Ιστορικά Μυστήρια και Θεωρίες Συνομωσίας
από Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης
Ιστορικά Μυστήρια και Θεωρίες Συνομωσίας
Σκεπτικισμός και επιστήμη κατά δεισιδαιμονιών
Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης
«Καλό είναι να έχουμε ανοιχτό μυαλό, αλλά να μην χυθεί κι ο εγκέφαλος απ’ έξω»Walter Kotschnig, 1940 – συχνά αποδίδεται στον Carl Sagan
Τα σκοτεινά χρόνια του μεσαίωνα, ο ανυποψίαστος πληθυσμός της Ευρώπης γινόταν συστηματικά μάρτυρας ενός μαγικού φαινομένου που γέμιζε το υπερβολικά ανοιχτό μυαλό όσων το συναντούσαν με φωτεινές εικόνες υπέροχων πλασμάτων και υπερκόσμιων παρουσιών. Μιλάω φυσικά για τα μανιτάρια. Ξυπνούσε κάποιος λοιπόν ένα πρωί, και έβρισκε στον κήπο του, εκεί που την προηγούμενη μέρα δεν υπήρχε παρά μόνο γρασίδι, φυτρωμένα μανιτάρια σε σχηματισμό τέλειου κύκλου. Πώς να ερμηνευτεί το ανεξήγητο της ξαφνικής παρουσίας των μυκήτων και μάλιστα στην φαινομενικά επιτηδευμένη κυκλική διάταξή τους; Η προέλευση του μύθου που «έλυσε» το μυστήριο μάλλον θα μείνει άγνωστη, αλλά από στόμα σε στόμα εξαπλώθηκε σε υπερεθνική έκταση και με αιωνόβια αντοχή. Θα έπρεπε, λεγόταν, ενώ όλοι κοιμόντουσαν, να είχαν μαζευτεί νεράιδες στον κήπο τους, για να κάνουν νυχτερινό συμβούλιο. Και για να μην κουράζονται, εμφάνιζαν τα μανιτάρια-καθίσματα σε κυκλική διαμόρφωση, σαν στρογγυλή τραπέζη. Δε θα με απασχολήσει πώς μπορεί να ξεκίνησε αυτή η εξιστόρηση (πάντα υπάρχει κάποιος αιθεροβάμων), αλλά πώς επαναλήφθηκε και συντηρήθηκε.
Σίγουρα η πλειοψηφία των πολιτών τότε ήταν αμόρφωτοι, σίγουρα οι συνθήκες ζωής ήταν δύσκολες και ίσως δεν άφηναν περιθώρια για την πολυτέλεια της αμφισβήτησης, σίγουρα (φαντάζομαι) ήταν όλοι τόσο κουρασμένοι από τη σκληρή καθημερινότητα που δεν είχαν χρόνο και κουράγιο να αναρωτηθούν πώς γίνεται, για παράδειγμα, και κανένας δεν έχει όντως δει αυτές τις νεράιδες. Σίγουρα όμως υπήρχαν και κάποιοι άλλοι που, επίσης μην έχοντας μόρφωση και χρόνο, δεν πείστηκαν από τη λύση του μυστηρίου με την αφήγηση για μαγικά πλασματάκια, που άλλη δουλειά δεν είχανε και κάνανε συμβούλια νυχτιάτικα στο πίσω μέρος μιας παράγκας. Στην πραγματικότητα, όπως κάποια στιγμή ανακάλυψαν επιστήμονες, τα μανιτάρια φυτρώνουν όντως απότομα, εν μία νυκτί, όταν οι συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία…) είναι οι απολύτως κατάλληλες. Αρχικά, ο σπόρος γεννάει τη ρίζα, η οποία οδηγείται προς τα κάτω, και στη συνέχεια στρέφεται με παρακλάδια προς κάθε κατεύθυνση (με τον ίδιο λίγο πολύ ρυθμό ανάπτυξης), ώσπου στις κατάλληλες συνθήκες να σηκωθεί προς την επιφάνεια του εδάφους και να εμφανίσει τους φυτρωμένους μύκητες. Όπως είναι προφανές, αυτό που βλέπει κάποιος, είναι τα μανιτάρια σε κυκλική διάταξη. Δεν θα ήθελα να μεμφθώ όσους πείστηκαν από τον μύθο (αλίμονο…), αλλά μάλλον αποδείχτηκαν εύπιστα «κορόιδα», ενώ από την άλλη όσοι είπανε απλά «δεν ξέρω», ενδεχομένως να πέρασαν τα υπόλοιπα χρόνια τους στην άγνοια για την πραγματική αιτία του φαινομένου˙ κρατώντας όμως μία έντιμη στάση που αδυνατώ να υποτιμήσω, καθώς είναι αυτή η νοοτροπία που μας λείπει ακόμα μέχρι σήμερα, για θέματα μικρά και μεγάλα. Εσείς, σε ποια από τις δύο κατηγορίες θα θέλατε να ήσασταν;
Αν η ιστορία για μανιτάρια και νεράιδες φαίνεται παιδιάστικη και πεπαλαιωμένη, οι παρακάτω θα είναι σίγουρα πιο γνώριμες. Ευτυχώς όμως σήμερα, εκτός από πολύ ανώτερη μόρφωση σε σχέση με τους χωρικούς του μεσαίωνα, έχουμε και πρόσβαση σε πολλές πληροφορίες για την προέλευση των δικών μας μύθων, που μας βοηθούν να τους διαψεύσουμε. Από την άλλη, σύμφωνα με τον άτυπο νόμο της κλιμάκωσης, οι παραμυθάδες σήμερα εκμεταλλεύονται την ημιμάθεια και την ευπιστία προς όμορφες ιστορίες, και χρησιμοποιούν επιστημονικοφανείς πλέον εξηγήσεις για να προωθούν τα βιβλία τους (ή τις ιστοσελίδες τους).
Ο Έριχ φον Ντένικεν είναι ένας από αυτούς τους παραμυθάδες που παρουσιαζόταν σαν εναλλακτικός ιστορικός, και ήταν αυτός που έκανε μόδα τον μύθο των «αρχαίων αστροναυτών», που συνεχίζουν μέχρι τα τρέχοντα χρόνια να γεμίζουν χάρτινες και ηλεκτρονικές σελίδες. Ο μύθος λέει, εν ολίγοις, πως υπάρχουν μνημεία, όπως οι πυραμίδες της Αιγύπτου, που είναι τόσο πολύπλοκες κατασκευές και τόσο μυστηριωδώς κατασκευασμένα, δεδομένης της περιορισμένης τεχνολογίας της εποχής, που…σίγουρα πρέπει να είχαν κατεβεί εξωγήινοι για να τις φτιάξουν για μας. Με τον ίδιο τρόπο που οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν κάτι που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν, όπως οι κεραυνοί, και έφτιαχναν μύθους για να το χωρέσουν στο νου τους, όπως ο θεός Δίας, ο Ντένικεν του 20ου αιώνα μετέφερε αυτήν την ελευθεριάζουσα έμπνευση από τη θεολογία στην επιστημονική φαντασία. Αν ήθελε να ακολουθήσει την επιστημονική ιστορική μέθοδο, θα έπρεπε να λάβει υπόψη τα διαθέσιμα στοιχεία και να συμπεράνει από αυτά όσα μπορεί (και να πει «δεν ξέρω» για τα υπόλοιπα). Ο Ντένικεν όμως έκανε ακριβώς το αντίθετο. Προτίμησε να καταφύγει με σιγουριά στην ευκολία του εντυπωσιακού μύθου, και αυθαίρετα να δημιουργήσει μια ιστορία που, αν βέβαια ίσχυε, θα εξηγούσε το μυστήριο που μελετούσε. Ξεκίνησε δηλαδή από κάτι που νόμιζε πως ήξερε και το εφάρμοσε στα μυστήρια που μελετούσε. Θα έπρεπε να είναι προφανές πόσο απλοϊκή είναι αυτή η αντιμετώπιση της ερευνητικής διαδικασίας, και δεν πρέπει να αποφύγουμε την αναλογία με το προηγούμενο παράδειγμα˙ γιατί αν όντως υπήρχε ο θεός Δίας με τις ιδιότητες και την ιδιοσυγκρασία που του αποδίδονταν, πραγματικά θα εξηγούσε την ύπαρξη κεραυνών – μόνο που ο Δίας δεν προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία.
Στο ίδιο πλαίσιο αναφέρονται και οι περίφημες «γραμμές της ερήμου Νάζκα», που είναι άγνωστο πώς έγιναν και για ποιον ακριβώς λόγο˙ άρα: εξωγήινοι. Τις χρησιμοποιούσαν λοιπόν οι αλλόκοσμοι επισκέπτες σαν αεροδιαδρόμους, για να προσγειώσουν τα διαστημόπλοιά τους. Η προφανής ένσταση στη θεωρία, και πριν καν απευθυνθούμε σε ό,τι σχετικό έχουν να μας πουν οι επιστήμονες, είναι το παράλογο του να θεωρείς απολύτως φυσιολογικό να έχουν ταξιδέψει μέχρι εμάς εξωγήινοι από άλλο πλανητικό σύστημα (που θα σήμαινε πως έχουν τεχνολογία που ούτε να φανταστούμε μπορούμε, και μάλλον θα χρειάστηκε να ξεπεράσουν την ταχύτητα του φωτός), αλλά, ταυτόχρονα, μόλις φτάσουν στη Γη να χρειάζονται αεροδιαδρόμους για να προσγειωθούν! Οι επιστήμονες από την άλλη (αρχαιολόγοι, εθνολόγοι, ανθρωπολόγοι και αστρονόμοι), αν και προς το παρόν δεν έχουν αποφανθεί τελεσίδικα για το ζήτημα, θεωρούν πολύ πιθανό οι γραμμές αυτές είτε να χαράχτηκαν για να τις βλέπουν οι θεοί στους οποίους όντως πίστευαν οι ιθαγενείς είτε για να δείχνουν σημεία του ορίζοντα όπου ο ήλιος και άλλα ουράνια σώματα βρίσκονταν κατά τη διάρκεια ηλιοστασίων.
Ο σκεπτικισμός και η απλή λογική συχνά αρκούν για να μας αποτρέψουν να πιστέψουμε αδιακρίτως οτιδήποτε ακούμε. Αντιθέτως, όσοι υποκύπτουν σε τέτοιες εύκολες ευφάνταστες ιστορίες, επιλέγουν να αγνοήσουν την επίπονη έρευνα χιλιάδων επιστημόνων και να αρκεστούν σε όσα λέει κάποιος, κατεβάζοντας ιδέες κυριολεκτικά χαζεύοντας το ταβάνι του, παριστάνοντας ότι έχει πρόσβαση σε γνώση που οι υπόλοιποι δεν έχουμε. Έτσι, αντί να κατανοήσουν πως δεν είναι δυνατόν να μάθουμε τα πάντα μέσα σε μια μέρα (μόλις πέρσι μάθαμε πώς σέρνανε οι Αιγύπτιοι τους λίθους των πυραμίδων), και να δηλώνουν άγνοια για όσα ερωτήματα έχουν μείνει ακόμα αναπάντητα, φαντασιώνονται νεράιδες και εξωγήινους. Κρύβεται μια υπεροψία σε αυτήν την συμπεριφορά, ενάντια σε αυτούς που πραγματικά εργάζονται για να ξεκλειδώσουν τα μυστήρια του παρελθόντος μας, και μια αυταρέσκεια, καθώς ακυρώνουν την αυθεντία αυτών που έχουν οπωσδήποτε κάποιες παραπάνω γνώσεις. Η διανοητικά έντιμη στάση είναι η σωκρατική˙ να μην παριστάνουμε ότι γνωρίζουμε πράγματα που δεν γνωρίζουμε (που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε).
Ο Δημήτρης Σαραντάκος στο «Τι μας έμαθαν επιτέλους οι αρχαίοι Έλληνες;» αποκαλεί τον Ντένικεν «ημιμαθή θορυβοποιό», καθώς αποδίδει στους ίδιους εξωγήινους επισκέπτες την τεχνολογία και τις γνώσεις του Θαλή και του Αναξαγόρα, όταν γράφει πως «είναι γνωστό ότι οι Έλληνες δεν διέθεταν τεχνολογικό εξοπλισμό, π.χ. φακούς, και στην αριθμητική δεν μπορούσαν να μετρήσουν πάνω από το 10.000». Στην πραγματικότητα, οι φακοί ήταν σε ευρεία χρήση στην αρχαία Ελλάδα (ακόμα και ο Αριστοφάνης έχει σχετική αναφορά στις Νεφέλες), και ο Αρχιμήδης μιλάει για έναν αριθμό που αποτελείται από τη μονάδα ακολουθούμενη από 80 τετράκις εκατομμύρια μηδενικά…
Δυστυχώς ο «κλασικός» Ντένικεν είναι μόνο ένα παράδειγμα που ακολουθεί αυτό το μοτίβο, που αναπαράγουν και εγχώριοι παραμυθάδες, όπως ο Γιάννης Φουράκης, ο Λιακόπουλος, το περιοδικό Strange, το Τρίτο Μάτι και άλλοι, που συνεχίζουν να μιλάνε για την Ομάδα Ε, τα Νεφελίμ, την Κούφια Γη, τη Μυστική Ελλάδα και ένα σωρό άλλες θεωρίες συνομωσίας αναμεμειγμένες με Χριστιανικό Μυστικισμό, Εβραίους, Μασόνους και τη CIA. Και είναι αυτοί που παριστάνουν τους σκεπτικιστές, που αμφισβητούν την «επίσημη εκδοχή» της ιστορίας, ενώ δεν είναι τίποτα άλλο από αρνητές της. Την ίδια στιγμή, κάποιοι άλλοι έχουν κάνει τον πραγματικό σκεπτικισμό επάγγελμα, και τους λέμε επιστήμονες.
Δεν θα αναφερθώ σε συγκεκριμένες θεωρίες συνομωσίας (θα χρειαζόταν πολλές σελίδες), αλλά σε κάποια γνώριμα μυστήρια που, ενώ η επιστημονική κοινότητα έχει ήδη λύσει, επιμένουν να διαδίδονται.
Το 1950, η γεωγραφική περιοχή που περικλείεται στο νοητό τρίγωνο μεταξύ Μαϊάμι, Πουέρτο Ρίκο και Βερμούδων, καλύφθηκε σε πέπλο μυστηρίου, καθώς παρουσιάστηκε ως μια περιοχή όπου αεροπλάνα και πλοία εξαφανίζονται για να μην ξαναβρεθούν ποτέ. Η ιστορία ξεκίνησε από έναν δημοσιογράφο και δεν άργησαν να εμφανιστούν βιβλία με μαρτυρίες των ίδιων των αγνοούμενων, όπως ο πιλότος ενός άτυχου αεροπλάνου που, λίγο πριν εξαφανιστεί, φέρεται να είπε τη μυστηριώδη φράση «Μπαίνουμε σε λευκά νερά, τίποτα δε φαίνεται να είναι σωστό. Δεν ξέρουμε που είμαστε, το νερό είναι πράσινο, όχι άσπρο». Οι φήμες διογκώνονταν συνεχώς, για να φτάσουν μέχρι τις μέρες μας. Μόνο που το «μυστήριο» έχει λυθεί από το 1975! Ένας ερευνητής από την Αριζόνα μελέτησε τη συχνότητα δρομολογίων πλοίων και αεροπλάνων στην περιοχή αυτή, καθώς και τις «εξαφανίσεις» τους, κάθε πότε δηλαδή βυθιζόταν ένα πλοίο ή έπεφτε στη θάλασσα ένα αεροπλάνο. Όπως ήταν αναμενόμενο, η συχνότητα ατυχημάτων στο τρίγωνο των Βερμούδων δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη από οπουδήποτε αλλού υπάρχει αντίστοιχη κίνηση σε ανάλογης έκτασης περιοχή. Οι αιτιάσεις εξαφανίσεων στο τρίγωνο των Βερμούδων αποδείχτηκαν μεγαλοποιημένες έως και πλήρως κατασκευασμένες. Η φημολογούμενη «κατάρα» της περιοχής πάντως είναι ακόμα παροιμιώδης. Στην πραγματικότητα, κατά μέσο όρο δύο μεγάλα πλοία βυθίζονται κάθε βδομάδα σε όλον τον πλανήτη, συνήθως από τεράστια, απρόσμενα κύματα (rogue waves). Στο τρίγωνο των Βερμούδων δεν έχει παρουσιαστεί κανένα σχετικό συμβάν από το 1999.
Το νησί του Πάσχα (Rapa Nui)
Τα αγάλματα Μοάι του νησιού Ράπα Νούι αποτέλεσαν την πηγή πολλών θεωριών. Το νησί του Πάσχα ανακαλύφτηκε από Ολλανδούς το 1722, οι οποίοι βρήκαν 2 με 3 χιλιάδες ιθαγενείς κατοίκους, οι οποίοι δεν φαινόταν να έχουν τους πόρους και τις ικανότητες να κατασκευάσουν τα μεγαλοπρεπή Μοάι, αφού στο νησί δεν υπήρχαν καν δέντρα και ο πληθυσμός ήταν μικρός για τέτοιου μεγέθους έργα. Τα αγάλματα αποτελούσαν μυστήριο, καθώς κανείς δεν ήξερε πώς σκαλευτήκαν, πώς μεταφέρθηκαν στον χώρο που βρέθηκαν και ποιος ο λόγος κατασκευής τους, αλλά ούτε και ποιοι οι δημιουργοί τους. Η πιο ευφάνταστη απάντηση ήρθε πάλι από τον Ντένικεν, που άλλη μια φορά επέμενε ότι ήταν εξωγήινοι επισκέπτες που ευθύνονταν για την παρουσία των μυστηριωδών μορφών. Η αλήθεια απέχει από τις ιστορίες του Ελβετού παραμυθά. Με πιο σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους από αυτές που ήταν διαθέσιμες την εποχή των θαλασσοπόρων, βρέθηκε ότι το νησί έχαιρε της παρουσίας 15 περίπου χιλιάδων κατοίκων στο παρελθόν, σε ένα περιβάλλον που έσφυζε από ζωή. Ο λαός του Ράπα Νούι ακολουθούσε τη «λατρεία των προγόνων», μια θρησκεία που έχει συναντηθεί και σε άλλους πολιτισμούς και αφοσιώνεται στους «πατέρες» των πιστών, στους οποίους ήταν αφιερωμένα τα αγάλματα για να εξασφαλιστεί η προστασία τους. Ο φανατισμός της λατρείας τους έφτασε σε σημείο παροξυσμού, και οι πιστοί εξάντλησαν τους φυσικούς τους πόρους για την κατασκευή όλο και μεγαλύτερων Μοάι, που σήμαινε περισσότερες ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό για την κατασκευή τους, τροφή για τους γλύπτες, κόψιμο δέντρων για την μεταφορά τους (τοποθετούσαν κορμούς οριζόντια και έσερναν τα αγάλματα από τις βραχώδεις πλαγιές στις παραλίες όπου τα εναπόθεταν) και δεν έλειψαν και οι βίαιες θρησκευτικές μάχες για την επικράτηση της πιο «άξιας» στην λατρεία της φυλής. Η φυσική καταστροφή λόγω κλιματικών αλλαγών, χειροτέρεψε την κατάσταση των απομονωμένων στη μέση του ωκεανού ιθαγενών, με τα δεινά τους να ανατροφοδοτούνται (η κλιματική καταστροφή οδηγούσε στη έλλειψη τροφής και σε δυσκολίες που φανάτιζαν περισσότερο τους κατοίκους, που αυξάνανε τις προσφορές τους και το κόψιμο των δέντρων, που συνέβαλε στη μείωση της τροφής…), μέχρι να κοπεί και το τελευταίο δέντρο του νησιού, που σήμανε σχεδόν την εξαφάνισή τους. Είναι μα από τις πολλές περιπτώσεις που ο Ντένικεν (ο οποίος συνεχίζει να γράφει βιβλία) αποδείχτηκε πέραν πάσης αμφιβολίας λανθασμένος στα βιαστικά του συμπεράσματα. Τα γεγονότα εξιστορούνται σε επεισόδιο του BBC Horizon.
Οι πιο πολλοί τα γνωρίζουμε από την τελευταία προσθήκη στη σειρά ταινιών Indiana Jones, αλλά το μυστήριο γύρω από αυτά τα αντικείμενα κυκλοφορεί εδώ και έναν αιώνα. Πρόκειται για ευρήματα που προσομοιάζουν το ανθρώπινο κρανίο, φτιαγμένα από κρύσταλλο, χωρίς εμφανείς εγκοπές (δηλαδή είναι ενιαία φτιαγμένα) και αποδίδονται στην εποχή των Αζτέκων, οι οποίοι όμως δεν είχαν την τεχνολογία που θα χρειάζονταν για να τα κατασκευάσουν. Οι θεωρίες μιλούσαν για εξωγήινη τεχνολογία (πάλι) και για τις μαγικές τους ιδιότητες, και μερικά από αυτά κατέληξαν σε μεγάλα μουσεία (Βρετανικό, Σμιθσόνιαν). Το 2008 όμως, μια ομάδα ερευνητών χρησιμοποιώντας καινούργιες μεθόδους κρυσταλλογραφίας ανακάλυψαν μικρά σημάδια, που αποδείχτηκε ότι ήταν κυκλικές χαρακιές, και μπορούσαν να γίνουν με όργανα που χρησιμοποιούνταν στον δυτικό κόσμο τον 20ο αιώνα, την εποχή που τα κρανία ανακαλύφθηκαν. Η «χρονολόγηση» είχε γίνει μέχρι τότε βάσει των μαρτυριών αυτών που τα ανακάλυψαν, και δεδομένου ότι το υλικό κατασκευής βρίσκεται στην Ευρώπη και όχι στην αμερικάνικη ήπειρο, σε συνδυασμό με κάποιες ασυνέπειες στην εξιστόρηση των εξερευνητών που τα πρωτοεμφάνισαν, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα αντικείμενα είναι κατασκευασμένα στην Ευρώπη και παρουσιάστηκαν ως μυστηριώδη για κερδοσκοπικούς λόγους. Πολλά μουσεία έχουν πλέον αποσύρει τα τεμάχια που κοσμούσαν, ενώ το πιο διάσημο από αυτά (το κρανίο Mitchell-Hedges) δεν έχει υποβληθεί σε έλεγχο, καθώς ο ιδιοκτήτης του αρνείται να το παραχωρήσει.
Το σεντόνι του Τορίνο είναι αυτό που υποτίθεται ότι κάλυψε το νεκρό σώμα του Ιησού ώστε να τοποθετηθεί στον τάφο του, και έτσι άφησε επάνω του το αποτύπωμα του σώματός του. Βρέθηκε το 1390 μ.Χ., και ορίστηκε από τον Πάπα Βενεδίκτο ΙΣΤ’ ως ο αυθεντικός μανδύας ταφής του Χριστού. Το 1988 όμως, τρία Πανεπιστήμια κατέληξαν μετά από ανεξάρτητη έρευνα, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο ραδιοχρονολόγησης άνθρακα, στο ίδιο συμπέρασμα: ο μανδύας χρονολογείται τον 14ο αιώνα, ακριβώς δηλαδή την περίοδο που ανακαλύφτηκε. Το 2009 ένας Ιταλός πανεπιστημιακός καθηγητής χημείας δημιούργησε έναν παρόμοιο δικό του μανδύα, χρησιμοποιώντας μόνο υλικά διαθέσιμα τον 14ο αιώνα.
Ας μην αποφεύγουμε λοιπόν να δηλώνουμε άγνοια, αν δεν θέλουμε να κινδυνέψουμε να αποδειχτούμε αφελείς. Μένουν ακόμα πολλά αξεδιάλυτα μυστήρια, αν όμως δε θέλουμε να μας εκμεταλλεύονται ελαφρόμυαλοι και ψεύτες, αν θέλουμε να εκτιμούμε τη λογική, αν συνειδητοποιήσουμε ότι μόνο με τον σκεπτικισμό και την επιστημονική μέθοδο θα μπορέσουμε να περιγράψουμε τον φυσικό κόσμο, μόνο τότε θα καταφέρουμε να απεγκλωβιστούμε από τις εύκολες απαντήσεις και τις δεισιδαιμονίες. Και ας ξαναδιαβάσουμε τη βίβλο.
Οι φωτογραφίες πάρθηκαν από εδώ:
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
http://eranistis.net/wordpress
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου