Η αρχή και το τέλος του Μουαμάρ Καντάφι: Όταν σταμάτησε να δαγκώνει ο Τρελός Σκύλος της Μέσης Ανατολής τον σκότωσαν με τρόπο φρικτό
copyright Ap Photos
Μουαμάρ Καντάφι, ο Τρελός Σκύλος της Μέσης Ανατολής για τη Δύση, ο στυγνός δικτάτορας για τους αντιφρονούντες της Λιβύης, ο οραματιστής για τους οπαδούς του και για τους Άραβες... Πώς μπορεί κάποιος να περιγράψει με ένα σωστό και επαρκές επίθετο κάποιον σαν τον Συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι; Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που κράτησε τέσσερις δεκαετίες, ο Λίβυος ηγέτης παρέλασε στην παγκόσμια λεωφόρο με στιλ τόσο ξεχωριστό και απρόβλεπτο που τα επίθετα «κακός», «στυγνός» ή «εκκεντρικός» ή και «ονειροπόλος» απλά τον αδικούν.
Η διακυβέρνησή του Καντάφι, τον οδήγησε από ήρωα – επαναστάτη σε διεθνή παρία· μετά σε πολύτιμο στρατηγικό εταίρο και τέλος ξανά σε παρία. Ο Καντάφι ανέπτυξε τη δική του πολιτική φιλοσοφία, γράφοντας ένα βιβλίο τόσο επιδραστικό - στα μάτια του συγγραφέα του, τουλάχιστον - που επισκίασε οτιδήποτε είχε γράψει στο παρελθόν ο Πλάτωνας, ο Τζον Λοκ ή ο Καρλ Μαρξ…
Ο Καντάφι προακλούσε σχόλια με τις αμέτρητες εμφανίσεις του σε επίσημες αραβικές ή και διεθνείς συναντήσεις, ξεχωρίζοντας όχι μόνο για τα περίεργα πλουμιστά ρούχα του, αλλά και για τις κυνικές ομιλίες και την αντισυμβατική του συμπεριφορά.
Ξόδεψε τη ζωή του ανακαλύπτοντας συνεχώς τον εαυτό του και την επανάστασή του: άραβας σχολιαστής τον αποκάλεσε «Πικάσο της πολιτικής της Μέσης Ανατολής», αν και αντί για την Μπλε, την Ροζ ή την περίοδο του Κυβισμού, ο Καντάφι είχε την Παναραβική περίοδο, την Ισλαμιστική περίοδο, την Παναφρικανική του περίοδο και τα λοιπά και τα λοιπά…
Στις ρομαντικές μέρες του 1969 - όταν κατέλαβε την εξουσία με αναίμακτο στρατιωτικό πραξικόπημα - και στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, ο Μουαμάρ Καντάφι ήταν ένας γοητευτικός και χαρισματικός νεαρός αξιωματικός του στρατού, πολλά υποσχόμενος - τουλάχιστον στον λαό του.
copyright Ap PhotosΉταν ένας υπάκουος και επιμελής μαθητής του προέδρου της Αιγύπτου Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ (υιοθέτησε μάλιστα τον ίδιο στρατιωτικό βαθμό, προάγοντας τον εαυτό του από λοχαγό σε συνταγματάρχη μετά το πραξικόπημα), ο Καντάφι άρχισε για πρώτη φορά να αντιμετωπίζει τα προβλήματα από την κληρονομιά μια κατεστραμένης οικονομίας λόγω της ξένης κυριαρχίας.
Το πετρέλαιο χρυσώνει τον Καντάφι
Αν ο Νάσερ, είχε τη Διώρυγα του Σουέζ, ο Καντάφι βρήκε το πετρέλαιο: σημαντικά αποθέματα Μαύρου Χρυσού είχαν ανακαλυφθεί στη Λιβύη στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, αλλά η εξόρυξη ελεγχόταν από ξένες πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες καθόριζαν τις τιμές προς όφελος των δικών τους συμφερόντων και επωφελούνταν από το 50% των εσόδων· ο Καντάφι ζήτησε επαναδιαπραγμάτευση των συμβάσεων, απειλώντας να διακόψει την παραγωγή αν οι εταιρείες πετρελαίου την αρνούνταν.
Το παιχνίδι κερδήθηκε και η Λιβύη έγινε η πρώτη αναπτυσσόμενη χώρα που εξασφάλισε πλειοψηφικό μερίδιο των εσόδων από τη δική της παραγωγή πετρελαίου· με τα επίπεδα παραγωγής να συγκρίνονται με τα κράτη του Περσικού Κόλπου και έναν από τους μικρότερους πληθυσμούς στην Αφρική (λιγότερο από 3 εκατομμύρια κάτοικοι εκείνη την εποχή), το πετρέλαιο πρόσφερε πλούτη και ευημερία. Αντί να όμως επιμένει στα δόγματα του αραβικού εθνικισμού ή να ακολουθήσει τις αστραφτερές υπερβολές του καταναλωτισμού του Κόλπου, ο έμφυτος ασταθής και απρόβλεπτος χαρακτήρας του Καντάφι οδήγησε τον ίδιο και τη Λιβύη σε άλλα μονοπάτια.
Γεννημένος από νομάδες Βεδουίνους γονείς το 1942, ο Μουαμάρ Καντάφι ήταν σίγουρα ένας έξυπνος, πολυμήχανος και οξύνους άνθρωπος, χωρίς να λάβει ποτέ πλήρη εκπαίδευση, εκτός από το ότι έμαθε να διαβάζει το Κοράνι και τα βασικά θεωρητικά μαθήματα της στρατιωτικής του εκπαίδευσης. Παρόλα αυτά, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, θεωρείτο από αρκετούς κορυφαίος πολιτικός φιλόσοφος, αναπτύσσοντας κάτι που ονομάστηκε Τρίτη Καθολική Θεωρία, που περιγράφεται στο περίφημο «Πράσινο Βιβλίο» του.
Η θεωρία ισχυρίζεται ότι λύνει τις αντιφάσεις που ενυπάρχουν στον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό (η πρώτη και η δεύτερη θεωρία), προκειμένου να θέσει τον κόσμο σε ένα μονοπάτι πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής επανάστασης και να απελευθερώσει τους καταπιεσμένους λαούς παντού. Στην πραγματικότητα, δεν ήταν κάτι περισσότερο από μια σειρά από ανόητες θεωρίες με μια πικρή και ειρωνική πραγματικότητα: ένα κείμενο του οποίου ο - δήθεν - στόχος ήταν να σπάσει τα δεσμά που επιβάλλονταν από τα συμφέροντα που κυριαρχούσαν στα πολιτικά συστήματα, χρησιμοποιήθηκε για να καθυποτάξει έναν ολόκληρο λαό.
Δάσκαλε που δίδασκες...
Το μοντέλο που επικράτησε, στην πραγματικότητα, ήταν μια υπερ-ιεραρχική πυραμίδα, με την οικογένεια Καντάφι και τους στενούς συνεργάτες της στην κορυφή να ασκούν την εξουσία ανεξέλεγκτα, προστατευμένοι από ένα βάναυσο αστυνομικό κράτος. Έτσι, οι λιβυκές μάζες παρασύρθηκαν να παρευρίσκονται σε λαϊκά συνέδρια όπου δεν ούτε λόγο ούτε εξουσία, γνωρίζοντας ότι όποιος μιλούσε και επέκρινε το καθεστώς, στην καλύτερη περίπτωση θα οδηγούνταν στη φυλακή ή το χειρότερο: θα εξαφανιζόταν! Οι ποινές που θεσπίστηκαν για τους αντιφρονούντες, περιελάμβαναν αυστηρές τιμωρίες: θάνατο για όποιον διέδιδε θεωρίες που στόχο είχαν την αλλαγή του συντάγματος και ισόβια κάθειρξη για όσους αμαύρωναν τη φήμη της χώρας.
Οι ιστορίες που περιγράφουν βασανιστήρια, μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης χωρίς δίκαιη δίκη, εκτελέσεις και εξαφανίσεις δεν χωρούν σε ένα πολυσέλιδο βιβλίο. Πολλοί από τους πιο μορφωμένους και καλλιεργημένους πολίτες της Λιβύης επέλεξαν την εξορία. Δεκάδες από εκείνους του λίβυους αυτο-ξόριστους δολοφονήθηκαν! Ανεξέλεγκτος μέσα στη χώρα του, ο Καντάφι και δίχως κανέναν από τους συνήθεις περιορισμούς διακυβέρνησης, μπόρεσε να κάνει την αντιιμπεριαλιστική του εκστρατεία σε όλο τον κόσμο, χρηματοδοτώντας και υποστηρίζοντας τρομοκρατικές - μαχητικές ομάδες και κινήματα αντίστασης παντού.
Η ντισκοτέκ που ανατίναξαν Λίβυοι στο Δυτικό Βερολίνο. /copyright Ap PhotosΟ κόσμος μαθαίνει τη σκοτεινή πλευρά της Λιβύης
Η βομβιστική επίθεση σε νυχτερινό κέντρο διασκέδασης που σύχναζαν αμερικανοί στρατιώτες στο Δυτικό Βερολίνο το 1986, για την οποία κατηγορήθηκαν Λίβυοι τρομοκράτες, αποδείχθηκε κομβικό σημείο. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν διέταξε αεροπορικές επιδρομές κατά της Τρίπολης και της Βεγγάζης ως αντίποινα για τους δύο στρατιώτες και τον έναν πολίτη που σκοτώθηκαν και τους δεκάδες τραυματίες, αν και δεν υπήρχε καμία πειστική απόδειξη πέρα ??από τις «φλυαρίες» των μυστικών υπηρεσιών ότι η Λιβύη είχε διατάξει την επίθεση. Τα αντίποινα των ΗΠΑ είχαν σκοπό να εξοντώσουν (και βιολογικά) τον «τρελό σκύλο της Μέσης Ανατολής», όπως τον αποκαλούσε ο Ρέιγκαν, αλλά παρόλο που ισοπεδώθηκε η μισή Λιβύη, προκλήθηκαν εκτεταμένες ζημιές και άγνωστος αριθμός θανάτων - συμπεριλαμβανομένης, σύμφωνα τους ισχυρισμούς του καθεστώτος και της υιοθετημένης κόρης του Καντάφι - ο Συνταγματάρχης εμφανίστηκε αλώβητος.
Η βομβιστική ενέργεια στην πτήση103 της Pan-Am πάνω από την πόλη Lockerbie της Σκωτίας το 1988, ήταν η επόμενη σοβαρή κλιμάκωση των δυσχερών σχέσεων της Δύσης με τη Λιβύη. Η βόμβα σκότωσε 270 ανθρώπους στον αέρα, αλλά και στο έδαφος και ήταν η χειρότερη μεμονωμένη τρομοκρατική ενέργεια που έχει παρατηρηθεί ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η αρχική άρνηση του Καντάφι να παραδώσει τους δύο λίβυους υπόπτους στη δικαιοδοσία της Σκωτίας είχε ως αποτέλεσμα μια παρατεταμένη περίοδο διαπραγματεύσεων και κυρώσεων του ΟΗΕ, που τελικά έληξε το 1999 με την παράδοσή τους και τη δίκη τους. Ένας από τους άνδρες, ο Abdelbaset Ali al-Megrahi, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη, αλλά ο άλλος κρίθηκε αθώος.
Το Τρελό Σκυλί ηρεμεί...
Η επίλυση της υπόθεσης «Lockerbie», μαζί με την επακόλουθη παραδοχή και παραίτηση του Καντάφι από ένα κρυφό πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικών και χημικών όπλων, άνοιξε το δρόμο για μια σημαντική αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ της Τρίπολης και των Δυτικών Δυνάμεων τον 21ο αιώνα. Η εξημέρωση του άλλοτε «τρελού σκύλου» θεωρήθηκε ως ένα από τα λίγα θετικά της στρατιωτικής εισβολής του προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους στο Ιράκτο 2003. Το επιχείρημα ήταν ότι ο Καντάφι είχε δει το τέλος του ομολόγου του Σαντάμ Χουσεΐν, που απαγχονίστηκε από Ιρακινούς και είχε πάρει ένα σοβαρό μάθημα. Η άρση των διεθνών κυρώσεων επέστρεψε στον Βρετανό Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ - μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων - να επισκεφτεί τη διάσημη πολυτελή σκηνή των Βεδουίνων του Καντάφι, που είχε στηθεί στους χώρους του παλατιού του λίβυου δικτάτορα. Εκείνη η σκηνή, ακολούθησε τον Καντάφι σε ταξίδια στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου όμως αποσυναρμολογήθηκε βιαστικά όταν ο μεγιστάνας Ντόναλντ Τραμπ εξεμάνη σαν την είδε στο κτήμα του…
Οι επιχειρηματικές συμφωνίες με μια σειρά δυτικών βιομήχανων οπλικών συστημάτων, αλλά και πετρελαϊκών εταιρειών διαδέχονταν η μια την άλλη. Καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, στις συνήθεις εργασίες των ετήσιων συνόδων κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου ήταν σχεδόν βέβαιο ότι ένας «κλόουν» θα έκλεβε την παράσταση. Οι γελοιότητες του Καντάφι - είτε άναβε τσιγάρο και φυσούσε τον καπνό στο πρόσωπο του διπλανού του, είτε εκτόξευε προσβολές προς τους ηγέτες των χωρών του Κόλπου, αλλά και των Παλαιστινίων, ή δηλώνοντας «βασιλιάς των βασιλιάδων της Αφρικής», μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον των ΜΜΕ. Ουδείς λησμονεί την Γενική Συνέλευση του Ηνωμένων Εθνών το 2009, όταν ο Καντάφι μιλούσε επί μία ώρα και ένα τέταρτο (10 λεπτά ήταν ο προκαθορισμένος χρόνος ομιλίας), σκίζοντας και πετώντας σελίδες από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ!
Και ήρθε η Αραβική Άνοιξη...
Όταν οι άνεμοι της εξέγερσης άρχισαν να πνέουν στον αραβικό κόσμο αρχίζοντας από την Τυνησία τον Δεκέμβριο του 2010, η Λιβύη δεν φαινόταν να επηρεάζεται. Ο Καντάφι ήταν ένας αυταρχικός ηγεμόνας, που είχε αντέξει για περισσότερα χρόνια από όσα θα μπορούσε να προβλέψει η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών του· είχε αναδιανείμει τον πλούτο, αν και ο πλουτισμός της οικογένειάς του από τα έσοδα του πετρελαίου και άλλες συμφωνίες (κάτω από το τραπέζι) ήταν δύσκολο να αγνοηθεί· χρηματοδότησε και προχώρησε μεγάλα δημόσια έργα, όπως το απίθανο «Great Man-Made River», ένα τεράστιο εγχείρημα εμπνευσμένο, ίσως, από αρχαίες τεχνικές μεθόδους για την προμήθεια νερού στους Βεδουίνους. Υπήρχε ακόμη και η αίσθηση (τότε) στους μακροχρόνια εξόριστους ότι μπορούσαν να επιστρέψουν στη Λιβύη χωρίς να αντιμετωπίσουν διώξεις.
Όπως αποδείχθηκε, το άρωμα της ελευθερίας και η οσμή της πιθανής ανατροπής του Συνταγματάρχη, όπως ακριβώς είχε γίνει με τον Μουμπάρακ της Αιγύπτου και ο Μπεν Άλι της Τυνησίας, ήταν πολύ έντονα για να αντισταθεί μεγάλο τμήματα του λιβυκού πληθυσμού, ειδικά στα ανατολικά. Μερικά από τα πρώτα πλάνα εξέγερσης που μεταδόθηκαν από τη Βεγγάζη, έδειχναν εξοργισμένους νεαρούς έξω από δημόσια κτίρια να συνθλίβουν πράσινους μονόλιθους, που συμβόλιζαν το ψευδές δόγμα της απελευθέρωσης, που τους είχε κρατήσει υποδουλωμένους από τη δεκαετία του 1970: την Πράσινη Βίβλο.
Καθώς η εξέγερση άρχισε να εξαπλώνεται και η σοβαρότητα της απειλής για την κυριαρχία του έγινε εμφανής, ο Καντάφι έδειξε ότι δεν είχε χάσει το παραμικρό από την σκληρότητα του: στράφηκε δίχως έλεος εναντίον ολόκληρων πόλεων όπου οι άνθρωποι είχαν τολμήσει να σκίσουν τις αφίσες του και να ζητήσουν την απομάκρυνσή του. Και η σύρραξη γενικεύτηκε! Η παρέμβαση του ΝΑΤΟ, που στάθηκε ενεργά στο πλευρό των ανταρτών τον Μάρτιο, απέτρεψε τον φαινομενικά επικείμενο αφανισμό τους, αλλά πέρασαν μήνες πριν μπορέσουν να αναστρέψουν την κατάσταση.
Κι έπειτα ήρθε η πτώση της Τρίπολης και ο Καντάφι κρύφτηκε, φωνάζοντας ότι οι δικοί του άνθρωποι έρχονταν, υποσχόμενος την τιωρία των «κατακτητών» και των «συνεργατών» τους. Το δικτατορικό του καθεστώς είχε καταρρεύσει, αλλά πολλοί φοβόνταν ότι μπορεί, αν παραμείνει ελεύθερος να ενορχηστρώσει μια αντεπανάσταση.
Το άδοξο και φρικτό τέλος του, τον περίμενε μια μέρα σαν σήμερα, 20 Οκτωβρίου του 2011, όταν οι αντάρτες τον βρήκαν τρυπωμένο σαν αρουραίο σε μια σήραγγα στην πόλη της Σύρτης, εκεί από όπου όλα είχαν αρχίσει πριν από 40 και κάτι χρόνια. Οι ακριβείς συνθήκες του θανάτου του παραμένουν αμφισβητούμενες: είτε «σκοτώθηκε από διασταυρούμενα πυρά», είτε εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες, είτε τον λίντσαραν και τον έσυραν στους δρόμους.
Η είδηση του θανάτου του Καντάφι, πυροδότησε ξέφρενους εορτασμούς σε όλη την πρώην επικράτειά του. Κι όπως είχε γράψει ο Τίγρης της Γαλλίας Ζορζ Κλεμανσό: Οι δικτατορίες μοιάζουν με το μαρτύριο του παλουκιού. Αρχίζουν ευχάριστα και τελειώνουν δυσάρεστα…
Είμαστε ένα βήμα πριν τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο; Μπάιντεν: "Βρισκόμαστε σε σημείο παγκόσμιας καμπής"-Έκτακτο διάγγελμα από το Οβάλ Γραφείο
O Αμερικανός πρόεδρος θα μιλήσει από το Οβάλ Γραφείο, προκειμένου να «προετοιμάσει» τον αμερικανικό λαό επερχόμενες εξελίξεις
Με τον ισραηλινό στρατό να έχει πάρει το «πράσινο φως» για χερσαία επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας, οι εξελίξεις στην περιοχή είναι καταιγιστικές και, κάθε ώρα που περνάει, μας φέρνει πιο κοντά στην επέμβαση-«απάντηση» στη Χαμάς.
Στις 3 τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδος), αναμένεται διάγγελμα από τον Τζο Μπάιντεν για όσα διαδραματίζονται στη Μέση Ανατολή, όπου βρίσκονται ήδη δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα.
O Αμερικανός πρόεδρος θα μιλήσει από το Οβάλ Γραφείο, προκειμένου να «προετοιμάσει» τον αμερικανικό λαό για δύο επερχόμενες εξελίξεις. Το πρώτο είναι ότι ο πόλεμος μπορεί να κρατήσει και να γίνει σφοδρότερος λόγω της χερσαίας επέμβασης, όμως -όπως θα πει- το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να προστατεύσει τον εαυτό του και τους πολίτες του απέναντι στη βαρβαρότητα της Χαμάς.
Το δεύτερο, είναι πως θ' ανακοινώσει ότι θα ζητήσει από το Κογκρέσο να εγκρίνει βοήθεια 100 δισ. δολαρίων για το Ισραήλ, την Ουκρανία και την Ταϊβάν. Χρήματα που, όπως θα πει, είναι απαραίτητα, καθώς το κόστος της μη χρηματοδοτικής εμπλοκής της Αμερικής θα είναι πολύ μεγαλύτερο στο μέλλον. Στο διάγγελμά του αναμένεται να στείλει και πάλι μήνυμα στο Ιράν και σε άλλους παίχτες στην περιοχή να μείνουν μακριά από τα πεδία των μαχών.
Λίγες ώρες πριν τις ανακοινώσεις του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ έκανε μία ανάρτηση στο Twitter, κρούοντας κώδωνα κινδύνου. «Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ. Η ανάγκη για ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα. Ο συνεχιζόμενος βίαιος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Βρισκόμαστε σε σημείο παγκόσμιας καμπής, που μεγαλύτερο από κάθε κόμμα ή πολιτική. Απόψε θα απευθυνθώ στο έθνος από το Οβάλ Γραφείο».
Οι επιδιώξεις του Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή με το βλέμμα και στην επανεκλογή του
Ο Μπάιντεν ξεπέρασε κάθε άλλον πρόσφατο Αμερικανό ηγέτη στην έκφραση υποστήριξης προς το Ισραήλ -στρατιωτικής και διπλωματικής - μετά την 7η Οκτωβρίου, όταν η Χαμάς ξεχύθηκε απροσδόκητα από την Λωρίδα της Γάζας και σκότωσε εκατοντάδες Ισραηλινούς.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν ελπίζει ωστόσο να εμφανιστεί ως η δύναμη που συγκρατεί το εβραϊκό κράτος από την υιοθέτηση μίας ακόμη πιο επιθετικής προσέγγισης και επενδύει στην επίδειξη της μαζικής αμερικανικής στρατιωτικής ισχύος για να αποτρέψει τη σύμμαχο του Ιράν, Χεζμπολάχ, να εισβάλει στο Ισραήλ.
Παραμένει ασαφές σε ποια έκταση οποιοσδήποτε από τους στόχους αυτούς μπορεί να επιτευχθεί -ωστόσο, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορέσουν να αποσπάσουν μία συμφωνία για την σταθεροποίηση της περιοχής ή τουλάχιστον για την αποφυγή περαιτέρω κλιμάκωσης, θα βοηθήσει τον Μπάιντεν στον αγώνα για την επανεκλογή του και θα ενισχύσει το τραυματισμένο κύρος των ΗΠΑ.
Αμερικανική ταξιδιωτική οδηγία
Νωρίτερα σήμερα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε ταξιδιωτική οδηγία, καλώντας τους Αμερικανούς που βρίσκονται στο εξωτερικό να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί «σε όλον τον κόσμο», λόγω των εντάσεων και των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσουν με αφορμή τον πόλεμο στο Ισραήλ.
Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ συνιστά σε όλους τους Αμερικανούς να είναι προσεκτικοί με κάθε συμβάν έντασης και βίας που μπορεί να τους αφορά. Η οδηγία αφορά όλες τις χώρες του κόσμου.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επισημαίνει: «Λόγω της αυξημένης έντασης σε διάφορα σημεία σε όλο τον κόσμο και της πιθανότητας τρομοκρατικών επιθέσεων, διαδηλώσεων ή βίαιων ενεργειών εναντίον πολιτών και συμφερόντων των ΗΠΑ, το υπουργείο Εξωτερικών συμβουλεύει τους Αμερικανούς πολίτες στο εξωτερικό να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί».
Η Ουάσινγκτον καλεί τους Αμερικανούς να είναι σε εγρήγορση κυρίως σε τουριστικές περιοχές και να βρίσκονται σε επικοινωνία με τις προξενικές αρχές. Στη ταξιδιωτική οδηγία δεν προσδιορίζεται κάποια συγκεκριμένη χώρα ή τοποθεσία.
Διαδηλώσεις έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες ημέρες στη Δυτική Όχθη, το Ιράν, την Ιορδανία, τον Λίβανο, την Τυνησία και άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Στη Βηρυτό, η αστυνομία απώθησε με δακρυγόνα και νερό υπό πίεση τους διαδηλωτές που εκτόξευσαν αντικείμενα κοντά στην αμερικανική πρεσβεία. Νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κάλεσε τους Αμερικανούς να μην ταξιδεύουν στον Λίβανο.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών έχει για κάθε χώρα του κόσμου χωριστές οδηγίες ενώ τις κατατάσσει σε τέσσερα επίπεδα. Η Ελλάδα είναι στο επίπεδο 1, το χαμηλότερο, γεγονός που σημαίνει ότι οι Αμερικανοί καλούνται να τηρούν τα συνήθη μέτρα προστασίας («normal precautions»).
«Στην αλλοπρόσαλλη του Βόλου κολυμβήθρα, ένας επιχειρηματίας είχε αναβαπτιστεί και λάβει σχήμα, κι όλοι τώρα τον καμάρωναν ως παιδί της γειτονιάς τους. Οχι, δεν ήταν οι τρόποι του που τον είχαν αναβαπτίσει, αλλά τα έργα του. Γιρλάντες, παρτέρια και πάρκα γεμάτα λουλούδια, στολισμένα καραβάκια, κόμβοι και διαβάσεις, λαμπιόνια και διανοίξεις δρόμων (για να μην τσακώνονται οι αμαξάδες που κατηφορίζουν με τους αμαξάδες που ανηφορίζουν), οδοκαθαριστές για πρωτάθλημα και υπάλληλοι με φτυάρια κάθε φορά που έπεφτε το χιόνι της χρονιάς – αυτά είχαν αναβαπτίσει τον φωνακλά, κι όποιος λέει ότι τα παραπάνω είναι λίγα ή ασήμαντα ασκεί παντελώς λανθασμένη κριτική. Γιατί, θα ρωτούσε κάποιος, καλύτερα ήταν τάχα με τους προηγούμενους δημάρχους;»
Είναι τα ανθόσπαρτα παρτέρια και οι κόμβοι; Είναι η τουριστική άνθηση που έκανε και τους Βολιώτες να βλέπουν την πόλη τους σαν τουρίστες; Ή μήπως η παράξενη δημοτικότητα του δημάρχου οφείλεται σε ένα νέο υπόδειγμα πυγμής; Οι πολίτες απαντούν μέσω της «Κ»
16' 22" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο
Η σατιρική νουβέλα του Βολιώτη συγγραφέα Δημήτρη Καρακίτσου «Ζαχαρίας Σκριπ» (εκδ. Ποταμός) διαδραματίζεται στον Βόλο του 1914 και κυκλοφόρησε λίγες ημέρες πριν από τη δεύτερη πανηγυρική εκλογική νίκη του Αχιλλέα Μπέου στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019. Ο ομώνυμος ήρωας του βιβλίου είναι ένας ρομαντικός υπερήρωας της βολιώτικης Μπελ Επόκ με μπέρτα και τα συναφή, ο οποίος μαζί με τον επιστήθιο βοηθό του, δημοσιογράφο σε τοπική εφημερίδα και αφηγητή των τετραπέρατων αγαθουργημάτων τους, έχουν ως υπέρτατη αποστολή να σώσουν την πόλη από το Κακό. Η αλληγορία με το σήμερα πρόδηλη και απροκάλυπτη· αρκεί μια απλή ανάγνωση του εισαγωγικού μας αποσπάσματος, για να αντιληφθεί και ο πλέον ανυποψίαστος σε ποιον «φωνακλά» αναφέρεται ο Δημήτρης Καρακίτσος και γιατί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του αναρωτιέται με μια δόση απελπισίας: «Πού να ‘σαι τώρα, ρε Ζαχαρία;».
«Ζαχαρίας» στον ορίζοντα του Παγασητικού δεν διακρίνεται εν έτει 2023, αλλά κάπως έτσι ο Βόλος βρίσκεται από το βράδυ της Κυριακής σε ένα ιδιότυπο καθεστώς ηθικολογικού κλιβάνου και οι κάτοικοί του εν δυνάμει κατηγορούμενοι για τις επιλογές τους: Πώς ένας δημοτικός άρχοντας με τα χαρακτηριστικά, τη γλώσσα και τη συμπεριφορά του Αχιλλέα Μπέου επιβραβεύεται με ποσοστό 55,02% και με μια τρίτη συνεχόμενη δημαρχιακή θητεία; Τι βλέπουν οι κάτοικοι του Βόλου που δεν βλέπουμε όλοι οι υπόλοιποι;
Η Βολιώτισσα δημοσιογράφος και food editor Ελένη Ψυχούλη κρατάει την ψυχραιμία της παρηγορώντας, ταυτόχρονα, τον ίδιο της τον εαυτό: «Δεδομένης της αποχής, ένας στους τέσσερις Βολιώτες ψήφισε Μπέο, μη γελάτε, με βοηθάει αυτή η σκέψη όταν κυκλοφορώ στην πόλη». Από κει και πέρα; «Σίγουρα, υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο συμφερόντων, δεν γίνεται αλλιώς. Επίσης, υπάρχει απογοήτευση μετά από μια αριστερή δημαρχία, η οποία δεν έλυσε κανένα πρόβλημα της πόλης. Ομως, ούτε ο Μπέος έλυσε τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα της πόλης, την ύδρευση και τη μόλυνση, που εκτοξεύει τους καρκίνους και τα αναπνευστικά προβλήματα στα ύψη». Παίρνει μια ανάσα και συνεχίζει: «Η κοινωνία του Βόλου δεν είναι αυτό που ήταν παλιά· μια κοινωνία αστική, ερωτευμένη με τις τέχνες και την κουλτούρα. Οι νέοι κάτοικοι φαίνεται να συντονίζονται με το γούστο του δημάρχου για τη λαϊκή πίστα, να ζουν για τη στιγμή που θα φέρει τις “φίρμες” από την Αθήνα, να ανάψουν τα φρικτής αισθητικής φωτάκια, γεγονός που θεωρούν πως φέρνει στην πόλη κόσμο, επομένως χρήμα και ανάπτυξη. Νομίζω δεν χρειάζεται να πούμε πολύ περισσότερα για το πολιτισμικό timing της πόλης: το ιστορικό Δημοτικό Θέατρο φιλοξενεί πλέον τη Νατάσα Θεοδωρίδου».
