ΔΟΥΝΑΒΗΣ
Για τέσσερα χρόνια(1982-86) ο Κλαούντιο Μάγκρις ακολούθησε την πορεία του Δούναβη, ξεκινώντας από τις πολυάριθμες πηγές του στον Μέλανα Δρυμό για να φτάσει 2.888 χιλιόμετρα μακριά, μέχρι την εκβολή του ποταμού στη Μαύρη θάλασσα. Ο μεγάλος Ιταλός συγγραφέας ταξίδεψε σαν τουρίστας. Διέσχισε τη Βαυαρία, την Αυστρία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Σερβία, τη Βουλγαρία. Κάθε σκηνικό που συναντούσε του έδινε την ευκαιρία να μιλήσει και για μια ακόμη ιστορία, από την εισβολή των Ούννων και την οθωμανική κατοχή μέχρι το τέλος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Έτσι γεννήθηκε το βιβλίο ‘Δούναβης,’ το magnum opus του Μάγκρις, ο οποίος χρησιμοποιεί το ταξίδι του σαν καμβά, για να ζωγραφίσει με τη λεπτομέρεια ζωγράφου του Μπαρόκ, τον τόπο και τους ανθρώπους που συνιστούν τον οικουμενικό Δούναβη και διακρίνουν την Κεντρική Ευρώπη από τον υπόλοιπο κόσμο.
Με άριστη ακρίβεια και με τεράστια και βαθιά γνώση της ιστορίας των τόπων που επισκέπτεται παραθέτει βιβλία, πραγματείες (συμπεριλαμβανομένων των γεωγραφικών ή ιστορικών) που μιλάνε για τον Δούναβη και τους λαούς του, ένα πραγματικό λίκνο φυλών, γλωσσών, εθίμων, με σύνορα συχνά ασαφή. Ένας ποταμός με πολλά ονόματα, άπειρα πρόσωπα και τοπία που αλλάζουν σε όλη την Ευρώπη, χώρες με σύνορα που όρισαν οι άνθρωποι αλλά παραβλέπει η φύση και κοινωνίες που ζουν κοντά αλλά φαίνεται να αγνοεί η μία την άλλη – αν και κάπου κάπου θεωρούνται αδέλφια. Ένα μίγμα πολιτισμών που δεν είναι πάντα ξεκάθαρα χωρισμένοι ο ένας από τον άλλο και συχνά ζουν σε μια συνεχή ανταλλαγή.
Πολλά ονόματα έχει ο ποταμός. Στους διάφορους λαούς, τα ονόματα Δούναβης και Ίστρος προσδιόριζαν αντίστοιχα το πάνω και το κάτω μέρος, καμιά φορά όμως και το σύνολο: ο Πλίνιος, ο Στράβων και ο Πτολεμαίος αναρωτιούνταν πού τελείωνε το ένα και πού άρχιζε το άλλο, ίσως στην Ιλλυρία ή στις Σιδηρές Πύλες. σελ. 21
Σιδηρές Πύλες Πηγή : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Danube_near_Iron_Gate_2006_3.JPG
‘ΣΤΙΣ ΣΙΔΗΡΕΣ ΠΥΛΕΣ
Το ταχύπλοο για τις Σιδηρές Πύλες φεύγει από το Βελιγράδι, κοντά στην εκβολή του Σάβα στον Δούναβη. Στη διαδρομή η γιαγιά Άνκα μου δείχνει με μια χειρονομία ένα σημείο της πόλης όπου, στη διάρκεια του βομβαρδισμού της πόλης από τους Γερμανούς στις 6 Απριλίου 1941, έμεινε μια ολάκερη μέρα κάτω από τα ερείπια μαζί με τον δεύτερό της άντρα, σώα και αβλαβής, ή μάλλον σώοι και αβλαβείς κι οι δυό τους. Ο ήλιος βγαίνει πάνω στο ποτάμι και μεταλλάζει τα νερά και την ομίχλη σε καθρέφτη που σε θαμπώνει. Κατεβαίνουμε γρήγορα τον Δούναβη, κατά μήκος των ακτών όπου η στήλη του Τραϊανού θυμίζει τις εκστρατείες κατά των Δακών του βασιλιά Δεκέβαλου, αυτά τα νερά που, πριν από την πρόσφατη κατασκευή του μεγάλου φράγματος και του μεγάλου υδροηλεκτρικού σταθμού του Ντζερντάπ, στα γιουγκοσλαβορουμανικά σύνορα και κοντά στα βουλγαρικά, ήσαν γεμάτα ρουφήχτρες, υδατοστρόβιλους και κινδύνους. Η γιγάντια επιχείρηση που παράγει μεγάλη ποσότητα ενέργειας,
τροποποίησε το τοπίο και εξάλειψε πολλά ίχνη του παρελθόντος. Για παράδειγμα, μέχρι εδώ και λίγα χρόνια υπήρχε ακόμη στον Δούναβη το νησί του Αντά Κάλεχ, με τον τούρκικο πληθυσμό του, τους καφενέδες του και το τζαμί του, τώρα όμως το Αντά Κάλεχ χάθηκε, το κατάπιε ο ποταμός, ανήκει στον αργοκύλιστο και μαγικό χρόνο του βυθού, όπως η μυθική Βινέτα της Βαλτικής.
Στις Σιδηρές Πύλες, ο ρωμαίος στρατηγός Γάϊος Σκριβώνιος Κουρίων στα 74 π.Χ. έλεγε ότι τον απωθούσε η ιδέα να χωθεί μέσα στα σκοτεινά δάση πέρα απ’ τον Δούναβη – όντας εκπρόσωπος, αυτός, ενός πολιτισμού συντεταγμένου και κατακτητικού, ένιωθε μια θολή απέχθεια απέναντι σ’ αυτό το πολύμορφο συμπίλημα ανάμεικτων και αδιαφοροποίητων λαών και πολιτισμών, που ακόμη και σήμερα το μαρτυρούν οι ανασκαφές του Τουρνου-Σεβερίν. Τριγυρίζω μέσα στον υδροηλεκτρικό σταθμό κι ανακατεύομαι με μαθητές που τους έχουν φέρει εκεί για εκπαίδευση. Ο σταθμός έχει ένα αδυσώπητο μεγαλείο, υποδηλώνει ένα απειλητικό και ηρωικό έπος. Το κινηματογραφικό ντοκυμαντέρ που μας προβάλλεται εξιστορεί την κατασκευή του και δείχνει τιτάνιους όγκους πέτρας να ρίχνονται στον ποταμό, νερά να ανοίγονται και να σχίζονται και τεράστιους τροχούς καμιονιών να προχωρούν ακάθεκτοι. Όταν έχεις συνηθίσει σε μια συνεχή κριτική της προόδου και στη μέριμνα για τις οικολογικές ισορροπίες αισθάνεσαι κατάπληξη μπροστά σ’αυτή τη σάγκα των πεντάχρονων πλάνων, σ’ αυτές τις εικόνες θριάμβου του ορθολογισμού και της επιβολής της τεχνικής πάνω στη φύση και αναρωτιέσαι αν τούτα τα νερά που τα έχει φυλακίσει το τσιμέντο δαμάζονται ή απλώς συμπιέζονται και ετοιμάζουν κάποια σκοτεινή εκδίκηση. (………….)’ σελ. 447-448
Από τη γερμανική λογοτεχνία και τη φιλοσοφία του Χάιντεγγερ στο στρατόπεδο Μάουτχάουζεν και τα καφενεία της Βιέννης και από το μυστήριο του Μάγιερλινγκ και τη μακραίωνη αντιδικία για τις πηγές του Δούναβη μέχρι τα ρολόγια με κούκο του Μέλανα Δρυμού, ο Μάγκρις μετατρέπει την αφήγησή του σ’ ένα πνευματικό πορτρέτο της πολιτιστικής κουλτούρας του Δούναβη.
Με ένα συναρπαστικό τρόπο καταγράφει κάθε τι που τον εμπνέει από κάθε περιοχή ή γεγονός για να βυθιστεί αμέσως σε σκέψεις και να θυμηθεί συγγραφείς από τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, τη Γερμανία και την Αυστρία. Ο Σελίν , ο Κάφκα, ο Κανέτι, ο Τόμας Μαν, ο Μπέρτολντ Μπρεχτ, και ο Γκαίτε , είναι μόνο ένα μέρος όσων παρελαύνουν μπροστά στα μάτια του αναγνώστη αυτού του βιβλίου. Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από ιστορίες για άτομα, νεκρά και άλλα ακόμη ζωντανά, αλλά και από διενέξεις και συζητήσεις γύρω από σημαντικά φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και πολιτικά ζητήματα. Η αλήθεια είναι ότι αυτή ακριβώς είναι και η ακαδημαϊκή ειδικότητα του συγγραφέα για τον οποίο ο Μπάνβιλ έγραψε ότι «φαίνεται να έχει διαβάσει τα πάντα». Και είναι αυτή η επικέντρωση του Μάγκρις στον πολιτισμό, την ιστορία, τη λογοτεχνία, την πολιτική και τις συνήθειες των ανθρώπων, που ζουν, αγωνίζονται και γράφουν γύρω από το Δούναβη, που κάνει αυτό το βιβλίο κλασικό της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Claudio Magris Πηγή : http://www.teamworld.it/news/tecnologia/maturita-2013-chi-e-claudio-magris/
Το ταξίδι τελειώνει με τον Δούναβη να εκβάλλει στη Μαύρη Θάλασσα σε ένα εκτεταμένο δέλτα που προκαλεί τέτοιο θαυμασμό στον ταξιδιώτη που αισθάνεται ανίκανος να το περιγράψει. Ο θάνατος – που είναι ένα είδος συνταξιδιώτη σ’ όλο αυτό το μακρύ ταξίδι – έρχεται στο μυαλό του συγγραφέα βλέποντας τον ποταμό να χάνεται στη θάλασσα, αλλά του φέρνει σκέψεις κάθε άλλο παρά ανησυχητικές.
‘Το κανάλι όμως κυλά, ανάλαφρο, ήρεμο και με αυτοπεποίθηση, δεν είναι πια κανάλι, όριο, Regulation, αλλά ροή που ανοίγεται και αφήνεται στα νερά και στους ωκεανούς όλης της υδρογείου, και στα πλάσματα των βυθών τους. Κύριε, κάνε ώστε ο θάνατός μου – λέει ένας στίχος του Μαρίν – να ‘ναι σαν το ποτάμι που κυλά στην πλατιά θάλασσα.’
Το βιβλίο ‘Δούναβης’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ σε μετάφραση Μπάμπη Λυκούδη, είναι ένα εκπληκτικό ταξίδι, πλούσιο και εκπαιδευτικό, ποιητικό, παθιασμένο και συναρπαστικό. Την εισαγωγή του βιβλίου έχει γράψει ο Νίκος Μπακουνάκης.
Εκδόσεις : ΠΟΛΙΣ
https://passepartoutreading.wordpress.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου