Αν υπάρχει μία τροφή που καταναλώνουν περισσότερο από κάθε άλλη επαγγελματίες αθλητές σε όλον τον κόσμο, αυτή είναι το ταπεινό ελληνικό γιαούρτι.
Ο Ολυμπιονίκης Chris Morgan και η τενίστρια Lizette Cabrera έχουν πει ότι το ελληνικό γιαούρτι είναι ένα από τα αγαπημένα τους τρόφιμα. Οι αθλητικοί διαιτολόγοι το συνιστούν ως σνακ, μέσα σε ένα smoothie ή για πρωινό.
Τι κάνει αυτό το ελληνικό superfood;
Βοηθά στην αποκατάσταση
Το γιαούρτι τα περιέχει όλα: έχει πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, λίγους υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες, καθώς και ασβέστιο. Επίσης, το γιαούρτι περιέχει προβιοτικά που βοηθούν στην τόνωση των καλών βακτηριδίων στο έντερο. Το ανοσοποιητικό σύστημα ενός αθλητή είναι συχνά υπό πίεση επειδή παράγει πολλές ορμόνες στρες και ένας τρόπος να φροντίσεις το ανοσοποιητικό σου σύστημα είναι να φροντίσεις την υγεία του εντέρου σου. Διάβασε ακόμη: 2 απλές συνταγές για να φτιάξεις μόνος σου παγωτό πρωτεΐνης.
Μειώνει τη φλεγμονή
Μια νέα επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Journal of Nutrition περιγράφει πώς μπορούν να μειωθούν οι φλεγμονές με την κατανάλωση γιαουρτιού. Οι φλεγμονές είναι μια αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς αποτελούν την «πρώτη γραμμή άμυνας» ενάντια σε έναν τραυματισμό ή μια λοίμωξη. Αλλά όταν οι φλεγμονές αυξάνονται δημιουργούνται προβλήματα στον οργανισμό. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Μπραντ Μπόλλινγκ, επίκουρο καθηγητή Επιστήμης των Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον, διαπίστωσαν πως το γιαούρτι μπορεί να οδηγήσει σε αξιόλογη μείωση των δεικτών φλεγμονής στο σώμα.
Μειώνει την κόπωση
Το γιαούρτι είναι μια πηγή ασβεστίου, η οποία ενισχύει τα οστά και μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Αλλά το ασβέστιο παίζει επίσης ρόλο στον μεταβολισμό των μυών. Εάν δεν έχεις ενέργεια κατά τη διάρκεια της προπόνησής σου, μπορεί η πρόσληψη ασβεστίου να μην είναι επαρκής. Το γιαούρτι είναι πλούσιο σε βιταμίνη B-12, και βοηθά τους αθλητές να αποτρέψουν την κόπωση.
Καλοκαίριασε και το air condition στο αυτοκίνητο είναι πλέον απαραίτητο!
Οι περισσότεροι οδηγοί, μόλις βάλουν μπρος τη μηχανή ενεργοποιούν και το air-condition (A/C).
Και όμως κάθε φορά που το κάνουμε αυτό βάζουμε την υγεία μας σε κίνδυνο.
Αυτό συμβαίνει επειδή όταν αφήνουμε το αυτοκίνητό μας παρκαρισμένο στον ήλιο, πάντα κλείνουμε τα παράθυρα. Αλλά ακόμα και όταν αφήνουμε το αυτοκίνητο στην σκιά, μπορεί να συσσωρευτούν μέσα σε αυτό 400-800 mg βενζολίου.
Αν παρκάρετε το αυτοκίνητο στον ήλιο, σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από 16 βαθμούς Κελσίου, η στάθμη του βενζολίου μπορεί να φτάσει και τα 2.000-4.000 mg, επίπεδο που είναι 40 φορές μεγαλύτερο από το επιτρεπόμενο. Όταν μπαίνετε σε ένα αυτοκίνητο που είχε κλειστά τα παράθυρα, εισπνέετε το βενζόλιο, μη γνωρίζοντας ότι η τοξίνη αυτή επηρεάζει τα νεφρά, το συκώτι και τον ιστό των οστών. Επιπλέον, παίρνει πολύ χρόνο και προσπάθεια για τον οργανισμό μας να την εξαλείψει.
πΤα αυτοκίνητα αναγράφουν στα εγχειρίδια χρήσης τους, ότι θα πρέπει να ανοίξουμε τα παράθυρα του αυτοκινήτου για λίγο πριν από την ενεργοποίηση του A/C, αλλά δεν εξηγούν γιατί, εκτός από το ότι είναι καλό για την απόδοσή του.
Σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας δείχνουν ότι πριν αρχίσει να ψύχει τον αέρα, το κλιματιστικό αποβάλλει όλο τον ζεστό αέρα έξω, και μαζί με αυτό, το βενζόλιο που έχει συσσωρευτεί. Ως εκ τούτου, όταν κάθεστε στο αυτοκίνητό σας, ακόμα και αν δεν παρατηρήσετε κάποια μυρωδιά «καμένου πλαστικού», ανοίξτε τα παράθυρα για λίγα λεπτά και στη συνέχεια ενεργοποιήστε το A/C. Και όταν βάζετε μπροστά το αυτοκίνητο, αφήστε τα παράθυρα ανοιχτά για λίγα λεπτά ακόμα.
Ο στίχος-κραυγή της Κατερίνας Γώγου γίνεται όλο και πιο επίκαιρος. Ο έλεγχος του νου έχει εξελιχθεί σε χάι-τεκ επιστήμη και οι επιχειρηματίες έχουν πλέον ξεπεράσει το κράτος στις πλάτες του οποίου στηρίζονται. Οι σύγχρονες μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες επιδιώκουν να ελέγχουν το νου και να εξαρτούν τον πελάτη από το προϊόν και την πλατφόρμα τους. Ενώ παλιότερα το κύριο μέσο ήταν να πείθουν τον υποψήφιο πελάτη ότι το προϊόν τους είναι το καλύτερο, το φθηνότερο, το ωραιότερο κ.λπ., τώρα δεν αρκούνται σ’ αυτό, αλλά δημιουργούν με διάφορες πολύ εξελιγμένες τεχνικές μία διαρκή και στενή εξάρτηση του πελάτη από την πλατφόρμα τους. Μια εξάρτηση δραστικότερη πνευματικά και κοινωνικά απ’ αυτή που δημιουργείται από τη χρήση ναρκωτικών. Εξάρτηση που δεν περιορίζεται στην ανάγκη του οργανισμού για εξωτερικές χημικές ουσίες ούτε αποτελεί μέθοδο που απλά συμπληρώνει ή ενισχύει την επίσης γνωστή πρακτική κατασκευής κοινωνικών προτύπων, μόδας, στάτους κ.λπ. που προσελκύουν τον πελάτη και τον εξαρτούν από το προϊόν.
Οι εταιρίες, πέρα από τους ειδικούς στο σχεδιασμό, το μάρκετινγκ και την προβολή των προϊόντων, προσλαμβάνουν απόφοιτους από τις πιο σύγχρονες έδρες των πανεπιστημίων, της νευροεπιστήμης (neuroscience), της συμπεριφορικής ψυχολογίας (behavioral psychology), της νευροπληροφορικής (neuroinformatics) και των νευροοικονομικών (neuroeconomics), που ειδικεύονται στον έλεγχο, την αναδιαμόρφωση και την προσαρμογή του εγκεφάλου στις επιταγές της βιομηχανίας, του πολιτικού συστήματος, της βιομηχανίας θεάματος-ακροάματος, της διαφήμισης, της οργανωμένης θρησκείας κ.λπ.
Αν η παραπληροφόρηση, η δημιουργία προσδοκιών και ο φόβος έχουν χρησιμοποιηθεί και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται κατά κόρον για τη χειραγώγηση του πολίτη, οι σύγχρονες επιστήμες αποβλέπουν στη δημιουργία «εξαρτησιογόνων προϊόντων», προϊόντων και υπηρεσιών που σε καθιστούν εξαρτημένο χρήστη.
Ένα από τα χαρακτηριστικά «αστεία» που λένε οι ειδήμονες για να τονίσουν τον άνευ ορίων σκοπό της επιστήμης τους είναι ότι προσπαθούν να φτιάξουν μια «απορροφητική πάνα» που θα δημιουργεί τέτοια εξάρτηση στον χρήστη που δεν θα θέλει καν να σηκωθεί και να βγάλει την πάνα για να κατουρήσει!
Αθηναϊκό τοπίο, αγνώστων… (φωτό Στ. Ελληνιάδης)
Στόχος ο καθένας
Σήμερα, η μεγάλη μάχη δίνεται για να γίνουν οι πολίτες εξαρτημένοι από τους πάροχους υπηρεσιών, από τα δίκτυα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αποτελούν τεράστιες παγκόσμιες κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Και σ’ αυτό το πεδίο, βασικό ζητούμενο είναι ο χρόνος, πώς ξοδεύεις το χρόνο σου, η ποσότητα του χρόνου που σου αποσπάει το μέσο, δηλαδή η εταιρία.
Σε μία άλλη καθόλου αστεία δήλωση, ο διευθύνων σύμβουλος της Netflix κ. Reed Hastings απευθυνόμενος σε επενδυτές ανέφερε ότι ο κύριος ανταγωνιστής της εταιρίας του είναι ο… ύπνος! «Όταν παρακολουθείς ένα σόου της Netflix και εξαρτάσαι απ’ αυτό, ξενυχτάς περισσότερο. Είμαστε σε ανταγωνισμό με τον ύπνο.»
Για να το πετύχουν αυτό δεν αρκούνται σε γενικεύσεις και κατηγοριοποιήσεις ανά ομάδα χρηστών, αλλά πλέον μελετούν -χρησιμοποιώντας διάφορα «εργαλεία» που θέτει στη διάθεσή τους η εξελιγμένη τεχνολογία- τη συμπεριφορά, τις αντιλήψεις, τις επιλογές, τις ανάγκες, τις προδιαθέσεις, τις ανοχές και τις ιδιαιτερότητες του κάθε χρήστη ξεχωριστά. Σχεδιάζουν και κατασκευάζουν προγράμματα και εφαρμογές που λειτουργούν έχοντας το μηχανισμό να προσαρμόζονται στο συγκεκριμένο προφίλ του κάθε χρήστη και να διαμορφώνουν τις παροχές της εταιρίας προς αυτόν προσωπικά, έτσι ώστε να τον εξαρτούν στοχευμένα. Και οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι η εξάρτηση αυτού του είδους είναι εκπληκτικά αποτελεσματική.
Το σύμπλεγμα Facebook-Instagram-Messenger βρίσκεται στην κορυφή αυτής της διαδικασίας εξάρτησης των χρηστών με τη μεθοδική εφαρμογή της «τεχνολογίας που πείθει» σε ένα πελώριο παγκοσμίως αριθμό χρηστών-πελατών. Χρηστών που στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν τις συγκεκριμένες πλατφόρμες, κατά μέσο όρο, για 50 λεπτά ημερησίως! Έτσι, 365 μέρες το χρόνο, τροφοδοτούν με τρομακτικές σε ποσότητα και ποιότητα πληροφορίες την εταιρία που έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται αυτομάτως όλο αυτό το υλικό και να διαμορφώνει ένα λεπτομερές προφίλ του κάθε χρήστη, ξέροντας ανά πάσα στιγμή τι του αρέσει, τι τον ενδιαφέρει, τι τον συγκινεί, τι τον κρατάει συντονισμένο στις πλατφόρμες της εταιρίας. Ο χρόνος που διαθέτει ο κάθε χρήστης και οι πληροφορίες με τις οποίες δωρεάν και αδιάκοπα, ακόμα και με ένα like, εμπλουτίζει τα «κέντρα δεδομένων», είναι χρήμα για την εταιρία, η οποία πουλάει το διαμπερές πια ψυχολογικό προφίλ τού κάθε χρήστη στις διαφημιστικές εταιρίες, στα πολιτικά κόμματα και σε κάθε ενδιαφερόμενο που έχει τα κεφάλαια και ψάχνει να βρει τον τρόπο για να εισχωρήσει όσο το δυνατό πιο βαθιά στον πυρήνα της σκέψης και της ψυχολογίας του κάθε ανθρώπου
Κάνε αυτό
Ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία δεν υπήρξε δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας που να διαθέτει τόσα στοιχεία για τόσους πολλούς ανθρώπους. Τα οποία, εννοείται, είναι και στη διάθεση των μυστικών υπηρεσιών των μεγάλων κρατών, αφού οι εταιρίες είναι μεν πολυεθνικές στις δραστηριότητες, αλλά απολύτως εθνικές στη σύσταση και τη διασύνδεση με την εξουσία. Ο Mark Zuckerberg μπορεί να δίνει πληροφορίες για χρήστες του fb στην Αγγλία, τη Γερμανία και άλλες χώρες ή να λογοκρίνει δημοσιεύσεις που αφορούν τη Σαουδική Αραβία, αλλά λογαριασμό δίνει μόνο στην αμερικάνικη Γερουσία.
Οι εταιρίες μεταχειρίζονται πολλά εργαλεία για να κρατούν τον χρήστη on line και για να τον παροτρύνουν να ενεργεί συνέχεια ώστε να τους δίνει στοιχεία και πληροφορίες non stop.
Άμεση συνέπεια δεν είναι μόνο η αξιοποίηση του χρόνου και του προφίλ του χρήστη, αλλά, κι αυτό είναι το πιο ανατριχιαστικό, και η έντεχνη καθοδήγησή του στο τι θα επιλέξει και σε τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς που εξυπηρετούν αφενός τις εμπορικές εταιρίες και αφετέρου την πολιτική εξουσία που επιδιώκει τη χειραγώγηση του πολίτη, την ανά πάσα στιγμή παρακολούθησή του (και μάλιστα, με τη θέλησή του ή την άγνοια του) και τον τελικό έλεγχο της συνείδησής του. Οι περισσότεροι χρήστες νομίζοντας ότι απλώς επικοινωνούν πολύ εύκολα μεταξύ τους και εκφράζονται ελεύθερα, συμβάλουν άθελά τους στην κατασκευή ενός ατομικού κλουβιού μέσα στο οποίο εγκλείονται και βρίσκονται υπό συνεχή επιτήρηση, σαν πειραματόζωα.
Κι αυτή η οικειοθελής αιχμαλωσία συντελείται όχι με ηλεκτροσόκ, αλλά με ήπιους και ελκυστικούς τρόπους, αφού βασίζεται στην πρόκληση ευχαρίστησης και ικανοποίησης, στην παραγωγή ντοπαμίνης.
Όταν ακούγεται ο ήχος που μας ειδοποιεί για ένα νέο μήνυμα, ο οργανισμός μας εκλύει ντοπαμίνη και νιώθουμε ικανοποίηση. Με την επαναλαμβανόμενη χρήση της πλατφόρμας, η διαδικασία οδηγεί στην εξάρτηση και ο οργανισμός έχει ανάγκη να παράγει όλο και περισσότερη ντοπαμίνη για να μας κρατάει ευχαριστημένους, οπότε το κόλλημα στους υπολογιστές και τα τηλέφωνα γίνεται συνήθεια και εντολή.
Σ’ αυτή τη διαδικασία παρεμβαίνουν αδιάκοπα οι νευροεπιστήμονες για να την τροφοδοτούν και να την ενισχύουν. Ακόμα και η αναμονή για μία κοινοποίηση ή ανταμοιβή με like κάνει τον οργανισμό, προσδοκώντας την ευχαρίστηση, να αυξάνει τις ποσότητες της ντοπαμίνης, εξηγούν οι επιστήμονες. Τα προγράμματα και οι εφαρμογές που υπάρχουν στις πλατφόρμες, ακόμα και σε δημοσιογραφικά σάιτ και μπλογκ, θέτουν σε λειτουργία αυτή την αδιάσπαστη επανάληψη-εξάρτηση.
Υπολογιστές και τηλέφωνα
Στις ΗΠΑ, οι μελέτες δείχνουν ότι –κατά μέσο όρο– κάθε Αμερικάνος κοιτάζει το τηλέφωνό του 47 φορές και το χρησιμοποιεί περίπου πέντε ώρες ημερησίως!
Κανένας δεν γνωρίζει, όπως σημειώνει η Haley Sweetland Edwards στην εμπεριστατωμένη έρευνα της για το περιοδικό Time, τι επιπτώσεις έχει αυτή η προσκόλληση στην οθόνη στους εγκεφάλους των παιδιών, στην ψυχική κατάσταση των ενηλίκων και στο μέλλον των δημοκρατικών θεσμών. Είναι εντυπωσιακό ότι όλο το πληροφοριακό υλικό που συγκεντρώνουν οι μεγάλες εταιρίες αποτελεί ιδιοκτησία τους και κανένας άλλος δεν έχει πρόσβαση σ’ αυτό. Κι αυτές δεν έχουν συμφέρον να κάνουν τέτοιου είδους μελέτες ή κι αν τις κάνουν, δεν τις κοινοποιούν για ευνόητους λόγους.
Εντούτοις, πανεπιστημιακά κέντρα προσπαθούν να διεισδύσουν στα άδυτα αυτών των μηχανισμών και να αποκαλύψουν τις κρυφές ατζέντες και τις πολύμορφες παρενέργειές τους που είναι αδύνατο να τις φανταστεί ο χρήστης. Για παράδειγμα, μία πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Τέξας διαπίστωσε ότι «ακόμα και η απλή παρουσία του smartphone, ακουμπισμένου ανάποδα πάνω στο γραφείο μας, περιορίζει την ικανότητά μας να εκτελέσουμε βασικές διανοητικές λειτουργίες». Και ο ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Adam Alter περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση ως «επιδημία σε πλήρη εξέλιξη». Η Edwards επισημαίνει ότι δεν είμαστε πελάτες της Google ή του Facebook, είμαστε το προϊόν που αυτοί που πουλάνε.
Ο ερευνητικός τομέας που βρίσκεται σε μεγάλη άνθηση είναι των μελετών για το «πώς μπορούν να χρησιμοποιούνται οι υπολογιστές για τον έλεγχο των ανθρώπινων σκέψεων και δράσεων». Μικρές, μεσαίες και μεγάλες εταιρίες έχουν επιδοθεί σε ένα ανταγωνισμό για το ποια θα εφεύρει τα πιο αποτελεσματικά προγράμματα και εφαρμογές με τα οποία θα ενθαρρύνονται ορισμένες συμπεριφορές και θα αποθαρρύνονται άλλες που δεν είναι χρήσιμες ή είναι εχθρικές στην προσπάθεια ελέγχου του νου.
Στις ΗΠΑ, ανοίγουν σχολές, ιδρύονται εταιρίες, γίνονται έρευνες, οργανώνονται σεμινάρια και γράφονται βιβλία που προωθούν αυτές τις τεχνικές, όπως του Nir Eyal που έχει –ωμά– τον πιο σαφή τίτλο «Εξαρτημένος: Πώς να φτιάχνεις προϊόντα που δημιουργούν εξαρτήσεις»!
Και το χειρότερο είναι πως οι κοινωνίες έχουν ενδώσει και έχουν αγκαλιάσει αυτή την επιδημία, παρ’ όλο που οι έρευνες δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος των χρηστών αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει μία πολύ κακή πλευρά αυτής της προσκόλλησης. Ο ειδικός επιστήμων για τις συμπεριφορές B.J. Frogg, του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, λέει ότι «εάν πριν από 20 χρόνια, ανακοίνωνα ότι θα κατασκευάσουμε μηχανές που θα ελέγχουν τον ανθρώπινο νου, θα γινόταν χαμός. Και τώρα, είμαστε περικυκλωμένοι από ‘‘τεχνολογίες της πειθούς’’».
Τεχνολογίες πειθούς
Οι εταιρίες προσπαθούν να κρατήσουν τους πελάτες τους όσο το δυνατό περισσότερο στις δικές τους πλατφόρμες με διάφορες τεχνικές. Με κάθε βιβλίο που αναζητάς και βρίσκεις στο Amazon, σου παρουσιάζει άλλα δέκα με παρεμφερή θεματολογία που σου προτείνει η εταιρία μαζί με σχολιασμό, κριτικές, αστερίσκους κ.λπ. Σε διευκολύνει στην αναζήτηση με ό,τι θέλει να προωθήσει και ταυτόχρονα παρατείνει το χρόνο που είσαι στην πλατφόρμα της. Όπως λένε μερικοί ειδικοί «να μην μένει ποτέ άδειο το πιάτο με τη σούπα», από μια έρευνα του Πανεπιστημίου Cornell που έδειξε ότι το 73% των ανθρώπων που τρώνε σούπα, συνεχίζουν να τρώνε όταν το πιάτο τους ξαναγεμίζει χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Γι’ αυτό, μόλις δεις ένα κλιπάκι στο youtube, αμέσως στη θέση του εμφανίζεται ένα άλλο ή όταν αναζητήσεις μια φωτογραφία εμφανίζονται δεκάδες παρεμφερείς που σου αυξάνουν το χρόνο παραμονής στην πλατφόρμα χωρίς να το έχεις επιζητήσει. Σε φέρνουν τόσο κοντά στο αποτέλεσμα που κάμπτεται οποιαδήποτε αντίδρασή σου. Όπως το χαρακτηρίζουν οι Brown και Combs, όλα σου προσφέρονται με ατελείωτο περιεχόμενο μέσα σε ένα «μπολ χωρίς πάτο».
Από το απλούστερο μέχρι το πιο σύνθετο. Στα καζίνο του τζόγου δεν υπάρχουν τζαμαρίες και ρολόγια για να μην έχει αίσθηση ο παίκτης ότι περνάει ο χρόνος και οι κουλοχέρηδες είναι ρυθμισμένοι στη διαδικασία έκλυσης ντοπαμίνης του χρήστη. Με την ίδια στρατηγική, στο παιχνίδι FarmVille στο χρόνο που ένας παίκτης αρχίζει να χάνει την υπομονή του εμφανίζονται μερικές προσφορές για να μην αποσυρθεί. Με πάρα πολλά app και interface, οι προγραμματιστές που αξιοποιούν όλο το υλικό που μας αποσπούν, προβλέπουν και ορίζουν με μεγάλη ακρίβεια τις μελλοντικές μας κινήσεις σε κάθε πλατφόρμα. Έτσι «με βάση πια το ατομικό μας προφίλ καθορίζουν πώς ξοδεύουμε το χρόνο μας».
Το Facebook έχοντας ήδη ένα πλήρες σκιαγραφικό σου, ξέροντας όλες τις προτιμήσεις σου, τι αγαπάς και τι απεχθάνεσαι, τι ώρα ξυπνάς και τι ώρα πας για ύπνο, ποιες ταινίες σου αρέσουν και που έχεις ταξιδέψει ή θέλεις να πας, αν είσαι ποδοσφαιρόφιλος ή σκακιστής, κι αν είσαι φιλόζωος αν προτιμάς τις γάτες, τους σκύλους ή τις αρκούδες, αν έχεις λεφτά ή είσαι άφραγκος και κάθε τι άλλο που προκύπτει από την ανάλυση του προσωπικού σου φακέλου που περιέχει όλα τα στοιχεία που έχεις ο ίδιος μέσα στα χρόνια καταθέσει στη βάση δεδομένων του fb και με διασφαλισμένο ότι κανένα ίχνος σου δεν διαγράφεται ποτέ! Ό,τι και να νομίζεις εσύ, όπως π.χ. ότι η προσοχή όλου του κόσμου είναι στραμμένη σε σένα και ότι οι δηλώσεις, οι προτιμήσεις και οι διαμαρτυρίες σου φτάνουν σε ένα τεράστιο αριθμό ανθρώπων, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Το fb καθορίζει με αλγορίθμους ποιοι και πόσοι βλέπουν τις καταχωρήσεις σου και ποιες ειδοποιήσεις εμφανίζονται στον τοίχο σου και με ποια συχνότητα. Και βέβαια, οι διαφημίσεις που εμφανίζονται στην οθόνη σου έχουν επιλεγεί για να τις δεις εσύ. Και ακόμα μεγαλύτερη είναι η εργαλειοθήκη για να σε κρατάει συνεχώς συντονισμένο στις σελίδες του με ροή αναρτήσεων που δεν σταματάει ποτέ. Σε κολακεύει, σε ευχαριστεί και σε ανταμείβει με τα like, τις καρδούλες κ.λπ. κι όσο περισσότερο σου λείπει αυτή η επιβεβαίωση από την κανονική σου ζωή, σου το αναπληρώνει γενναιόδωρα ακόμα κι αν αυτό που προτείνεις, λες ή δείχνεις είναι ασήμαντο. Πάντα κάποιος θα βρεθεί να σου κάνει ένα like ή να σου γράψει πόσο κουκλάρα και πόσο θεός είσαι ακόμα κι αν έχεις αναρτήσει φωτογραφία της οικογένειας Φρανκεστάιν!
Έτσι, ευχαρίστηση, κολακεία, ανταμοιβή, ευκολία στη χρήση, συνεχής απασχόληση, διασκέδαση δωρεάν, απομίμηση φιλικών σχέσεων και μια διαρκής απροσδιόριστη προσδοκία για κάτι καλύτερο, δημιουργούν με ήπιο και αδιόρατο τρόπο την εξάρτηση από την πλατφόρμα και το μέσο. Η ψευδαίσθηση ότι έχεις όλο τον κόσμο στο πιάτο σου, ενώ έρχεσαι σε επαφή με ένα πολύ μικρό κομμάτι της πραγματικότητας και αυτού που συμβαίνει τριγύρω, σου δίνει μία πληρότητα και μία αυτοπεποίθηση ότι ξέρεις τι σου γίνεται κι ότι είσαι μέσα στα πράγματα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κάθε δευτερόλεπτο που είσαι στην πλατφόρμα μεταφράζεται σε χρήμα για την εταιρία. Όχι μόνο σε κατασκοπεύουν και σε καταγράφουν, αλλά δουλεύεις καθημερινά για τα κέρδη τους εντελώς αφιλοκερδώς!
Εξαρτημένοι
Αυτή η παράθεση δεν καλύπτει όλο το εύρος της εξάρτησης το οποίο συνεχώς διευρύνεται και εξειδικεύεται αποτελώντας ανοιχτό πεδίο έρευνας. Το σίγουρο είναι ότι οι ανθρώπινες σχέσεις δεν βελτιώθηκαν, οι νευρώσεις αυξήθηκαν, η μοναξιά δεν μειώθηκε, η ενημέρωση δεν αναβαθμίστηκε, η ευτυχία δεν εξαπλώθηκε και η δημοκρατία δεν ενισχύθηκε, κρίνοντας από τις βιωμένες εμπειρίες, από τις επιστημονικές μελέτες και από την πορεία των πολιτικών και κοινωνικών πραγμάτων στην αναπτυγμένη Δύση.
Εν αγνοία των «φίλων» (άλλη στρέβλωση κι αυτή η ορολογία), το Facebook έδωσε στην εταιρία Cambridge Analytica τα πλήρη στοιχεία 87 εκατομμυρίων Αμερικανών τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στοχευμένα με τη διοχέτευση κατάλληλων «πληροφοριών» και «ενημερώσεων» σ’ αυτούς τους χρήστες προκειμένου να επηρεαστεί η επιλογή τους στις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ. Το σκάνδαλο που ξέσπασε με την αποκάλυψη οδήγησε την Cambridge Analytica σε χρεοκοπία, αλλά δεν άλλαξε σε τίποτα τον τρόπο που λειτουργούν οι εταιρίες που επιδιώκουν να κερδοσκοπούν με τον έλεγχο της σκέψης μας.
Με την αναγκαστική χρήση πιστωτικών καρτών και το e-banking οι τράπεζες ξέρουν τι ακριβώς αγοράζουμε, πότε κι από πού, πόσες πίτσες παραγγέλλουμε, πόσο ρεύμα ξοδεύουμε κ.λπ. Οι τηλεφωνικές εταιρίες, πέρα από τις συνομιλίες, τα μηνύματα, τους τηλεφωνικούς μας καταλόγους που συμπεριλαμβάνουν τους φίλους, συγγενείς και συνεργάτες μας, καταγράφουν και πού βρισκόμαστε ανά πάσα στιγμή γεωγραφικά. Με την παραπέρα εξέλιξη των συσκευών και των προγραμμάτων, καταγράφουν και πάρα πολλές άλλες συναλλαγές κάθε είδους. Οι δημόσιες βιβλιοθήκες στις ΗΠΑ αντιστέκονται στις πιέσεις των υπηρεσιών ασφαλείας να δίνουν στοιχεία για το είδος των βιβλίων που δανείζονται οι αναγνώστες τους, αλλά το Amazon τα κρατάει στη δική του βάση δεδομένων. Οι προσωπικές κάρτες για τα μεταφορικά μέσα (στην Ελλάδα, τις επέβαλε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ) καταχωρούν επίσης, με ακρίβεια λεπτού, κάθε καθημερινή μετακίνησή μας (είσοδο και έξοδο!) και με τον ΑΜΚΑ, η κεντρική εξουσία δεν γνωρίζει μόνο τα οικονομικά μας νταλαβέρια, αλλά και τις υπηρεσίες περίθαλψης που δεχόμαστε και πολλά άλλα προσωπικά δεδομένα.
Έτσι δενόμαστε με τα τεχνολογικά εργαλεία και εξαρτιόμαστε από το πλέγμα –ιδιωτικό-δημόσιο– της εξουσίας. Μάλιστα, συγχυζόμαστε όταν μπλοκάρουν την πρόσβασή μας στα δίκτυα ακόμα κι αν τα κατακρίνουμε γιατί φέρνουν ανωμαλία στη ζωή μας. Εξάρτηση που δεν προέρχεται μόνο απ’ αυτά που μας ευχαριστούν, αλλά κι απ’ αυτά που –άμεσα και έμμεσα– μας αναγκάζουν να χρησιμοποιούμε.
