Η ιστορία πίσω απο τα κάλαντα
Πόσες φορές την παραμονή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς σηκωθήκαμε πρωί, μας έντυσε ζεστά η μητέρα μας και τρέξαμε να πούμε τα κάλαντα; Πάντα εκείνες τις μέρες δεν μας ένοιαζε όσο νωρίς και να ξυπνούσαμε. Παίρναμε το τριγωνάκι μας και την παρέα μας (φίλους ή συγγενείς) και τρέχαμε στις γειτονιές χτυπώντας τα κουδούνια. Πόσα σαρδάμ κάναμε! Ή πόσες φορές απλά τα έλεγε ο φίλος μας για εμάς και εμείς απλά ανοιγοκλείναμε το στόμα! Και τι χαρά είχαμε με το μικροποσό που μαζεύαμε και τρέχαμε κατευθείαν στο ψιλικαντζίδικο! Αλήθεια όμως, πόσοι απο εμάς ξέρουμε την ιστορία αυτού του αγαπημένου εθίμου;
Τα κάλαντα είναι ένα έθιμο που μας έρχεται απο την Ρωμαϊκή εποχή, απο τις καλένδες. Η Πρωτοχρονιά άρχισε πρώτη φορά να γιορτάζεται τον Ιανουάριο απο τον 2ο αι. π.χ. ενώ ως τότε γιορταζόταν τον Μάρτιο. Τα παιδιά στην Ρωμαϊκή εποχή όταν τα τραγουσούσαν, κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με άσπρο μαλλί και καρπούς. Οι νοικοκύρηδες τα κερνούσαν δώρα, που τα παιδιά τα έδεναν πάνω στην άσπρη κλωστή. Πολλές φορές κρατούσαν ένα ομοίωμα καραβιού που συμβόλιζε τον ερχομό του θεού Διόνυσου.
Στο Βυζάντιο αργότερα, εξελίχθηκε σε χριστιανικό έθιμο. Επειδή όμως, η εκκλησία ήθελε να καταργήσει κάθε τι που είχε σχέση με τα ειδωλολατρικά έθιμα, τα κάλαντα πήραν πιο χριστιανική μορφή, που την έχουν κρατήσει ως τις μέρες μας. Τα παιδιά στο Βυζάντιο κρατούσαν ραβδιά, ή φανάρια, στολισμένα ομοιώματα πλοίων ή και κτιρίων τραγουδώντας τα κάλαντα συνοδευόμενα απο τρίγωνο ή τύμπανο.
Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι μια δοξασία για την γέννηση του Χριστού.Έχουν καταμετρηθεί περισσότερες απο τριάντα παραλλαγές σε όλη την Ελλάδα. Δυστυχώς έχουν όμως «εισαχθεί» θα λέγαμε και διάφορα ξένα κάλαντα που έχουν μεταφραστεί στην δικιά μας γλώσσα και έχουν αρχίσει να υπερκαλύπτουν τα ελληνικά.
Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη Θείαν Γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών και Ποιητής των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το «Δόξα εν Υψίστοις»
και τούτο Άξιον εστί η των ποιμένων πίστις.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί χωρίς να λείψει ώρα
Στο Βυζάντιο αργότερα, εξελίχθηκε σε χριστιανικό έθιμο. Επειδή όμως, η εκκλησία ήθελε να καταργήσει κάθε τι που είχε σχέση με τα ειδωλολατρικά έθιμα, τα κάλαντα πήραν πιο χριστιανική μορφή, που την έχουν κρατήσει ως τις μέρες μας. Τα παιδιά στο Βυζάντιο κρατούσαν ραβδιά, ή φανάρια, στολισμένα ομοιώματα πλοίων ή και κτιρίων τραγουδώντας τα κάλαντα συνοδευόμενα απο τρίγωνο ή τύμπανο.
Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι μια δοξασία για την γέννηση του Χριστού.Έχουν καταμετρηθεί περισσότερες απο τριάντα παραλλαγές σε όλη την Ελλάδα. Δυστυχώς έχουν όμως «εισαχθεί» θα λέγαμε και διάφορα ξένα κάλαντα που έχουν μεταφραστεί στην δικιά μας γλώσσα και έχουν αρχίσει να υπερκαλύπτουν τα ελληνικά.
Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη Θείαν Γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών και Ποιητής των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το «Δόξα εν Υψίστοις»
και τούτο Άξιον εστί η των ποιμένων πίστις.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί χωρίς να λείψει ώρα
Η ιστορία πίσω απο τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα είναι η εξής: Στο βυζάντιο οι άνθρωποι που ήταν χαμηλού βιοτικού επιπέδου, όπως οι φτωχοί, δεν είχαν το δικαίωμα να μιλούν στους αριστοκράτες, παρά μόνο σε γιορτές στις οποίες μπορούσαν να τους απευθύνουν ευχές. Κάποιος, λοιπόν φτωχός ερωτευμένος νεαρός, ήταν ερωτευμένος με μια αρχοντοπούλα. Επειδη δεν μπορούσε να την πλησιάσει με κάποιο άλλο τρόπο, παρά μόνο για να της ευχηθεί, πέρασε μέσα στα κάλαντα του Αγίου Βασιλείου και ένα ερωτικό ποίημα! Με αυτόν τον τρόπο μπορούσε να της ευχηθεί αλλά και να της εκφράσει τον έρωτα του. Γι’ αυτό αν προσέξουμε λίγο τους στίχους τους θα δούμε κάποιες ασυναρτησίες. Την αποκαλεί »ψιλή μου δεντρολιβανια» -επειδή τότε οι νεαρές στο Βυζάντιο φορούσαν ένα κωνικό καπέλο με τούλι στην κορυφή και ότι μοιάζει με θόλο της εκκλησιάς. Της λέει επίσης «ότι δεν τον καταδέχεται γιατί είναι αρχόντισσα κυρία», σ΄αυτό το στίχο φαίνεται καθάρα το ερωτικό στοιχείο της απόρριψης -γιατί δεν πιστεύω να το λεεί αυτό ο Άγιος Βασίλης. Τέλος κλείνει με γλυκά λόγια! Τηνπροσφωνεί »ζαχαροκάντυο ζυμωτή», δηλαδή φτιαγμένη από ζάχαρη και την παρακαλεί να του ρίξει μια ματιά.
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά (*)
Κι αρχή καλός μας χρόνος
Εκκλησιά με τα’ άγιο θόλος (*)
Άγιος Βασίλης έρχεται
Και δε μας καταδέχεται (*)
Από την Καισαρεία
Συ είσ’ αρχόντισσα κυρία (*)
Βαστάει πένα και χαρτί
Ζαχαροκάντυο ζυμωτή (*)
Χαρτί-χαρτί και καλαμάρι
Δες και με το παλικάρι (*)
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά (*)
Κι αρχή καλός μας χρόνος
Εκκλησιά με τα’ άγιο θόλος (*)
Άγιος Βασίλης έρχεται
Και δε μας καταδέχεται (*)
Από την Καισαρεία
Συ είσ’ αρχόντισσα κυρία (*)
Βαστάει πένα και χαρτί
Ζαχαροκάντυο ζυμωτή (*)
Χαρτί-χαρτί και καλαμάρι
Δες και με το παλικάρι (*)
Λοιπόν, μέρες που είναι ας μη μας πιάσει η μαυρίλα μας και η τσιγκουνιά μας και ας ανοίξουμε όλοι τις πόρτες μας, ότι ώρα κι αν είναι, στα παιδιά που θα έρθουν να ακουμπήσουν το χέρι τους στο κουδούνι μας. Είναι καλό να ακολουθούμε ακόμα τα έθιμα μας, και όσο υπάρχουν αυτά υπάρχουμε κι εμείς.
Καλές Γιορτές να έχουμε όλοι!
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου