Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΩΝ ΦΡΟΥΤΩΝ ΞΑΝΑ

Ο βασιλιάς των φρούτων ξανά

Posted by sarant στο 26 Σεπτεμβρίου, 2016

3 Votes

Μπήκαμε και επίσημα πριν από μερικές μέρες στο φθινόπωρο, οπότε σκέφτομαι σήμερα να βάλω σε επανάληψη ένα άρθρο για ένα φρούτο της εποχής. Η πρώτη δημοσίευση είχε γίνει πριν από πεντέμισι χρόνια, ενώ το άρθρο ξαναδουλεμένο συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο μου Οπωροφόρες λέξεις του 2013. Αυτή την ξαναδουλεμένη μορφή παρουσιάζω εδώ.

Στον Πωρικολόγο, τη βυζαντινή λαϊκή σάτιρα που προσωποποιεί τα φρούτα (τα πωρικά) και τα βάζει να συνεδριάζουν, βασιλιάς των οπωρικών είναι ο πανενδοξότατος Κυδώνιος. Δεν θα συμφωνούσαν πολλοί σήμερα με την ιεράρχηση αυτή. Για τον καθένα από μας, βασιλιάς των φρούτων είναι το φρούτο που τους αρέσει, για άλλους πάλι το σταφύλι αφού δίνει το κρασί. Γλωσσικά όμως, αδιαμφισβήτητος βασιλιάς των φρούτων, ή φρούτο καθαυτό, θα τολμούσα να πω, είναι το μήλο.

Τουλάχιστον αυτό ίσχυε στα αρχαία ελληνικά, αφού οι αρχαίοι σε πολλά άλλα φρούτα έδιναν ονόματα που ήταν παραλλαγές του μήλου: τα ροδάκινα τα ονόμαζαν περσικά μήλα, τα βερίκοκα αρμενιακά μήλα, τα κυδώνια τα έλεγαν κυδώνια μήλα, τα κίτρα μηδικά μήλα, κάτι που συνεχίστηκε στα λατινικά και σε νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, αν σκεφτούμε πως τη ντομάτα οι μεν Γάλλοι την είπαν ερωτόμηλο (pomme d’amour), οι δε Ιταλοί χρυσόμηλο (pomo d’oro), και την πατάτα, βέβαια, οι Γάλλοι την είπαν pomme de terre, κάτι που το δανειστήκαμε κι εμείς ως γεώμηλο. Ας μην ξεχάσουμε επίσης τα κυπαρισσόμηλα και τα κορόμηλα, καθώς και άλλες ονομασίες διαλεκτικές ή σπανιότερες (π.χ. στη Μυτιλήνη λένε «φραγκόμηλα» τα μούσμουλα, ενώ στην Κύπρο «χρυσόμηλα» τα βερίκοκα και «κιτρόμηλα» τα νεράντζια»).

Μια θεία μου, θέλοντας να μας πείσει να καθαρίζουμε τα μήλα και να μην τα τρώμε με τη φλούδα, μας έλεγε διδακτικά: «μήλον μη όλον». Δεν είναι όμως αυτή η ετυμολογία του· στην πραγματικότητα, η λέξη μήλον είναι αρχαία, δάνειο πιθανώς από κάποια μεσογειακή γλώσσα ίσως όμως και ινδοευρωπαϊκή. Η λέξη (που ήτανμάλον στη δωρική και την αιολική διάλεκτο) πέρασε στα λατινικά, ως malum, και με εκ νέου δανεισμό μερικούς αιώνες αργότερα ως melum, εκτόπισε την άλλη ινδοευρωπαϊκή λέξη (abella, που διατηρείται στο αγγλικό apple και το γερμανικό Apfel), αλλά με τη σειρά της εκτοπίστηκε στα γαλλικά από το pomum, που ήταν η γενική λέξη για το οπωροφόρο δένδρο κι έτσι οι γάλλοι το είπαν pomme, ενώ οι Ιταλοί κρατάνε το mela έχουν όμως και το pomo.

Παρενθετικά να πούμε ότι οι αρχαίοι είχαν κι άλλη μια λέξη ομόηχη, πάλι μήλον, που σήμαινε το πρόβατο ή γενικώς τα αιγοπρόβατα –από εκεί μας έμεινε η μηλωτή, η προβατοπροβιά δηλαδή, και η μηλολόνθη, αλλά δεν έχει καμιά ετυμολογική σχέση με το μήλο τον καρπό. Αντίθετα, η Μήλος, το νησί, μάλλον συνδέεται με τα μήλα.

Η μηλιά (malus domestica) είναι ιθαγενής της Δυτικής Ασίας, αλλά βρίσκεται στα μέρη μας από τα πανάρχαια χρόνια και είναι από τα οπωροφόρα που εμφανίζονται στον Όμηρο: μηλέαι αγλαόκαρποι (Οδύσσεια η 114).  Όχι απρόσμενα, το μήλο έχει τεράστια παρουσία στην ελληνική και τις άλλες μυθολογίες. Βέβαια, τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων που πήγε κι έφερε ο Ηρακλής από την άλλη άκρη του τότε κόσμου μπορεί να ήταν άλλο είδος οπωρικού, μπορεί να μην ήταν καν καρπός· έχουν γραφτεί πάρα πολλά για το θέμα και πειστική απάντηση δεν έχει δοθεί. Ίσως έχετε ακούσει ότι τα χρυσά μήλα ήταν πορτοκάλια ή άλλα εσπεριδοειδή, αλλά αυτό δεν μπορεί να ισχύει αφού τα εσπεριδοειδή ήρθαν πολύ αργότερα στα μέρη μας από την Άπω Ανατολή. Θα αναφέρω τρεις πιθανότερες εκδοχές: α) ήταν κυδώνια, β) ήταν κάποια εκλεκτή ποικιλία μήλων, γ) δεν ήταν μήλα αλλά πρόβατα (μήλα λέγονταν κι αυτά). Κατ’ άλλους πάλι, τα μήλα των Εσπερίδων έχουν συμβολικό χαρακτήρα, αποτελούν το «εισιτήριο» του Ηρακλή για την άνοδο στον Όλυμπο, για την αποθέωσή του· γι’ αυτό και ορισμένοι μελετητές τοποθετούν τον άθλο των Εσπερίδων τελευταίο (όπως τον παραδίδει και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης) και όχι προτελευταίον όπως θέλει η καθιερωμένη σειρά.

Χρυσό ήταν όμως και το μήλο που έριξε ανάμεσα στις θεές η Έριδα, χολωμένη που δεν την κάλεσαν στη γιορτή των γάμων του Πηλέα και της Θέτιδας, γράφοντας πάνω τη καλλίστη, και καβγάδισαν οι τρεις θεές, Ήρα, Αφροδίτη και Αθηνά, κι έτσι ξεκίνησε ο τρωικός πόλεμος –και από εκεί έμεινε και στη γλώσσα μας η έκφρασημήλον της Έριδος που σημαίνει την αιτία ή το αντικείμενο μιας διένεξης. Γενικά στην αρχαιότητα, το μήλο ήταν ο καρπός της Αφροδίτης, του έρωτα δηλαδή· όπως λέει και ο σχολιαστής του Θεοκρίτου, τα μήλα ήταν «εράσιμα και έρωτος ποιητικά». Για να εκδηλώσουν τον έρωτά τους προς το αγαπημένο πρόσωπο τού πετούσαν ένα μήλο, που αν το έπιανε σήμαινε την ανταπόκριση. Όπως λέει και το επίγραμμα του Πλάτωνα, που περιλαμβάνεται στην Παλατινή Ανθολογία και το έχει μεταφράσει ο Ηλίας Πετρόπουλος για να μελοποιηθεί από τον Νότη Μαυρουδή: Μήλο σου ρίχνω κι αν θέλεις κι αν μ’ αγαπάς δος μου την αγάπη σου (Τῷ μήλῳ βάλλω σε· σὺ δ’ εἰ μὲν ἑκοῦσα φιλεῖς με,  δεξαμένη τῆς σῆς παρθενίης μετάδος). Αυτό οι αρχαίοι το έλεγαν μήλω βάλλειν ή μηλοβολία.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε και έναν χαριτωμένο μύθο, για την Κυδίππη και τον Ακόντιο (ή, σε άλλη παραλλαγή, την Κτήσυλλα και τον Ερμοχάρη), που έγινε και ποίημα του Καλλιμάχου. Ο Ακόντιος πέταξε στα πόδια της νέας ένα μήλο, πάνω στο οποίο είχε γράψει έναν όρκο. Εκείνη το σήκωσε, και διάβασε «Μα την Άρτεμη, θα παντρευτώ τον Ακόντιο», κι έτσι βρέθηκε δεμένη με όρκο. Το τέχνασμα βασίζεται στο ότι οι αρχαίοι Έλληνες διάβαζαν πάντοτε φωναχτά. Πάντως, σε μερικές πηγές αναφέρεται ότι αυτό έγινε με κυδώνι, όχι με μήλο. Χρυσό μήλο πρόσφερε και ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεόφιλος στην Θεοδώρα, διαλέγοντάς την για γυναίκα του, αφού προηγουμένως απέρριψε την Κασσιανή για να της μάθει πως το θάρρος της γνώμης πληρώνεται.

Μήνυμα πάνω σε μήλο υπάρχει και σε έναν άλλο μύθο: ο Αχιλλέας πολιορκούσε μια πολύ καλά οχυρωμένη πόλη κοντά στην Τροία, τη Μονηνία, και μια ντόπια κοπέλα, που τον αγάπησε, πέταξε μέσα από τα τείχη ένα μήλο, πάνω στο οποίο έγραφε να μην απελπιστεί γιατί οι πολιορκημένοι δεν έχουν νερό και είναι έτοιμοι να παραδοθούν, κι έτσι ο Αχιλλέας κυρίεψε την πόλη, αν και ο μύθος, που τον βρίσκουμε σε σχόλια στην Ιλιάδα, δεν μας λέει αν κατέκτησε και την κοπέλα.

Υπάρχει και ο μύθος της Αταλάντης, που για να την παντρευτεί κανείς έπρεπε να την ξεπεράσει στο τρέξιμο, αν όμως δεν τα κατάφερνε τον περίμενε ο θάνατος, έτσι ήταν το φοβερό στοίχημα· πολλοί είχαν δοκιμάσει και το είχαν πληρώσει με τη ζωή τους, αλλά ο Ιππομένης ζήτησε τη βοήθεια της Αφροδίτης, που του έδωσε τρία χρυσά μήλα· και ρίχνοντας στα πόδια της Αταλάντης τα χρυσά μήλα, την ανάγκαζε να καθυστερήσει για να τα μαζέψει, κι έτσι κατάφερε να νικήσει στην αναμέτρηση.

Αδάμ και Εύα, του Ρούμπενς

Φυσικά, ακόμα πιο γνωστό είναι το μήλο του Παραδείσου, που έφαγε η Εύα. Πρέπει όμως εδώ να πούμε ότι στο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης ο απαγορευμένος καρπός δεν προσδιορίζεται σε κανένα σημείο, απλώς αναφέρεται γενικά ως «το ξύλον του γινώσκειν καλόν και πονηρόν». Η ταύτιση του απαγορευμένου καρπού με το μήλο έγινε αργότερα, στη χριστιανική παράδοση, ιδίως τη δυτική, και ίσως σ’ αυτό να έπαιξε ρόλο ότι στα λατινικά το μήλο (malum) είναι ομόηχο με την αμαρτία. Κι επειδή, σύμφωνα με ένα μύθο, όταν ο Αδάμ έτρωγε το μήλο ένα κομμάτι του κάθισε στο λαιμό, έχουμε το μήλο του Αδάμ, στα γαλλικά pomme d’Adam, και αναλόγως στα αγγλικά. Στη γλώσσα μας πρέπει να είναι δάνειο –εμείς άλλωστε το μήλο του Αδάμ το λέμε καρύδι. Όμως στο πρόσωπό μας έχουμε, άντρες και γυναίκες, κι άλλα μήλα, τα ζυγωματικά.

Από τη Σαπφώ θυμόμαστε την παρομοίωση της κόρης που έμεινε ανύπαντρη με τογλυκύμαλον, το γλυκό μήλο που κοκκινίζει στην άκρη του κλαδιού και που οι μαζωχτές δεν μπόρεσαν να το φτάσουν, ενώ στα νεότερα χρόνια θα θυμηθούμε το φαρμακωμένο μήλο της Χιονάτης, το μήλο του Νεύτωνα ή το μήλο του Γουλιέλμου Τέλλου και ακόμα πιο κοντά στην εποχή μας τη Νέα Υόρκη (που το παρατσούκλι της είναι The Big Apple, μεγάλο μήλο) και την Apple.

Σύμφωνα με την παροιμία, το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει· αυτό το λέμε όταν ένα παιδί ακολουθεί το επάγγελμα ή τις κλίσεις (και τις κακές) των γονιών του. Μια σχεδόν ξεχασμένη φράση με το μήλο είναι: δεν παίρνεις χρυσό μήλο απ’ το χέρι του, που λέγεται για βρομερούς και απωθητικούς ανθρώπους, που σιχαίνεσαι να πάρεις από τα χέρια τους έστω και το πιο ζηλευτό πράγμα. Και για κοσμοσυρροή, μεγάλο συνωστισμό σε ένα μέρος, λέγαν παλιότερα Μήλο να έριχνες, δεν έπεφτε κάτω. Σήμερα φαίνεται πως στριμωχνόμαστε περισσότερο, οπότε χρησιμοποιούμε στη φράση μας την καρφίτσα αντί για το μήλο. Μια άλλη παροιμία με μήλα είναι πως το σάπιο μήλο σαπίζει και το γερό, με προφανές το δίδαγμα, που μου δίνει την ευκαιρία να θυμίσω και την απόχρωση «σάπιο μήλο». Πριν όμως το σάπιο, έχουμε το μαραμένο μήλο, που είναι συνηθέστατο μοτίβο στη δημοτική ποίηση, για κάποιον άρρωστο, που τον τρώει το μαράζι ή ο καημός, π.χ. στη μέση πάει ο νιούτσικος σαν μήλο μαραμένο.

Είπαμε για τη μηλιά, αλλά τι είναι η Κόκκινη Μηλιά; Σύμφωνα με τις παραδόσεις, η Κόκκινη Μηλιά είναι ο μυθικός τόπος στον οποίο θα εκδιώκονταν οι Τούρκοι όταν ξεσηκώνονταν οι Έλληνες με αρχηγό τους τον μαρμαρωμένο βασιλιά. Αυτός ο μύθος παρουσιάζεται επί Τουρκοκρατίας. Την εποχή της άλωσης, υπήρχε μια προφητεία, που τη διασώζει ο Δούκας, ότι οι Ρωμαίοι θα αντεπιτεθούν και θα διώξουν τους Τούρκους από τα μέρη τους και θα τους κυνηγήσουν μέχρι τα σύνορα της Περσίας, «εν τόπω καλουμένω Μονοδενδρίω». Αν και πώς αυτό το Μονοδένδριον εξελίχθηκε στην Κόκκινη Μηλιά δεν το ξέρουμε. Πάντως, εντυπωσιακή είναι η σύμπτωση ότι και στους Τούρκους υπήρχε (καταγράφεται από το 1545) μια προφητεία για το Κόκκινο Μήλο, μια ισχυρή πόλη που θα κυρίευαν και που άλλοι έχουν ταυτίσει με τη Βουδαπέστη, άλλοι με τη Ρόδο και άλλοι με τη Ρώμη ή την ίδια την Κωνσταντινούπολη.

Και για να κλείσουμε τον κύκλο, πρέπει να αναφέρουμε ότι στην Κωνσταντινούπολη, και συγκεκριμένα στο Αυγουσταίο, πάνω στη στήλη του Ιουστινιανού, υπήρχε ένα μεγάλο έφιππο άγαλμα του Ιουστινιανού, που τον παρουσίαζε να κρατάει στο αριστερό χέρι μια υδρόγειο σφαίρα, σύμβολο της κυριαρχίας πάνω σε ολόκληρο τον κόσμο. Την υδρόγειο αυτή, οι κάτοικοι της Πόλης την αποκαλούσαν «μήλο». Το άγαλμα αυτό, που φτιάχτηκε όσο ζούσε ο αυτοκράτορας, διατηρήθηκε άθικτο ως τα τελευταία χρόνια της Πόλης· και όταν κάποια στιγμή, γύρω στο 1425, το «μήλο» έπεσε στη γη, αυτό θεωρήθηκε οιωνός της αναπόφευκτης πτώσης της Πόλης.

Στη δημοτική ποίηση βρίσκουμε πάμπολλες αναφορές στο μήλο. Θα αναφέρω το πασίγνωστο «Μήλο μου κόκκινο, ρόιδο βαμμένο» και το επίσης γνωστό και σπαραχτικό για την ξενιτειά «σου στέλνω μήλο σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει» ή το «Μήλο μου και μανταρίνι, κείνο που είπαμε θα γίνει». Ίσως όχι τυχαία, σε όλα αυτά τα παραδείγματα το μήλο συνοδεύεται από άλλο φρούτο, αλλά προηγείται. Υπάρχει και το δημοτικό για τη Μηλίτσα που ‘σαι στο γκρεμό με μήλα φορτωμένη / τα μήλα σου λιμπίστικα μα το γκρεμό φοβούμαι, που έχει σαφές ερωτικό υπονοούμενο, που γίνεται ακόμα πιο έκδηλο στο νυφιάτικο Χαρά στην κόκκινη μηλιά, χαρά στο παλικάρι / οπού το μήλο το χρυσό θ’ απλώσει για να πάρει και παύει πια να είναι υπονοούμενο στο κρητικό: Σ’ είντα περβόλι θα βρεθούν δυο μήλα ταιριασμένα / σαν τα βυζάκια σου τα δυο, τα μοσχομυρισμένα; Και για να μη νομίσουμε ότι οι αρχαίοι πήγαιναν πίσω, την ίδια προφανή παρομοίωση των μήλων με τους μαστούς (που υπάρχει και για πολλά άλλα οπωρικά) τη βρίσκουμε κιόλας στη Λυσιστράτη, όπου η Λαμπιτώ μιλάει στη δωρική διάλεκτο για «της Ελένας τα μάλα», και για να μη μείνει αμφιβολία ο σχολιαστής θυμίζει ότι τους μαστούς μήλα φησίν.

Το ίδιο μοτίβο το βρίσκουμε και στην έντεχνη ποίηση, π.χ. στον Δροσίνη:

Αγάπης μήλο σου ’ριξα.
Το πήρες με λατρεία
και το ’σφιξες στα στήθη σου―
κι έγιναν μήλα τρία.

Ο Ρώμος Φιλύρας παρομοίασε τις μέρες του μέλλοντος με πουλάκια που σαν γουρμασμένο μήλο τσιμπάνε την καρδιά μου, ενώ ο Άγγελος Σικελιανός θέλει το μήλο του Μαγιού στον ήλιο να γυρίσω, σαν παπαρούνα κόκκινο να γένει.

Ρόδα και μήλα είναι ο τίτλος ενός βιβλίου του Ψυχάρη στο οποίο συνεχίζει να αναπτύσσει το γλωσσικό του πιστεύω που το παρουσίασε αρχικά στο Ταξίδι μου. Οι παλιότεροι θα θυμούνται στα αναγνωστικά τους τη φράση Λόλα, να ένα μήλο, που ενέπνευσε τον τίτλο της λογοτεχνικής επιθεώρησης Να ένα μήλο. Υπάρχουν και παιδικά δίστιχα του παιχνιδιού με το μήλο, όπως το «Ανέβα μήλο κατέβα ρόδι», όπως και το παιδικό παιχνίδι «μήλα».

Για να επιστρέψουμε στον καρπό, υπάρχουν χιλιάδες ποικιλίες μήλων. Παλιότερα, κάθε χωριό είχε τη δική του ποικιλία ή ίσως και ακόμα περισσότερες. Ενδεικτικό είναι ότι σε κείμενο του 1889 ένας μοναχός προσδιορίζει κάπου τριάντα ποικιλίες μήλων σε μια περιοχή μόνο του Πηλίου: «…Σήμερον η ημετέρα επαρχία (Πήλιο) και κυρίως τα δύο χωρία, Δράκεια και Aγιος Λαυρέντιος αριθμούσι τριάκοντα ειδών μήλα, τα εξής: 1) Φερίκια τριών ειδών, ενός καλοκαιρινού, δύο χειμωνιάτικα. 4) Μανιές, 5) Μαρκέικα, 6) Αναστασέικα, 7) Καρλέικα, 8 ) Σουμπεκιά, 9) Χειμωνιάτικα, 10) Μουσαλέικα, 11) Βαρδακέικα, 12) Φλασκιά, 13) Σκιούπια, 14) Φακηλάτα, 15) Λαδόμηλα, 16) Κωστέικα, 17) Τσακνακέικα, 18 ) Καρπενησιώτικα, 19) Κερέικα, 20) Αρβανίται, 21) Καραουλάνια, 22) Μήλα της Εκκλησιάς, 24) Κανηκέικα, 25) Δηλιγιαννέικα, 26) Τσιλκέικα, 27) Νταουτέικα, 28) Χαϊβάνια, και πέντε ειδών ανώνυμα φέροντα όλα ομού το όνομα καλοκαιρινά».

Τα φιρίκια ήταν κάποτε διάσημη ελληνική ποικιλία, που τις τελευταίες δεκαετίες έχει χάσει έδαφος είτε επειδή ο καρπός είναι μικρός και με ιδιάζουσα γεύση που δεν αρέσει σε όλους, είτε επειδή η φιρικιά κάνει, λένε, 15 χρόνια να καρπίσει ενώ οι άλλες μηλιές δίνουν καρπό στα 5 χρόνια και επειδή «παρενιαυτοφορεί», δηλαδή δίνει καρπό χρονιά παρά χρονιά. Ετυμολογείται από το τουρκικό ferik. Ferik elmasi είναι μια ποικιλία μικρών μήλων, αλλά ferik είναι επίσης το κοτοπουλάκι. Ο πανέξυπνος Τσιφόρος, κάνοντας λογοπαίγνιο με το φιρίκι έδωσε σε έναν ήρωά του το όνομα Μίλων Φιρίκης. Πάντως, η έκφραση «μυαλό φιρίκι» δηλώνει τον μικρόμυαλο, εξαιτίας του μικρού μεγέθους του καρπού.

Από το μήλο βγάζουν και κρασί, τον μηλίτη οίνο ή μηλόκρασο, που είναι σήμα κατατεθέν της Βρετάνης και βορειότερων περιοχών –εμείς προτιμάμε το αμπέλι. Οι Τούρκοι λένε ελμά (elma) το μήλο και το χρησιμοποιούν για να αρωματίζουν το τσάι τους, που το πίνουν σε απίστευτα μεγάλες ποσότητες.

Το μήλο θεωρείται φρούτο που κάνει πολύ καλό στην υγεία. Τον Μεσαίωνα το καλλιεργούσαν για τις θεραπευτικές του ιδιότητες –άλλωστε, η λέξη πομάδα, που σημαίνει την θεραπευτική αλοιφή, ανάγεται στο γαλλικό pommade, που προέρχεται από το pomme, το μήλο, επειδή χρησιμοποιούσαν χυμό μήλου στην παρασκευή της. Ξέρουμε άλλωστε το παροιμιακό δίστιχο «Ένα μήλο την ημέρα, το γιατρό τον κάνει πέρα» -αν ξέρεις καλό σημάδι, όπως πρόσθεσε κάποιος ευφυολόγος.

Από το δίστιχο αυτό έχω τρυφερές αναμνήσεις, γιατί ο παππούς μου, ο ποιητής Άχθος Αρούρης (Νίκος Δ. Σαραντάκος)  το είχε επεκτείνει και το είχε κάνει ολόκληρο κατεβατό που μας το έλεγε και ξεκαρδιζόμασταν όταν ήμασταν μικρά. Αργότερα σκεφτήκαμε να το μελοποιήσουμε, αλλά δεν το κάναμε. Θα τελειώσω μ’ αυτό:

Ένα μήλο την ημέραΈνα μήλο τη Δευτέρα, το γιατρό τον κάνει πέρα,
ένα μήλο κάθε Τρίτη, μπαίνει στου γιατρού τη μύτη,
ένα μήλο την Τετάρτη, σβήνει το γιατρό απ’ το χάρτη
ένα μήλο κάθε Πέφτη κι ο γιατρός πολύ ξεπέφτει,
μήλο την Παρασκευή, μένει η γιάτρισσα βουβή,
ένα μήλο το Σαββάτο, ρίχνει το γιατρό στον πάτο,
μήλο και την Κυριακή, βρε γιατρέ φύγε από κει!

Ένα μήλο το Γενάρη κι ο γιατρός πάει να κρεπάρει,
ένα μήλο το Φλεβάρη, κι ο γιατρός δρόμο θα πάρει
ένα μήλο κάθε Μάρτη κι ο γιατρός δε θα ξανάρτει
ένα μήλο τον Απρίλη κάνει το γιατρό ρεζίλι
ένα μήλο για το Μάη κι ο γιατρός στραβοκοιτάει
ένα μήλο τον Ιούνη κάνει το γιατρό τσιγγούνη,
ένα μήλο τον Ιούλη κι ο γιατρός χωρίς μαξούλι [σοδειά, παραγωγή]
και τον Αύγουστο ένα μήλο του γιατρού του δίνουν ξύλο
ένα μήλο τον Σεπτέμβρη κι ο γιατρός αργεί να σ’ εύρει
ένα μήλο τον Οχτώβρη κι ο γιατρός βαρύ θα το ’βρει
ένα μήλο το Νοέμβρη, βρε γιατρέ μου πες αλεύρι,
ένα μήλο το Δεκέμβρη, βρε γιατρέ κακό θα σ’ εύρει.

Ένα μήλο κάθε χρόνο κι ο γιατρός θα κάνει φόνο,
ένα μήλο κάθε μήνα κάνει το γιατρό κηφήνα,
ένα μήλο τη βδομάδα, το γιατρό δεν τον ξανάδα,
ένα μήλο κάθε ώρα, για γιατρούς θα λέμε τώρα;
Ένα μήλο το λεφτό, τι στομάχι που ’ναι αυτό!