(συνεχίζεται: υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές;)
(Γράφτηκε με αφετηρία το κείμενο «Οι μάστορες του ελέγχου του μυαλού» της Haley Sweetland Edwards, στο περιοδικό Time, 23 Απρ. 2018, από το οποίο αντλήθηκαν και τα περισσότερα στοιχεία)
Απάντηση: Ανάλογα πώς το <βλέπει> κανείς. Πράγματι, καφέ χρώμα δεν υπάρχει στην εξωτερική πραγματικότητα — στη <φύση>. Ως καφέ, αντιλαμβανόμαστε εμείς — τα ανθρώπινα όντα — το αμυδρό πορτοκαλί χρώμα μπροστά από ένα σκοτεινό φόντο (ψυχολογικό μάτριξ γαρ).
Ερώτηση δεύτερη: Τι είναι, αλήθεια, μια πέτρα;
Απάντηση: Ανάλογα ποιος τη βλέπει. Ενα ανθρώπινο υλικό-ψυχολογικό πλάσμα αντιλαμβάνεται την πέτρα σαν ένα συμπαγές στερεό αντικείμενο. Ολως αντιθέτως, μια καθαρή εξωγήινη διάνοια θα αντιλαμβανόταν ότι: όλος ο χώρος που καταλαμβάνει μια πέτρα, εκτός από ένα τετράκις εκατομμυριοστό του όγκου της, είναι κενός, διάστικτος από σωματίδια που εκτελούν διαρκώς αλλοπρόσαλλες ταλαντώσεις.
Ολα τα καθημερινά συμπαγή και στέρεα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω μας, αποτελούνται από άτομα. Για να έχουμε μια εικόνα, καθένα από τα άτομα αυτά, μαζί με τον πυρήνα τους, μοιάζει με ένα ολυμπιακό στάδιο, στο κέντρο του οποίου είναι τοποθετημένο ένα μπιζέλι (ολόκληρο το στάδιο είναι, στην αναλογία μας, ο περιρρέων χώρος του ατομικού πυρήνα, και το μπιζέλι, ο ίδιος ο πυρήνας). Σημειωτέον, όλα τα άτομα έχουν περίπου το ίδιο μέγεθος και μπορείτε να φανταστείτε τον τεράστιο αριθμό των ατόμων που συνθέτουν ξεχωριστά το κάθε αντικείμενο…
Θέατρο Σκιών σε Τρεις Διαστάσεις
Αλλά ο σκηνοθετικός κολοφώνας που δραματοποιείται από το ψυχολογικό μάτριξ του ανθρώπινου εγκεφάλου, είναι το τρισδιάστατο καθημερινό θέατρο σκιών, όπου όλοι μας — ομολογουμένως — συμμετέχουμε οικειοθελώς. Πρόκειται για την απόδοση μιας εικόνας τρισδιάστατης σκηνής, όπου γεγονότα διαδραματίζονται στον χρόνο — παρότι το έργο του Αϊνστάιν αποκαλύπτει πως η αλλαγή είναι μια ψευδαίσθηση και πως ο χρόνος είναι απλώς η τέταρτη διάσταση ενός αμετάβλητου (χωρο-)χρόνου. Ενας χωρόχρονος που απλώς υπάρχει, που δεν δημιουργείται και ούτε καταστρέφεται ποτέ και που κωδικοποιεί την κοσμική ιστορία μας ως πληροφοριακό περιεχόμενο, όπως μια αποθηκευμένη ταινία σε ένα DVD.
Τι <βλέπουμε> λοιπόν; απέραντους άδειους χώρους, που εμείς οι ίδιοι — οι αισθήσεις μας — γεμίζουν (πύκνωμα αισθήσεων); Κατασκευάζουμε χρώματα, αντιλαμβανόμαστε ήχους και οσμές σε συγκεκριμένες συχνότητες, ενώ παραλείπουμε άλλες; Και το κυριότερο, συναινούμε μαζικά σε μια κοινωνική παραίσθηση θεάτρου σκιών σε τρεις διαστάσεις — όπου όλοι μας έχουμε ρόλο και ηθοποιού και θεατή, συγχρόνως — αγνοώντας ολωσδιόλου την πιο γνήσια παρουσία του τετραδιάστατου χωροχρονικού συνεχούς;
Εν τέλει, μιλάμε για τις ψευδαισθήσεις, τις παραισθήσεις και τις παραλείψεις που τρέφουν το μάτριξ του εγκεφάλου μας, προκειμένου να είμαστε αυτό που είμαστε (για όσο καιρό αποφασίσαμε να είμαστε): μεσαίες ενδεχομενικές υπάρξεις ήπιας προσομοίωσης, ενός χωροχρονικού μέλλοντος που είναι ήδη παρελθόν, κοινή συναινέσει (δυστυχώς)
Το αίνιγμα με το ελληνιστικό νόμισμα των 2.200 ετών
7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018
Ένα χάλκινο νόμισμα -περίπου στο μέγεθος ενός κέρματος των 50 λεπτών- κόπηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πτολεμαίου του Δ’ του Φιλοπάτωρ στην Αίγυπτο, μεταξύ 221 και 204 π.Χ. Καθόλου περίεργο βέβαια, αφού εκείνη την εποχή ήταν σύνηθες φαινόμενο κάθε κράτος, ελληνικό και μη, να κόβει τα δικά του νομίσματα. Το ασύνηθες είναι ότι το συγκεκριμένο βρέθηκε μετά από πάνω από δύο χιλιετίες, επτά εκατοστά κάτω από το έδαφος στα βάθη του τροπικού δάσους του μακρινού βορείου Κουίνσλαντ στην… Αυστραλία!
Ο άνθρωπος που το βρήκε το 1912, ο Andrew Henderson, είχε εγκαταλείψει νωρίτερα την περιοχή της Βικτώριας για ένα μέρος με πιο θερμό κλίμα.
«Ο Χέντερσον οριοθέτησε ένα κομμάτι γης και έγινε έποικος», δήλωσε ο ιστορικός Ντέιβ Φοίνιξ, σύμφωνα με το abc.net.au.
«Μια μέρα το 1912, καθώς έσκαβε για να φτιάξει έναν φράχτη, χτύπησε κάτι μεταλλικό με το φτυάρι του.
«Δεν έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στο νόμισμα εκείνη τη στιγμή. Όταν επέστρεψε στο σπίτι, το έβαλε σε ένα συρτάρι και το θέμα ξεχάστηκε για τα επόμενα 40 χρόνια τουλάχιστον.
Το 2.200 ετών νόμισμα φυλάσσεται στο Μουσείο του Cairns και θα παρουσιαστεί στο ευρύτερο κοινό αργότερα μέσα στο έτος.
«Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, σε προχωρημένη ηλικία πλέον, άρχισε να δίνει διάφορα από τα υπάρχοντά του», δήλωσε ο Φοίνιξ.
«Έτσι έδωσε το νόμισμα στον 10-χρονο γιο του γείτονα του, τον Hank Gilmore.»
Φέτος ο Gilmore προσέφερε το νόμισμα στο Μουσείο του Cairns, εξιστορώντας πως ήρθε στα χέρια του και ξεκινώντας μια έρευνα για το πώς βρέθηκε εκεί το νόμισμα.
Το νόμισμα της Πτολεμαϊκής περιόδου παραδόθηκε φέτος στο Μουσείο του Cairns, εγείροντας πολλές θεωρίες για το πώς βρέθηκε στο βόρειο Κουίνσλαντ.
Μια σύντομη ιστορία του Πτολεμαίου Δ΄ Φιλοπάτωρ(245 – 204 π.Χ.)
Ο Δρ Andrew Connor, λέκτορας αρχαίας ιστορίας του Πανεπιστήμιου του Monash, δήλωσε ότι κατανοεί γιατί το νόμισμα βρέθηκε στο τροπικό δάσος του Κουίνσλαντ και θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον άνθρωπο για τον οποίο κόπηκε προς τιμήν του.
«Σε αντίθεση με τους τρεις προκάτοχούς του, ο Πτολεμαίος ο Δ’ δεν ενδιαφερόταν πολύ για την εξουσία», δήλωσε ο Δρ Κόννορ.
«Πέρασε πολύ περισσότερο χρόνο πίνοντας, ξεκουραζόταν και εργαζόταν στο σκάφος του – ένα τεράστιο πλοίο που όμως δεν μπορούσε να πλεύσει». Εδώ πρέπει να πούμε ότι πιστεύεται πως ο Πτολεμαίος έχτισε ένα πλοίο τεραστίων διαστάσεων γνωστό ως τεσσαρακοντιήρης. Ένα πλοίο επιδείξεων που περιέγραψε ο Καλλίξενος της Ρόδου τον 3 π.Χ. αιώνα, ο Αθήναιος το 2ο μ.Χ. αιώνα και ο Πλούταρχος.
Τα νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Πτολεμαίου Δ’, ο Δρ Κόνερ είπε ότι κυκλοφόρησαν σε χρυσό, ασήμι και χαλκό. Όλα βέβαια χρησιμοποιήθηκαν για να ενισχύσουν την επιρροή και τη φήμη των Πτολεμαίων.
Παρά τις αποτυχίες του Πτολεμαίου Δ’ ως κυβερνήτη, οι απόγονοί του κυριάρχησαν στην Αίγυπτο μέχρι την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους το 30 π.Χ.
«Υποθέτουμε ότι τα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα θα είχαν μεγάλη χρηματική αξία, έτσι για τις καθημερινές τους ανάγκες θα χρησιμοποιούσαν τα χάλκινα».
Γι ‘αυτό, λέει ο Δρ Κόνερ, τα χάλκινα Πτολεμαϊκά νομίσματα εμφανίζονται συχνά στις πιο περίεργες τοποθεσίες.
Από την έρημο στο τροπικό δάσος
Τα Πτολεμαϊκά βασίλεια είχαν εξαπλωθεί στην Λιβύη την Αίγυπτο και την Συρία. Πώς όμως το νόμισμα βρέθηκε από την έρημο στο τροπικό δάσος;
Ο κ. Φοίνιξ έχει εξετάσει διάφορες θεωρίες, συμπεριλαμβανομένου και αυτών αρκετών Αιγυπτιολόγων που πιστεύουν ότι η Αυστραλία αποικίστηκε, ή τουλάχιστον την επισκέφτηκαν, Αιγύπτιοι πολύ πριν τους Ευρωπαίους, παραβλέποντας ίσως το γεγονός ότι μιλάμε για την εποχή που ή Αίγυπτος ήταν επαρχία της Μακεδονίας.
Οι Αιγύπτιοι από την άλλη δεν φημίζονται για τις ναυτικές επιδόσεις τους αντιθέτως με του Έλληνες. Είναι γνωστά τα ταξίδια του ναυάρχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Νεάρχου από τον Περσικό κόλπο μέχρι και τον Ινδό ποταμό. Πιο λογικό φαίνεται να είχαν πάει οι Έλληνες στην Αυστραλία και όχι οι Αιγύπτιοι, έχοντας μαζί τους κιόλας… ελληνικό νόμισμα.
Ο ιστορικός είπε επίσης ότι μεταξύ των πιο πιθανών θεωριών είναι ότι το νόμισμα έπεσε από κάποιον κυνηγό χρυσού που ίσως περπατούσε κατά μήκος της διαδρομής των αυτοχθώνων Αβορίγινων προς τα ορυχεία χρυσού Hodgkinson δυτικά του Cairns.
Μεταλλωρύχος στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αυστραλία.
«Η περιοχή Macalister και τα γύρω βουνά ήταν πολύ ήσυχα μέχρι το 1876 που ήρθαν οι Ευρωπαίοι», δήλωσε ο κ. Φοίνιξ.
«Στη συνέχεια, όταν βρέθηκε εκεί χρυσός, χιλιάδες άνθρωποι ήρθαν εδώ από όλο τον κόσμο, για να κάνουν την τύχη τους και αυτοί μπορεί να έφερναν μαζί τους νομίσματα όπως αυτό σαν αναμνηστικά».
Σε αυτήν την εκδοχή συμφωνεί και ο Δρ Κόννορ που την θεωρεί και την πιο πιθανή.
«Ξέρουμε με βεβαιότητα ότι οι άνθρωποι εκείνη την εποχή έφερναν διάφορα αναμνηστικά μαζί τους όταν μετανάστευσαν στην Αυστραλία τον 19ο αιώνα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Δρ Κόννορ.
Κατά τον πολιτικό του ορισμό το κράτος είναι: «Ο θεσμός που αξιώνει να ασκεί ένα μονοπώλιο νόμιμης βίας στο πλαίσιο μιας ορισμένης εδαφικής επικράτειας» (Max Weber). Λέγεται πως ο Weber πήρε τον ορισμό του για το κράτος από τον Λέοντα Τρότσκι, καθώς ο ίδιος αναφέρει πως ο Τρότσκι φέρεται να είπε: «Κάθε κράτος είναι θεμελιωμένο μέσα στην βία». Πράγματι αυτό είναι σωστό και σύμφωνα με την παραπάνω διατύπωση σημαίνει πως δεν μπορούμε να μιλάμε για κράτος παρά μόνο μόνο μετά το 1789, και συγκεκριμένα από τον νόμο της υποχρεωτικής στράτευσης που επέβαλε για πρώτη φορά η εθνοσυνέλευση στους «Γάλλους πολίτες». Πριν το 1789 είναι δύσκολο να παρατηρηθούν μορφές κυριαρχίας που να εμπερικλείουν με ικανοποιητικό τρόπο και τα τέσσερα από τα κατηγορήματα που έθεσε ο Weber στον ορισμό του για το κράτος: μονοπώλιο, έδαφος, νομιμότητα και βία. Κυριαρχίες στην προ-νεωτερική εποχή με την μορφή imperium υπήρχαν πολλές. Καμία τους όμως δεν συμπεριέλαβε σε μια αφηρημένη μορφή και τα τέσσερα κατηγορήματα του Weber. Ο βασιλιάς δεν κατείχε ποτέ το μονοπώλιο της εξουσίας, και το μοιράζονταν με τον Θεό, ή τουλάχιστον με τους εκπροσώπους του επί της γης, και όσο αφορά το έδαφος, την νομιμότητα και την βία, αν πάρουμε μια ιδέα από τα τοπικά δικαστήρια, το εθιμικό δίκαιο και τα ένοπλα αγήματα, που διατηρούσε η κάθε κομητεία στην Ευρώπη, ή η κάθε κοινότητα και το κάθε μιλλέτ στην ανατολή, φαίνεται ξεκάθαρα πως, τουλάχιστον με βεμπεριανούς όρους, δεν μπορούμε να μιλάμε για κράτος παρά μόνο στην μορφή του έθνους – κράτους.
Όμως και το κράτος του Weber δεν ικανοποιεί πλήρως τα φαινόμενα και εγείρει επιπλέον συζητήσεις για τον ορισμό του. Η περίπτωση της εννοιολόγησης του κράτους εμπίπτει σε εκείνες τις θεωρητικές σπαζοκεφαλιές του πράγματος που όλοι ξέρουν πάρα πολύ καλά τι είναι αλλά δυσκολεύονται να το ορίσουν με ένα τρόπο επαρκώς ικανοποιητικό[1]. Κράτος είναι η αφηρημένη υπόσταση του πολιτικού συστήματος, είναι δύσκολο να οριστεί συγκεκριμένα. Κι όμως όλοι μας καταλαβαίνουμε πολύ καλά τι σημαίνει κράτος όταν η ΕΛΤΑ μας φέρνει τα σημειώματα της εφορίας ή όταν διασταυρώσουμε τα βήματα μας με μια διμοιρία των MΑΤ.
Κατά την διαλεκτική το κράτος είναι και κάτι παραπάνω από την εδαφική οργάνωση της νόμιμης βίας, είναι η συμπυκνωμένη ιστορία ή αλλιώς η «υποστασιοποίηση του αφηρημένου» και η ανώτερη βαθμίδα της ανθρωπότητας (Hegel). Στον ιστορικό υλισμό η υποστασιοποίηση αυτή έγινε ακόμα πιο συγκεκριμένη και πήρε μορφή στο πρόσωπο της αστικής τάξης.
Αν πάρουμε την διαδικασία αυτή ανάποδα, θα δούμε πως η σχέση κοινωνικό – διαλεκτική – πολιτικό που περιγράφουμε, σημαίνει πως εν αρχή υφίσταται η Οικονομία, η οποία καθορίζει τα σύνορα του έθνους μέσα από το οποίο αναδύεται η αφηρημένη ιδέα του Κράτους την οποία εκπροσωπεί η νόμιμη Βία. Η αστική τάξη αποτελεί τον συμπυκνωτή αυτής της διαδικασίας αφού είναι η πιο προοδευτική και «επαναστατική» δυναμική της κοινωνίας και ως λογικό επακόλουθο τοποθετείται στο τιμόνι του κράτους το οποίο άλλωστε δεν είναι τίποτα λιγότερο από το όχημα της Ιστορίας. Για να έχεις λοιπόν κράτος χρειάζεται να έχεις αστική τάξη που να εκφράσει συγκεκριμένα την αφηρημένη ιδέα του και να την κάνει νόμιμη ασκώντας το μονοπώλιο της βίας. Δεν είναι άξιο απορίας λοιπόν που με βάση την κοινωνική θεωρία το ελληνικό κράτος αποτελεί ένα οξύμωρο στοιχείο.
Ήδη ο Παναγιώτης Κονδύλης στο βιβλίο του Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού αναφέρεται δεικτικά στην καχεξία του αστικού στοιχείου στην νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία και την απουσία διακριτής αστικής τάξης που θα ήταν απαραίτητα στοιχεία για την συγκρότηση ελληνικού κράτους. Κατά τον Κονδύλη το στοιχείο που συνέχει τα κράτη του 19ου αιώνα είναι η ύπαρξη μιας τολμηρής και με επίγνωση του ιστορικού της ρόλου αστικής τάξης η οποία εγκολπώνεται τον μηχανισμού του κράτους και τον χρησιμοποιεί ως όχημα για την επίτευξη των επιμέρους επιδιώξεων και στόχων της, η οποία όμως διατηρεί ταυτόχρονα και τον καθολικό, όσο αφορά τον επαναστατικό της χαρακτήρα, καθώς είναι μια «ανήσυχη προοδευτική δύναμη».
Ένας beyond κόσμος είναι εφικτός
Η υπαγωγή του κράτους στην υπηρεσία των σκοπών μιας τάξης ή μιας «ηγεμονικής μερίδας» (Πουλαντζάς) είναι κοινός τόπος όχι μόνο για την αστική ιδεολογία, αλλά όπως γνωρίζουμε πολύ καλά και για την μαρξιστική. Με την έμμεση στήριξη και τον θαυμασμό που προκάλεσε στον μαρξισμό ο «προοδευτισμός της αστικής τάξης», και η προσήλωση του στο πόρισμα της δικτατορίας του προλεταριάτου, το κράτος έγινε το όχημα για την επιδίωξη των στόχων, όχι μόνο μιας ηγεμονικής μερίδας, αλλά και μεσσίας ενός κοινωνικού χιλιασμού. Και για τις δύο περιπτώσεις, είτε μιλάμε περί αστικής είτε περί εργατικής τάξης η σύνδεση του κράτους με την κοινωνία, δηλαδή η ένωση της διαίρεσης με το όλον, πραγματώνεται εννοιολογικά μόνο δια μέσου της προϋπόθεσης του έθνους, γιατί όπως και αν παρουσιάζεται στην θεωρία του καθολικού, στο τέλος η αφηρημένη τάξη για την οποία αναφερόμαστε (αστική ή εργατική) είναι εντέλει πάντα μια αγγλική ή μια πακιστανική ή μια ρώσικη τάξη. Αυτή η παρατήρηση αξιοποίθηκε με δημιουργικό τρόπο από την ιτνελιγκέντσια των μετά-θεωριών, οι οποίες αποδίδουν την αποτυχία του παρελθόντος να επιβεβαιώσει την κοινωνική θεωρία στο γεγονός ότι δεν έλαβε σοβαρά υπόψη του τον περιορισμό του καθολικού που επιφέρει αναγκαστικά το έθνος. Με άλλα λόγια μπροστά στην αμηχανία που επιφέρει το γεγονός πως όλα τα μαρξιστικά έθνη-κράτη αναιρέσανε στο τέλος την μαρξιστική θεωρία, η εξήγηση που κατασκευάστηκε από την ιντελιγκέντσια της νέας αριστεράς ως απάντηση ήταν: Η επανάσταση θα είναι διεθνής ή τίποτα. Προκειμένου λοιπόν να διαμορφωθούν οι «πραγματικές» πραγματικές συνθήκες οφείλουμε να περιμένουμε στην δυναμική τάση της αστικής εποχής να «αποδομήσει» πρώτα τα επιμέρους προκειμένου να αναδυθεί η μετά-εποχή και να μπορέσει έτσι να καθολικοποιηθεί με τον τρόπο αυτό η θεωρία. Στην διαδικασία αυτή οτιδήποτε αποτελεί περιορισμός μπαίνει στο στόχαστρο: Μετά-έθνος, μετά-φύλο, μετά-Ευρώπη, μετά-κράτος, μετά-πολιτική, όλα γίνονται after ακόμα και ο άνθρωπος. Μια μανία με λέξεις κλειδιά κατακλύζει την νεογλώσσα: new, post, beyond, trance, la otra, άλλος/η κλπ, όλα τα παραπάνω προθέματα απλώνονται σαν δίχτυ στο λεξιλόγιο των ακτιβιστών και ότι είναι σώνει και καλά το πιο «προχώ-» γίνεται αυτομάτως το πιο επιθυμητό. Το σύνθημα όπου κανένας περιορισμός δεν θα υπόκειται από την δεσποτεία του συγκεκριμένου γίνεται έτσι κάτι παραπάνω από μια υποτακτική προαίρεση. Ένας μετά-κόσμος είναι εφικτός.
Είναι περιττό να αναφερθούμε στον χιμαιρικό χαρακτήρα αυτής της ιδεολογίας. Στην πράξη το σάλπισμα για την υπέρβαση του κράτους-έθνους δεν είναι τίποτα λιγότερο από την ανταλλαγή ενός μεγαλύτερου κράτους (Ευρωπαϊκή Ένωση) και ενός ακόμα μεγαλύτερου έθνους (Ευρωπαϊσμός) από ότι προσφέρονταν έως τώρα. Ιστορικά όση σχέση έχουν ένας Γασκόνος, Μασσαλιώτης, Βρετόνος, Φλαμανδός και κορσικανός με την Γαλλία άλλη τόση μπορεί να αποκτήσει ένας Ουκρανός, Ελβετός και Λουξεμβούργιος με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και στις δύο περιπτώσεις το ενοποιητικό (νομιμοποιητικό) στοιχείο εδραιώνεται επάνω στο μονοπώλιο της βίας και παρέχει άφθονο υλικό για ανέκδοτα με αφορμή τις αμβλωτικές διαφορές μεταξύ των επιμέρους εθνοτήτων. Ήδη μέσα στην «ευρωπαϊκή οικογένεια» ο «Έλληνας» έχει μετατραπεί σε υλικό για ανέκδοτα όπως άλλοτε ήταν οι πόντιοι ανέκδοτο για την «ελληνική». Στην θεωρία του μετά-έθνους που προκρίνουν οι θεωρητικοί της υπέρβασης αυτό που πραγματικά υπερβαίνουμε είναι να ανταλλάσσουμε ένα μικρό έθνος-κράτος με ένα μεγαλύτερο. Ο Λεβιάθαν δεν μας εγκατέλειψε ποτέ, απλά φόρεσε ευρωπαϊκό κοστούμι.
Η μετακουλτούρα μετά το κράτος χωρίς κουλτούρα
Εδώ διαπιστώνουμε και μια επιπλέον παράμετρο. Την ανάγκη συγκρότησης μιας μετά-κουλτούρας που να ενοποιεί τις επιμέρους πολιτισμικές κουλτούρες σε ένα αδιαίρετο κονιορτό ώστε να προσιδιάζει στην ανάγκη του μετά-κράτους για ιδεολογική νομιμότητα. Έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερη εργασία μας για τον μονοδιάστατο πολιτισμό που προωθεί η πολυπολιτισμικότητα. Εδώ απλά θα επισημάνουμε την αναλογία του έθνους – κράτους με το μετά – κράτος. Βλέπουμε στην πρώτη περίπτωση ως πρώτο μέλημα του ελληνικού κράτους την γλωσσική ομοιομορφία που απαιτούσε τον θάνατο της ζωντανής ελληνικής γλώσσας και των εκατοντάδων τοπικών ιδιωμάτων της και επέβαλε την αντικατάσταση τους με μια ψευδό-λόγια από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του υπουργείου. Αναλογικά η ίδια διαδικασία ακολουθείται στα υποτίθεται μετά-μοντέλα της μη-βίαιης και ανοιχτόμυαλης εκπαίδευσης που ακολουθούν τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης. Την δημιουργία ενός γλωσσικού ιδιώματος κοινού σε όλους τους υπηκόους του μετά – κράτους. Η διαδικασία αυτή που εφαρμόστηκε πρώτα πειραματικά και με επιτυχία στους μετανάστες και εμιγκρέδες, τώρα λαμβάνει εύρος σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Χωρίς να είναι απαραίτητο να μετακινηθεί κάποιος από τον τόπο του «ξενίζεται» γλωσσικά από την επίπδραση των μέσων επικοινωνίας. Εξάλλου και η γλωσσική ομοιομορφία της ελληνικής επικράτειας επιτεύχθηκε μόνο από την δεκαετία του 1980 και μετά, όταν εισχώρησε για τα καλά η τηλεόραση μέσα σε κάθε σπίτι. Στην Ελλάδα αυτή την στιγμή δεν μιλάμε ακριβώς ελληνικά, μιλάμε την διάλεκτο του MEGA. Είμαστε ήδη στο σημείο όπου όπως πριν ένα αιώνα οι περισσότερες οικογένειες ήταν δίγλωσσες και μιλούσαν άλλη γλώσσα στους χώρους εργασίας (ειδικά του δημοσίου), και άλλες μέσα στην οικογένεια (βλάχικα, θεσσαλιώτικα, κρητικά), τώρα μετατρέπονται νέες μορφές διγλωσίας όπου η εθνική γλώσσα παραμένει ένα παλαιωμένο κατάλοιπο του οίκου, ενώ στον δημόσιο χώρο της αγοράς (ξεκινώντας από το διαδίκτυο) εδραιώνεται μια ευρωπαϊκή γλώσσα, της eurovision, ή αλλιώς και μια «κοινή γλώσσα» προκειμένου να εξασφαλίσει το απαραίτητο ιδεολογικό περιτύλιγμα των «commons», για να ακουστεί εύηχα στα αυτιά των ακτιβιστών της υπέρβασης, οι οποίοι είναι πρόθυμοι πάντα να διαδηλώσουν να καταργηθεί (επιτέλους) το απαρχαιωμένο μάθημα της πατριαρχικήςελληνικής γλώσσας.
Η ιστορία του κράτους – έθνους των τελευταίων δύο αιώνων έχει περάσει ποικίλες διαστάσεις και μορφές, άλλοτε φιλελεύθερες ή απολυταρχικές και άλλοτε εγκολπωμένες από τα αυστηρά συμφέροντα μιας μικρής πολιτικής τάξης μέχρι και την σύγχρονη μαζική του εκδοχή. Κάθε μια από αυτές τις μορφές έγειρε πολλών ειδών συζητήσεις και πολεμικές για ποιά εκδοχή κράτους είναι η καλύτερη και η πιο προσοδοφόρα για τους σκοπούς της κοινωνίας. Πράγματι θα είχε ενδιαφέρον να καταδειχθούν στην έκταση τους όλες οι απόψεις και οι μορφές του κράτους των τελευταίων 230 ετών. Σε κάθε περίπτωση όμως όποια εκδοχή κράτους και αν επιλέξουμε αυτό που θα μας αποκαλυφθεί είναι πως κανένα τους δεν εξυπηρέτησε και δεν εξέφρασε ποτέ του το σύνολο που ονομάστηκε έθνος. Διαπιστώνεται λοιπόν η εξής χιμαιρική αντίφαση. Ενώ το κράτος είναι δημιούργημα του έθνους προκειμένου να το εκπροσωπήσει πολιτικά, στην πραγματικότητα το κράτος λειτουργεί ως μια αποκομένη οντότητα από αυτό, και είτε μετατρέπεται σε όργανο μιας επιμέρους ομάδας του έθνους είτε γίνεται ρυθμιστής των αντιθέσεων εντός του έθνους· ένας όχι πάντα και τόσο αντικειμενικός διαιτητής, είτε στην σύγχρονη εκδοχή του, μια αυτοτελής δομή με δικό της σκοπό και επιδιώξεις.
Σήμερα που η κοινωνία έχει μετατραπεί σε ένα μαλντορορικό ιδιώτη, το κράτος το λαφυραγωγεί εξ ολοκλήρου μια αυτοαναφορική πολιτική τάξη ημέτερων, μυημένων στους κανόνες του κομματικού παιχνιδιού και των δημοσίων σχέσεων. Η κρατική τάξη παρόλο που κρατάει το savoir vivre της δημοκρατικής συμπεριφοράς, τα προσχήματα του πλουραλισμού, προωθεί τα ανοιχτά σύνορα, σέβεται τις διαφορετικότητες και είναι φιλική προς τις μειονότητες, στη ουσία λειτουργεί κατά αποκλειστικότητα για την διατήρηση και την διαιώνιση του πυρήνα του κράτους. Οι θεωρίες για την υπέρβαση του κράτους σε μία μέγιστη και διογκωμένη του μορφή, απλώς αναγάγουν αυτή την αυτοαναφορικότητα στα υψηλότερα μεγέθη που γνώρισε ποτέ η ιστορία της ανθρωπότητας.
Μέσα από τα αδιόρατα, από τα βλέμματα των υπηκόων με δικαιώματα, πεδία της πολιτικής και από ένα δημόσιο χώρο που συνθλίβεται σε ένα ακατάπαυστο κοινωνικό instagram, αναδύεται μπροστά μας ο μετά-κόσμος: όσο ποτέ άλλοτε χειραφετημένος και τόσο ασήμαντος.
[1] John Hoffman, Πέραν του κράτους, 1997, εκδ. ΣΤΑΧΥ
