Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ

Η Διπλωματία των όπλων και τα όπλα της διπλωματίας, όψεις του ίδιου κυριαρχικού νομίσματος

«Η εγκαθίδρυση προτεκτοράτου στην Αρμενία και η διατήρηση σχέσεων καλής γειτονίας με το βασίλειο των Πάρθων συνέδεε την Ρώμη με τα κράτη της κεντρικής Ασίας, και, μέσω αυτών, και με την Κίνα. Οι εμπορικές και οι διπλωματικές σχέσεις της Ρώμης με την Κίνα αρχίζουν από τον Ι αιώνα μ.Χ. Η κυρία αρτηρία που τις ένωνε, ήταν η λεγόμενη Σηρική οδός». Η «Σηρική οδός» άρχιζε από την Συρία, περνούσε από τις πόλεις Έδεσσα, Νίσιβι, Ράγα, Φάργα κι έφτανε ως το μεγάλο Σινικό Τείχος. Μαζί με τα καραβάνια, τη «Σηρική οδό» την ακολουθούσαν οι πρεσβείες από την Ρώμη στην Κίνα κι αντίθετα».  Β. Ποτέμκιν, Η Ιστορία της Διπλωματίας

«Στα Βαλκάνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες ουσιαστικά εκπληρώνουν τις ίδιες λειτουργίες με εκείνες που επιτελούσαν η Αυστριακή και η Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 20ου αιώνα, διατηρούν δηλαδή την ειρήνη ιδρύοντας προτεκτοράτα που παρεμβάλλονται ανάμεσα σε εμπόλεμες εθνότητες».  Henry Kissinger, ΗΠΑ Αυτοκρατορία ή ηγετική δύναμη, Για μια διπλωματία του 21ου αιώνα

Ένας πρόχειρος, αλλά και απλουστευτικός, ορισμός θέτει τη διπλωματία ως «επιστήμη και πρακτική τέχνη διαχείρισης των εξωτερικών σχέσεων ενός κράτους». Ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται ακόμη για να δηλώσει το σύνολο των υπηρεσιών του εκάστοτε υπουργείου Εξωτερικών, που ασχολείται με τις υποθέσεις αυτές. Γεγονός παραμένει, ότι είναι δύσκολο κανείς να προσεγγίσει μια στοιχειώδη εικόνα της πραγματικότητα, χωρίς να δεχτεί την συγκρότηση στις μέρες μας ενός «παγκόσμιου διπλωματικού συστήματος» (universal diplomatic system).

Ο Θουκυδίδης διαπίστωνε πως σ’ ένα (διεθνές) σύστημα, που εξ ορισμού στερείται κοινωνικά νομιμοποιημένης ρυθμιστικής εξουσίας, «το δίκαιο λογαριάζεται, όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή του» και πως όταν αυτό δεν ισχύει, «οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν και αποδέχονται». Μ’ άλλα λόγια αποδεχόταν ότι οι λεγόμενοι διεθνείς θεσμοί είναι όργανα τάξης και υποταγής για τους ισχυρούς και όχι δικαιοσύνης.

Η φράση «είμαστε εντελώς αντίθετοι σε κάθε απειλή που έχει στόχο να επιλύσει με στρατιωτικά μέτρα το πρόβλημα» είναι ίσως η πιο πολυχρησιμοποιημένη από τους εντεταλμένους διπλωμάτες ή όπως λέγονται μεσολαβητές είτε κρατών είτε διακρατικών οργανισμών.

Μέρος της διπλωματίας μπορεί να είναι η στρατηγική του εκβιασμού, που συνίσταται στο να προβάλλει, ο αδιαμφισβήτητα κυρίαρχος σε μια διαμάχη, απαιτήσεις προς ικανοποίηση στον ασθενέστερο, οι οποίες συνοδεύονται με την απειλή τιμωρίας σε περίπτωση άρνησης ή μη προθυμίας.

Σ’ άλλη περίπτωση η στρατηγική μπορεί να προκρίνει περιορισμένη ή ανακλήσιμη πρόκληση, ώστε να δοκιμάζεται ο αντίπαλος. Πρόκειται για στρατηγική που μπορεί κάλλιστα να εναλλάσσεται με εκείνη των τετελεσμένων γεγονότων εις βάρος του αντίπαλου, με την χρήση στρατιωτικών μέσων.

Η χρήση της καταλληλότερης επικοινωνιακής πολιτικής, η αυξομείωση των θεμάτων στην λεγόμενη επικοινωνιακή ατζέντα κλπ., η εξοικονόμηση χρόνου, ώστε να προστατευθούν τα εκάστοτε εξουσιαστικά συμφέροντα και να προετοιμάζεται περαιτέρω το έδαφος τόσο στο «εσωτερικό» όσο και στην επαναδιαμόρφωση συμμαχιών στο «εξωτερικό», είναι συνηθισμένες μέθοδοι αντιμετώπισης των λεγομένων εθνικών κρίσεων ή θεμάτων.

Πόσοι και πόσοι, όμως, άνθρωποι δεν εγκλωβίστηκαν σε εθνικιστικές αυταπάτες, πόσο αίμα δεν χύθηκε για να χαραχτούν νέα συρματοπλέγματα που δεν έπαψαν να ονομάζονται σύνορα; Πόσοι και πόσοι πόλεμοι δεν δικαιολογήθηκαν λόγω της «χαμένης εθνικής αξιοπρέπειας»;

Πόσοι και πόσοι κήρυκες του μίσους δεν πληρώθηκαν τα δέοντα για τις υπηρεσίες τους για τον ίδιο αυτό σκοπό, αλλά και πόσοι και πόσοι δεν ανταμείφθηκαν επίσης δεόντως, όχι για την πολιτική ευγλωττία τους, αλλά για την πολιτική τους σιωπή τις κρίσιμες στιγμές;

Ο Πωλ Βαλερύ έλεγε ότι πολιτική είναι η τέχνη του να εμποδίζεις τους ανθρώπους να παίρνουν μέρος στις υποθέσεις που τους αφορούν. Ο Έρνεστ Ρενάν θεωρούσε το έθνος ως μια ομάδα ανθρώπων που τους ενώνει μια εσφαλμένη άποψη για το παρελθόν τους και το μίσος για τους γείτονες τους, ενώ ο Σίλλερ ότι το πνεύμα δεν μπορεί να ικανοποιείται από μια ευμετάβλητη, τυχηματική και αυθαίρετη μορφή της ανθρωπότητας, από ένα αποσπασματικό μέρος της ανθρωπότητας, γιατί τι άλλο είναι το έθνος;

Αλλά ας κάνουμε μια βουτιά στο παρελθόν.

Αν ανατρέξει κανείς στην αρχαιότερη γνωστή συνθήκη, που συνάφθηκε στα 1278 π.χ. ανάμεσα στον Φαραώ της ΧΙΧ δυναστείας Ραμσή Β΄ και στον βασιλιά των Χετταίων Χαττουσίλ Γ΄, εύκολα θα εντοπίσει ανεξίτηλα χαρακτηριστικά των κυριαρχικών διευθετήσεων μέσα στο πέρασμα χιλιάδων χρόνων. Οι Χετταίοι και η Αίγυπτος έκλεισαν τόσο αμυντική όσο και επιθετική συμμαχία, αφού είχαν προηγηθεί αιματηροί πόλεμοι που εξάντλησαν και τα δύο αντιμαχόμενα μέρη που έχασαν κάθε ελπίδα για ολοκληρωτική νίκη: «Αν κανένας εχτρός εκστρατεύσει ενάντια στις κτήσεις του Ραμσή, ας πει τότε ο Ραμσής στο μεγάλο βασιλιά των Χετταίων: έλα μαζί μου ενάντια στον εχθρό, μ’ όλες τις δυνάμεις σου».

Η συνθήκη, όμως προέβλεπε και παροχή αλληλοβοήθειας όχι μόνο ενάντια στον εξωτερικό εχθρό, αλλά και στον εσωτερικό, δηλαδή στις περιπτώσεις εξεγέρσεων και ανταρσιών στις υποτελείς τους χώρες, κυρίως συρο-παλαιστινιακές, όπου δεν σταματούσαν οι πόλεμοι, οι λεηλασίες, οι ανταρσίες και οι ληστρικές επιδρομές: «Αν ο Ραμσής οργιστεί ενάντια στους δούλους του (τους υποτελείς της Ασίας), όταν εκείνοι εξεγερθούν, και ξεκινήσει για να τους πατάξει, τότε ο βασιλιάς των Χετταίων πρέπει να ενεργήσει από συμφώνου μαζί του».

Ξεχωριστό άρθρο προέβλεπε την αμοιβαία έκδοση των πολιτικών φυγάδων: «Αν αποδράσει κανένας από την Αίγυπτο και έρθει στην χώρα των Χετταίων, ο βασιλιάς των Χετταίων δεν πρέπει να τον κρατάει στο κράτος του, αλλά να τον στέλνει πίσω στην χώρα του Ραμσή».

Η συνθήκη αυτή δεν είναι μόνο το αρχαιότερο γνωστό διπλωματικό κείμενο, αλλά και υπόδειγμα γι’ όλες τις μετέπειτα συνθήκες ανάμεσα σε κράτη της αρχαίας ανατολής, του ελλαδικού χώρου και της Ρώμης. Θα πρέπει να σημειώσουμε εκτός των άλλων ότι στην συνθήκη αυτή υπογραμμίζεται η πλήρης συνταύτιση του κρατικού καθεστώτος της αρχαίας ανατολής με το πρόσωπο του βασιλιά.

Σχεδόν χίλια χρόνια αργότερα η καθυπόταξη των ελληνικών κρατών στη Μακεδονία καθοριζόταν τόσο από τα στρατιωτικά, όσο και από τα διπλωματικά μέσα.

Ο Φίλιππος Β’ (359-336 π.χ.) χρησιμοποιούσε όλα τα μέσα που είχε στην διάθεσή του: εξαγορά, διπλωματικές προκηρύξεις, («επιστολές του Φιλίππου»), υλική και ηθική βοήθεια στους φίλους της Μακεδονίας, συμμαχίες με τους γειτονικούς «βάρβαρους» ηγεμόνες, φιλία με τον βασιλιά της Περσίας, οργάνωση ανταρσιών στα εχθρικά προς αυτόν κράτη. Ιδιαίτερα μεγάλη σημασία απόδινε ο Φίλιππος στην εξαγορά, λέγοντας πως ένας γάιδαρος φορτωμένος χρυσάφι μπορεί να πάρει οποιοδήποτε φρούριο.

Ο διάδοχος του, Αλέξανδρος, μέσα σε δέκα χρόνια θα υποτάξει όλη την Περσία, που περιελάμβανε όλη την Εγγύς Ανατολή ως τις Ινδίες και οι σφαγές δεν υπήρξαν ο μόνος τρόπος. Με την διπλωματία πήρε με το μέρος του τις μικρασιατικές πόλεις, εξασφάλισε συμμαχία με τους αιγύπτιους ιερείς και εκμεταλλεύθηκε τις έριδες των ηγεμόνων (ρατζάδων) των Ινδιών. Μετά τον θάνατο του ακολουθεί η πολυδιάσπαση της αυτοκρατορίας, με τα «ελληνιστικά βασίλεια», που προέκυψαν και αποτέλεσαν για περίπου δύο αιώνες ένα κράμα «ελληνικής πολιτείας» και «αρχαίας ανατολικής δεσποτείας», μια περίοδος κατά την οποία συνήφθησαν αμέτρητες συμμαχίες και επιμαχίες.

Τα «ελληνιστικά βασίλεια» θα πέσουν, όμως, με το πέρασμα του χρόνου, όσο δυνάμωνε η Ρώμη στην οποία ο θεσμός της προξενίας και το σώμα των φιταλίων υπήρχε από αμνημονεύτων χρόνων.

Το σώμα των φιταλίων το συγκροτούσαν 20 μέλη που κατάγονταν από παλιά τζάκια και παρέμεναν στην θέση αυτή όλη τους την ζωή. Προέβαιναν σε διάφορες τελετουργίες με την προφορά «μαγικών λέξεων» αγνώστων στους «κοινούς» θνητούς, φορούσαν μάλλινα ρούχα, έναν επίδεσμο στο κεφάλι και ένα σβώλο «ιερό» χώμα με χόρτα και ρίζες που προμηθεύονταν από τον λόφο του καπιτωλίου, που τοποθετούσαν στο κεφάλι για να συμβολίζει την εδαφική επικράτεια που εκπροσωπούσαν. Καμία σοβαρή στρατιωτική επιχείρηση δεν μπορούσε ούτε ν’ αρχίσει, ούτε να τελειώσει χωρίς την δική τους επικύρωση.

Παρ’ όλα αυτά η κήρυξη πολέμου, αλλά και ειρήνης στην αρχαία Ρώμη ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία, αφού μια επιτροπή με επικεφαλής τον pater patratus πήγαινε πολλές φορές στην αντίπαλη πόλη και με δυνατές φωνές, «μαγικές» λέξεις και κατάρες στρέφονταν ενάντια σε εκείνους που είχαν παραβεί τις συμφωνίες. Αφού δεν έπαιρναν απάντηση, προχωρούσαν σε εισήγηση στην σύγκλητο και στον λαό, που είχαν δικαίωμα να κηρύξουν πόλεμο.

Το σώμα των φιταλίων αναφέρεται σε πηγές που ανάγονται τόσο στην τελευταία εποχή της δημοκρατίας όσο ακόμα και σε εκείνη της αυτοκρατορίας.

Θα αναφέρουμε χαρακτηριστικά την οργάνωση ενός επιβλητικού αντιμακεδονικού συνασπισμού ελληνικών κρατών (Σπάρτης και Αιτωλικής Συμπολιτείας) που οργανώθηκε από τους Ρωμαίους ως απάντηση στην μακεδονο-καρχηδονιακή συμμαχία. Ο Φιλίππος ο Ε΄ (221-179 π.χ.) αναγκάζεται να υποχωρήσει σε εδαφικές εκχωρήσεις εις όφελος της Ρώμης ενώ, το σπουδαιότερο, υποχρεώνεται να αρνηθεί την συμμαχία με τον Αννίβα. Η επίδραση για τους Ρωμαίους ήταν άμεση στο κυρίως θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων, που αφορούσε την Ιταλία, την Ισπανία και την Αφρική.

Ο Αννίβας διορατικός και χωρίς καμία διάθεση να καταθέσει τα όπλα πρότεινε νέα τριπλή συμμαχία με Συρία, Καρχηδόνα και Μακεδονία να συντάσσονται, ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου που συμπεριελάμβανε το ξέσπασμα εξέγερσης σε Ετρουρία, Λιγυρία και στην εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία, ενώ ταυτόχρονα ο Αννίβας θα εμφανιζόταν ξαφνικά κάτω από τα τείχη της Ρώμης: «θα ‘χετε», έλεγε ο Αννίβας, «ενωμένες ενάντια στην Ρώμη όλες τις δυνάμεις της Ασίας και της Ευρώπης. Τη δύναμη της Ρώμης δεν την αποτελεί η στρατιωτική της ισχύς, αλλά η ικανότητά της να χωρίζει τους αντιπάλους της»…

Ο Αννίβας τελικά θα αυτοκτονήσει με δηλητήριο μη δεχόμενος την έκδοση του στους Ρωμαίους, ως μέρος της συμφωνίας που έκλεισε η Συρία η οποία αναγκάστηκε και σε παραχώρηση εδαφών της στα 188 π.χ. Σειρά είχε η μετατροπή της Μακεδονίας σε ρωμαϊκή επαρχία και τέλος η φθορά της Αχαϊκής Συμπολιτείας και η στρατιωτική συντριβή της στα 147 π.χ. την ίδια χρονιά που υποτάσσεται και η Καρχηδόνα ύστερα από τον τρίτο καρχηδονιακό πόλεμο.

Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν γεγονός, το ίδιο όμως και η κατάτμησή της όπως και κάθε αυτοκρατορίας. Πολύ αργότερα με τον ίδιο τρόπο τα μεσαιωνικά όνειρα μιας οικουμενικής αυτοκρατορίας θα γκρεμιστούν από ένα πλήθος κρατών που αναδύθηκαν μέσα από τις στάχτες των αυτοκρατορικών επιδιώξεων…

Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 70, Μάρτιος 2008

 

https://anarchypress.wordpress.com/2017/09/27/%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CF%80%CE%BB%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%8C%CF%80%CE%BB%CF%89%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B1-%CF%8C%CF%80%CE%BB%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B4/

Δημοσιεύτηκε από τον χρήστη selana