τους νεαρούς Ιάπωνες "νέους Αϊνστάιν", ενώ μου έδειξε ένα καινοτόμο προϊόν που μια μεγάλη ιαπωνική εταιρεία έχει κατασκευάσει. Τα ρομπότ, από τα εργοστάσια μέχρι τα σπίτια, έχουν εισέλθει για τα καλά στην ιαπωνική κοινωνία. Μπορεί, μάλιστα, ακόμη και να εξαλείψουν τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες λόγω της έλλειψης εργαζομένων στη χώρα.
Η Ιαπωνία έχει δημιουργήσει μια καταπληκτική σειρά από διεθνείς μάρκες: Toyota, Sony, Citizen, Canon, Hitachi, Komatsu, Nikon, Panasonic, Toshiba, Honda, Seiko κλπ. Η ποιότητα, η τελειότητα, το πάθος, η αφοσίωση και η νοοτροπία πίσω από αυτούς τους κολοσσούς είναι δύσκολο να νικηθούν. Και δεν είναι μόνο τα εμπορικά σήματα! Η ποιότητα, η καθαριότητα και η προσοχή στη λεπτομέρεια βρίσκεται παντού στην Ιαπωνία. Ελάχιστες χώρες στην Ευρώπη επιδεικνύουν παρόμοια επίπεδα τελειομανίας.
Σε πολιτισμικό, τώρα, επίπεδο η ευγένεια είναι ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες. Δείχνει σεβασμό προς τα άλλα άτομα και αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ζουν, εργάζονται και αλληλεπιδρούν με τους συμπολίτες τους. Οι Ιάπωνες, λοιπόν, είναι από τους πιο ευγενικούς ανθρώπους που μπορεί να συναντήσεις στον κόσμο. Φανταστείτε ότι υπάρχουν επτά πιθανές συζυγίες για τα περισσότερα ρήματα, ανάλογα με το πόσο ευγενικός θέλει ο ομιλητής να είναι.
Έχω ταξιδέψει πολύ σε ιαπωνικά τρένα και δεν υπήρξε ποτέ, ούτε ένας, που να γύρει πίσω τη θέση του πριν ζητήσει πρώτα την άδειά μου. Ρωτάνε, παρά τον άφθονο χώρο που παρέχεται σε αυτά τα τρένα. Και, μάλιστα, όταν φθάνουν στον προορισμό τους, πάντοτε ξανατοποθετούν τις θέσεις τους στην όρθια θέση και οργανώνουν τα περιοδικά όπως ακριβώς τα βρήκαν πριν τα χρησιμοποιήσουν.
Δε θυμάμαι πότε το τρένο μου να καθυστέρησε, ούτε καν για 1 λεπτό. Στην Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, τη Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ και σταδιακά καί στην Κίνα, σε γεμάτους υπόγειους σιδηρόδρομους, οι άνθρωποι δε χρησιμοποιούν τα καθίσματα στην είσοδο των βαγονιών, έτσι ώστε να είναι πάντοτε διαθέσιμα για εγκύους και ηλικιωμένους. Δε θέλουν να σηκωθούν και να τους προσφέρουν τη θέση τους, μόνο και μόνο για να μην αισθανθούν άβολα.
Κανείς δε μιλά στο τηλέφωνο και κανείς δεν ακούει μουσική, ενοχλώντας τους συνεπιβάτες του. Οι περισσότεροι ούτε καν μιλούν. Επικρατεί απόλυτη ησυχία χωρίς ενοχλητικούς θορύβους.
Κάνω ό,τι μπορώ για να είμαι ευγενικός και παρόλα αυτά οι Ιάπωνες κάθε φορά με ξεπερνούν. Αν εστιάσετε στο εγκεφαλικό και συναισθηματικό έργο που καταβάλλουν στη δουλειά τους και βεβαίως στο σεβασμό που δείχνουν στους πελάτες τους, τότε θα αντιληφθείτε καλύτερα τις δομές της κοινωνίας τους. Η Ιαπωνία ουσιαστικά εξήγαγε δωρεάν τον πολιτισμό της, τον οποίο είναι σε θέση να υιοθετήσουν μόνο οι κοινωνίες που είναι έτοιμες.
Η Ιαπωνία καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και ανασύρθηκε από τις στάχτες της, καθαρά με τη δύναμη της θέλησής της. Είναι μια χώρα με πηγαία ειλικρίνεια, σεβασμό και ακεραιότητα, που με έχουν κάνει να την ερωτευτώ.
Λίγους μήνες μετά το τσουνάμι του 2011, επισκέφθηκα την περιοχή γύρω από την πόλη Sendai, η οποία είχε καταστραφεί πλήρως. Δεν υπήρξε καμιά αναταραχή και καμιά ληστεία! Οι άνθρωποι ούτε καν παρακάλεσαν τους κυβερνώντες για βοήθεια. Μέσα σε λίγους μήνες είχαν βάλει σε τάξη τον τόπο τους. Μπάζα από κατεστραμμένα αυτοκίνητα στέκονταν σε τακτοποιημένους σωρούς. Εκεί όπου κάποτε υπήρχαν σπίτια, είχαν ήδη καθαριστεί τα πάντα. Οι δρόμοι είχαν άμεσα κατασκευαστεί, έτσι ώστε να ξαναστηθεί η πόλη γύρω τους. Μόνο ένας άκαρδος θα μπορούσε να μην κλάψει στη θέα αυτών των περήφανων ανθρώπων να πετυχαίνουν το αδιανόητο μόνοι τους.
Σε όλον τον κόσμο πολλοί είναι αυτοί που διαμαρτύρονται για τις ιστορικές αδικίες που αντιμετώπισαν οι "ίδιοι" (στην πραγματικότητα οι πρόγονοί τους). Το 1945, η Ιαπωνία ταπεινώθηκε και ουσιαστικά καταστράφηκε. Αν ρωτήστε τους Ιάπωνες για το πόσο βασανίστηκαν εκείνες τις μέρες, πιθανότατα θα εισπράξετε ένα κενό βλέμμα. Οι περήφανοι άνθρωποι δεν κατηγορούν το παρελθόν τους για να δικαιολογήσουν το κακό παρόν τους.
Η Ιαπωνία εξακολουθεί να αποτελείται κατά 98,5% από Ιάπωνες. Αυτό δείχνει εσωστρέφεια και ρατσιστική διάθεση; Ή μήπως η ερώτηση είναι εξ αρχής λάθος; Οι πολυεθνικές κοινωνίες ουσιαστικά δεν ‘ευδοκίμησαν’ σχεδόν πουθενά στον κόσμο. Τα άτομα, για παράδειγμα, που έφτασαν στην Ευρώπη πριν από περίπου 1.400 χρόνια - οι τσιγγάνοι Ρομά - εξακολουθούν να είναι μια ξεχωριστή κοινότητα. Δεν είναι μόνο ότι δεν έχουν αφομοιωθεί, δεν έχουν ούτε προσαρμοστεί στον τρόπο ζωής των ντόπιων. Οι άνθρωποι τείνουν να γκετοποιούνται βάσει φυλετικών, θρησκευτικών ή γλωσσικών διαφορών. Αυτή ήταν η ιστορία της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης και άλλων περιοχών του κόσμου. Η Ιαπωνία, από την άλλη πλευρά, με αυτήν τη στάση της απέφυγε όλα τα συναφή κοινωνικά προβλήματα - συμπεριλαμβανομένων του εγκλήματος και της τρομοκρατίας - τα οποία δυστυχώς σήμερα πλήττουν τον ανεπτυγμένο κόσμο.
Υπάρχει πιθανότητα να έχει δημιουργηθεί ένα εναλλακτικό αφήγημα από αριστερίζοντες υπερασπιστές της κοινωνικής δικαιοσύνης που ελέγχουν τα Μ.Μ.Ε. για να πιέσουν την Ιαπωνία να προσκαλέσει φιλο-πολυπολιτισμικούς διεθνείς οργανισμούς;
Το έγκλημα, επίσης, είναι σχεδόν ανύπαρκτο στην Ιαπωνία. Κανείς δεν κλειδώνει το ποδήλατό του και οι άνθρωποι συχνά αφήνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία - συμπεριλαμβανομένων των πορτοφολιών τους - χωρίς επίβλεψη. Αργά τη νύχτα, βλέπεις νεαρές γυναίκες να περπατούν στους δρόμους μόνες τους, χωρίς συνοδεία, ακόμα και στις περιοχές που ελέγχει η Yakuza (ιαπωνική μαφία). Βλέπεις, επίσης, παιδιά ηλικίας έξι ετών να διασχίζουν το δρόμο μόνα τους.
Η ιαπωνική γραφειοκρατία, από την άλλη, θεωρείται ότι είναι αργή και πραγματικό εμπόδιο στην καινοτομία. Είναι δύσκολο να μετρηθεί πόση περισσότερη γραφειοκρατία υπάρχει στην Ιαπωνία συγκριτικά με άλλα ανεπτυγμένα έθνη, αλλά - σύμφωνα με δείκτες που έχει αναρτήσει το Economist - η Ιαπωνία τίθεται, σε αντίθετη με τις πεποιθήσεις των περισσοτέρων - σε καλύτερη μοίρα σε σχέση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Επιπλέον, οι εικόνες των κινούμενων σχεδίων, όπως και η ιδέα να αγοράζεις εσώρουχα κοριτσιών γυμνασίου σε μηχανήματα αυτόματης πώλησης είναι όντως σοκαριστικά. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι η σεξουαλική διαστροφή δεν αποτελεί φαινόμενο που παρατηρείται μόνο στην Ιαπωνία. Στη Δύση για παράδειγμα ο νόμος είναι τόσο αυστηρός που πολλές διαστροφές παραμένουν κρυφές. Απόδειξη το γεγονός ότι πολλοί δυτικοί άντρες πηγαίνουν στην Ταϊλάνδη, στις γύρω χώρες και στη Λατινική Αμερική, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο.
Αυτό που βρίσκω εντυπωσιακό είναι ότι η Ιαπωνία είναι ακριβώς αυτό που δείχνει χωρίς περιστροφές. Η Ιαπωνία είναι το Άμστερνταμ της Ασίας.
42% των ανδρών και το 44,2% των γυναικών μεταξύ 18 και 34 ετών λέγεται ότι είναι παρθένοι-ες, ένα στατιστικό στοιχείο που εμφανίζεται συχνά στα διεθνή Μ.Μ.Ε. Αλλά το πρόβλημα με αυτήν τη μέτρηση είναι ότι συγκεντρώνει μια ευρεία γκάμα ηλικιών (άρα, είναι πολύ πιθανό ο μεγαλύτερος όγκος των συμμετεχόντων στην έρευνα να είναι 18άρηδες). Με αυτήν τη λογική, δεν υπάρχει τίποτα το ασυνήθιστο - ή ακόμα και λάθος - στο να είναι ακόμη παρθένα τα 18χρονα.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι 1 στους 4 Ιάπωνες, ηλικίας άνω των 30 ετών, εξακολουθεί να είναι παρθένος. Αυτό, δυστυχώς, αποδεικνύεται παραπλανητικό επειδή τα δεδομένα στην πραγματικότητα ισχύουν μόνο για τους "άγαμους". Η λέξη, όμως, "άγαμος" συχνά δεν αναφέρεται. Επιπλέον, το 80% των ανδρών και το 89% των γυναικών κάποια στιγμή τελικά παντρεύονται (άρα, παύουν να είναι παρθένοι). Έτσι, η σωστή εκτίμηση των παρθένων Ιαπώνων, ηλικίας άνω των 30 ετών, είναι μικρότερη από 4%, πολύ λιγότερο από ότι υπονοείται στα Μέσα ενημέρωσης.
Μήπως οι ανύπαντρες μητέρες και η σεξουαλική ελευθεριότητα είναι παράγοντες που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία καλύτερη από άλλες; Τα δυτικά Μέσα φαίνεται να ισχυρίζονται κάτι τέτοιο. Η πραγματικότητα, όμως, διαψεύδει τέτοιους ισχυρισμούς, διότι φαίνεται ότι υπάρχει πράγματι ένας συσχετισμός μεταξύ ευσυνειδησίας και συστολής στα σεξουαλικά θέματα. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι μόνο το 2% των παιδιών στην Ιαπωνία γεννιέται εκτός γάμου, σε σύγκριση με το 40% στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.Αυτό θα έπρεπε, λοιπόν, να επαινείται και όχι να γελοιοποιείται.
Όσον αφορά στα δημογραφικά στοιχεία της Ιαπωνίας, τα πράγματα δεν είναι τόσο αφύσικα όσο φαίνονται στην πρώτη ανάγνωση. Το ποσοστό γεννήσεων στη χώρα έχει κοινά χαρακτηριστικά με εκείνο σε άλλες πλούσιες οικονομίες. Το “πρόβλημα” που εντοπίζεται στην Ιαπωνία είναι ότι οι κάτοικοι ζουν πολύ περισσότερο. Η υγεία τους στα μη παραγωγικά έτη τους παρέχει τη δυνατότητα να επιμηκύνουν τον μέσο όρο ζωής τους - εξ ου και ο υψηλός και αυξανόμενος δείκτης εξάρτησης. Αυτό είναι όντως ένα “πρόβλημα”, αλλά είναι “πρόβλημα” επιτυχίας και όχι αποτυχίας.
Δεν μπορώ παρά να αναρωτιέμαι αν η Ιαπωνία έχει στις μέρες μας δαιμονοποιηθεί επειδή αρνείται να προωθήσει τη μετανάστευση ή τη σεξουαλική ελευθεριότητα. Κατά την άποψή μου, είναι ίσως η πιο αξιόλογη Μεγάλη χώρα στον ανεπτυγμένο κόσμο - ακριβώς για τους λόγους που έχει δαιμονοποιηθεί, όσο ειρωνικό κι αν είναι αυτό. Οι φίλοι μου οι Ιάπωνες μου περιγράφουν τις αναστολές που αναπτύσσουν τα παιδιά κάτω από την πολύ αυστηρή κοινωνική τους δομή, αλλά για μένα ως ξένος ή αλλιώς gaijin (= “όχι δικός μας”) είναι δύσκολο να κατανοήσω επακριβώς την κοινωνική δυναμική της χώρας τους.
Η Ιαπωνία έχει πράγματι τα προβλήματά της, αλλά αποδυναμώνονται μπροστά στα τόσα θετικά της. Ο πολιτισμός της είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας, το οποίο πρέπει να γιορτάζεται όχι μόνο από τους Ιάπωνες αλλά από όλους μας.
Πηγή: Liberty Unbound & Acting Man
http://www.macroskopio.gr/el
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου