Ο Διον. Σαββόπουλος και το πρόπλασμα του μύθου για τη «δήλωση Κίσινγκερ»

Ο Διον. Σαββόπουλος και το πρόπλασμα του μύθου για τη «δήλωση Κίσινγκερ»

Posted by sarant στο 4 Οκτώβριος, 2019

Ένας από τους πιο ανθεκτικούς ελληναράδικους μύθους είναι, χωρίς αμφιβολία, ο μύθος για τη «δήλωση Κίσινγκερ». Όπως πιθανότατα θα ξέρετε, ο μύθος συνίσταται στο ότι ο Αμερικανός πολιτικός είχε πει:

Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για μας, για την πολιτική των ΗΠΑ.

Τον μύθο τον έκανε γνωστό η Λιάνα Κανέλλη, σήμερα βουλεύτρια του ΚΚΕ, το 1997 (λίγα χρόνια πριν αρχίσει να συνεργάζεται με το ΚΚΕ). Η Κανέλλη εξέδιδε τότε το (εθνικιστικό και τουρκοφαγικό, λέω εγώ) περιοδικό Νέμεσις και στο τεύχος του Φεβρουαρίου 1997 δημοσίευσε την πλαστή δήλωση, φυσικά παρουσιάζοντάς την για αληθινή, που έγινε τάχα το 1994.

Κι ένα μικρό παιδί καταλαβαίνει πως για έναν διπλωμάτη καριέρας τέτοιες δηλώσεις είναι αδιανόητες. Επιπλέον, όπως αναφέρω σε παλιό άρθρο του ιστολογίου, ο ίδιος ο Κίσινγκερ διέψευσε τον ισχυρισμό ενώ όταν προκλήθηκε να τον τεκμηριώσει η κ. Κανέλλη επικαλέστηκε ένα φύλλο της Turkish Daily News το οποίο τελικά βρέθηκε αλλά δεν περιέχει τίποτα σχετικό (Είμαστε στην εποχή όπου δεν έχουν περάσει τα πάντα στο Διαδικτυο κι έτσι η κ. Κανέλλη μπορούσε να διατηρεί για καιρό το ψέμα της).

Η δήλωση Κίσινγκερ λοιπόν αποδείχτηκε πέρα από κάθε αμφιβολία πλαστή, αν και αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να την αναπαράγουν -και να την «τεκμηριώνουν» με το «επιχείρημα»: Μήπως δεν επαληθεύτηκαν τα όσα λέει;

Μια περιπλοκή στο θέμα είναι πως, όπως αποκάλυψαν οι ερευνητές της ομάδας του Ιού, τον Ιανουάριο του 1987, ο δικηγόρος Θ. Σταυρόπουλος, σε άρθρο του στην Ελευθεροτυπία υπέρ της επαναφοράς των αρχαίων στο γυμνάσιο από το πρωτότυπο, παρέθεσε μια συντομότερη, αλλά σαφώς ιδίου κλίματος δήλωση του Κίσινγκερ, η οποία, κατ’ αυτόν, είχε ειπωθεί το 1973, αμέσως μετά τη σφαγή του Πολυτεχνείου! Συγκεκριμένα, η δήθεν δήλωση είναι: «Τους Έλληνες δεν μπορούμε να τους δαμάσουμε. Είναι μη κυβερνήσιμοι (ingouvernables). Πρέπει να τους χτυπήσουμε στις πολιτικές τους βάσεις» Henry Kissinger (Νοέμβρης 1973).

Σε δεύτερο άρθρο του ιστολογίου θέλησα να βρω τις απαρχές των ψευτοδηλώσεων Κισινγκερ και βρήκα μια ρήση του Κάστλρι, λόρδου Λοντόντερι, όπως την παραθέτει ο Αμερικανός διπλωμάτης Τσαρλς Τάκερμαν: Lord Londonderry, who wished to render Greece » as harmless as possible, and to make her people like the spiritless nations of Hindostan.»

Η ρήση αυτη έχει συμπεριληφθεί στο βιβλίο του Γεωργίου Φιλάρετου «Ξενοκρατία και βασιλεία εν Ελλάδι», που έχει διαβαστει αρκετά και που επανεκδόθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας, και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από διάφορους δημοσιολόγους όπως ο Μάριος Πλωρίτης.

Οπότε, η υπόθεση εργασίας που κάνω είναι πως η ρήση αυτή χρησίμεψε σαν έναυσμα για να χαλκευθει, άγνωστο από ποιον και πότε ακριβώς, η δήλωση Κισινγκερ που εμφανίζεται αθορυβα και απαρατήρητη το 1987 στο άρθρο του Θ. Σταυρόπουλου και δέκα χρόνια αργότερα με τυμπανοκρουσίες από τη Λιανα Κανέλλη.

Ως εδώ έχετε διαβάσει μια απαραίτητη (και αναπόφευκτη) περίληψη των δύο προηγούμενων άρθρο μου για τον μύθο της δήλωσης Κίσινγκερ. Από εδώ και πέρα, το νέο στοιχείο.

Το νέο στοιχείο δεν ανατρέπει τα πράγματα αλλά προσθέτει μια νέα ψηφίδα στην ανίχνευση του μύθου. Το οφείλουμε εξ ολοκλήρου σε ένα εύρημα του φίλου Παναγιώτη Ανδριόπουλου, που το αποκάλυψε με διαδοχικές δημοσιεύσεις στο Τουίτερ και στην ομάδα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ. Ο ίδιος έκανε και όλη την υπολοιπη έρευνα που θα παρουσιάσω.

Λοιπόν, όσοι έζησαν στη δεκαετία του 1980 θα θυμούνται ότι το 1986, τότε που δεν υπήρχε ακόμα ιδιωτική τηλεόραση, ο Διονύσης Σαββόπουλος άρχισε στην ΕΡΤ μιαν εκπομπή «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι». Την έβλεπα και μου άρεσε. Θα θυμούνται επίσης οι ίδιοι ότι την ευλογημένη εκείνη εποχή οι μαθητές Γυμνασίου δεν διδάσκονταν αρχαία από το πρωτότυπο αλλά μόνο από μετάφραση. Αρχαία κείμενα μάθαιναν στο Λύκειο -και αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να γίνουν άριστοι κλασικοί φιλόλογοι. Το μέτρο αυτό είχε αρχίσει από το 1976 με τη μεταρρύθμιση Ράλλη, ωστόσο το 1986 ο τότε υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης άκουγε ευμενώς τις εισηγήσεις συντηρητικών κύκλων όπως η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων και ο Γ. Μπαμπινιώτης και είχε εκφράσει τον προβληματισμό μήπως πρεπει να επανέλθει η διδασκαλία των αρχαίων στο γυμνάσιο ώστε να αντιμετωπιστεί η (ανύπαρκτη) νόσος της λεξιπενίας.

Μην ανησυχείτε, φτάνω στο ψητό. Στις 27 Δεκεμβριου 1986, και ενώ έχει ανάψει η συζήτηση για τα αρχαια ελληνικά, στο 6ο επεισόδιο της εκπομπής «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι» ο Διον. Σαββόπουλος αφιερώνει τη μισή εκπομπή στη γλώσσα (την εκπομπή μπορείτε να τη δείτε εδώ) και μεταξύ άλλων λέει τα εξής:

Aπομαγνητοφωνώ:

Το 1958, ο τότε υπουργός Εθνικής Αμύνης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής έδωσε συνέντευξη στον μακαρίτη τον Κόκκα της Ελευθερίας και έλεγε το εξής: Το πρόβλημα του Κυπριακού, η λύση του Κυπριακού, προσκρούει εδώ σε δύο παράγοντες. Ο ένας είναι ο εθνικισμός των Ελλήνων. Ο άλλος είναι η παιδεία τους. Και για το μεν πρώτο δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε. Για το δεύτερο ίσως κάτι μπορούμε να κάνουμε.

Αμέσως μετά, συστάθηκε η πρώτη επιτροπή παιδείας με κατευθυνσεις σαφώς τεχνολογικές και πάντως εις βάρος των ουμανιστικών σπουδών. Ακολούθησαν μεταρρυθμίσεις, οι οποίες μας έφεραν εδώ που μας έφεραν, στο σημείο να υποψιάζεται τώρα, επιτέλους, ευτυχώς, ο υπουργός Παιδείας, μήπως πρέπει να ξαναγυρίσουν τα αρχαία στα σχολειά μας, μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Ναι κύριε Τρίτση, κάντε το, καιρός ήταν!

Υπάρχουν πολλές διαφορές από την μετέπειτα «δήλωση Κίσινγκερ» αλλά ο πυρήνας της είναι εδώ: ένας ανώτατος πολιτειακός παράγοντας των ΗΠΑ εκφράζει δυσφορία για την ανυπότακτη στάση των Ελλήνων και θεωρεί ότι θα την υπονομεύσει ασχολούμενος με την παιδεία των Ελλήνων.

Σημειώνω ότι η δήλωση Σαββόπουλου αυτή γίνεται ένα μήνα πριν από το άρθρο του Θ. Σταυρόπουλου, άρα είναι το παλαιότερο πρόπλασμα της «δήλωσης Κίσινγκερ» που έχει έρθει στο φως.

Ο Σαββόπουλος και παλιότερα είχε εκφράσει συντηρητικές απόψεις για τη γλώσσα -τον Γενάρη του 1985, σε ημερίδα που είχε διοργανώσει το ΚΚΕ εσωτ. στον Μίλωνα με θέμα τη γλώσσα, είχε υποστηρίξει σοβαρότατα πως με τους παλμογράφους του μπόρεσε να ξεχωρίσει τα μακρά από τα βραχέα φωνήεντα. Φυσικά, και πάλι μπαρουφολογούσε ασύστολα (δείτε μια κριτική του Γιάννη Χάρη).

Ο φίλος Ανδριόπουλος, όμως, θέλησε να ανατάμει τον σαββοπουλικό μύθο. Έχει ενδιαφέρον να δουμε πώς κατασκευάστηκε από μισές αλήθειες και ψεματα.

Την περίοδο εκείνη υπουργός Εθνικής Αμύνης των ΗΠΑ ήταν ο Νιλ ΜακΕλρόι (και γι’ αυτό ο Ανδριόπουλος, που είναι και σινεφίλ, έβαλε στο βίντεο κλιπ που είδατε τον τίτλο The Assassination of Henry Kissinger by the Coward Neil McElroy -εγώ που είμαι πιο πεζός τον άλλαξα). Ο ΜακΕλρόι λοιπόν υποτίθεται ότι είπε για την παιδεία των Ελλήνων.

Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος σχολιάζει ειρωνικά: Η «δήλωση» ΜακΕλρόι έχει μία αχίλλειο πτέρνα. Ο δηλών δεν είναι Εβραίος. Άρα στην κλίμακα συνωμοσιολογικού ενθουσιασμού βρισκόμαστε στο 0,72, με άριστα το 100. Ας μετρηθεί όμως στα θετικά του πως ήταν στέλεχος της P&G (πολυεθνική άρα σατανάδες) και είχε κάνει καινοτομίες στην οργάνωση της διαφήμισης (άρα ειδικός στην πλύση εγκεφάλου). Επιπλέον είχε προεδρεύσει σε μια επιτροπή για την παιδεία στην Αμερική. Σαν να ανεβαίνει ο ενθουσιασμός.

Ο ΜακΕλρόι πράγματι είχε επισκεφτεί την Ελλάδα εκείνη την περίοδο, ενώ πράγματι την εποχή εκείνη συγκροτήθηκε επιτροπή παιδείας. Ωστόσο, το πόρισμα της επιτροπής δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1958, ενώ ο ΜακΕλρόι ήρθε στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1958 και δεν φαίνεται να συναντήθηκε με τον Πάνο Κόκκα. Για το πόρισμα θα τα πουμε και πιο κάτω.

Ψαχνοντας τα υλικά από τα οποία κατασκευάστηκε ο μύθος, ο Ανδριόπουλος βρήκε το εξής άρθρο στην Ελευθερία, την εφημερίδα του Πάνου Κόκκα:

«Είναι σχεδόν αδύνατον δια τον ξένον να εννοήση διατί η φιλόπονος αυτή και εν τω συνόλω της σχετικώς ευημερούσα χώρα, με ολιγώτερα πραγματικά προβλήματα παρά ποτέ άλλοτε εις την σύγχρονον ιστορίαν της, φλέγεται με τόσον πάθος δια την τύχην μιας νήσου.

Γενικώς η Κύπρος δεν έτυχεν αδίκου μεταχειρίσεως από τους Άγγλους κυρίους της. Ο εθνικισμός όμως, με τον οποίον είναι αναμεμιγμένη μια σχεδόν μυστικιστική θρησκευτική έντασις, επικρατεί εις τον ελληνικόν χαρακτήρα.

Η ελληνική ιδιοσυγκρασία είναι πληθωρική και αγαπά την περιπέτειαν και ενίοτε τείνει να θαυμάζη την λογικήν περισσότερον ποσοτικώς παρά ποιοτικώς. Η σκηνή είναι έτοιμη δια μίαν νέαν πράξιν του κυπριακού δράματος. Και όλοι οι Έλληνες θα είναι και ηθοποιοί και μέλη του ακροατηρίου»

Υπάρχει Κύπρος, υπάρχει εθνικισμός, υπάρχει ελληνική ιδιοσυγκρασία. Αλλά από πού είναι αυτό το απόσπασμα;

Ελευθερία, 4 Σεπτεμβρίου1957 «Η Αμερική και το Κυπριακόν», συγγραφέας ο διάσημος Σάιρους Σουλτσμπέργκερ.

Έψαξε και βρήκε ο Ανδριόπουλος:

Ο Σουλτσμπέργκερ, διευθυντης των NYT, ήρθε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1957. Στις 23 του μήνα συναντήθηκε με τον Καραμανλή. Στην Ελευθερία της 4ης Σεπτεμβρίου αναδημοσιεύεται η ανταπόκρισή του στους Τάιμς.

Είναι πολύ πιθανό ο Σουλτσμπέργκερ να κάθισε στο ίδιο τραπέζι με Έλληνες εκδότες. Φιλική συζήτηση, πώς βλέπετε τα πράγματα κύριε Σάιρους, πείτε καμία κουβέντα στους Άγγλους για την Κύπρο. Και τέτοια. Δεν πιστεύω να ρώτησε ο Σουλτσμπέργκερ πόσες ώρες διδάσκοναι τα αρχαία. Αλλά είναι τραβηγμένο να είπε με λιγότερο δουλεμένα λόγια αυτό που έγραψε στην ανταπόκριση περί εθνικισμού;

Βάσιμα λοιπόν ο Ανδριόπουλος υποθέτει ότι η επίσκεψη Σουλτσμπέργκερ μπορεί να αποτελεί τον σπόρο πάνω στον οποίο βλάστησε, μέσα από διάφορα σπασμένα τηλέφωνα, ο μύθος που ο Σαββόπουλος έκρινε σκόπιμο να διαδώσει στο ανυπεράσπιστο πανελλήνιο τα Χριστούγεννα του 1986.

Όσο για το… πνευματοκτόνο πόρισμα της Επιτροπής Παιδείας του 1958, ο Ανδριόπουλος το βρήκε και αυτό. Παραθέτει μάλιστα ένα τμημα που κάθε άλλο παρά αντιουμανιστικό και τεχνοκρατούμενο φαίνεται:

Ιδιαιτέρως πρέπει το Ελληνικόν Σχολείον να φροντίση, ώστε να γίνη συνειδητή εις τους νέους η αρραγής ενότης του Έθνους κατά την μακράν ιστορικήν σταδιοδρομίαν του. Από το γεγονός τούτο της «ελληνικής διαρκείας», του οποίου σκόπιμον είναι εις πάσαν περίπτωσιν να εξαίρεται η έκτασις και η σημασία, οι νέοι μας δεν θα αντλούν μόνον αυτοπεποίθησιν και αισιοδοξίαν, αλλά καταλλήλως οδηγούμενοι θα μάθουν να εξηγούν πολλά φαινόμενα του συγχρόνου εθνικού μας βίου. Ο «Ελληνισμός» πρέπει δια της αγωγής να γίνη μέσα εις την συνείδησίν των ζωηρόν βίωμα. Να διδαχθούν όμως ότι υπάρχει ένας αρχαίος, ένας μεσαιωνικός και ένας νέος «Ελληνισμός», διαφοριζόμενος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εις τας μεγάλας φάσεις της ιστορικής ζωής του, διατηρών όμως κάτω από τας διαφοράς την ουσιαστικήν του ενότητα, την ψυχήν του. Αυτήν την ψυχήν εκφράζουν τα αρχαία ελληνικά κείμενα και μνημεία, τα βυζαντινά της μεγάλης ακμής, καθώς και τα νεοελληνικά. Προς όλα λοιπόν πρέπει οι νέοι μας να στραφούν με σεβασμόν και θαυμασμόν και από όλα να εμπνευσθούν. Ευνόητον είναι πόσον έχει να ωφεληθή η εθνική μας Εκπαίδευσις από μίαν τοιαύτην επίσης ευρύχωρον και υψηλόφρονα έννοιαν του «Ελληνισμού». Μέσα εις αυτό το πνευματικόν και ηθικόν κλίμα θα καταστή δυνατόν να τεθή και το γλωσσικόν ζήτημα εις την ορθήν θέσιν του και να παύση πλέον να ταλαιπωρή την Εκπαίδευσίν μας. Το Ελληνικόν Σχολείον έχει την υποχρέωσιν να διδάξη εις τους μαθητάς του και την Δημοτικήν και την Καθαρεύουσαν, εφ’ όσον και η μία και η άλλη αποτελούν την σημερινήν μας πραγματικότητα. Θα δώση όμως εις αυτούς δια της διδαχής την πεποίθησιν ότι τόσον η κοινή όσον και η λόγια γλώσσα μας είναι ισότιμοι κλάδοι του αυτού εθνικού κορμού, των οποίων η διαφοροποίησις οφείλεται εις τον μακρόν ιστορικόν βίον και τον πλούσιον πνευματικόν κόσμον του Γένους, μαρτυρούν δε εις όσους μελετούν την υφήν των την βραδείαν εξέλιξιν και την εσωτερικήν ενότητα της εθνικής μας γλώσσης.

Επομένως, ο μύθος τον οποίο πλάσαρε από τηλεοράσεως ο Δ. Σαββόπουλος δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Δεν φαίνεται να υπήρξε καμιά αμερικανική παρέμβαση στα εκπαιδευτικά μας πράγματα το 1958 στην κατεύθυνση της υποβάθμισης των ανθρωπιστικών σπουδών. Είναι ένα ψέμα, που βασίζεται σε κάποια πραγματικά περιστατικά: ότι το 1958 το Κυπριακό μονοπωλούσε το ενδιαφέρον, ότι έγινε επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Αμυνης, ότι υπήρξε (λίγο νωρίτερα) ένα πόρισμα Επιτροπής Παιδείας.

Ο μύθος της «δήλωσης ΜακΕλρόι» θα μπορούσε να έχει χαλκευτεί στις νεορθόδοξες παρέες όπου σύχναζε ο Διον. Σαββόπουλος στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Μίλησα για πρόπλασμα της δήλωσης Κίσινγκερ, επειδή έχει κάποια βασικά κοινά στοιχεία, αλλά δεν αποκλείω καθόλου η δήλωση Κισινγκερ να έχει χαλκευτεί εντελώς ανεξάρτητα.

Οπότε, το σημερινό άρθρο δεν καταλήγει μεν πουθενά, αλλά προσθέτει μια ψηφίδα στο μωσαϊκό της νεοελληνικής μυθολογίας.

Την επίμαχη εκπομπή για τη γλώσσα δεν θυμάμαι να την έχω παρακολουθήσει. Τώρα που τη βλέπω, 33 χρόνια μετά, στενοχωριέμαι που ένας αγαπημένος καλλιτέχνης, που με τα τραγούδια του γαλουχήθηκα, έχει βάλει το λιθαράκι του σε αυτή την επίθεση του σκοταδισμού και της αγυρτείας. Κρίμα…

https://sarantakos.wordpress.com/