Βολιώτης επιστήμονας ανοίγει δρόμους για ασθενείς

 Βολιώτης επιστήμονας ανοίγει δρόμους για ασθενείς

15 Σεπτεμβρίου 2024 - 18:29

Ο Πλάτων Μεγαγιάννης μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για την έρευνα, στην οποία τέθηκε επικεφαλής και αφορά στις ασθένειες του εγκεφάλου

Μια νέα μελέτη από ερευνητές στο Κέντρο Έρευνας Αυτισμού Azrieli (ACAR) αποκάλυψε μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για τη μείωση της φλεγμονής του εγκεφάλου. Επικεφαλής αυτής της μελέτης ήταν ο Πλάτων Μεγαγιάννης, από τον Βόλο, διδάκτορας στον Καναδά, στο ολοκληρωμένο πρόγραμμα νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου McGill, στο εργαστήριο του Yang Zhou.

• Συνέντευξη στη ΒΑΣΩ ΚΥΡΙΑΖΗ

Στα εργαστήρια που συμβάλλουν περιλαμβάνουν αυτά των Guy Rouleau, Stefano Stifani και Keith Murai από το ACAR. Neville Sanjana από το Κέντρο Γονιδιώματος της Νέας Υόρκης. Gene Yeo και Trey Ideker από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο. και Guoping Feng στο MIT.

Σύμφωνα με την συγκεκριμένη μελέτη τα νευρογλοιακά κύτταρα, τα οποία υποστηρίζουν και προστατεύουν τους νευρώνες, μπορεί να γίνουν υπερδραστήρια κατά τη διάρκεια τραυματισμού και φλεγμονής του εγκεφάλου. Αυτή η υπερδραστηριότητα μπορεί να συμβάλει σε χρόνιο νευροεκφυλισμό και να επιδεινώσει τις εγκεφαλικές διαταραχές. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ελέγχεται αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται αντιδραστική γλοίωση, θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τις εγκεφαλικές παθήσεις και να βελτιώσουν τις θεραπείες.

Ο Πλάτων Μεγαγιάννης σήμερα μιλά στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ για τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης πρωτοποριακής έρευνας. Αναφέρεται επίσης στην πρόκληση της έρευνας που μπορεί να αποτελέσει «εργαλείο» στα χέρια της επιστημονικής κοινότητας, ώστε να ανακαλυφτούν νέες θεραπείες.

Κύριε Μεγαγιάννη, σε τι αφορά η έρευνα που κάνετε και πώς θα βοηθήσει την ιατρική κοινότητα;

Η έρευνά μας εστιάζει στη μελέτη ενός γονιδίου που έχει εντοπιστεί ως μεταλλαγμένο σε παιδιά με αυτισμό. Επειδή η λειτουργία αυτού του γονιδίου δεν ήταν αρχικά γνωστή, η πρωταρχική μας κατεύθυνση ήταν να κατανοήσουμε τη λειτουργία του. Τα περισσότερα γονίδια παράγουν πρωτεΐνες με συγκεκριμένους ρόλους στα κύτταρα των οργανισμών.

Αναλύοντας τη λειτουργία της πρωτεΐνης που παράγεται από αυτό το γονίδιο, ανακαλύψαμε σε διερευνητικά πειράματα ότι ποντίκια με «λάθη» στο συγκεκριμένο γονίδιο (και άρα με ελαττωματική λειτουργία της πρωτεΐνης) παρουσίασαν μειωμένη αντίδραση σε τραυματισμούς του εγκεφάλου.

Οι εγκέφαλοι των θηλαστικών αντιδρούν σε «προσβολές» (όπως χτυπήματα, τραυματισμούς, λοιμώξεις ή ασθένειες) ενεργοποιώντας κυτταρικές αντιδράσεις με σκοπό την αποκατάσταση της βλάβης. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή η υπερβολική αντίδραση μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες.

