ΤΑ ΤΡΙΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Γράφει η Λίζα Παναγιωτοπούλου
«Τα τρία επίπεδα της ζωής» του βραβευμένου με το βραβείο Booker το 2011, Τζούλιαν Μπαρνς είναι το δεύτερο βιβλίο μετά τη «Χρονιά της μαγικής σκέψης» της Τζόαν Ντιντιόν που διάβασα τον τελευταίο χρόνο και αναφέρεται στην απώλεια αγαπημένων προσώπων – των συζύγων των συγγραφέων στην προκειμένη περίπτωση – και στην οδύνη που αυτή συνεπάγεται.
Οι ομοιότητες των δυο βιβλίων σταματούν στο κοινό θέμα και στην έντονη συναισθηματική φόρτιση που δημιουργούν στον αναγνώστη καθώς το θέμα το χειρίζονται οι δυο συγγραφείς με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Συγκεκριμένα η Ντιντιόν γράφει ένα χρονικό πένθους περιγράφοντας στο βιβλίο της με θαυμαστό και εξαιρετικά άμεσο τρόπο τη χρονιά που ακολούθησε το θάνατο του συζύγου της και μοιράζεται με τον αναγνώστη σκέψεις, συναισθήματα, εικόνες και αναμνήσεις του πριν και του μετά της ζωής της.
Ο Μπαρνς λειτουργεί εντελώς διαφορετικά καθώς ενώ στηρίζεται στο πραγματικό γεγονός του ξαφνικού θανάτου το 2008 από καρκίνο, μετά από μια σύντομη μάχη τριάντα εφτά ημερών, της συζύγου και ατζέντισσάς του Πατ Κάβανα και το πλήθος συναισθημάτων και σκέψεων που τον κατέκλυσαν από το γεγονός αυτό, γράφει ένα καθαρά λογοτεχνικό βιβλίο.
«Ήμασταν μαζί τριάντα χρόνια. Ήμουν τριάντα δύο ετών όταν γνωριστήκαμε, εξήντα δύο όταν εκείνη πέθανε. Η καρδιά της ζωής μου, η ζωή της καρδιάς μου».
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος που ξεκινά «Συνδυάζεις δυο πράγματα που δεν είχαν συνυπάρξει προηγουμένως. Και ο κόσμος αλλάζει. Μπορεί οι άνθρωποι να μην το αντιλαμβάνονται αμέσως, αυτό όμως δεν έχει καμία σημασία. Ο κόσμος έχει έτσι κι αλλιώς αλλάξει» παρουσιάζει την ιστορία των αερόστατων. Ο συγγραφέας φωτίζει με πολλά πραγματικά στοιχεία και αρκετά γεγονότα την προσπάθεια συγκεκριμένων ανθρώπων να δημιουργήσουν την πρώτη μηχανή που θα είναι βαρύτερη από τον αέρα και θα πετά. Ο πρωταγωνιστής του πρώτου μέρους που τιτλοφορείται «Το αμάρτημα του ύψους» δείχνει να είναι ο Γάλλος Φελίξ Τουρνασόν γνωστός και ως Ναντάρ ο οποίος χάρισε στην ανθρωπότητα τις πρώτες αεροφωτογραφίες.
Το δεύτερο μέρος «Στην επιφάνεια» παρουσιάζει τη Γαλλίδα ηθοποιό Σάρα Μπερνάρ, μια πολλή σημαντική και ιδιαίτερη προσωπικότητα, και περιγράφει μια ερωτική σχέση που δείχνει να είχε με τον Φρεντ Μπάρναμπι, μέλος του Συμβουλίου της Βρετανικής Αεροναυτικής Εταιρείας και έναν από τους πρώτους ανθρώπους που απογειώθηκε με αερόστατο. «Συνδυάζεις δυο πράγματα που δεν είχαν συνυπάρξει προηγουμένως, και άλλοτε αυτό φέρνει αποτέλεσμα, άλλοτε δεν φέρνει» είναι η φράση με την οποία ο Μπαρνς ξεκινά το δεύτερο αυτό μέρος του βιβλίου του.
Και στη συνέχεια με πραγματικά απρόοπτο τρόπο περνά στο θάνατο της συζύγου του, στα γεγονότα, τις συνθήκες, τη λύπη, τη θλίψη, την οδύνη, τη μοναξιά που άφησε στον ίδιο και τη ζωή του αυτό το οριακό γεγονός. «Η απώλεια του βάθους» ξεκινά «Συνδυάζεις δύο ανθρώπους που δεν είχαν συνυπάρξει προηγουμένως. Κάποιες φορές το αποτέλεσμα μοιάζει με εκείνη την πρώτη απόπειρα του ανθρώπου να προσδέσει ένα μπαλόνι με υδρογόνο πάνω από ένα μπαλόνι αερόστατου με θερμό αέρα. Τι προτιμάτε: να συντριβείτε και μετά να καείτε ή να καείτε και μετά να συντριβείτε; Άλλοτε όμως ο συνδυασμός λειτουργεί καλά και τότε δημιουργείται κάτι νέο και ο κόσμος αλλάζει. Έπειτα, κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, ο ένας τους χάνεται. Κι αυτό που χάνεται είναι περισσότερο από το άθροισμα όσων υπήρχαν προηγουμένως. Κάτι τέτοιο μπορεί να μην ισχύει από μαθηματική άποψη, ισχύει όμως από συναισθηματική».
Και ως δια μαγείας γίνεται απόλυτα κατανοητή τόσο η προσέγγιση όσο και η βαθύτερη σύνδεση των τριών κεφαλαίων του βιβλίου που αποτελεί μια αριστουργηματική συγγραφική σύλληψη του Μπαρνς. Συνδέει τα αερόστατα, τις πρώτες πτήσεις του ανθρώπου με αυτά, τη φωτογραφία, ένα ψευτοειδύλλιο με την αγάπη και την οδύνη της απώλειας ενός πολύ αγαπημένου προσώπου. Ο Μπαρνς στο βιβλίο του, και νομίζω ότι αυτό θα πρέπει να εκτιμηθεί από τον αναγνώστη, είναι ειλικρινής και άμεσος. Εκφράζει πέρα από τη θλίψη του, την οργή για τα παρηγορητικά λόγια και το θαυμασμό του για τη δύναμη της ενσυναίσθησης τονίζοντας βέβαια τον απόλυτα προσωπικό χαρακτήρα του πένθους.
«Κοιτώ το μπρελόκ των κλειδιών μου (που κάποτε ήταν δικό της). Περιέχει μόνο δύο κλειδιά: ένα της εξώπορτας του σπιτιού κι ένα της πίσω καγκελόπορτας του κοιμητηρίου. Αυτή είναι η ζωή μου, λέω».
Και προβληματίζεται ιδιαίτερα για τη δύναμη, το ρόλο και τη σημασία της μνήμης στον πενθούντα.
«Το «εμείς» έχει τώρα νερωθεί κι έχει γίνει «εγώ». Η διόπτρα της μνήμης έχει γίνει μονοκιάλι. Δεν υφίσταται πια η δυνατότητα να συνθέσεις, με τριγωνισμό ή εναέρια επισκόπηση από δύο αβέβαιες αναμνήσεις του ίδιου συμβάντος, μία πιο σίγουρη και μοναδική ανάμνηση. Έτσι αυτή η ανάμνηση, που είναι τώρα μονοπρόσωπα ιδιότυπη, μεταβάλλεται. Καθίσταται λιγότερο ανάμνηση ενός γεγονότος και περισσότερο ανάμνηση μιας φωτογραφίας ενός γεγονότος».
Ο Μπαρνς γράφοντας ένα βιβλίο συγκινητικό χωρίς να επιδιώκει όμως να χαρίσει συγκίνηση ή να δημιουργήσει οίκτο, κερδίζει τη βαθιά και ειλικρινή συμπόνοια του αναγνώστη ανεξάρτητα αν είναι θαυμαστής είτε του έργου του είτε του συγκεκριμένου βιβλίου.
«Έλεγαν ότι ίσως επέκειτο η κατάρρευση ολόκληρου του οικονομικού συστήματος, αυτό όμως εμένα δεν με απασχολούσε καθόλου. Τα χρήματα δεν θα μπορούσαν να την είχαν σώσει, οπότε τι καλό υπήρχε στα χρήματα και ποιος ο λόγος να τα προφυλάξεις; Έλεγαν ότι το κλίμα της Γης πλησιάζει στο σημείο από όπου δεν υπάρχει επιστροφή, εγώ όμως δεν έδινα δεκάρα αν το έφτανε και το ξεπερνούσε. Γυρνούσα με το αυτοκίνητο από το νοσοκομείο και σε μια συγκεκριμένη ευθεία του δρόμου, λίγο πριν την σιδηροδρομική γέφυρα, επαναλάμβανα μεγαλόφωνα τις εξής λέξεις που μου έρχονταν στο νου: «Το σύμπαν κάνει απλώς την δουλειά του». Αυτό – τούτο το πελώριο και τρομερό «αυτό» – ήταν «όλο». Τα λόγια δεν μου πρόσφεραν παρηγοριά. Ίσως ήταν ένας τρόπος αντίστασης στην εναλλακτική λύση: την ψεύτικη παρηγοριά. Αν όμως το σύμπαν έκανε απλώς τη δουλειά του, θα μπορούσε να την κάνει και στον εαυτό του και να πάει κατά διαόλου. Αν ο κόσμος δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να τη σώσει, τι με ένοιαζε εμένα η σωτηρία του κόσμου;»
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε θαυμαστή μετάφραση του Θωμά Σκάσση ο οποίος χρησιμοποιώντας τις πλέον κατάλληλες λέξεις και τα πλέον ορθώς αποφασισμένα σημεία στίξης μεταφέρει στα ελληνικά τόσο το λόγο όσο και το κλίμα του βιβλίου του Τζούλιαν Μπαρνς.
Εκδόσεις : ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σχόλιο επί προσωπικού: αισθάνθηκα την ανάγκη να σημειώσω πέρα από τα συναισθήματα και το θαυμασμό μου για το συγγραφέα Μπαρνς και το βιβλίο του, την ευχάριστη έκπληξη που μου δημιούργησε η πολλή εύστοχη αναφορά και χρήση εξειδικευμένων γεωδαιτικών γνώσεων π.χ. τριγωνισμός για τον προσδιορισμό θέσης ή «προσωπικής ανάμνησης» ή εναέρια επισκόπηση από αερόστατο, τεχνικές που εμπίπτουν στην επιστημονική μου γνώση ως μηχανικού.
https://passepartoutreading.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου