Μεζεδάκια των πανελλαδικών

Μεζεδάκια των πανελλαδικών

Posted by sarant στο 9 Ιουνίου, 2018

Άρχισαν προχτές οι πανελλαδικές εξετάσεις, χτες για τα Γενικά Λύκεια, οπότε ήταν εύκολο να διαλέξω τίτλο. Μάλιστα, όπως θα δείτε, μεγάλο μέρος της σημερινής πιατέλας μας σχετίζεται ακριβώς με τις εξετάσεις, και ειδικά με το χτεσινό θέμα της Γλώσσας.

Δεν σας κρύβω μάλιστα ότι προς στιγμή χτες το μεσημέρι παραλίγο να υποκύψω στον πειρασμό και να γράψω ειδικό μικρό άρθρο, που θα ανεβαινε εμβόλιμα -αλλά μετά έπεσε δουλειά κι έτσι θέλοντας και μη εγκατέλειψα την ιδέα αυτή.

Τις Πανελλαδικές εξετάσεις έχω την πολυτέλεια πλέον να τις σχολιάζω «από τον καναπέ» μου και όχι από το μετερίζι του δοκιμαζόμενου γονιού -ή, πολύ περισσότερο, από την πρώτη γραμμή του πυρός των υποψηφίων, αφού εγώ είμαι παλιότερος και απο τον ατακαδόρο της εικόνας, μια και έδωσα όχι Πανελλήνιες αλλά το προηγούμενο σύστημα -ακαδημαϊκό, θαρρώ, λεγόταν;

.

* Σχετική με τις Πανελλαδικές εξετάσεις και η αστεία επιγραφή της εβδομάδας, ισως απο ασανσέρ πολυκατοικίας (αν είναι αυθεντική).

To γέλιο είναι στην αγγλική μετάφραση (θα έχει και ξένους η πολυκατοικία) με το we have period of Panelladikes.

Λες και αν έγραφε school exams ή national school exams δεν θα το παίρναν στα σοβαρά οι αξιότιμοι ένοικοι!

* Παραδοσιακά, το θέμα των Πανελληνίων που σχολιάζεται πιο πολύ είναι το θέμα της Γλώσσας (παλιότερα Έκθεσης) αφού τα μαθηματικά ή τα άλλα μαθήματα δεν είναι προσιτά στο πολύ κοινό. Εμείς, που είμαστε γλωσσικό ιστολόγιο, κι άλλες φορές έχουμε σχολιάσει το θέμα της γλώσσας (αλλά και μια φορά της Φυσικής, τότε με τον φωρατή).

Φέτος έπεσε ένα κείμενο του Δημήτρη Μαρωνίτη, με τον τίτλο Παιδεία και εκπαιδευση, παρμένο από δύο διαδοχικές ομόθεμες επιφυλλίδες του στην εφημερίδα Βήμα το 2009.

Και ενώ το κείμενο το ίδιο το βρήκα πολύ καλό, παρά τα μικροψεγάδια του, και με ταιριαστό θέμα, το γεγονός ότι (αναγκαστικά) υπέστη περικοπές για να έρθει σε μέγεθος κατάλληλο για εξετάσεις προκάλεσε προβληματα. Για παράδειγμα, στο κείμενο που δόθηκε στους υποψήφιους, η κατακλείδα βρίσκεται στο τέλος και αυτό δεν βοηθάει στην περίληψη, πολύ περισσότερο που ο Μαρωνίτης είχε δημοσιεύσει το 2009 όχι δύο αλλά τέσσερις διαδοχικές επιφυλλίδες όπου ανέπτυσσε τη σκέψη του.

Χάρη στον εκπαιδευτικο υπευθυνο του ιστολογίου έχω ανεβάσει εδώ και τις τέσσερις επιφυλλίδες του Μαρωνίτη και έχω κιτρινισει τα αποσπάσματα από τις δύο πρώτες που περιλαμβάνονται στο κείμενο που δόθηκε στους υποψηφίους.

Να πιστώσουμε στην εξεταστική επιτροπή ότι είδε το τυπογραφικό λάθος που είχε γινει στην εφημερίδα όπου το «παιδία» (σπάνια αρχαία λέξη) είχε τυπωθεί «παιδεία» και εκανε το σχετικό αποσπασμα ακατανόητο.

Ατυχής στιγμή ήταν οτι στη φράση: «Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μη παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη, κάποτε και ελευθέρια- επιλογή που αναγνωρίζεται στις προδρομικές κυρίως εφαρμογές των γραμμάτων και των τεχνών» επέλεξαν να κόψουν το απόσπασμα που έχω με πλάγιους χαρακτήρες. Ίσως το έκαναν αυτό εξαιτίας της λέξης «ελευθέριος» (ελευθερίων ηθών!) όμως το απόσπασμα συμβάλλει καίρια στο να γίνει κατανοητή η διαφορά εκπαίδευσης και παιδείας.

Ακομα χειροτερα, οι θεματοθέτες έκοψαν, λογόκριναν θάλεγα, τις αμέσως επόμενες φράσεις του Μαρωνίτη, που ξεκαθαρίζουν ακόμα πιο πολύ τις διαφορές, ίσως επειδή τις βρήκαν… ανατρεπτικές: Γενικότερα: Η παιδεία είναι σύστημα ανοιχτό, που αντιστέκεται (οφείλει να αντιστέκεται) στον άμεσο έλεγχο της πολιτείας αλλά και των ιδιωτικών φορέων, τουλάχιστον σε θέματα αρχής. Η εκπαίδευση προγραμματίζεται και περιορίζεται, κάποτε σε εκβιαστικό βαθμό, από τις μεταβαλλόμενες συχνά προθέσεις και ορέξεις της κυβερνητικής εξουσίας και του αρμόδιου υπουργείου, το οποίο επιμένει να ονομάζεται στη χώρα μας «Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων». Τέλος, η παιδεία υπόσχεται έρευνα και παραγωγή νέας γνώσης, που συμπληρώνει, διορθώνει ή και ακυρώνει την προηγούμενη. Η εκπαίδευση αντίθετα εκπροσωπεί και μεταδίδει την κεκτημένη γνώση, δυσφορώντας συνήθως με τις πειραματικές μετατροπές και ανατροπές.

Το κείμενο έχει μερικά ψεγάδια. Για παράδειγμα, ο όρος «ετυμολογικά συνώνυμοι» είναι ανύπαρκτος στη γλωσσολογία και ακατανόητος. (Θα ήταν βέβαια σχολαστικισμός να είχαμε από μια επιφυλλίδα τις ίδιες απαιτήσεις οπως απο ένα επιστημονικό δοκίμιο). Ωστόσο, γενικά θεωρώ πως ήταν ένα πολυ καλογραμμένο κείμενο, σαφως πιο ελκυστικό στην ανάγνωση από τα περισσότερα πρόσφατα θέματα εξετάσεων.

* Να γκρινιάξω λίγο για τους θεματοθέτες. Καταρχάς δεν μου άρεσε το γεγονός οτι ενω ο Μαρωνίτης εγραψε «δέντρο» εκείνοι το ευπρέπισαν σε «δένδρο» λες και το δέντρο είναι κανένας άσεμνος ή μάγκικος ή χυδαίος ή ιδιωματικός όρος! (Οι αρχαίοι ημών, πάντως, έγραφαν -νδρ- αλλά πρόφεραν ndr).

* Έπειτα, με ενόχλησε η ανορθογραφία στο φύλλο των θεμάτων. Η σχολική ορθογραφία δέχεται τον τύπο «τέσσερις» και στις εξετάσεις πρεπει να τηρείται με θρησκευτική ευλάβεια η σχολική ορθογραφία. Το «τέσσερεις» είναι τύπος που γραφόταν παλιότερα και είναι ο τύπος τον οποίο συνιστα ο κ. Μπαμπινιώτης, αλλά όπως δεν γράφουμε π.χ. «κυττάζω» (παλιότερη ορθογραφία) ή «αγώρι» (μπαμπινιωτισμός) έτσι θα έπρεπε να διορθωθεί και το ανορθόγραφο *»τέσσερεις».

* Κάτι ακόμα. Στην άσκηση με το Σωστό ή Λάθος, το περίφημο Σουλού που έλεγαν και οι κόρες μου (έκανα λάθος ένα σουλού, αλλά δεν πειράζει) οι υποψήφιοι καλούνται:

Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

Αλλά όταν «επαληθεύουμε» και ιδιως όταν «διαψεύδουμε» μια πρόταση νομίζω πως κάνουμε κάτι παραπάνω από το να γράψουμε ένα Σ ή ενα Λ. Φέρνουμε επιχειρηματα. Βέβαια, αν πρόκειται για καθιερωμένη ορολογία, πάω πάσο.

* Έχω κι αλλα να πω για τις πανελλαδικές, αλλά επειδή ίσως κορεστήκατε, τα αφήνω για το τέλος.

* Πάμε σε ένα μεταφραστικό μαργαριτάρι από τη Λάιφο. Σε ενδιαφέρον άρθρο για τις επιστολές του Τσαϊκόφσκι που φανερώνουν ανοιχτά την ομοφυλοφιλία του, υπάρχει κι ένα απόσπασμα επιστολής όπου ο Τσαϊκόφσκι αφηγείται ότι κάποιοι έβαλαν «ένα νεαρό πλάσμα» να τον δελεάσει:
«Έπρεπε να αντισταθώ σκληρά επειδή το δόλωμα δούλευε. Αλλά δεν το άφησα να πάρει το καλύτερο από μένα. Δεν ξέρω αν ήθελαν να με εκβιάσουν ή απλώς να βγάλουν κάποια χρήματα από μένα, αλλά δεν επέτρεψα στον εαυτό μου να παρασυρθεί».

Ποιο είναι τάχα αυτο «το καλύτερο από μένα» που δεν άφησε να του πάρουν; Το ρολόι του; Το πορτοφόλι του; Ό,τι πολυτιμότερο έχει ένας νέος; Όχι, είναι μεταφραστική κοτσάνα (κάποιοι ενοχλούνται που χρησιμοποιώ τον όρο ‘κοτσάνες’ ίσως επειδή κανουν πολλές).

Ολοφάνερα, το αγγλικό κείμενο έλεγε «get the better of me» που θα πει να με καταβάλει, να με νικήσει, να κυριαρχήσει πάνω μου.

Επι της ουσίας, σημειώνει ο φίλος που έστειλε το μεζεδάκι, είναι σχεδόν συγκινητική η προσπάθεια των σύγχρονων Ρώσων να αρνηθούν ή να συγκαλύψουν την αδιαμφισβήτητη ομοφυλοφυλία του Τσαϊκόφσκι -έχουν ξεπεράσει ακόμα και τους Σοβιετικούς, που αισθάνονταν κι αυτοί έντονη αμηχανία με το «κουσούρι» του ινδάλματος...

* Κι ένα ακόμα σχετικό με τις εξετάσεις.

Ακούστηκε σε δελτίο ειδήσεων: «103.000 υποψήφιοι θα διεκδικήσουν μία από τις 74.000 θέσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση».

Σφαγη θα γίνει για αυτή τη θέση -αλλά γιατί τις άλλες 73.999 τις αφήνουν εκτός διεκδίκησης;

* Σε μια βαρυσήμαντη είδηση, Σκύλος δάγκωσε την Ιωάννα Τούνη και πέρασε τη νυχτα στο νοσοκομείο.

Το ρεπορτάζ δεν μας πληροφορει αν βγήκε ο σκύλος απο το νοσοκομείο ή αν νοσηλεύεται ακόμα.

* Ένα πανηγυρικό αυτογκόλ από έναν απο τους κορυφαίους γλωσσαμύντορές μας.

Στην κατακλείδα της κυριακάτικης επιφυλλίδας του στην Καθημερινή, ο γλωσσοφύλακας κ. Χρ. Γιανναράς γράφει:

«Τις προάλλες, ανώτατο στέλεχος του Λιμενικού Σώματος (με πλάκα τα γαλόνια) ανακοίνωνε από τη μικρή οθόνη: ‘Απ[ό]ψε θα φτάσουμε τους εικοσιοχτώ απόπλους’!!! Ο Τσίπρας δεν τον αποστράτευσε αυθημερόν. Ο Μητσοτάκης καταλαβαίνει ότι θα κυβερνήσει, μόνο αν ξηλώνει πέντε αγράμματους κάθε μέρα από τον κρατικό μηχανισμό;«.

Ώστε ο Τσίπρας έπρεπε να αποστρατευσει αυθημερόν τον ανώτατο λιμενάρχη επειδή είπε «τους 28 απόπλους», ενω ο Κούλης, αν ποτέ αναλάβει την πρωθυπουργια (μη βάζετε και στοίχημα) θα πρέπει να απολύει 5 αγράμματους τη μέρα.

Καταρχάς, για να δούμε τι είδους καθεστώτα αγαπάει ο κ. Γιανναράς, μόνο σε δικτατορίες μπορεί ο αρχηγός της κυβέρνησης να αποστρατεύει αξιωματικούς (ή να απολύει υπαλλήλους) επειδή έτσι του κάπνισε. Ο Παττακός νομίζω πως είχε κάνει κάτι τέτοιο. Αλλά στις ευνομούμενες πολιτείες, ευτυχώς, ο πρωθυπουργός δεν μπορεί να απολύσει ή να αποστρατεύσει αυθημερόν και εξωδιαδικαστικά κανέναν.

Επί της ουσίας όμως, ο γλωσσοφύλακας Γιανναράς έβαλε ένα μεγαλοπρεπέστατο αυτογκόλ, διότι η αιτιατική πληθυντικού του απόπλου είναι, φευ, «τους απόπλους».

Ο απόπλους, του απόπλου, τον απόπλου
οι απόπλοι, των απόπλων, τους απόπλους
(Πηγή)

Σύμφωνοι, κάποιοι κλινουν τον πληθυντικό «οι απόπλοες» ενώ άλλοι (πχ Λεξικό Μπαμπινιώτη) λένε ότι δεν έχει πληθυντικό το ουσιαστικό (οποτε αν γίνει δικτατορας ο Μπαμπινιώτης ή θα γίνεται ένας αποπλους τη μέρα από κάθε λιμάνι ή δεν θα το λένε ότι γίνονται πολλοί).

Και συμφωνώ κι εγώ ότι πιο ομαλό είναι να πεις «ειχαμε 28 αναχωρησεις πλοίων».

Αλλά αυτο δεν σημαινει οτι το «τους απόπλους» είναι λάθος. Που και λάθος να ηταν, δεν θα σήμαινε πως είναι αγράμματος ο αξιωματικός.

Αναρωτιέμαι, δεν θα πρέπει να ζητήσει συγγνώμη ο κ. Γιανναράς από τον ανώτατο αξιωματικό που άδικα διέσυρε (έστω και χωρίς να τον κατονομάζει;) Και, από πού άραγε αντλεί το θάρρος να βγάζει αγράμματο τον ένα και τον άλλο, τη στιγμή που ο ιδιος αποδεικνύεται πως έχει κενά στη γλωσσική του κατάρτιση;

* Φίλος στέλνει, σαν παράδειγμα ακλισιάς, τη φράση:

Η εμφάνιση των μεδουσών για τους μήνες Απρίλιος και Μάιος σε έναν χάρτη που ανανεώνεται διαρκώς από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας.

Δεν πιστεύω ότι φυσικός ομιλητης της γλώσσας θα το έλεγε αυτό. Ίσως μπαίνουν οι λέξεις έτοιμες από κάποιον κορέκτορα ή με άλλον τρόπο.

* Παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος και «πείτε όχι στο πλαστικό» αλλά η μεταφραση των (ευρωπαϊκών) σλόγκαν είναι μαργαριταρένια.

Η εντολή αριθ. 2 λέει «Φέρετε (!) μια φιάλη επαναχρησιμοποιήσιμου νερού». Μου περνάνε μερικές ιδέες για το τι μπορεί να είναι αυτό το επαναχρησιμοποιήσιμο νερό, αλλά δεν τολμώ να τις διατυπώσω. Φυσικά, η σωστή μετάφραση είναι «επαναχρησιμοποιήσιμο μπουκάλι νερού» (ή έστω φιάλη).

Λαθος, αν και όχι αστείο, έχει και η εντολή αριθ. 5: Πείτε όχι στα καλαμάκια μιας χρήσεως και στα μαχαιροπίρουνα. Ολοφάνερα, ο προσδιορισμός «μιας χρήσεως» αφορά και τα μαχαιροπίρουνα και πρέπει να μπει στο τέλος.

Κι άλλα στραβά μπορεί να βρει κανείς σε τόσο μικρό κείμενο…

* Τα ορθογραφικα λάθη δεν έχει νόημα να τα επισημαίνουμε, αλλα μπορει να κάνουμε εξαιρέσεις όταν είναι σημαδιακά, πρωτότυπα ή αστεια.

Έτσι, σε άρθρο του in.gr διαβάζουμε ότι ο βουλευτής κ. Κουτσούκος κατηγορεί τον υπουργο κ. Τσακαλώτο ότι  «επικαλείται συνεχώς κώλυμα- ως συνήθως- προκυμμένου να μην προσέλθει στη Βουλή».

Αν πάρουμε τοις μετρητοίς τα εισαγωγικά, το μαργαριταρι το φιλοτέχνησε ο κ. Κουτσούκος, αλλά δεν θα με εξέπληττε να είναι του ιστοτόπου.

* Κι άλλη μια ακλισιά, που την έχουμε ξαναδεί, σε ρεπορτάζ για ένα μπαρ, που προσφέρει, ανάμεσα σε πολλα άλλα, κοκτέιλ «με τρία διαφορετικά ρούμι».

Όμως το ρούμι όχι απλώς είναι πλήρως συμμορφωμενο δάνειο, αλλά και μονο στα ελληνικα υπάρχει αυτή η λέξη, ούτε στα αγγλικά λέγεται έτσι, ούτε στα ιταλικά, ουτε στα γαλλικά. ούτε στα ισπανικά. Προς τι να το αφήνουμε άκλιτο; Αν ήταν κρασί δεν θα λέγαμε «τρία διαφορετικά κρασιά»;

* Ίσως για να αντισταθμίσει τις τόσες ακλισιές, ο δημοσιογράφος του Σκάι που βλέπετε εδώ (στο 0.48 του βιντεακιού) κλίνει έναν όρο που οι περισσότεροι τον αφηνουμε άκλιτο διότι είναι διεθνές ακρώνυμο: η ΝΑΣΑ, λέει, της Νάσας.

Συμπαθητικό το βρίσκω, σαν παλιά που λέγαμε «της Έβγας».

* Και μετά λέμε για τα δικά μας μαργαριτάρια. Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου ανέφερε την D-day, την επέτειο της απόβασης στη Νορμανδία, σαν παράδειγμα της strong relationship που έχουν οι ΗΠΑ με την «κυβέρνηση της Γερμανίας. Το βίντεο εδώ. Λογικά, όταν μιλήσει για την Ιαπωνία θα τους πει για το Περλ Χάρμπορ ή τη Χιροσίμα.

* Και κλείνω με ένα ακόμα μεζεδάκι από τις πανελλαδικές εξετάσεις.

Στους υποψηφίους, πέρα από το φύλλο με τα θέματα, μοιράστηκε και ένα φύλλο με πρακτικές οδηγίες. Και το μεν φυλλάδιο με τα θέματα κατέληγε στην αυτονόητη ευχή «Σας ευχόμαστε καλή επιτυχία».

Από την άλλη, το φυλλάδιο με τις πρακτικές οδηγίες, κατέληγε ως εξής:

Όπως καταλάβατε, ο συντάκτης του κειμένου προσβλήθηκε από τον ιό της σχολαστικότητας και ενστερνίστηκε την εντελώς αγλωσσολογητη άποψη που κυκλοφορει τελευταία, οτι τάχα η καθιερωμένη έκφραση «καλή επιτυχία» είναι…. λανθασμένη, διοτι ειναι πλεονασμός, διότι, λέει, η «επιτυχία» είναι εξ ορισμού καλή.

Πρέπει να γράψω αρθρο για αυτή την ανόητη άποψη -λες και η γλώσσα είναι προπαίδεια, λες και δεν έχουμε στη γλώσσα μας αμέτρητες εκφράσεις που περιέχουν άλλες πλεονασμό, άλλες υπερβολή, άλλες έλλειψη. Πέρυσι είχα τιτλοφορήσει ένα άρθρο «Καλό καίρι!» ειρωνευόμενος αυτή την τάση, αλλά χρωσταω ειδικό άρθρο.

Πάντως, όταν ειδα την ανόητη ευχή στον τοίχο μιας φίλης, που είναι γλωσσολόγος στο πανεπιστήμιο, σχολίασα ότι ειδικά στις πανελλαδικές θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει ότι δεν αρκεί η «επιτυχία» δηλ. να πάρει ο εξεταζόμενος τη βάση ή έστω ένα 15, αφού για να περάσει σε πολύ καλή σχολή θέλει πολύ καλό βαθμό, άρα… καλή επιτυχια. Θελουν να εμποδίσουν τον κανακάρη μας να γίνει γιατρός;

Όμως πολύ καλύτερο βρίσκω το σχόλιο του φίλου μας του Δαεμάνου (Daeman Uhr), που το δανείζομαι από τον ίδιο φιλικό τοίχο. Ο Δαεμάνος φαντάστηκε τον εξής ξεκαρδιστικό διάλογο ανάμεσα σε δυο μέλη της επιτροπής:

–Το τελείωσα το φύλλο οδηγιών. Δεν του ρίχνεις μια ματιά κι εσύ;
–Άντε, καλά, φέρ’ το. … Χμμ. Όλα καλά, και πολύ ωραία γραμματοσειρά, πρωτότυπη. Όμως στο τέλος τα χαλάς. Αυτό το «καλή επιτυχία» δεν είναι λάθος, ρε συ;
–Ποιος το είπε;
–Να, το διάβασα στο kopipastotiko.gr. Είναι λέει πλεονασμός.
–Αλήθεια ρε;
–Αμέ. Μετά το είδα και στο glossamyntoriko.gr και στο tetragonizeintonkyklo.gr και στο piastavgokaikoureuto.gr και στο clickbait.olouthe. Όλοι αυτό λένε.
–Ε, για να το γράφουν τόσοι και τόσοι, δεν μπορεί, αλήθεια θα ‘ναι. Καλά που μου το ‘πες, να το διορθώσω πριν το δει ο προϊστάμενος.
–Εμ, γι’ αυτό μου το ‘δωσες να το δω.
–Χαριστώ πολύ.
–Τι «χαριστώ» ρε; «Ευχαριστώ» δε λέμε;
–Μα κι αυτό πλεονασμός δεν είναι; Αφού είναι καλό να σου χαρίζουν κάτι, τι δουλειά έχει το ευ μπροστά;
–Α, καλά κρασιά!
–Κρασιά σκέτο, παρακαλώ!

https://sarantakos.wordpress.com/