Για παράδειγμα, όταν έχουμε ένα κόψιμο στο δέρμα, το σώμα αντιδρά για να διορθώσει τη βλάβη, αλλά πολλές φορές χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε πάγο ή αντιφλεγμονώδη αλοιφή για να μετριάσουμε την αντίδραση, που διαφορετικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε ουλή.

Παρόμοια, στον εγκέφαλο, η φλεγμονώδης αντίδραση είναι χρήσιμη, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα, όπως εμφανίζεται σε εμφράγματα και διασείσεις. Επομένως, η μελέτη των μηχανισμών της φλεγμονώδους διαδικασίας και η προσπάθεια μείωσης της αντίδρασης αυτής είναι σημαντική για την αντιμετώπιση ασθενειών με στοιχεία υπερβολικής φλεγμονής του εγκεφάλου, όπως το Αλτσχάιμερ και η σκλήρυνση κατά πλάκας.

Η έρευνά μας, αν και ξεκίνησε με την ανάλυση ενός γονιδίου και μιας πρωτεΐνης που σχετίζονται με τον αυτισμό, αποκάλυψε ότι η δυσλειτουργία αυτής της πρωτεΐνης μπορεί να έχει και θετικά αποτελέσματα, καθώς μετριάζει τη φλεγμονή του εγκεφάλου σε κάποιες περιπτώσεις. Αν και δεν έχουμε πλήρως κατανοήσει πώς αυτή η δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει στον αυτισμό, έχουμε παρατηρήσει ότι σε έναν ενήλικο οργανισμό που δέχεται τραύμα ή ερεθίσματα που προκαλούν φλεγμονή του νευρικού συστήματος, αυτή η δυσλειτουργία μπορεί να μειώσει τη φλεγμονώδη αντίδραση.

Αυτή η ανακάλυψη προσφέρει μια νέα διάσταση στη κατανόηση των μηχανισμών της φλεγμονής του εγκεφάλου και ενδέχεται να αναδείξει πιθανές στρατηγικές για τη μείωση της φλεγμονής σε καταστάσεις όπου αυτό μπορεί να είναι ωφέλιμο. Φυσικά, μελλοντικές μελέτες θα είναι απαραίτητες για να καθορίσουν αν η μείωση της φλεγμονής είναι τελικά επωφελής ή αν, παρά τα πλεονεκτήματά της, μπορεί να προκαλέσει αρνητικές συνέπειες.

Πόσο καιρό χρειάστηκε για να εντρυφήσετε; Κωδικοποιημένα, ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα;

Η έρευνά μας ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2020 και ολοκληρώθηκε ουσιαστικά μετά από τρία χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μάθαμε πολλά για το θέμα και οργανώσαμε πειράματα για να απαντήσουμε στις ερωτήσεις που θέσαμε σχετικά με το ρόλο του γονιδίου και τη δράση της πρωτεΐνης.

Τα βασικά συμπεράσματα είναι τα εξής: Εντοπίσαμε ότι η δυσλειτουργία της πρωτεΐνης που μελετούσαμε μπορεί να μειώσει τη φλεγμονώδη αντίδραση του εγκεφάλου σε ορισμένες περιπτώσεις, κάτι που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κατανόηση και τη θεραπεία φλεγμονωδών καταστάσεων του εγκεφάλου.

Για έναν νέο άνθρωπο όπως εσύ ποιο κίνητρο λειτούργησε, ώστε να εστιάσεις στην έρευνα; Γιατί είναι πιο ενδιαφέρον το ερευνητικό έργο από την άσκηση της ιατρικής;

Το κίνητρο για την εστίαση στην έρευνα πηγάζει από την προσωπική ψυχοσύνθεση και τα ενδιαφέροντά μου. Ενώ η ιατρική πράξη ήταν συναρπαστική και διαδραστική, δυσκολευόμουν να αποδεχτώ κάποιες συνθήκες στις οποίες αυτή ασκείται. Είχα πάντα ενδιαφέρον για τη μελέτη του εγκεφάλου και των ασθενειών του, κάτι που με οδήγησε κυρίως στο πεδίο της νευρολογίας.

Ωστόσο, ειδικά στον τομέα της νευρολογίας, υπάρχουν ακόμη πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τη φύση και την αντιμετώπιση των ασθενειών, με αποτέλεσμα οι γιατροί συχνά να δρουν εμπειρικά και μέσω της διαδικασίας «δοκιμή και σφάλμα». Αυτή η κατάσταση ήταν δύσκολο να την αποδεχτώ ως αναλυτικός άνθρωπος. Παρότι η διάδραση με τους ασθενείς είναι άμεσα αποδοτική, δεν με ευχαριστούσε το γεγονός ότι παρότι υπάρχει η δυνατότητα μετρίασης συμπτωμάτων, για πολλές ασθένειες κάτι τέτοιο είναι μόνο παροδικό. Επομένως, αποφάσισα να στραφώ στην έρευνα, αναζητώντας απαντήσεις και λύσεις βασισμένες σε δεδομένα και αναλυτικές μεθόδους, ακόμη κι αν η αναγνώριση των προσπαθειών μου έρχεται σε μια, συχνά, μακροχρόνια κλίμακα.

Ανατρέχοντας στα χρόνια σου στον Βόλο, τι σου λείπει περισσότερο;

Αναμφίβολα, αυτό που μου λείπει περισσότερο είναι η οικογένεια και οι κοντινοί μου φίλοι, πολλοί από τους οποίους, αν και δεν μένουν πια στο Βόλο, είναι συνδεδεμένοι με αυτόν. Προσπαθώ να τους επισκέπτομαι όσο πιο συχνά μπορώ, καθώς η οικογένεια είναι κάτι που δύσκολα αφήνεις πίσω. Ο Βόλος ήταν και είναι το σπίτι μου και ο τόπος που μεγάλωσα, οπότε πάντα θα υπάρχει στο μυαλό μου. Ειδικότερα, μου λείπουν το Πήλιο, το φαγητό, το τσίπουρο και τα γνώριμα μέρη και πρόσωπα.

Η επιστροφή στην Ελλάδα σ’ απασχολεί καθόλου ή θα συνεχίσεις να μας δίνεις τα φώτα σου από το εξωτερικό;

Η επιστροφή στην Ελλάδα με απασχολεί πολύ, όπως συμβαίνει με τους περισσότερους ανθρώπους που ζουν στο εξωτερικό και θα ήθελαν να επιστρέψουν αν μπορούσαν να συνεχίσουν τη δουλειά τους στη χώρα τους. Προσωπικά, θα ήθελα πολύ να συνεχίσω το ερευνητικό μου έργο στην Ελλάδα και να εξελιχθώ σε έναν αξιόλογο επιστήμονα σε κάποιο ερευνητικό κέντρο ή πανεπιστήμιο της χώρας.

Δυστυχώς, ειδικότερα στον τομέα της βιολογίας και της νευροεπιστήμης, τα έξοδα έρευνας είναι πολύ υψηλά, και, ακόμα και στο εξωτερικό, μόνο λίγα ιδρύματα και πανεπιστήμια στον κόσμο μπορούν να διαθέτουν την απαραίτητη οικονομική ελευθερία, από άποψη πόρων και υποδομών. Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ακόμα πιο δύσκολη, με περιορισμένες θέσεις που προσφέρουν ανάλογες δυνατότητες. Ο ανταγωνισμός είναι επίσης μεγάλος, καθώς υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι επιστήμονες με παρόμοιες φιλοδοξίες. Παρά τις προκλήσεις, είμαι αισιόδοξος ότι στο μέλλον θα μπορέσω να δημιουργήσω τις κατάλληλες συνθήκες για να επιστρέψω και να συνεχίσω την επιστημονική μου δραστηριότητα στη χώρα που με έχει εκπαιδεύσει και στην οποία μεγάλωσα.

https://www.taxydromos.gr/