Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ

Η εκπαίδευση του Πυθαγόρα

Ένα από τα θέματα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, που αποτελούν από τα πιο ενδιαφέροντα αντικείμενα έρευνας των σύγχρονων ερευνητών, είναι χωρίς αμφιβολία η ζωή και η διδασκαλία του Πυθαγόρα, του πρώτου φιλοσόφου.

Ο Διογένης Λαέρτιος αποτελεί μία από τις ελάχιστες πηγές που διαθέτουμε σήμερα, από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε κάποια σίγουρα και αξιόπιστα στοιχεία, τα οποία μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε σημαντικά στοιχεία από την προσωπική του ζωή.

Ας παρακολουθήσουμε το αρχαίο κείμενο, με τα απαραίτητα σχόλια:

νέος δ' ὢν καὶ φιλομαθὴς ἀπεδήμησε τῆς πατρίδος καὶ πάσας ἐμυήθη τάς θ' Ἑλληνικὰς καὶ βαρβάρους τελετάς.
Όταν ο Πυθαγόρας ήταν ακόμα νέος, επειδή ήταν και φιλομαθής, έφυγε από την πατρίδα του και απέκτησε όλες τις μυήσεις που υπήρχαν, τόσο εντός του ελληνικού κόσμου, όσο και εκτός αυτού.

ἐγένετ' οὖν ἐν Αἰγύπτῳ, ὁπηνίκα καὶ Πολυκράτης αὐτὸν Ἀμάσιδι συνέστησε δι' ἐπιστολῆς·
Όταν έφτασε στην Αίγυπτο, είχε μαζί του μια συστατική επιστολή του Πολυκράτη προς τον Βασιλιά Άμαση.
Ο Πολυκράτης ήταν ο τύραννος της Σάμου, δηλαδή του τόπου καταγωγής του Πυθαγόρα.

καὶ ἐξέμαθε τὴν φωνὴν αὐτῶν,
Ο Πυθαγόρας διδάχτηκε την γλώσσα των Αιγυπτίων,
Προφανώς, ο Πυθαγόρας θα πρέπει να διδάχτηκε και τα ιερογλυφικά. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ιερογλυφικά λέγονται οι επιγραφές με γράμματα της αρχαίας αιγυπτιακής γραφής. Όπως μας αποκαλύπτει η ίδια η λέξη, τα ιερογλυφικά, ήταν μία μυστηριακή και ιερατική γραφή, με την οποία «έγλυφαν» δηλαδή σκάλιζαν επάνω σε λίθους ή σε πλάκες των ιερών, την μυστηριακή φιλοσοφία. Το γεγονός αυτό έρχεται σε απόλυτη συμφωνία με το επάγγελμα του πατέρα του Πυθαγόρα, το οποίο ήταν «δακτυλιογλύφος», άρα πιθανώς να ήταν μυημένος και στα ιερογλυφικά.

καθά φησιν Ἀντιφῶν ἐν τῷ Περὶ τῶν ἐν ἀρετῇ πρωτευσάντων,
όπως έχει γράψει ο Αντιφών στο βιβλίο του «Αυτοί που αναδείχτηκαν στην καλλιέργεια της αρετής».
Ο Αντιφών έζησε από το 480-400 π.Χ. και ήταν ο αρχαιότερος από τους δέκα Αττικούς ρήτορες. Αυτό σημαίνει ότι ο Πυθαγόρας συγκαταλέγεται στους φιλοσόφους οι οποίοι πρώτευσαν στην αρετή.

καὶ παρὰ Χαλδαίοις ἐγένετο καὶ Μάγοις.
Επισκέφτηκε μάλιστα και τους μεγάλους Χαλδαίους Μύστες που λεγόταν Μάγοι.
Η λέξη «Μάγος» υπονοεί κάποιον μεγάλο πανεπιστήμονα. Οι Χαλδαίοι ήταν ένας αρχαίος βιβλικός λαός, συγγενικός με τους Αραμαίους, που όπως και εκείνοι, εξαπλώθηκαν κυρίως στην βόρεια Μεσοποταμία. Η Χαλδαία ήταν μία από τις αρχαιότερες χώρες του κόσμου και απλωνόταν ανάμεσα στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, προς τον Περσικό κόλπο. Αργότερα ενώθηκε με την Ασσυρία και την Μεσοποταμία και σχημάτισε ένα μεγάλο κράτος, που ονομάστηκε Βαβυλωνία, στην πρωτεύουσα της οποίας όπως είναι γνωστό, πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος.

εἶτ' ἐν Κρήτῃ σὺν Ἐπιμενίδῃ κατῆλθεν εἰς τὸ Ἰδαῖον ἄντρον
Στην συνέχεια επισκέφτηκε την Κρήτη και κατέβηκε στο Ιδαίον Άντρον με την συνοδεία του Επιμενίδη,

Ο Επιμενίδης, κατά την αρχαιότητα θεωρείτο ένας από τους πιο ξακουστούς σοφούς, θρησκευτικός διδάσκαλος, προφήτης και μάντης. Η παρουσία του Επιμενίδη δίπλα στον Πυθαγόρα είναι επίσης άκρως σημαντική, ως προς το συμπλήρωμα των μυητικών του γνώσεων. Ένα από τα πιο γνωστά και σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του Επιμενίδη, είναι όταν τον έστειλε ο πατέρας του να ψάξει για κάποιο «απολωλός πρόβατο» που είχε χαθεί στα χωράφια. Στην προσπάθεια της ανεύρεσής του, ο Επιμενίδης «μπερδεύτηκε» και μπήκε σε μία σπηλιά στην οποία κοιμήθηκε για 57 χρόνια. Από το γεγονός αυτό προκύπτει και η παροιμιώδης φράση «Επιμενίδειος ύπνος». Όταν κάποτε ξύπνησε, άρχισε και πάλι να ψάχνει το πρόβατο, πιστεύοντας ότι έχει κοιμηθεί για λίγο. Σύντομα όμως διαπίστωσε ότι στην διάρκεια του ύπνου του είχαν αλλάξει τα πάντα γύρω του, ώσπου βρίσκοντας τον αδελφό του, γέροντα πλέον, κατάλαβε το απίστευτο γεγονός που είχε συμβεί στην πραγματικότητα.
Το Ιδαίον Άντρον όμως, δεν είναι ένας τυχαίος τόπος. Είναι ένα σπήλαιο που βρίσκεται σε οροπέδιο, στο όρος Ίδη (Ψηλορείτης) της Κρήτης, στο οποίο σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ανατράφηκε ο ίδιος ο Δίας! Σήμερα είναι ένας σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος, στον οποίο έχουν διενεργηθεί ανασκαφές από το 1884 και έχουν ανακαλυφθεί διάφορα αντικείμενα (αρχαϊκά αγαλμάτια, φιάλες, χάλκινες ασπίδες) ακόμα και από την μινωική εποχή. Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν, στο εσωτερικό του Ιδαίου Άντρου να γινόταν ειδικές μυήσεις, ως προς τον τρόπο που θα μπορούσε κανείς να λάβει θεϊκή παιδεία και μάλιστα ανάλογη με αυτήν του Διός, η οποία καθιστά τον άνθρωπο απρόσβλητο από το γήρας και τον χρόνο. Καθώς φαίνεται ο Πυθαγόρας απέκτησε και αυτήν την κορυφαία εμπειρία της εισόδου στο σύμπαν του Διός με το να εισέλθει και να μυηθεί στο Ιδαίον Άντρον.

ἀλλὰ καὶ ἐν Αἰγύπτῳ εἰς τὰ ἄδυτα·
αλλά επίσης επισκέφτηκε και τα άδυτα των ναών της Αιγύπτου.
Όπως βλέπουμε ο Πυθαγόρας δείχνει μία ιδιαίτερη προτίμηση στο να κατέρχεται σε άδυτους μυστηριακούς χώρους σε διάφορα σημεία του πλανήτη, εντελώς ετερόκλιτα μεταξύ τους, ως προς τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Με αυτήν την τακτική του, αποδεικνύει ότι η εσωτερική μύηση δεν έχει σχέση με το ποιον θεό πιστεύουμε, αλλά σε κάθε περίπτωση αποτελεί μία εμπειρική πολύτιμη γνώση, η οποία θεωρείται απαραίτητη για την εξέλιξη της ψυχής μας.

καὶ τὰ περὶ θεῶν ἐν ἀπορρήτοις ἔμαθεν.
Έτσι γνώρισε τα απόρρητα μυστικά που αφορούν στην φύση των Θεών.
Διαπιστώνουμε επομένως ότι ο απώτερος σκοπός της αρχαίας μύησης είναι η αποκάλυψη πολύ σημαντικών απόρρητων μυστικών, που σχετίζονται με την κατανόηση της υπερβατικής φύσης του θεού.
Χωρίς αμφιβολία αυτή είναι η ανώτατη γνώση που θα μπορούσε να αποκτήσει ένας άνθρωπος, ώστε έτσι να του αποκαλυφθεί το βαθύτερο νόημα και ο απώτερος σκοπός της ζωής του, που αφορά στην καλλιέργεια και στην τελειοποίηση της ψυχής του, ώστε να καταστεί μία πνευματική οντότητα, «καθ' ομοίωσιν» της θεϊκής υπόστασης.

εἶτ'ἐπανῆλθεν εἰς Σάμον,
Όταν ο Πυθαγόρας επέστρεψε εκ νέου στη Σάμο,
Βεβαίως, μία απορία που προκύπτει οπωσδήποτε παρακολουθώντας ολόκληρη αυτήν την πορεία της διαδρομής του Πυθαγόρα, είναι η ευκολία με την οποία πραγματοποιούσε όλες αυτές τις τόσο μακρινές και δύσκολες μετακινήσεις, σε μία εποχή που υποτίθεται ότι τα μέσα μεταφοράς και επικοινωνίας ήταν σχεδόν ανύπαρκτα.

καὶ εὑρὼν τὴν πατρίδα τυραννουμένην ὑπὸ Πολυκράτους,
βρήκε το πολίτευμα της πατρίδας του να έχει μετατραπεί σε τυραννίδα, με τύραννο τον Πολυκράτη.
Η διαφορά ενός δημοκρατικά εκλεγμένου άρχοντα από έναν τύραννο, είναι ότι ο πρώτος εκλέγεται από τον λαό και για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ενώ ο τύραννος καταλύει αυτό το δικαίωμα των πολιτών, ανατρέπει το υπάρχον πολιτικό καθεστός καταλαμβάνοντας την εξουσία με άνομα μέσα, στην οποία και θεωρητικά παραμένει εσαεί.

ἀπῆρεν εἰς Κρότωνα τῆς Ἰταλίας·
Τότε ο Πυθαγόρας αποχώρησε και εγκαταστάθηκε στον Κρότωνα της Ιταλίας.

https://master-lista.blogspot.gr/

Ελλάνια Διάνθη