Μοναστήρια Λούσιου:
Στα καταφύγια των ψυχών
Ανθόλογιον Τόλμα να μαθαίνεις
χαράδρα του Λούσιου ποταμού είναι ένας τόπος απαράμιλλης ομορφιάς. Οργιώδης βλάστηση καλύπτει τις απότομες πλαγιές του, ενώ ο ίδιος ο ποταμός κατεβαίνει με τα αφρισμένα νερά του μέσα από θεαματικά περάσματα, για να ενωθεί με τον Αλφειό κοντά στην Καρύταινα.
Ποταμός μυθικός αφού εδώ λουζόταν ο Δίας -εξ ου και το όνομα, που βγαίνει από το ρήμα «λούζω»- αλλά και ποταμός που έδινε ζωή στη Δημητσάνα όταν κινούσε τους ενενήντα υδρόμυλούς της, αλέθοντας δημητριακά και βοηθώντας στην επεξεργασία του δέρματος. Εδώ, μέσα στη φύση των μόλις 26 χλμ. της χαράδρας, που προκαλεί δέος όλο το χρόνο, ο άνθρωπος από την αρχαιότητα έχτισε κατοικίες, ιερά, μονοπάτια και γεφύρια. Σήμερα, αιώνες μετά, οι λιγοστοί μοναχοί συνεχίζουν το έργο τους κρατώντας ζωντανά τα θρησκευτικά μνημεία του Λούσιου, μερικά από τα σημαντικότερα της ελληνικής ιστορίας.
ΜΟΝΗ ΑΙΜΥΑΛΩΝ
Ακολουθώντας το δρόμο που ενώνει τη Δημητσάνα με τη Στεμνίτσα, μετά το πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Υδροκίνησης και στα 4 χιλιόμετρα θα συναντήσουμε τη Μονή της Παναγίας των Αιμυαλών. Βρίσκεται χτισμένη στη βάση ενός κάθετου βράχου, μέσα στα κυπαρίσσια και πάνω από τη μικρή χαράδρα του χειμάρρου Ζυγοβιστιανόρεμα. Ο Πύργος της Μονής, που σχηματίζει ένα Τ, κάποτε ήταν αμυντικός με πολεμίστρες, ενώ τώρα έχει μετατραπεί σε ξενώνα.
Η Μονή Αιμυαλών είναι ένα μικρό μοναστήρι που ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου - αρχές του 17ου αιώνα από τα αδέλφια ιερομόναχο Γρηγόριο και μοναχή Ευπραξία Κοντογιάννη. Λόγω της ύπαρξης σπηλαίων και ερειπίων ενός ναού λίγο πιο πάνω, λέγεται ότι εδώ υπήρξαν ασκητές και πριν από την ίδρυση της μονής.
Η ονομασία της ίσως προήλθε από τους Αιμυαλούς της Αλαγονίας και επειδή ακούγεται σαν «ομαλός», κάποια στιγμή το μοναστήρι ήταν γνωστό σαν Μονή Ομαλών ή Ομυαλών. Και αυτή η μονή, όπως και άλλες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνέχιση της ελληνικής γλώσσας και παράδοσης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Επίσης, έχει συνδεθεί με το γεγονός ότι εδώ έπεσαν έξι από τους Κολοκοτρωναίους όταν τους έστησαν καρτέρι οι Τούρκοι, ενώ ο Θεόδωρος κατάφερε να σωθεί. Οταν το 1834 διαλύθηκαν πολλές μονές, όπως η Φιλοσόφου και η Προδρόμου, η Μονή Αιμυαλών φιλοξένησε 18 ιερομόναχους και μοναχούς.
Το 19ο αιώνα παρήκμασε και έχασε όλα τα κτήματά της εκτός από τον περίφημο αμπελώνα της. Τώρα, μετόχι πια της Μονής Προδρόμου, στέκει γαλήνια με τον μικρό νοικοκυρεμένο κήπο της περιμένοντας τους επισκέπτες, που δεν είναι λίγοι. Εντύπωση προκαλεί η στοά που οδηγεί στο εσωτερικό της. Τα ασβεστωμένα σκαλοπάτια ακολουθούν τον σκαμμένο βράχο προς το όμορφο καθολικό της με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο και τις φθαρμένες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, έργα των φημισμένων ζωγράφων Δημητρίου και Γεωργίου Μόσχου. Ο μοναχός θα μας φιλέψει λουκούμι και παγωμένο νερό από την πηγή. Η θέα από το μικρό ξύλινο μπαλκόνι και η ησυχία που επικρατεί σίγουρα γαληνεύουν και την πιο ανήσυχη ψυχή.
ΜΟΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
Ο δρόμος για Στεμνίτσα, ύστερα από τη Μονή Αιμυαλών, κατηφορίζει προς το χωριό Ελληνικό και την περίφημη Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, που ανήκει στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως. Οι στροφές αλλεπάλληλες κόβουν τους πρόποδες του Μαινάλου. Αφήνοντας το αυτοκίνητο, πρέπει να περπατήσουμε μέσα στην πυκνή βλάστηση για να αντικρίσουμε με δέος τη μονή να κρέμεται από πάνω μας, κυριολεκτικά εντοιχισμένη στον γυμνό βράχο που υψώνεται 200 μ. πάνω από το Λούσιο. Τα ξύλινα μπαλκόνια της ξεπροβάλλουν από τους φθαρμένους βράχους, ενώ το τετραώροφο κτίσμα μοιάζει με φωλιά.
Για το πότε ιδρύθηκε δεν συμφωνούν όλοι. Ισως ήταν το 1545, αλλά έγγραφο της μονής, όπου καταγράφεται η περιουσία της το 1828, λέει ότι είχε ιδρυθεί 700 χρόνια πριν. Γεγονός είναι ότι το 1834 διαλύθηκε και ιερά σκεύη, ευαγγέλια, βιβλία και το Λείψανο του Αγίου Αθανασίου, αρχιεπισκόπου Χριστιανουπόλεως, χάθηκαν. Οι μοναχοί, ωστόσο, κατάφεραν να σώσουν έγγραφα που χρονολογούνται από το 1616 ώς το 1831. Στο Σπήλαιο-Καθολικό της σημερινής μονής μαζεύονταν για να εξομολογούνται και να κοινωνούν, τις Κυριακές και τις γιορτές, όλοι οι μοναχοί και οι ασκητές που βρίσκονταν στα σπήλαια των απρόσιτων βράχων του Λούσιου. Το Καθολικό χρησίμευε σαν πρώτος ναός, ύστερα χτίστηκε ο κυρίως και αργότερα άρχισαν να φτιάχνονται τα κελιά.
Το μοναστήρι συνέβαλε στη διατήρηση της Ορθοδοξίας και το Κρυφό Σχολειό του στη διάσωση της ελληνικής γλώσσας. Λειτούργησε σαν νοσοκομείο σε περίοδο πολέμου, ενώ το 1779 κατάφερε να σωθεί από την πολιορκία των Αλβανών όταν εδώ είχαν βρει καταφύγιο πολλά γυναικόπαιδα. Μάρτυρας της πολιορκίας η βαριά πύλη που είναι διάτρητη από τα βόλια των Αλβανών. Αξίζει να ειπωθεί ότι στα δύσκολα χρόνια του Αγώνα του '21, ο ηγούμενος της μονής μετέφερε τη νύχτα βοήθεια στους αγωνιστές, με αποτέλεσμα να βγει μύθος ότι εδώ υπήρχε κάποιο φάντασμα. Τέλος, από το 1976 ώς το 1982 λειτούργησε Σχολή για ιερείς και μοναχούς. Περνώντας τον κήπο της μονής, θα μπούμε στον ευρύχωρο περίβολο. Στο τραπέζι οι μοναχοί μάς έχουν αφήσει λίγες ελίτσες για να τονωθούμε. Θα ανέβουμε τα απότομα σκαλιά, για να φτάσουμε στα κελιά που φιλοξενούν εκείνους που θέλουν να μείνουν εδώ για να προσευχηθούν. Στο μπαλκόνι ένας δίσκος με ελληνικούς καφέδες περιμένει τους επισκέπτες. Θα ξαποστάσουμε απολαμβάνοντας τη θέα πάνω από τη χαράδρα. Απέναντι φαίνεται η Μονή Φιλοσόφου, μια ανθρώπινη πινελιά μέσα στο μεγαλείο της φύσης. Πριν φύγουμε, θα θαυμάσουμε τις τοιχογραφίες της Κρητικής Σχολής, έργα του 16ου αιώνα, θα επισκεφτούμε τον παλαιό ναό του Αγίου Αθανασίου, που είναι εργαστήρι αγιογραφίας, και το κρανιοφυλάκιο όπου φυλάσσονται τα κρανία εκείνων που αφιέρωσαν τη ζωή τους στον Θεό. Θα φάμε το απαραίτητο λουκούμι και θα ξεκινήσουμε για την κοντινή Μονή Φιλοσόφου.
ΜΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
Πολλοί είναι εκείνοι που πάνε από το ένα μοναστήρι στο άλλο ακολουθώντας το σημαδεμένο μονοπάτι που κατεβαίνει προς την κοίτη του ποταμού, περνά από ένα ξύλινο γεφύρι και ξανανεβαίνει ενώνοντας την Προδρόμου και τη Φιλοσόφου. Πρόκειται για μια πανέμορφη διαδρομή 45 λεπτών κάτω από τα καταπράσινα δέντρα της χαράδρας. Εκείνοι που δεν θέλουν να περπατήσουν μπορούν να πάνε με το αυτοκίνητο, περνώντας τη στενή γέφυρα που ενώνει τις όχθες του ποταμού.
Ετσι, ύστερα από 9 χιλιόμετρα (11 από τη Δημητσάνα) θα βρεθούμε στην πιο διάσημη μονή της περιοχής και μία από τις παλαιότερες της Ελλάδας, τη φημισμένη «Αρχόντισσα του Φαραγγιού». Αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήματα. Το παλιό πάει πίσω στο 963 - 967, ενώ το νέο χτίστηκε το 1691. Το όνομά της το πήρε από τον αρχιγραμματέα του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, γνωστό ως Φιλόσοφο. Αφού για πολλά χρόνια ήταν μόνη της στην περιοχή, έπαιξε σημαντικό ρόλο στον εκχριστιανισμό των Σλάβων που ζούσαν εδώ.
Επίσης, υπήρξε σχολή για ιερείς και πατριάρχες, όπως ο Γρηγόριος ο Ε΄ και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Τέλος, η παλαιά μονή είναι γνωστή και σαν Κρυφό Σχολειό, αφού φιλοξένησε το σχολείο που θα βρούμε ακολουθώντας το απότομο μονοπάτι που ξεκινά κάτω από τη Μονή. 800 μέτρα κατηφορικά και κακοτράχαλα θα μας φέρουν σε μια σπηλιά μήκους 130 μέτρων και πλάτους 0,50 - 8 μ., που μοιάζει με τείχος γεμάτο πολεμίστρες, ξεχωρίζοντας με δυσκολία από την πέτρα. Ενας σκοτεινός διάδρομος οδηγεί στο μικρό εκκλησάκι και στο χώρο όπου κάποτε οι μοναχοί κρατούσαν την ελληνική γλώσσα και την παράδοση ζωντανές. Τα ερειπωμένα κελιά, οι βοηθητικοί χώροι χρονολογούνται από τον 15ο μέχρι το 17ο αιώνα. Η Φιλοσόφου υπήρξε πνευματικό κέντρο και το 1765 στέγασε τη Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων, που μετέπειτα μεταφέρθηκε στη Δημητσάνα, ενώ σπουδαιότατη υπήρξε η Βιβλιοθήκη της με χειρόγραφα του 12ου αιώνα, που τώρα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Το 1691 ιδρύθηκε ο Ναός της Νέας Μονής σαν μετόχι της παλαιάς. Λόγω του μικρού αριθμού μοναχών, η Φιλοσόφου ακολούθησε τη μοίρα κι άλλων 400 μονών που διαλύθηκαν το 1834. Ως το 1990 λειτουργούσε μόνο το Καθολικό, το οποίο είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και έχει εξαιρετικές αγιογραφίες του 17ου αιώνα. Το 1990, και με χρήματα της ΕΟΚ, άρχισε η ανοικοδόμηση.
Τώρα στέκει αναστηλωμένη κάτω από τη φροντίδα του ιερομόναχου Θεοφίλου, ανοίγοντας τις πόρτες της στους χιλιάδες πιστούς που έρχονται να την επισκεφτούν από ολόκληρη την Ελλάδα, ειδικά στις 23 Αυγούστου, στην Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου, και στους πανηγυρισμούς της Γιορτής της Αγίας Αννας (9 Δεκεμβρίου) και του Αγίου Νικολάου (20 Μαΐου).
Κοντά στη Μονή Φιλοσόφου, δίπλα στο γεφύρι του Κόκορη που ενώνει τις όχθες του Λούσιου, σώζεται ακόμα το πετρόχτιστο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα (11ος αιώνας). Καταλήγοντας και περνώντας από το χωριό Ατσίχωλος, συναντάται η γραφική Μονή Καλαμίου.
Πρόκειται για την παλαιά και καινούργια μονή, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Φωλιασμένες και οι δύο στη δεξιά όχθη του Λούσιου, μοιάζουν με εκείνες της Φιλοσόφου. Η παλαιά ίσως ιδρύθηκε το 1705 μέσα σε εγκοπή του βράχου μήκους 50 μέτρων. Πλαισιωμένη από τείχος με πολεμίστρες, μοιάζει με φρούριο. Εδωσε και εκείνη αγώνα στα χρόνια της Επανάστασης και πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ το 1826. Τώρα, αναστηλωμένη, ανήκει στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως, φιλοξενεί μοναχές και γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.
Ποταμός μυθικός αφού εδώ λουζόταν ο Δίας -εξ ου και το όνομα, που βγαίνει από το ρήμα «λούζω»- αλλά και ποταμός που έδινε ζωή στη Δημητσάνα όταν κινούσε τους ενενήντα υδρόμυλούς της, αλέθοντας δημητριακά και βοηθώντας στην επεξεργασία του δέρματος. Εδώ, μέσα στη φύση των μόλις 26 χλμ. της χαράδρας, που προκαλεί δέος όλο το χρόνο, ο άνθρωπος από την αρχαιότητα έχτισε κατοικίες, ιερά, μονοπάτια και γεφύρια. Σήμερα, αιώνες μετά, οι λιγοστοί μοναχοί συνεχίζουν το έργο τους κρατώντας ζωντανά τα θρησκευτικά μνημεία του Λούσιου, μερικά από τα σημαντικότερα της ελληνικής ιστορίας.
ΜΟΝΗ ΑΙΜΥΑΛΩΝ
Ακολουθώντας το δρόμο που ενώνει τη Δημητσάνα με τη Στεμνίτσα, μετά το πολύ ενδιαφέρον Μουσείο Υδροκίνησης και στα 4 χιλιόμετρα θα συναντήσουμε τη Μονή της Παναγίας των Αιμυαλών. Βρίσκεται χτισμένη στη βάση ενός κάθετου βράχου, μέσα στα κυπαρίσσια και πάνω από τη μικρή χαράδρα του χειμάρρου Ζυγοβιστιανόρεμα. Ο Πύργος της Μονής, που σχηματίζει ένα Τ, κάποτε ήταν αμυντικός με πολεμίστρες, ενώ τώρα έχει μετατραπεί σε ξενώνα.
Η Μονή Αιμυαλών είναι ένα μικρό μοναστήρι που ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου - αρχές του 17ου αιώνα από τα αδέλφια ιερομόναχο Γρηγόριο και μοναχή Ευπραξία Κοντογιάννη. Λόγω της ύπαρξης σπηλαίων και ερειπίων ενός ναού λίγο πιο πάνω, λέγεται ότι εδώ υπήρξαν ασκητές και πριν από την ίδρυση της μονής.
Η ονομασία της ίσως προήλθε από τους Αιμυαλούς της Αλαγονίας και επειδή ακούγεται σαν «ομαλός», κάποια στιγμή το μοναστήρι ήταν γνωστό σαν Μονή Ομαλών ή Ομυαλών. Και αυτή η μονή, όπως και άλλες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνέχιση της ελληνικής γλώσσας και παράδοσης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Επίσης, έχει συνδεθεί με το γεγονός ότι εδώ έπεσαν έξι από τους Κολοκοτρωναίους όταν τους έστησαν καρτέρι οι Τούρκοι, ενώ ο Θεόδωρος κατάφερε να σωθεί. Οταν το 1834 διαλύθηκαν πολλές μονές, όπως η Φιλοσόφου και η Προδρόμου, η Μονή Αιμυαλών φιλοξένησε 18 ιερομόναχους και μοναχούς.
Το 19ο αιώνα παρήκμασε και έχασε όλα τα κτήματά της εκτός από τον περίφημο αμπελώνα της. Τώρα, μετόχι πια της Μονής Προδρόμου, στέκει γαλήνια με τον μικρό νοικοκυρεμένο κήπο της περιμένοντας τους επισκέπτες, που δεν είναι λίγοι. Εντύπωση προκαλεί η στοά που οδηγεί στο εσωτερικό της. Τα ασβεστωμένα σκαλοπάτια ακολουθούν τον σκαμμένο βράχο προς το όμορφο καθολικό της με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο και τις φθαρμένες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα, έργα των φημισμένων ζωγράφων Δημητρίου και Γεωργίου Μόσχου. Ο μοναχός θα μας φιλέψει λουκούμι και παγωμένο νερό από την πηγή. Η θέα από το μικρό ξύλινο μπαλκόνι και η ησυχία που επικρατεί σίγουρα γαληνεύουν και την πιο ανήσυχη ψυχή.
ΜΟΝΗ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
Ο δρόμος για Στεμνίτσα, ύστερα από τη Μονή Αιμυαλών, κατηφορίζει προς το χωριό Ελληνικό και την περίφημη Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, που ανήκει στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως. Οι στροφές αλλεπάλληλες κόβουν τους πρόποδες του Μαινάλου. Αφήνοντας το αυτοκίνητο, πρέπει να περπατήσουμε μέσα στην πυκνή βλάστηση για να αντικρίσουμε με δέος τη μονή να κρέμεται από πάνω μας, κυριολεκτικά εντοιχισμένη στον γυμνό βράχο που υψώνεται 200 μ. πάνω από το Λούσιο. Τα ξύλινα μπαλκόνια της ξεπροβάλλουν από τους φθαρμένους βράχους, ενώ το τετραώροφο κτίσμα μοιάζει με φωλιά.
Για το πότε ιδρύθηκε δεν συμφωνούν όλοι. Ισως ήταν το 1545, αλλά έγγραφο της μονής, όπου καταγράφεται η περιουσία της το 1828, λέει ότι είχε ιδρυθεί 700 χρόνια πριν. Γεγονός είναι ότι το 1834 διαλύθηκε και ιερά σκεύη, ευαγγέλια, βιβλία και το Λείψανο του Αγίου Αθανασίου, αρχιεπισκόπου Χριστιανουπόλεως, χάθηκαν. Οι μοναχοί, ωστόσο, κατάφεραν να σώσουν έγγραφα που χρονολογούνται από το 1616 ώς το 1831. Στο Σπήλαιο-Καθολικό της σημερινής μονής μαζεύονταν για να εξομολογούνται και να κοινωνούν, τις Κυριακές και τις γιορτές, όλοι οι μοναχοί και οι ασκητές που βρίσκονταν στα σπήλαια των απρόσιτων βράχων του Λούσιου. Το Καθολικό χρησίμευε σαν πρώτος ναός, ύστερα χτίστηκε ο κυρίως και αργότερα άρχισαν να φτιάχνονται τα κελιά.
Το μοναστήρι συνέβαλε στη διατήρηση της Ορθοδοξίας και το Κρυφό Σχολειό του στη διάσωση της ελληνικής γλώσσας. Λειτούργησε σαν νοσοκομείο σε περίοδο πολέμου, ενώ το 1779 κατάφερε να σωθεί από την πολιορκία των Αλβανών όταν εδώ είχαν βρει καταφύγιο πολλά γυναικόπαιδα. Μάρτυρας της πολιορκίας η βαριά πύλη που είναι διάτρητη από τα βόλια των Αλβανών. Αξίζει να ειπωθεί ότι στα δύσκολα χρόνια του Αγώνα του '21, ο ηγούμενος της μονής μετέφερε τη νύχτα βοήθεια στους αγωνιστές, με αποτέλεσμα να βγει μύθος ότι εδώ υπήρχε κάποιο φάντασμα. Τέλος, από το 1976 ώς το 1982 λειτούργησε Σχολή για ιερείς και μοναχούς. Περνώντας τον κήπο της μονής, θα μπούμε στον ευρύχωρο περίβολο. Στο τραπέζι οι μοναχοί μάς έχουν αφήσει λίγες ελίτσες για να τονωθούμε. Θα ανέβουμε τα απότομα σκαλιά, για να φτάσουμε στα κελιά που φιλοξενούν εκείνους που θέλουν να μείνουν εδώ για να προσευχηθούν. Στο μπαλκόνι ένας δίσκος με ελληνικούς καφέδες περιμένει τους επισκέπτες. Θα ξαποστάσουμε απολαμβάνοντας τη θέα πάνω από τη χαράδρα. Απέναντι φαίνεται η Μονή Φιλοσόφου, μια ανθρώπινη πινελιά μέσα στο μεγαλείο της φύσης. Πριν φύγουμε, θα θαυμάσουμε τις τοιχογραφίες της Κρητικής Σχολής, έργα του 16ου αιώνα, θα επισκεφτούμε τον παλαιό ναό του Αγίου Αθανασίου, που είναι εργαστήρι αγιογραφίας, και το κρανιοφυλάκιο όπου φυλάσσονται τα κρανία εκείνων που αφιέρωσαν τη ζωή τους στον Θεό. Θα φάμε το απαραίτητο λουκούμι και θα ξεκινήσουμε για την κοντινή Μονή Φιλοσόφου.
ΜΟΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
Πολλοί είναι εκείνοι που πάνε από το ένα μοναστήρι στο άλλο ακολουθώντας το σημαδεμένο μονοπάτι που κατεβαίνει προς την κοίτη του ποταμού, περνά από ένα ξύλινο γεφύρι και ξανανεβαίνει ενώνοντας την Προδρόμου και τη Φιλοσόφου. Πρόκειται για μια πανέμορφη διαδρομή 45 λεπτών κάτω από τα καταπράσινα δέντρα της χαράδρας. Εκείνοι που δεν θέλουν να περπατήσουν μπορούν να πάνε με το αυτοκίνητο, περνώντας τη στενή γέφυρα που ενώνει τις όχθες του ποταμού.
Ετσι, ύστερα από 9 χιλιόμετρα (11 από τη Δημητσάνα) θα βρεθούμε στην πιο διάσημη μονή της περιοχής και μία από τις παλαιότερες της Ελλάδας, τη φημισμένη «Αρχόντισσα του Φαραγγιού». Αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήματα. Το παλιό πάει πίσω στο 963 - 967, ενώ το νέο χτίστηκε το 1691. Το όνομά της το πήρε από τον αρχιγραμματέα του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, γνωστό ως Φιλόσοφο. Αφού για πολλά χρόνια ήταν μόνη της στην περιοχή, έπαιξε σημαντικό ρόλο στον εκχριστιανισμό των Σλάβων που ζούσαν εδώ.
Επίσης, υπήρξε σχολή για ιερείς και πατριάρχες, όπως ο Γρηγόριος ο Ε΄ και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Τέλος, η παλαιά μονή είναι γνωστή και σαν Κρυφό Σχολειό, αφού φιλοξένησε το σχολείο που θα βρούμε ακολουθώντας το απότομο μονοπάτι που ξεκινά κάτω από τη Μονή. 800 μέτρα κατηφορικά και κακοτράχαλα θα μας φέρουν σε μια σπηλιά μήκους 130 μέτρων και πλάτους 0,50 - 8 μ., που μοιάζει με τείχος γεμάτο πολεμίστρες, ξεχωρίζοντας με δυσκολία από την πέτρα. Ενας σκοτεινός διάδρομος οδηγεί στο μικρό εκκλησάκι και στο χώρο όπου κάποτε οι μοναχοί κρατούσαν την ελληνική γλώσσα και την παράδοση ζωντανές. Τα ερειπωμένα κελιά, οι βοηθητικοί χώροι χρονολογούνται από τον 15ο μέχρι το 17ο αιώνα. Η Φιλοσόφου υπήρξε πνευματικό κέντρο και το 1765 στέγασε τη Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων, που μετέπειτα μεταφέρθηκε στη Δημητσάνα, ενώ σπουδαιότατη υπήρξε η Βιβλιοθήκη της με χειρόγραφα του 12ου αιώνα, που τώρα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Το 1691 ιδρύθηκε ο Ναός της Νέας Μονής σαν μετόχι της παλαιάς. Λόγω του μικρού αριθμού μοναχών, η Φιλοσόφου ακολούθησε τη μοίρα κι άλλων 400 μονών που διαλύθηκαν το 1834. Ως το 1990 λειτουργούσε μόνο το Καθολικό, το οποίο είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και έχει εξαιρετικές αγιογραφίες του 17ου αιώνα. Το 1990, και με χρήματα της ΕΟΚ, άρχισε η ανοικοδόμηση.
Τώρα στέκει αναστηλωμένη κάτω από τη φροντίδα του ιερομόναχου Θεοφίλου, ανοίγοντας τις πόρτες της στους χιλιάδες πιστούς που έρχονται να την επισκεφτούν από ολόκληρη την Ελλάδα, ειδικά στις 23 Αυγούστου, στην Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου, και στους πανηγυρισμούς της Γιορτής της Αγίας Αννας (9 Δεκεμβρίου) και του Αγίου Νικολάου (20 Μαΐου).
Κοντά στη Μονή Φιλοσόφου, δίπλα στο γεφύρι του Κόκορη που ενώνει τις όχθες του Λούσιου, σώζεται ακόμα το πετρόχτιστο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα (11ος αιώνας). Καταλήγοντας και περνώντας από το χωριό Ατσίχωλος, συναντάται η γραφική Μονή Καλαμίου.
Πρόκειται για την παλαιά και καινούργια μονή, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Φωλιασμένες και οι δύο στη δεξιά όχθη του Λούσιου, μοιάζουν με εκείνες της Φιλοσόφου. Η παλαιά ίσως ιδρύθηκε το 1705 μέσα σε εγκοπή του βράχου μήκους 50 μέτρων. Πλαισιωμένη από τείχος με πολεμίστρες, μοιάζει με φρούριο. Εδωσε και εκείνη αγώνα στα χρόνια της Επανάστασης και πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ το 1826. Τώρα, αναστηλωμένη, ανήκει στη Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως, φιλοξενεί μοναχές και γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.