Ακόμη πιο άμεση είναι η εξήγηση που μας δίνει μια έμπειρη γιατρός που (όπως πολλοί Βολιώτες) επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία της: «Κοιτάξτε, τα πράγματα είναι απλά. Είχαν γίνει δήμαρχοι πολύ αξιόλογοι άνθρωποι, γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι, και δεν έκαναν τίποτα, Και ήρθε ένας, να μην πω τι, κι έφτιαξε τον Βόλο. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Τον έκανε αγνώριστο, περιποιημένο, με πλατείες, πεζόδρομους, λουλούδια, καθαριότητα. Καλώς ή κακώς, γι’ αυτά ψηφίζει ο κόσμος».
Αυτή είναι μια πολύ δημοφιλής ανάγνωση της κυριαρχίας Μπέου, που εν μέρει ασπάζεται και η σύμβουλος φιλοξενίας Αγγελική Βογδάνου. «Δεν θα σας πω κάτι διαφορετικό από αυτό που λένε και οι ίδιοι οι ψηφοφόροι του Μπέου. Οτι, δηλαδή, είναι “άνθρωπος της πράξης” ή “doer” αγγλιστί, και από άποψη πολιτικού μάρκετινγκ μοιάζει ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος αύξησης της εκλογικής σου επιρροής γιατί για κάποιο λόγο θα πέσεις σε καθημερινή βάση πάνω στα έργα του, δηλαδή στους περίφημους κυκλικούς κόμβους, στους πράσινους, πλέον, λεωφορειόδρομους, στα ανθοστολισμένα παρτέρια. Υπάρχει μια αίσθηση ευταξίας και καθαριότητας που σε κάνει να αισθάνεσαι ωραία. Επίσης, παίζει πολύ καλά το χαρτί της οικειότητας: κυκλοφορεί στην πόλη, τον πετυχαίνεις συχνά εδώ κι εκεί, στην αγαπημένη του καφετέρια για να δει ποδόσφαιρο ή να επιτηρεί κάτι».
Η Αγγελική Βογδάνου δεν θα ξεχάσει μια σκηνή στο κέντρο του Βόλου, όταν ένα Ι.Χ. είχε σταθμεύσει παράνομα με αλάρμ σε έναν λεωφορειόδρομο. «Οταν βγήκε ο ανυποψίαστος οδηγός από το κατάστημα που είχε πάει να ψωνίσει κάτι, έπεσε πάνω στον δήμαρχο ο οποίος άρχισε να τον βρίζει σκαιότατα. Παρακολουθούσα τον κόσμο και εισέπραττα τον θαυμασμό για την “αμεσότητα” της αντίδρασης του Αχιλλέα Μπέου. Ηταν σαν να έλεγαν αυτοί οι άνθρωποι: “Επιτέλους, έχουμε δήμαρχο”».
Οπως θα μου πει ένας άλλος Βολιώτης, από τον χώρο της εκπαίδευσης, «ο Μπέος είναι μια φιγούρα που εμπνέει φόβο, επομένως κι ένα διεστραμμένο είδος σεβασμού».
Πάντως, για την κ. Βογδάνου το τι θα ψηφίσει κρίθηκε στις πρόσφατες θεομηνίες. «Εκεί φάνηκε ότι η τωρινή δημοτική αρχή τα είχε πάει πολύ καλά με τη βιτρίνα της πόλης, αλλά όχι με οτιδήποτε απαιτούσε σοβαρότερη δουλειά». Οσο για τον επαγγελματικό χώρο της, τον τουρισμό, θέλει, όπως μας λέει, να είναι δίκαιη. «Στα χρόνια του Αχιλλέα Μπέου, ο Βόλος έγινε από το πουθενά προορισμός. Τον χειμώνα, και ειδικά τα Χριστούγεννα, τα ξενοδοχεία της πόλης έχουν πληρότητα 100%, αντίθετα με πολλά, κυρίως πιο απομακρυσμένα χωριά του Πηλίου, που πλέον έχουν πρόβλημα γιατί τους “κλέβει” πελάτες ο Βόλος που είναι της μόδας. Ολα αυτά, ξέρετε, έχουν πολιτικό αντίκρισμα». Και είναι αλήθεια ότι ο Αχιλλέας Μπέος από την πρώτη στιγμή κατάφερε να προσεταιριστεί τα αναδυόμενα στρώματα της κοινωνίας του Βόλου, που προέρχονταν κυρίως μέσα από τους χώρους του τουρισμού, της εστίασης, της νυχτερινής ζωής, των κατασκευών και της εργολαβίας, που επιζητούσαν μερίδιο από την αναπτυξιακή πίτα.
«Οι νέοι κάτοικοι φαίνεται να συντονίζονται με το γούστο του δημάρχου για τη λαϊκή πίστα, να ζουν για τη στιγμή που θα φέρει τις “φίρμες” από την Αθήνα».
Οικονομική επιβολή
Μια διαφορετική ανάγνωση της παντοκρατορίας Μπέου επιχειρεί ο κ. Αρχιμήδης-Δημήτρης Καρεκλίδης, εκδότης της εφημερίδας «Μαγνησία», του μοναδικού, πλέον, τοπικού μέσου που κάνει επίμονη αντιπολίτευση στη δημοτική αρχή, δίνοντας, συχνά, την εντύπωση ότι μαίνεται ένα είδος βεντέτας ανάμεσα στις δύο πλευρές. «Η επανεκλογή του Αχιλλέα Μπέου έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από την πρώτη του εκλογή του το 2014», επισημαίνει. «Οι συνθήκες της έντονης οικονομικής κρίσης που τροφοδότησαν τη λαϊκή αντίδραση και την εκλογή του ως “αντισυστημικού” υποψηφίου, δεν έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο το 2023. Πέρα από τα προφανή στοιχεία του χαρακτήρα του, τα οποία ομολογουμένως ασκούν μια γοητεία, εκφράζοντας ενδόμυχες σκέψεις και ιδέες που μεγάλος αριθμός πολιτών δεν μπορούν να εκφράσουν, ο Αχιλλέας Μπέος επηρεάζει το εκλογικό σώμα με πολλαπλούς τρόπους. Αξιοποιώντας, πρωτίστως, ως όχημα τον Δήμο Βόλου, τα περιουσιακά του στοιχεία και τις οικονομικές συναλλαγές που έχει με χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, έχει επιβληθεί στο οικονομικό γίγνεσθαι της πόλης. Μέσω απευθείας αναθέσεων, αλλά και παραχώρησης δημοτικών ακινήτων σε φίλους και συγγενείς του, κατάφερε να ασκεί σημαντική οικονομική επιρροή».
Ο εκδότης της «Μαγνησίας» αναφέρει ως «χαρακτηριστικό παράδειγμα» τον «φωτογραφικό διαγωνισμό για την εκμίσθωση ακινήτου φιλέτου του Δήμου Βόλου, το οποίο κατέληξε σε επιχειρηματία που δραστηριοποιείται στον χώρο του ποδοσφαίρου, ο οποίος στη συνέχεια το υπεκμίσθωσε σε εταιρεία με μέτοχο τον γαμπρό του δημάρχου Βόλου. Αυτό είναι ένα πρότυπο που έχει ακολουθήσει και σε άλλες περιπτώσεις, με τους επιχειρηματίες να τον στηρίζουν αναλόγως. Την ίδια μέθοδο χρησιμοποίησε και για να περιορίσει την πολυφωνία στα ΜΜΕ του Βόλου, μοιράζοντας εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε διαφήμιση τα τελευταία εννέα χρόνια».
Βόλος-Μονακό μετ’ επιστροφής
Τι λέει για όλα αυτά ο συγγραφέας του «Ζαχαρία Σκριπ»; Ο Δημήτρης Καρακίτσος εξομολογείται ότι «έντεκα χρόνια είναι πολλά για να μην παίρνεις θέση». Αν και ο ίδιος πήρε μέσω μιας σπαρταριστής μυθοπλασίας. «Στον Βόλο», μου λέει, «και παρά τη μετά βδελυγμίας αποκήρυξη της Αθήνας, στελέχη της Νέας Δημοκρατίας στήριξαν ανοιχτά την υποψηφιότητα του νυν δημάρχου. Οι υπόλοιποι απέφυγαν να πάρουν θέση για τις ύβρεις, τον τοξικό λόγο και όλα αυτά που αποκήρυξε η Αθήνα – το αποφεύγουν γενικώς. Και αυτά που αποκήρυξε η Αθήνα δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Η γλώσσα του δημάρχου, τον οποίο μέμφεται η φιλελεύθερη Αθήνα, δεν φαίνεται να ενοχλεί τον κόσμο του Βόλου – ένα ασφυκτικά μεγάλο του κομμάτι».
Οπως, όμως, αναγνωρίζει και ο ίδιος, όλα αυτά (η ενοχική στήριξη από την κυβέρνηση και ο έλεγχος των τοπικών ΜΜΕ) δεν μπορούν να εξηγήσουν από μόνα τους μια κυριαρχία εννέα ετών. Εξάλλου, το 2019 υπήρχε «γαλάζια» υποψηφιότητα (Νάνσυ Καπούλα) που μετά βίας έπιασε το 15% (έναντι 57% του Αχιλλέα Μπέου). «Εδώ θα πρέπει να μιλήσουμε για την καθίζηση του Βόλου στα χρόνια της κρίσης», επισημαίνει ο Δημήτρης Καρακίτσος. «Η κρίση έφερε απογοήτευση και στην απογοήτευση κάποιοι άρχισαν να αναζητούν θαυματοποιούς. Αυτή είναι η δύναμη του λαϊκισμού: να οδηγεί τους άπιστους στο φως το αληθινόν. Και το θαύμα που περίμεναν οι Βολιώτες τούς το έταξε εν έτει 2014 ο Αχιλλέας Μπέος. Είχε ήδη κάνει ένα θαύμα λίγα χρόνια πιο πριν με τον Ολυμπιακό Βόλου και τη θεαματική του άνοδο στη Super League. Τώρα το θαύμα που τους έταζε ήταν ένας Βόλος – Μονακό. Και για να ξέρουμε τι λέμε, το Μονακό έχει και σκοτεινές πτυχές. Παράλληλα, διαθέτει μια υπέρλαμπρη βιτρίνα. Ο τουρίστας δεν θα δει τίποτε άλλο: μόνο τη βιτρίνα, που πράγματι είναι όμορφη. Το θέμα, όμως, είναι γιατί μια μερίδα των πολιτών θέλει να βλέπει την πόλη μόνο με τα μάτια του τουρίστα;».
Στιγμιότυπο από παλαιότερη φιέστα φωταγώγησης του Βόλου ενόψει Χριστουγέννων. Η δημοτική αρχή χρησιμοποιεί ως μέσο γοητείας τα events με «άρωμα» αθηναϊκής πίστας.Ο Αχιλλέας Μπέος λατρεύει τους κυκλικούς κόμβους. Εδώ ένας από τους πιο δημοφιλείς, με την «Αργώ», σύμβολο της πόλης, να αναδύεται μέσα από πίδακες νερού.
Η φαντασίωση των επιρρεπών
Την απάντηση στο ερώτημα του Δημήτρη Καρακίτσου επιχειρεί να δώσει ένας διανοούμενος της πόλης, που, ωστόσο, επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Από την εποχή της κρίσης, για να μην πούμε και από νωρίτερα, στα χρόνια της υπερκατανάλωσης και της επίπλαστης ευημερίας, και σίγουρα από την εποχή των Αγανακτισμένων και των δύο πλατειών, η ασημαντότητα εγκιβωτίζεται στο σώμα της κοινωνίας και στον πολιτικό λόγο: ο οποιοσδήποτε, κυριολεκτικά, μπορούσε να εισέλθει στον κόσμο των επιθυμιών της κοινωνικής βάσης και να διατυπώσει ένα αφήγημα ανάμεσα στην ονείρωξη και στη φαντασίωση των επιρρεπών, λόγω κρίσης, στην αποπλάνηση πολιτών δημιουργώντας τις συνθήκες εισόδου του στην πολιτική σκηνή».
Κάπου εδώ εμφανίζεται στο «έργο» ο Αχιλλέας Μπέος για να εκφράσει τη «νέα εποχή»; «Ακριβώς. Στην πραγματικότητα, παρακολουθούμε τη μετάβαση της βολιώτικης κοινωνίας από τη νεωτεριστική εκδοχή της με τις μεγάλες κατακτήσεις των δεκαετιών του ’80 και του ’90 (και επιστέγασμα την ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας) σε ένα νέο δίπολο, που από τη μία είναι οι “άχρηστες” ελίτ που, δήθεν, είναι αποκομμένες από τις πραγματικές ανάγκες του λαού και από την άλλη ένας νέος ανθρωπότυπος, αυταρχικού τύπου, ο οποίος είναι ικανότατος doer, αλλά όχι φυσικά με τον τρόπο ενός μάνατζερ από το Χάρβαρντ, αλλά ως ταύρος εν υαλοπωλείω που “μπορεί να κάνει τη δουλειά” και να τα πάρει όλα παραμάζωμα ό,τι κι αν γίνει, και στη συνέχεια να την παρουσιάσει ως θέαμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Το έργο συνεχίζεται.
Επί το έργον: Η μπουλντόζα του δήμου χρησιμεύει ως φαντεζί φορτηγό για εμφιαλωμένα νερά. Οι κάμερες ακολουθούν κατά πόδας τον δήμαρχο.Το Πανθεσσαλικό Στάδιο αποτελεί για χρόνια «θερμοκήπιο» της επιρροής Μπέου στην πόλη, λόγω ποδοσφαιρικών επιτυχιών, όπως η άνοδος του Ολυμπιακού Βόλου στη Σούπερ Λίγκα.
Η ραδιενεργός λάσπη του Βόλου
Του Γιώργου Δελλή
Σε μία από τις πιο νερόβραστες εκλογικές βραδιές, ο άρτι ψηφισθείς δήμαρχος Βόλου χρησιμοποίησε τα προσφιλή του υλικά, τη λάσπη και την επιθετική χυδαιότητα, προς τέρψη των κλακαδόρων και σε φρίκη ημών των υπολοίπων. Μόνο που αυτή τη φορά, το σόου συνεπάγεται και ποινικές ουρές για τον ίδιο. Διότι, βγάζοντας το φανελάκι του διασώστη ποδοσφαιρικών ομάδων και φορώντας το κουστουμάκι του αιρετού, τα ραδιενεργά ισότοπα της λάσπης αποκτούν άλλη επικινδυνότητα.
Σύμφωνα με τον «αντιρατσιστικό» ν. 4285/2014, τον οποίο ψηφίσαμε γιατί (και για να) ανήκουμε στην ενωμένη Ευρώπη, τιμωρείται ποινικά «όποιος με πρόθεση, δημόσια… υποκινεί, προκαλεί, διεγείρει ή προτρέπει σε πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία» κατά προσώπου ή ομάδων και με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Η συμπεριφορά διώκεται αυτεπάγγελτα και καθίσταται κολάσιμη εφόσον «εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία και τη σωματική ακεραιότητα». Επίσης, οδηγεί σε βαρύτερες ποινές εάν «τελείται από δημόσιο λειτουργό ή υπάλληλο κατά την άσκηση των καθηκόντων του». Οι συγκεκριμένες διατάξεις προκάλεσαν παρανοήσεις. Κάποιοι προσπάθησαν να τις μετατρέψουν σε μέσο φίμωσης και λογοκρισίας: σκέφτομαι την, απρόσφορη ευτυχώς, απόπειρα ενεργοποίησής τους εις βάρος της Σώτης Τριανταφύλλου γιατί τόλμησε να έχει ισχυρή άποψη για ευαίσθητα ζητήματα. Αλλοι επιχείρησαν να τις θάψουν στο όνομα της ελευθερίας του λόγου, λες και η πυροδότηση μίσους είναι θεμιτή μορφή έκφρασης. Το 2020, η αμετάκλητη καταδίκη από τον Αρειο Πάγο του πρώην Αιγιαλείας Αμβροσίου για τις ομοφοβικές κραυγές του έθεσε τα πράγματα στην ορθή νομική τους βάση.
Η περίπτωση του κ. Μπέου είναι ιδιαίτερη. Κατά τη γνώμη μου, τουλάχιστον η διερεύνηση κατά πόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την άσκηση δίωξης με τον ν. 4285/2014 είναι επιβεβλημένη. Από κει και πέρα, η επιτυχής επίκληση του αντιρατσιστικού νόμου εν προκειμένω προϋποθέτει να γίνουν κατανοητά τα εξής δύο.
Πρώτον, οι συγκεκριμένες ποινικές διατάξεις δεν είναι εργαλείο επιβολής πολιτικής ορθότητας ή συντονισμού αντιλήψεων. Δεν διώκεται η αντίρρηση, ούτε καν η δυσανεξία στο διαφορετικό. Απαιτείται ένα υψηλότατο κατώφλι έντασης, δημόσιας επιδραστικότητας και επικινδυνότητας, το οποίο μάλλον υπερέβη ο κ. Μπέος. Οχι επειδή διατύπωσε αρνητική θέση για τον κ. Κασσελάκη ή για την υιοθεσία από άτομα του ιδίου φύλου. Αλλά γιατί, εργαλειοποιώντας τους ψηφοφόρους του, μετέτρεψε τη νομιμοποίηση και την αναγνωρισιμότητα από τη δημόσια θέση που μόλις κατέλαβε, σε όπλο το οποίο προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις απέχθειας, διακρίσεων και μίσους. Τούτο είναι που τον διαφοροποιεί και τον καθιστά ενδεχομένως τιμωρητέο· ούτε η αισθητική ούτε οι απόψεις του. Ας το αντιληφθεί αυτό, το πιο συντηρητικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, εκείνο που είναι ελεύθερο να δυσανασχετεί με τη διαφορετικότητα. Ο κ. Μπέος και το λεξιλόγιό του δεν αρμόζει να είναι ούτε ο εκπρόσωπος ούτε ο ήρωάς τους.
Δεύτερον, τέτοια φαινόμενα δεν πατάσσονται μόνο με ποινικούς νόμους, όπως οι κυανόκρανοι και τα Ηνωμένα Εθνη δεν αρκούν για να φέρουν την ειρήνη στον κόσμο. Η τυχόν καταδίκη του δημάρχου Βόλου, εκτός από αμφίβολη, ούτε θα αυξήσει την κοινωνική ανεκτικότητα ούτε θα εξαφανίσει τους αποστόλους της ομοφοβίας. Η περίπτωσή του, ωστόσο, υπερβαίνει το πρόσφατο συμβάν και χρήζει συνολικής μεταχείρισης. Eνας αιρετός που ξυλοφορτώνει, αφορίζει και διακρίνει τους πολίτες με γηπεδικούς χαρακτηρισμούς, δεν νοείται να τελεί στο απυρόβλητο των δεοντολογικών και πειθαρχικών κανόνων για την τοπική αυτοδιοίκηση. Oσο για τη διακυβέρνησή του στον δήμο και τις λοιπές ασχολίες του –για τις οποίες, πάντως, τον επιβράβευσε η τοπική κοινωνία– καλό είναι να μάθουμε κάποια στιγμή εάν αντέχουν τη βάσανο των υφιστάμενων ελεγκτικών μηχανισμών, οικονομικών και μη. Η έννομη τάξη είχε βρει τρόπους να αμύνεται πολύ πριν ανακαλυφθεί η ποινική μεταχείριση της μισαλλοδοξίας.
Ο κ. Γιώργος Δελλής είναι καθηγητής στη Νομική της Αθήνας.
Τοξική αρρενωπότητα κατά των ελίτ
Της Βασιλικής Γεωργιάδου
Το «φαινόμενο Μπέος» μπορεί κανείς εύκολα να το συζητήσει και να αναδείξει επιμέρους πτυχές του, αλλά είναι δυσκολότερο να το εξαντλήσει αναλυτικά. Πρόκειται για μια έκφραση που κατ’ αρχάς προσεγγίζεται με τα εργαλεία του λαϊκισμού και του αντισυστημισμού και εμφανίζει ευθείες συνδέσεις με το ακροδεξιό αφήγημα, τον αυταρχισμό, τις σύγχρονες εκφράσεις αποδημοκρατικοποίησης. Η πρωταγωνιστική εικόνα στο «φαινόμενο Μπέος» θυμίζει παράγοντες από τον χώρο της ριζοσπαστικής Ακροδεξιάς· η περσόνα του παρομοιάζεται με τραμποειδή ομοιώματα, ενώ ο τρόπος που εκφράζεται στη δημόσια σφαίρα και το ρεπερτόριο δράσης του ανακαλούν στη μνήμη εγχώριες φιγούρες από τη δεκαετία του 1960 οι οποίες επιδίδονταν σε τραμπουκισμούς, εκφοβισμούς και βία εναντίον πολιτικών αντιπάλων.
Τα παραπάνω περιγράφουν πτυχές του φαινομένου, αλλά το «φαινόμενο Μπέος» είναι βαθύτερο. Υπάρχει ένα κομβικό χαρακτηριστικό, μια ιδιότητα που είναι εκ των ων ουκ άνευ σε κάθε είδους εκφραστικότητα του συγκεκριμένου φαινομένου. Αναφερόμαστε σε αυτό που αποκαλείται «τοξική αρρενωπότητα» (toxic masculinity), σύμφωνα με την οποία ο «ανδρισμός», στη συγκεκριμένη εκδοχή του, θεωρείται ταυτόσημος με την ηγεμονία και τη βίαιη κυριαρχία. H τοξική αρρενωπότητα συμπεριφέρεται καταπιεστικά και εχθρικά απέναντι σε κάθε εκδοχή φύλου, τόσο απέναντι σε γυναίκες όσο και απέναντι σε άλλες εκδοχές αρρενωπότητας που στιγματίζονται ως υποτονικές και υποτακτικές. Η τοξική αρρενωπότητα επιδιώκει να επιβάλει τον «συναισθηματικό αναλφαβητισμό», μια κατάσταση που επιτρέπει τον χυδαίο και χονδροειδή λόγο, εκφράσεις που δεν καμουφλάρονται στη δημόσια σφαίρα, ίσα ίσα που η δημόσια έκφραση μεγαλώνει την επιδραστικότητα μιας τοξικής περσόνας. Η τοξική αρρενωπότητα και οι εκφραστικές μανιέρες της είναι χειραγωγικές, γιατί ακινητοποιούν τα θετικά συναισθήματα, την κριτική σκέψη και την ενσυναίσθηση, ενώ απενοχοποιούν τον κυνισμό. Στις δημόσιες τοποθετήσεις του το πρόσωπο του δημάρχου Μπέου εκφέρει χωρίς συστολή ένα λόγο επιθετικό που σκοπό έχει να εξευτελίσει εκείνα τα άτομα που μια τοξική αρρενωπότητα θεωρεί ανάξια. Οσο πιο χυδαίος και άναρχος γίνεται ένας τέτοιος λόγος, τόσο μεγαλώνει η επιδραστικότητά του, καθώς ακινητοποιεί συναισθηματικά και πνευματικά το κοινό που τον ακολουθεί. Η σκηνή με τον δήμαρχο Βόλου να επιδίδεται δημόσια σε ένα χυδαίο ομοφοβικό παραλήρημα καταφερόμενος ονομαστικά εναντίον του νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ κ. Στέφανου Κασσελάκη, το οποίο μάλιστα εξετάζεται από τις δικαστικές αρχές αν εμπεριέχει υποκίνηση μίσους εναντίον των γκέι ατόμων, είχε σε χρόνο μηδέν προκαλέσει την επιδοκιμασία του πλήθους των οπαδών του, που επικρότησε τις αγοραίες και ρατσιστικές δηλώσεις του επανεκλεγέντος δημάρχου.
Τι προκαλεί αυτή την επιδοκιμασία; Γιατί το κοινό –που εν προκειμένω αποτελείτο από άτομα κάθε φύλου και ηλικίας– δεν νιώθει ντροπή στο άκουσμα μιας χυδαίας φράσης; Η συγκεκριμένη φράση αφορούσε τον αρχηγό του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και τις προσωπικές και ιδιωτικές προτιμήσεις του. Αφορούσε, με άλλα λόγια, ένα πρόσωπο από την πολιτική και κοινωνική ελίτ εναντίον της οποίας έχει στρέψει τα βέλη του ο επανεκλεγείς δήμαρχος Βόλου, αφενός καταγγέλλοντας δημόσια κάθε εκδοχή διάκρισης και κοινωνικής ιεραρχίας με το επιχείρημα ότι «όσοι κυβέρνησαν, γιατροί και δικηγόροι, έχουν εξαθλιώσει τη χώρα» και αφετέρου αποστασιοποιούμενος προσωπικά ο ίδιος από οποιεσδήποτε κοινωνικές διακρίσεις («δεν έχω πτυχίο κορνιζαρισμένο»). Η ταύτιση Μπέου με το κοινό προβάλλοντας ένα προφίλ τοξικής αρρενωπότητας –κεντρικό μοτίβο στον λόγο του είναι η κυριαρχική προβολή της ετεροφυλίας–, που είναι πλαισιωμένο από ένα καταγγελτικό εναντίον κάθε μορφής διάκρισης αφήγημα, δημιουργεί το κατάλληλο πλέγμα προϋποθέσεων για την υποστήριξη και την επιδοκιμασία στο πρόσωπό του.
Το εύρος της επιδοκιμασίας του «φαινομένου Μπέος» κινείται σε υψηλά ποσοστά, γεγονός που καταδεικνύει ότι αυτό το μείγμα της τοξικής αρρενωπότητας που συμπλέκεται με καταγγελίες «αυτών εκεί πάνω» βρίσκει υποστηρικτές απ’ άκρου εις άκρον του ιδεολογικού φάσματος. Η συναισθηματική ακινητοποίηση που προκαλεί η τοξικότητα και η έκλυση κυνισμού διευρύνει την κοινωνική και την πολιτική διαθεσιμότητα απέναντι σε «φαινόμενα Μπέου» ανεξάρτητα από ιδεολογικές προτιμήσεις και αυτοπροσδιορισμούς μιας «δεξιάς» ή «αριστερής» ταυτότητας, οι οποίες ούτως ή άλλως έχουν ατονήσει.
Η κ. Βασιλική Γεωργιάδου είναι καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Οι επιδόσεις σε 3 κάλπες
Για πρώτη φορά εν μέσω αντιμνημονιακού αναβρασμού χρειάστηκε και τον δεύτερο γύρο για να εκλεγεί. Οι επόμενες νίκες ήταν άνετες.
Η θητεία του σε ατάκες
«Τα ίδια έκαναν και το 2014 και πήραν την απάντηση από τους πολίτες του Βόλου. Την ίδια θα πάρουν και τώρα. Απάντηση που συμπυκνώνεται στο περίφημο “δεν μας χέζεις, ρε Νταλάρα”, που σημειωτέον δεν το είπε ο Αχιλλέας Μπέος». Ανακοίνωση κατά των 134 καλλιτεχνών που στήριζαν τους κατοίκους του χωριού Σταγιάτες για το θέμα της υδροδότησης που είχε προκύψει, ανάμεσά τους και ο Γ. Νταλάρας (26/5/2020).
«Δεν πάτε να πνιγείτε λέω εγώ που θέλατε να αφήσω τον Βόλο με χιόνι. Νούμερα! Γι’ αυτή την πολιτική μιλάτε; Θα σας ξεπατώσω στη νομιμότητα. Νούμερα! Αρκετά!». Ομιλία στο δημοτικό συμβούλιο (20/2/2023).
«Τόφαλος; Με κεφαλαία! Κάθεται σε ένα γραφείο και τρώει 7 σοκολατάκια την ώρα! Και δεν χωράει από την πόρτα! Και κρίνει, να πούμε, το μέλλον της πόλης! Τα 750 χιλιάρικα που χάσαμε». Επίθεση στην προϊσταμένη Νεωτέρων Μνημείων Θεσσαλίας Ρέα Γεωργίου, γιατί η τελευταία ζήτησε τροποποίηση μελέτης για κατασκευή κυκλικού κόμβου (28/8/2023)
