Η ΓΛΩΣΣΟΠΟΛΙΣ ΚΑΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

Η Γλωσσόπολις και η γλώσσα των νέων

Posted by sarant  11 Μαΐου, 2017

Τον περασμένο μήνα που ήμουν στην Αθήνα επισκέφθηκα την έκθεση Γλωσσόπολις στη Μπενάκειο Βιβλιοθήκη. Η έκθεση στεγάζεται στο παλιό καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν, ένα κτίριο στο οποίο έχω περάσει αμέτρητες ώρες, διότι κατά το ήμισυ φιλοξενεί τμήμα της Βιβλιοθήκης της Βουλής, όπου βρίσκονται οι παλιές εφημερίδες και τα περιοδικά, είτε σε μικροφίλμ είτε σε χαρτί -και παρόλο που μεγάλο τμήμα των εφημερίδων έχει ψηφιοποιηθεί και είναι διαθέσιμο διαδικτυακά, η ανάγκη της επίσκεψης κάθε άλλο παρά έχει εκλείψει, αν δηλαδή έχει κάποιος την πετριά να σκαλίζει τα παλιά. Ωστόσο, η πρόσφατη επίσκεψή μου έγινε στο άλλο μισό του κτιρίου, που φιλοξενεί τη Μπενάκειο Βιβλιοθήκη.

Η έκθεση έχει υπότιτλο «Περιηγήσεις στη νέα ελληνική» -και αυτό ακριβώς κάνει. Είναι διαρθρωμένη γύρω από 14 θεματικές ενότητες: για την καθεμία υπάρχει μια σύντομη αλλά μεστή εισήγηση (σε ένα όρθιο πανό, εδώ αριστερά βλέπετε την πρώτη ενότητα για τη γλώσσα των νέων) ενώ δίπλα υπάρχει μια ταμπλέτα που βάζει στον επισκέπτη μια άσκηση σχετική με το θέμα της ενότητας. Στην ενότητα αυτή, το κουίζ είχε θέμα διάφορες εκφράσεις της γλώσσας των νέων -αλλά θα το δούμε στο τέλος του άρθρου. Η φωτογραφία δεν είναι τέλεια αλλά με λίγη προσπάθεια μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο της ενότητας. Ωστόσο, μην κουράζεστε διότι πιο κάτω θα δώσω λινκ προς το υλικό της έκθεσης.

Παρακάτω θα παρουσιάσω και τις 14 ενότητες.

Τη γενική επιμέλεια της έκθεσης την έχει η γλωσσολόγος Μαρία Καμηλάκη, μία από τις τρεις συγγραφείς του καλού βιβλίου «Πιπέρι στο στόμα» που το είχαμε παρουσιάσει και εδώ. Παρόλο που το ανάλαφρο ύφος και τα παιχνίδια κάνουν την έκθεση πολύ κατάλληλη για μαθητές, και άλλωστε πολλά σχολεία την εχουν επισκεφτεί, νομίζω ότι και οι μεγαλύτεροι θα βρουν πολλά ενδιαφέροντα -εγώ πάντως βρήκα.

Δύο είναι κατ’ εμέ τα πλεονεκτήματα της Γλωσσόπολης:
Καταρχάς, καταφέρνει να συνδυάσει το ανάλαφρο ύφος με την επιστημονική ακρίβεια και εγκυρότητα.

Κατά δεύτερο λόγο, που το βρίσκω εξίσου σημαντικό, ΔΕΝ διαπνέεται από το πνεύμα γλωσσικής κινδυνολογίας που χαρακτηρίζει τις συζητήσεις των παραγλωσσολογούντων (και δυστυχώς πολλών φιλολόγων): ξέρετε, αυτά που και εδώ καυτηριάζουμε, τις θρηνωδίες ότι η γλώσσα μας κινδυνεύει, τα γκρίκλις είναι απειλή, η αρχαία ελληνική ήταν πολύ ανώτερη γλώσσα, και ούτω καθεξής.

Οι 14 ενότητες της έκθεσης είναι:

1. Η γλώσσα των νέων….
   «τους τη σπάει» και «τα σπάει»
2. Άντρακλες και γύναια
   Ο γλωσσικός σεξισμός
3. Μόρτηδες και παπατζήδες
   Τα περιθωριακά ιδιώματα
4. «Klm! Ti kns?»
   Greeklish, η αργκό του διαδικτύου
5. «Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει»:
   Η γλωσσική ορθότητα
6. Από την πολιτική της γλώσσας…Στη γλώσσα της πολιτικής
7. «Εν κατέω πράμα»:
   Διάλεκτοι και ιδιώματα
8. «Ποιείται την νήσσαν» ή κοινώς «κάνει την πάπια»:
   Τα λόγια στοιχεία
9. Γλώσσα χωρίς εξαιρέσεις!
   Η διδασκαλία της νέας ελληνικής σε άτομα με μαθησιακές ιδιαιτερότητες
10. «Ήταν ένας Πέρσης… κι ένας πρόπερσις»
    Το γλωσσικό χιούμορ
11. It’s all Greek to me!
    Η νέα ελληνική ως δεύτερη/ξένη γλώσσα
12. «Θα πάρετε ένα απεριτίφ;»:
    Ο γλωσσικός δανεισμός
13. Από το χάος στο… γκάζι!
    Η διεθνής απήχηση της νέας ελληνικής
14. «Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου…»:
    Η νέα ελληνική στη λογοτεχνία.

Όπως βλέπετε, στο ιστολόγιο έχουμε ασχοληθεί πολύ με αρκετές από τις θεματικές ενότητες της έκθεσης: δάνεια, αντιδάνεια, γλωσσικό χιούμορ, αργκό κτλ. και κάθε εισαγωγικό κείμενο θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για αντίστοιχο άρθρο του ιστολογίου.

Όλα τα εισαγωγικά κείμενα, που έχουν και βιβλιογραφία για όποιον έχει όρεξη για παραπέρα διάβασμα, μπορείτε να τα βρείτε στον Οδηγό της έκθεσης, που βρίσκεται στη σελίδα αυτή σε μορφή pdf (Κλικάρετε στο «Οδηγός της έκθεσης»). Η Γλωσσόπολις θα λειτουργεί ακόμα για 13 μήνες, ως τον Ιούνιο του 2018.

Προς το παρόν, για να πάρετε μια γεύση, διάλεξα να παρουσιάσω το κουίζ που συνοδεύει την πρώτη ενότητα («Γλώσσα των νέων»).

Στην ταμπλέτα εμφανίζεται μια τέτοια εικόνα που εικονογραφεί έναν διάλογο:

– Βαρέθηκα να περιμένω εδώ τόση ώρα.
– Και εγώ. Τι λες; Τηγκανά;

Και ζητείται από τον επισκέπτη να διαλέξει τη σωστή απάντηση ανάμεσα σε:

1. Πάμε να φύγουμε
2. Είσαι καλά;
3. ΟΚ.
4. Γεια!

Ταυτόχρονα αρχίζει να μετράει ο χρόνος.

Μόλις συμπληρωθεί η δεκάδα των ερωτήσεων, υπολογίζεται η βαθμολογία που συγκέντρωσε ο επισκέπτης.

Το κουίζ το βρήκα εύκολο, νομίζω πως κι εσείς θα έχετε την ίδια γνώμη. Η αλήθεια είναι ότι και να μην ξέρεις τη λέξη ή την έκφραση, σε βοηθάνε τα συμφραζόμενα. Το «τηγκανά» βέβαια με κάνει να αισθάνομαι νέος, διότι το έλεγα κι εγώ αν και όχι στα μαθητικά μου χρόνια, αργότερα, πάντως πριν από πολύ πολύ καιρό. Αναρωτιέμαι πόσοι από τους σημερινούς νέους ξέρουν ποιος ήταν ο Ζαν Τιγκανά, ο μέσος της Μπορντό (κυρίως) και της Εθνικής Γαλλίας στη δεκαετία του 80. Το «τιγκανά» (ή «τηγκανά») προέρχεται από το «την κάνω/την κάνουμε» και σημαίνει λοιπόν «Πάμε να φυγουμε», αυτή είναι η σωστή απάντηση.

Παραθέτω πιο κάτω 10 ερωτήσεις του κουίζ (από τις περίπου 40 που υπάρχουν και που προτείνονται με τυχαία σειρά στον κάθε επισκέπτη), χωρίς όμως την εικονογράφηση. Μόνο ο εισαγωγικός διάλογος και οι τέσσερις επιλογές. Μπορείτε να δοκιμάσετε την τύχη σας. Στο τέλος δίνω και τις απαντήσεις.

1.

–          Το περίμενες ότι θα γίνει αυτό;
–          Όχι, ρε! Έφαγα μεγάλη ήττα.

Α.       μου ήρθε μια ξαφνική ιδέα
Β.       εκνευρίστηκα
Γ.       έπαθα σοκ, ξαφνιάστηκα δυσάρεστα
Δ.       υπέστην απόρριψη

2.

–          Είναι ωραία η Κατερίνα;
–          Ούτε καν! Σαύρα είναι!

Α.       ούφο, χαζή
Β.       φύτουκλας, σπασίκλας
Γ.       μη εμφανίσιμη, άσχημη
Δ.       κακιασμένη, εριστική

3.

–          Προχωρήσατε με τη Μαρία;
–          Μπα, φασωθήκαμε μόνο!

Α.       περάσαμε χρόνο μαζί
Β.       διασκεδάσαμε ξέφρενα
Γ.       είχαμε ερωτική επαφή χωρίς διείσδυση
Δ.       στενοχωρηθήκαμε, απογοητευθήκαμε

4.

–          Τι έκανες σήμερα;
–          Τίποτα, μόνο σάπινγκ!

Α.          ονειρεύομαι
Β.          αράζω, δεν κάνω τίποτα όλη μέρα
Γ.          διασκεδάζω
Δ.          παίζω ηλεκτρονικά παιχνίδια

5.

–          Τσακωθήκατε με τον Δημήτρη;
–          Όχι, αλλά του την είπα άσχημα!

Α.       εκνευρίστηκα
Β.       αγχώθηκα, τρόμαξα
Γ.       τον επέπληξα, τον μάλωσα
Δ.       δυσαρεστήθηκα

6.

–          Σου αρέσει το καινούργιο ηλεκτρονικό σου παιχνίδι;
–          Εννοείται! Και όσο λεβελιάζω, τόσο καλύτερο γίνεται.

Α.       αράζω, δεν κάνω τίποτα όλη μέρα
Β.       διασκεδάζω
Γ.       ασχολούμαι, καταπιάνομαι
Δ.       ανεβαίνω επίπεδα, περνάω πίστες

7.

–          Τι λες; Θα περάσεις στο Πανεπιστήμιο;
–          Άνετα, το ’χω!

Α.       βαριέμαι
Β.       το καταφέρνω, είμαι σίγουρος για τον εαυτό μου
Γ.       το έχω ήδη πετύχει
Δ.       μου φαίνεται καλή ιδέα

8.

–          Τι κάνεις σήμερα;
–          Θα πετάξω χαρταετό.

Α.       θα διασκεδάσω
Β.       θα τακτοποιήσω το δωμάτιό μου
Γ.       θα οργανώσω τις δουλειές μου
Δ.       θα αράξω

9.

– Τι γνώμη έχεις για τον Αποστόλη;
– Δε μιλιέται! Είναι τελείως γκικ.

Α.       φυτό, σπασίκλας, κολλημένος με τον υπολογιστή
Β.       πολύ έξυπνος
Γ.       άσχετος, χαζός
Δ.       άπαικτος, ασυναγώνιστος

10.

–          Τι έγινε; Βγήκατε με τη Ζωή;
–          Μπα, έφαγα χι.

Α.       ξενέρωσα
Β.       τσακωθήκαμε
Γ.       το απέφυγα
Δ.       με απέρριψε

Και οι απαντήσεις:

1.       Γ
2.       Γ
3.       Γ
4.       Β
5.       Γ
6.       Δ
7.       Β
8.       Δ
9.       Α
10.   Δ

Λοιπόν; Πόσες βρήκατε σωστά; 

sarant